Tóm tắt luận văn: Tội bắt, giữ hoặc giam người trái pháp luật trong Luật hình sự Việt Nam

môc lôc cña luËn v¨n

tr¸i

Trang phô b×a Môc lôc Danh môc c¸c b¶ng Më ®Çu Ch−¬ng 1

Trang 1 7

: nh÷ng vÊn ®Ò chung vÒ téi b¾t, gi÷ hoÆc giam ng−êi ph¸p luËt

yÒn tù do, d©n chñ vµ quyÒn tù do th©n thÓ

do th©n thÓ t, gi÷ hoÆc giam ng−êi tr¸i ph¸p luËt

ph¸p luËt giam ng−êi tr¸i ph¸p luËt

m ph¸p luËt vÒ téi b¾t, gi÷ hoÆc giam ng−êi tr¸i

7 7 16 22 22 29 31

Kh¸i niÖm quyÒn con ng−êi, quyÒn c«ng d©n, qu 1.1. 1.1.1. Kh¸i niÖm quyÒn con ng−êi vµ quyÒn c«ng d©n 1.1.2. Kh¸i niÖm quyÒn tù do, d©n chñ vµ quyÒn tù 1.2. Kh¸i niÖm vµ ý nghÜa cña viÖc quy ®Þnh téi b¾ 1.2.1. Kh¸i niÖm téi b¾t, gi÷ hoÆc giam ng−êi tr¸i 1.2.2. ý nghÜa cña viÖc quy ®Þnh téi b¾t, gi÷ hoÆc Sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña nh÷ng quy ph¹ 1.3. ph¸p luËt trong luËt h×nh sù ViÖt Nam tõ sau C¸ch m

¹ng Th¸ng 8 n¨m 1945 ®Õn nay

1.3.1. Giai ®o¹n tõ sau C¸ch m¹ng Th¸ng 8 n¨m 1945

cho ®Õn khi ph¸p ®iÓn hãa lÇn thø nhÊt - Bé luËt

32 h×nh sù ViÖt Nam n¨m 1985

1.3.2. Giai ®o¹n tõ sau khi ban hµnh Bé luËt h×nh

sù ViÖt Nam n¨m 1985 cho ®Õn tr−íc ph¸p ®iÓn

35

b¾t, gi÷

hãa lÇn thø hai Bé luËt H×nh sù ViÖt Nam n¨m 1999 Ch−¬ng 2

:

39

Nh÷ng quy ®Þnh cña Bé luËt h×nh sù n¨m 1999 vÒ téi hoÆc giam ng−êi tr¸i ph¸p luËt vµ thùc tiÔn xÐt xö

Nh÷ng quy ®Þnh cña Bé luËt h×nh sù n¨m 1999 v

Ò téi b¾t, gi÷ hoÆc giam ng−êi tr¸i ph¸p luËt

t

tr¸i ph¸p luËt

2.1. 2.1.1. C¸c dÊu hiÖu ph¸p lý h×nh sù 2.1.2. C¸c t×nh tiÕt ®Þnh khung t¨ng nÆng h×nh ph¹ 2.1.2.1. 2.1.2.2. 2.1.2.3. 2.1.2.4. 2.2. 2.2.1.

êi tr¸i ph¸p luËt cña Tßa ¸n nh©n d©n c¸c cÊp

40 41 57 57 58 60 61 62 62

VÒ kho¶n 1 §iÒu 123 Bé luËt H×nh sù VÒ kho¶n 2 §iÒu 123 Bé luËt H×nh sù VÒ kho¶n 3 §iÒu 123 Bé luËt H×nh sù H×nh ph¹t bæ sung Thùc tiÔn xÐt xö téi b¾t, gi÷ hoÆc giam ng−êi T×nh h×nh xÐt xö téi b¾t, gi÷ hoÆc giam ng− trªn ®Þa bµn toµn quèc

Ðt xö i

2.2.2. Mét sè h¹n chÕ, v−íng m¾c trong thùc tiÔn x 2.2.3. Mét sè nguyªn nh©n cña nh÷ng h¹n chÕ, tån t¹

Ch−¬ng 3

:

78 85 90

Þnh cña bé téi B¾t, Gi÷

Nh÷ng Gi¶i Ph¸p N¢NG CAO HiÖu Qu¶ ¸p dông c¸c quy ® luËt h×nh sù n¨m 1999 cã liªn quan vÒ phßng, chèng HoÆc GIAM Ng−êi Tr¸i Ph¸p LuËt

h×nh sù n¨m 1999 vÒ téi b¾t, gi÷ hoÆc giam

90

3.1. ña Bé luËt h×nh sù n¨m 1999 vÒ téi b¾t, gi÷ hoÆc

90

3.1.1. Gi¶i ph¸p hoµn thiÖn c¸c quy ®Þnh cña Bé luËt ng−êi tr¸i ph¸p luËt Sù cÇn thiÕt ph¶i hoµn thiÖn c¸c quy ®Þnh c giam ng−êi tr¸i ph¸p luËt

3.1.2. Néi dung söa ®æi, bæ sung cô thÓ c¸c quy ®Þ

nh cña Bé luËt h×nh sù n¨m 1999 vÒ téi b¾t, gi÷

96

3.2. p dông c¸c quy ®Þnh cña Bé luËt h×nh sù

100 luËt

hoÆc giam ng−êi tr¸i ph¸p luËt Nh÷ng gi¶i ph¸p kh¸c nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ ¸ n¨m 1999 vÒ téi b¾t, gi÷ hoÆc giam ng−êi tr¸i ph¸p T¨ng c−êng c«ng t¸c tuyªn truyÒn, phæ biÕn

vµ gi¸o dôc ph¸p luËt cho nh©n d©n

3.2.1. 3.2.2. XÐt xö nghiªm minh, nhanh chãng vµ ®óng ph¸

100 102

p luËt nh÷ng ng−êi ph¹m c¸c téi x©m ph¹m t, gi÷ hoÆc giam ng−êi tr¸i ph¸p luËt nãi

3.2.3.

103 quyÒn tù do, d©n chñ cña c«ng d©n nãi chung, téi b¾ riªng T¨ng c−êng sù phèi hîp gi÷a c¸c c¬ quan b¶o n−íc, tæ chøc x\ héi vµ c«ng d©n trong viÖc ph¸t hi

3.2.4. Hoµn thiÖn c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt tè tô

vÖ ph¸p luËt, Tßa ¸n víi c¸c c¬ quan nhµ Ön, xö lý vµ c¶i t¹o, gi¸o dôc ng−êi ph¹m téi ng h×nh sù ViÖt Nam liªn quan ®Õn c¸c biÖn

105 ph¸p ng¨n chÆn b¾t, t¹m gi÷, t¹m giam

KÕt luËn Danh môc tµi liÖu tham kh¶o

112 116

Më ®Çu

1. TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi

Trong HiÕn ph¸p vµ ph¸p luËt ViÖt Nam, c¸c quyÒn vµ

lín vµ râ nÐt trong c¸c b¶n HiÕn ph¸p - ®¹o luËt m tù do cña con ng−êi, cña c«ng d©n ®−îc thÓ hiÖn ghÜa vô c¬ b¶n cña c«ng d©n. C¸c quyÒn nµy th−êng ang µo x©m ph¹m ®Õn c¸c quyÒn nµy ë c¸c møc ®é kh¸c ®Çy ®ñ vµ chñ yÕu nhÊt trong chÕ ®Þnh vÒ quyÒn vµ n ®−îc ®Æt ë nh÷ng vÞ trÝ xøng ®¸ng vµ chiÕm néi dung tÝnh ph¸p lý cao nhÊt cña Nhµ n−íc. Nh÷ng hµnh vi n nhau ®Òu bÞ xö lý b»ng ph¸p luËt vµ ë møc ®é nghiªm kh¾c nhÊt, sÏ bÞ xö lý b»ng c¸c chÕ tµi h×nh sù.

Trong nhãm c¸c téi x©m ph¹m c¸c quyÒn tù do, d©n ch æ biÕn trong thùc tiÔn nh−ng viÖc ®iÒu tra, truy tè téi x©m ph¹m quyÒn tù do, d©n chñ cña c«ng d©n, tû cao nhÊt, ®ång thêi viÖc ¸p dông nã gÆp nhiÒu khã k

ñ cña c«ng d©n, téi b¾t, gi÷ hoÆc giam ng−êi tr¸i vµ xÐt xö lÖ h¨n, ph¹m quyÒn tù do th©n thÓ cña c«ng d©n, nh−ng mÆt ph¹t g ph¹m téi. H¬n n÷a, nhiÒu t×nh tiÕt ®Þnh khung h×nh c¬ quan nhµ n−íc cã thÈm quyÒn hay qu¸ tr×nh ¸p dôn ph¸p luËt lµ mét lo¹i téi ph¹m diÔn ra t−¬ng ®èi ph téi ph¹m nµy cßn ch−a nhiÒu, mÆc dï trong nhãm c¸c sè vô vµ sè bÞ c¸o ph¹m téi nµy th−êng chiÕm tû lÖ v−íng m¾c v× mét mÆt nÕu ¸p dông kh«ng ®óng dÔ x©m kh¸c, nÕu kh«ng ¸p dông còng rÊt dÔ bá lät hµnh vi còng ®ßi hái ph¶i cã sù h−íng dÉn kÞp thêi cña c¸c lo¹i téi ph¹m nµy còng cÇn ®−îc thùc tiÔn xÐt xö tæ ng kÕt, ®¸nh gi¸.

Do ®ã, ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ c«ng t¸c ®Êu tranh phßn ng−êi tr¸i ph¸p luËt nãi riªng, còng nh− ®Ó thùc hi ¹i biÓu toµn quèc cña §¶ng lÇn thø XI ®Ò ra, còng n

lµ: NghÞ quyÕt sè 08-NQ/TW ngµy 02/01/2002 "

tíi ", NghÞ quyÕt sè 48-NQ/TW ngµy 24/5/2005 " t ViÖt Nam ®Õn n¨m 2010, ®Þnh h−íng ®Õn n¨m 2020 VÒ ChiÕn l−îc c¶i c¸ch t− ph¸p ®Õn n¨m 2020 uyÒn tù do th©n thÓ cña c«ng d©n, ®ßi hái ph¶i cã s lý luËn vµ tæng kÕt thùc tiÔn. ChÝnh v× vËy, chóng h×nh sù ViÖt Nam Téi b¾t, gi÷ hoÆc giam ng−êi tr¸i ph¸p luËt trong luËt g vµ chèng c¸c téi x©m ph¹m c¸c quyÒn tù do, d©n Ön h− c¸c Ban ChÊp hµnh Trung −¬ng §¶ng míi ®−îc ban hµnh VÒ mét sè VÒ " " ®Ó b¶o ®¶m ù ®Çu t«i " lµm chñ cña c«ng d©n nãi chung, téi b¾t, gi÷ hoÆc giam nghiªm chØnh c¸c nhiÖm vô mµ c¸c V¨n kiÖn §¹i héi ® yªu cÇu cÊp b¸ch mµ ba NghÞ quyÕt cña Bé ChÝnh trÞ trong thêi gian gÇn ®©y ®ßi hái ph¶i thùc hiÖn, ®ã nhiÖm vô träng t©m c«ng t¸c t− ph¸p trong thêi gian ChiÕn l−îc x©y dùng vµ hoµn thiÖn hÖ thèng ph¸p luË vµ NghÞ quyÕt sè 49-NQ/TW ngµy 02/6/2005 " h¬n n÷a c¸c quyÒn vµ tù do cña con ng−êi, nhÊt lµ q t− nghiªn cøu nghiªm tóc vµ ®Çy ®ñ trªn ph−¬ng diÖn quyÕt ®Þnh lùa chän ®Ò tµi: " luËn v¨n th¹c sÜ luËt häc cña m×nh.

2. T×nh h×nh nghiªn cøu

Nghiªn cøu vÒ c¸c téi x©m ph¹m quyÒn tù do, d©n chñ cña c«ng d©n nãi chung, téi b¾t, gi÷ hoÆc giam ng− h×nh sù n−íc ta thêi gian qua Ýt nhiÒu ®\ cã nhiÒu lµ mét sè c«ng tr×nh khoa häc sau: 1) Ph¹m Hång H¶i chñ cña c«ng d©n", Trong s¸ch: , TËp thÓ t¸c gi¶ do TSKH. Lª C¶m chñ biªn, Nxb §¹i

quyÒn tù do, d©n chñ cña c«ng d©n, Trong s¸ch: , TËp thÓ t¸c gi¶, Nxb C«ng an nh©n d©n, Hµ Néi, 20 , TËp III: "C¸c téi x©m ph¹m quyÒn tù do, d©n chñ c nh phè Hå ChÝ Minh, 2002; 4) §ç §øc Hång Hµ, nh sù n¨m 1999 C¸c téi x©m ph¹m quyÒn tù do, d©n chñ cña c«ng d©n: Mét sè khÝa c¹nh ph¸p lý h×nh sù êi c«ng tr×nh vµ Lª Gi¸o tr×nh LuËt h×nh sù häc Quèc gia Hµ Néi, 2003; B×nh luËn 01; 3) ña c«ng Téi b¾t, , T¹p chÝ KiÓm s¸t, sè 2, 2002; 5) TrÞnh TiÕn , T¹p chÝ Tßa ¸n quy ®Þnh t¹i §iÒu 123 Bµn vÒ téi b¾t, gi÷ hoÆc giam ng−êi tr¸i ph¸p luËt tr¸i ph¸p luËt nãi riªng trªn c¸c s¸ch b¸o ph¸p lý nghiªn cøu ë c¸c møc ®é kh¸c nhau, song ®¸ng chó ý C¶m: "Ch−¬ng 5 - C¸c téi x©m ph¹m quyÒn tù do, d©n ViÖt Nam (PhÇn c¸c téi ph¹m) 2) TrÇn V¨n LuyÖn: "Ch−¬ng XIII - C¸c téi x©m ph¹m khoa häc Bé luËt H×nh sù 1999 (PhÇn c¸c téi ph¹m) B×nh luËn chuyªn s©u Bé luËt H×nh sù §inh V¨n QuÕ: d©n; x©m ph¹m chÕ ®é h«n nh©n vµ gia ®×nh", Nxb Thµ gi÷ hoÆc giam ng−êi tr¸i ph¸p luËt trong Bé luËt H× ViÖt: nh©n d©n, sè 6, 3/2007; 6) Lª V¨n LuËt: Bé luËt H×nh sù , T¹p chÝ Tßa ¸n nh©n d©n, sè 23, 12/2007; v.v...

Tuy nhiªn, c¸c c«ng tr×nh ®\ nªu trªn chØ gi¸n tiÕp ph©n tÝch kh¸i niÖm vµ c¸c dÊu hiÖu ph¸p lý cña té

b¾t, gi÷ hoÆc giam ng−êi tr¸i ph¸p luËt cïng víi c¸ qua viÖc tranh luËn téi danh ®Ó ¸p dông gi÷a téi ph trong c¸c ch−¬ng gi¸o tr×nh, s¸ch tham kh¶o, khãa l c téi ph¹m kh¸c trong Bé luËt H×nh sù, nghiªn cøu r ¹m nµy víi téi ph¹m kh¸c hay chØ ®Ò cËp ph©n tÝch c uËn tèt nghiÖp... mµ ch−a cã mét c«ng tr×nh khoa hä i iªng rÏ hung c nµo

µ ®éc lËp mét téi ph¹m cô thÓ, ®ång thêi tæng kÕt t

h¸p vÒ téi ph¹m nµy, còng nh− ®Ó ®−a ra gi¶i ph¸p n h¾c h¬n n÷a c¸c quyÒn con ng−êi, quyÒn tù do, d©n c

häc thùc tiÔn cña luËn v¨n nµy hoµn toµn cã tÝnh t a con ng−êi vµ c¸c quyÒn tù do, d©n chñ cña c«ng d© hùc tiÔn ©ng hñ hêi sù, n, ë cÊp ®é mét luËn v¨n th¹c sÜ gi¶i quyÕt riªng rÏ v ®Ó qua ®ã ®Ò xuÊt hoµn thiÖn trªn ph−¬ng diÖn lËp p cao hiÖu qu¶ ¸p dông, qua ®ã gãp phÇn b¶o vÖ v÷ng c cña c«ng d©n. Do ®ã, tÝnh cÊp thiÕt vµ ý nghÜa khoa nhÊt lµ trong giai ®o¹n hiÖn nay, quyÒn vµ tù do cñ quyÒn con ng−êi ®−îc x\ héi vµ Nhµ n−íc ngµy cµng ® Ò cao h¬n bao giê hÕt.

3. Môc ®Ých vµ ®èi t−îng nghiªn cøu

3.1. Môc ®Ých nghiªn cøu

Môc ®Ých nghiªn cøu cña luËn v¨n lµ trªn c¬ së kÕ t

õ n¨m 2000- 2008, ®Æc biÖt d−íi gãc ®é lÞch sö ®Ó l r¸i ph¸p luËt, ph©n tÝch kh¸i niÖm, c¸c dÊu hiÖu ph hõa vµ ph¸t triÓn c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu cña c¸c µm s¸ng ¸p lý vµ è gi¶i t¸c gi¶ ®i tr−íc, kÕt hîp víi thùc tiÔn thêi gian t tá vÊn ®Ò lÞch sö vÒ téi b¾t, gi÷ hoÆc giam ng−êi t t×nh tiÕt ®Þnh khung h×nh ph¹t, tæng kÕt vµ ®¸nh gi ph¸p h÷u hiÖu, h¹n chÕ vµ qua ®ã lµm gi¶m c¸c téi x ¸ thùc tiÔn xÐt xö lo¹i téi ph¹m nµy ®Ó ®Ò ra mét s ©m ph¹m quyÒn tù do, d©n chñ cña c«ng d©n.

3.2. §èi t−îng nghiªn cøu

§èi t−îng nghiªn cøu cña luËn v¨n lµ nh÷ng vÊn ®Ò v Ò téi b¾t, gi÷ hoÆc giam ng−êi tr¸i ph¸p luËt trong luËt h×nh sù ViÖt Nam.

4. C¬ së lý luËn vµ c¸c ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu

4.1. C¬ së lý luËn

C¬ së lý luËn cña luËn v¨n lµ quan ®iÓm cña chñ ngh

Üa M¸c - Lªnin, t− t−ëng Hå ChÝ Minh, quan ®iÓm téi ph¹m, còng nh− thµnh tùu cña c¸c chuyªn ngµnh h×nh sù, cøu, íc Nhµ n−íc vµ ph¸p luËt, x\ héi häc ph¸p luËt, luËt ÷ng luËn ®iÓm khoa häc trong c¸c c«ng tr×nh nghiªn cña mét sè nhµ khoa häc luËt h×nh sù ViÖt Nam vµ n− cña §¶ng vµ Nhµ n−íc ta vÒ ®Êu tranh phßng vµ chèng khoa häc ph¸p lý nh−: lÞch sö ph¸p luËt, lý luËn vÒ téi ph¹m häc, luËt tè tông h×nh sù vµ triÕt häc, nh s¸ch chuyªn kh¶o vµ c¸c bµi viÕt ®¨ng trªn t¹p chÝ ngoµi.

4.2. C¸c ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu

LuËn v¨n sö dông mét sè ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu nh−

¸o c¸o cña Tßa ¸n nh©n d©n tèi cao vµ c¸c vô ¸n h×n

: so s¸nh, ph©n tÝch, tæng hîp... ®ång thêi, viÖc h sù khoa häc luËt g Internet ®Ó tæng hîp vµ lµm s¸ng tá c¸c tri thøc

nghiªn cøu cßn dùa vµo sè liÖu thèng kª trong c¸c b trong thùc tiÔn xÐt xö, còng nh− th«ng tin trªn m¹n h×nh sù vµ luËn chøng c¸c vÊn ®Ò t−¬ng øng ®−îc ngh iªn cøu.

5. Ph¹m vi vµ thêi gian nghiªn cøu

5.1. VÒ ph¹m vi nghiªn cøu

LuËn v¨n nghiªn cøu nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vµ thùc ti Ôn vÒ nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vµ thùc tiÔn vÒ téi b¾t,

gi÷ hoÆc giam ng−êi tr¸i ph¸p luËt trong luËt h×nh sù ViÖt Nam.

5.2. VÒ thêi gian nghiªn cøu

LuËn v¨n nghiªn cøu thùc tiÔn xÐt xö téi b¾t, gi÷ h oÆc giam ng−êi tr¸i ph¸p luËt trong luËt h×nh sù Vi Öt

Nam tõ n¨m 2000 cho ®Õn n¨m 2008.

6. Nh÷ng ®ãng gãp míi vÒ mÆt khoa häc cña luËn v¨n

§©y lµ c«ng tr×nh chuyªn kh¶o ®Çu tiªn trong khoa h

äc luËt h×nh sù ViÖt Nam nghiªn cøu mét c¸ch trong ng vÊn tiÔn vÒ téi b¾t, gi÷ hoÆc giam ng−êi tr¸i ph¸p luËt luËt häc. T¸c gi¶ ®\ gi¶i quyÕt vÒ mÆt lý luËn nh÷

t−¬ng ®èi cã hÖ thèng nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vµ thùc luËt h×nh sù ViÖt Nam ë cÊp ®é mét luËn v¨n th¹c sÜ ®Ò sau:

1) Ph©n tÝch mét c¸ch cã hÖ thèng nh÷ng vÊn ®Ò lý l

trong luËt h×nh sù ViÖt Nam nh−: kh¸i niÖm vµ c¸c d uËn vÒ téi b¾t, gi÷ hoÆc giam ng−êi tr¸i ph¸p luËt hÖ Êu hiÖu ph¸p lý h×nh sù cña téi ph¹m nµy; mèi quan

«ng d©n, c¸c quyÒn con ng−êi; ph©n biÖt téi ph¹m nµ y

cña téi ph¹m nµy víi c¸c quyÒn tù do, d©n chñ cña c víi c¸c téi ph¹m kh¸c cã liªn quan trong luËt h×nh sù.

2) HÖ thèng hãa lÞch sö h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cñ a c¸c quy ph¹m vÒ téi b¾t, gi÷ hoÆc giam ng−êi tr¸i

ph¸p luËt trong luËt h×nh sù ViÖt Nam giai ®o¹n tõ n¨m 2000-2008, ®Ó rót ra nh÷ng nhËn xÐt, ®¸nh gi¸.

3) Ph©n tÝch c¸c dÊu hiÖu ph¸p lý h×nh sù t×nh tiÕt ®Þnh khung t¨ng nÆng cña téi ph¹m nµy ®Ó chØ ra

nh÷ng v−íng m¾c, h¹n chÕ nh»m hoµn thiÖn ph¸p luËt.

4) Ph©n tÝch thùc tiÔn xÐt xö téi ph¹m nµy ë n−íc t a trong thêi gian tõ n¨m 2000-2008, ph©n tÝch c¸c v ô

¸n ¸p dông ch−a chÝnh x¸c vµ c¸c nguyªn nh©n c¬ b¶n cña thùc tr¹ng nµy.

5) §Ò xuÊt h−íng söa ®æi, bæ sung téi b¾t, gi÷ hoÆc giam ng−êi tr¸i ph¸p luËt trong Bé luËt H×nh sù Vi Öt

Nam n¨m 1999 hiÖn hµnh vµ ®−a ra c¸c gi¶i ph¸p n©ng cao hiÖu qu¶ ¸p dông c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ

téi ph¹m nµy, qua ®ã n©ng cao hiÖu qu¶ b¶o vÖ quyÒn tù do, th©n thÓ cña c«ng d©n, quyÒn con ng−êi.

7. KÕt cÊu cña luËn v¨n

Ngoµi phÇn Më ®Çu, KÕt luËn vµ Danh môc tµi liÖu th am kh¶o, néi dung cña luËn v¨n gåm 3 ch−¬ng:

Ch−¬ng 1 : Nh÷ng vÊn ®Ò chung vÒ téi b¾t, gi÷ hoÆc giam ng−ê i tr¸i ph¸p luËt.

Ch−¬ng 2 : Nh÷ng quy ®Þnh cña Bé luËt H×nh sù n¨m 1999 vÒ té i b¾t, gi÷ hoÆc giam ng−êi tr¸i ph¸p luËt

vµ thùc tiÔn xÐt xö.

Ch−¬ng 3 : Nh÷ng gi¶i ph¸p n©ng cao hiÖu qu¶ ¸p dông c¸c quy ®Þnh cña Bé luËt H×nh sù n¨m 1999 vÒ

téi b¾t, gi÷ hoÆc giam ng−êi tr¸i ph¸p luËt.

Ch−¬ng 1

Nh÷ng VÊn §Ò CHUNG VÒ Téi B¾t, Gi÷ HoÆc GIAM Ng−êi Tr¸i Ph¸p LuËt

1.1. Kh¸i niÖm quyÒn con ng−êi, quyÒn c«ng d©n, quyÒn tù do, d©n chñ vµ quyÒn tù do th©n thÓ

C¸c téi x©m ph¹m c¸c quyÒn tù do, d©n chñ cña c«ng

d©n nãi chung, téi b¾t, gi÷ hoÆc giam ng−êi tr¸i giam con nµy d−íi gãc on ng−êi, quyÒn c«ng d©n. Cô thÓ, téi b¾t, gi÷ hoÆc hÓ cña con ng−êi. V× vËy, t×m hiÓu c¸c vÊn ®Ò quyÒn n tù do th©n thÓ lµ c¬ së ®Ó luËn gi¶i vÒ téi ph¹m

ph¸p luËt nãi riªng cã kh¸ch thÓ x©m h¹i lµ quyÒn c ng−êi tr¸i ph¸p luËt x©m h¹i tíi quyÒn tù do th©n t ng−êi, quyÒn c«ng d©n, quyÒn tù do, d©n chñ vµ quyÒ ®é lý luËn.

1.1.1. Kh¸i niÖm quyÒn con ng−êi vµ quyÒn c«ng d©n

QuyÒn con ng−êi hay nh©n quyÒn, d−íi gãc ®é chung n hÊt ®−îc hiÓu lµ nh÷ng quyÒn tù nhiªn vèn cã cña con ng−êi.

Kh¸i niÖm vÒ quyÒn con ng−êi ®−îc ghi nhËn trong Tu

yªn ng«n thÕ giíi vÒ quyÒn con ng−êi cña Liªn vÒ nh©n phÈm vèn cã cña tÊt c¶ c¸c thµnh viªn trong Êt c¶ quyÒn con ng−êi lµ kh¸t väng b¶o vÖ nh©n phÈm cña t hîp quèc n¨m 1948 vµ c¸c c«ng −íc nµy lµ kh¸i niÖm gia ®×nh nh©n lo¹i. Theo ®ã, cèt lâi cña kh¸i niÖm con ng−êi.

quyÒn con ng−êi ®−îc hiÓu lµ c¸c quyÒn mµ con ng−êi Tãm l¹i, d−íi gãc ®é khoa häc, vÉn cã vµ chØ con cã, nhu cÇu chÝnh ®¸ng cña con ng−êi ®−îc Nhµ n−íc ng−êi míi cã, ®ång thêi lµ sù tù do, nh©n phÈm vèn thõa nhËn vµ ph¸p luËt b¶o vÖ .

Trong khi ®ã, kh¸i niÖm c«ng d©n chØ mèi quan hÖ gi

÷a Nhµ n−íc víi c¸c c¸ nh©n sinh sèng trªn l\nh iÓu hiÖn cña mèi quan hÖ ph¸p lý gi÷a Nhµ n−íc vµ quy ®Þnh vµ b¶o quyÒn c«ng d©n ®−îc hiÓu lµ nh÷ng quyÒn mµ Nhµ n−íc thæ mét quèc gia. QuyÒn c«ng d©n lµ mét khÝa c¹nh b c«ng d©n. D−íi gãc ®é khoa häc, ®¶m thùc hiÖn cho c¸c c¸ nh©n mang quèc tÞch n−íc m ×nh .

Nh− vËy, quyÒn c«ng d©n lµ nh÷ng quyÒn con ng−êi ®− îc thõa nhËn bëi ph¸p luËt quèc gia hay nãi mét c¸ch kh¸c, quyÒn c«ng d©n lµ sù thÓ hiÖn, h×nh thøc ph¸p lý cña quyÒn con ng−êi trong ph¸p luËt quèc g ia.

1.1.2. Kh¸i niÖm quyÒn tù do, d©n chñ vµ quyÒn tù do th©n thÓ

quyÒn tù do, d©n chñ ®−îc hiÓu lµ quyÒn lµm chñ cña D−íi gãc ®é khoa häc, b¶n th©n m×nh trªn c¬ së t«n träng lîi Ých vµ trËt . Lµ c¸c quyÒn con ng−êi nªn quyÒn tù do, d©n chñ ® ng−êi d©n ®èi víi nhµ tù −¬ng nhiªn còng lµ quyÒn tù nhiªn, vèn cã. rªn thùc tÕ khi nã ®−îc thõa nhËn vµ b¶o hé bëi Nhµ n−íc, xS héi; quyÒn lµm chñ suy nghÜ, hµnh ®éng cña cña céng ®ång Tuy nhiªn, nh÷ng quyÒn nµy chØ thùc sù cã ý nghÜa t n−íc.

Trong khi ®ã, quyÒn tù do th©n thÓ lµ mét quyÒn c¬ trong ph¸p luËt n−íc ta, quyÒn tù do th©n thÓ ®−îc b¶n cña con ng−êi ®−îc c«ng nhËn bëi Tuyªn ng«n HiÕn §iÒu 71 lµ mét quyÒn c«ng d©n thuéc nhãm quyÒn tù thÕ giíi vÒ quyÒn con ng−êi cña Liªn hîp quèc. Cßn ph¸p ViÖt Nam n¨m 1992 ghi nhËn mét c¸ch cô thÓ t¹i do c¸ nh©n.

QuyÒn tù do th©n thÓ biÓu hiÖn ë tÝnh bÊt kh¶ x©m p h¹m vÒ th©n thÓ, tøc lµ kh«ng thÓ bÞ x©m ph¹m vÒ th hîp theo quy ®Þnh ph¸p luËt vµ bëi ng−êi cã thÈm q quyÒn tù do th©n thÓ ®−îc hiÓu lµ c¸c quyÒn ®−îc Nh

thÓ. C«ng d©n kh«ng thÓ bÞ b¾t, giam gi÷ trõ tr−êng gãc ®é khoa häc, th©n thÓ cña ng−êi kh¸c, ®ång thêi ph¸p luËt ghi nh mµ cô thÓ lµ hµnh vi b¾t gi÷, giam cÇm ng−êi kh¸c t ©n uyÒn. D−íi µ n−íc b¶o vÖ tr−íc sù x©m ph¹m vÒ tù do, Ën nh»m chèng l¹i nh÷ng hµnh vi x©m ph¹m quyÒn nµy r¸i ph¸p luËt .

1.2. Kh¸i niÖm vµ ý nghÜa cña viÖc quy ®Þnh téi b¾t, gi÷ hoÆ c giam ng−êi tr¸i ph¸p luËt

1.2.1. Kh¸i niÖm téi b¾t, gi÷ hoÆc giam ng−êi tr¸i ph¸p luËt

Lµ mét lo¹i téi ph¹m nªn vÒ b¶n chÊt, téi b¾t, gi÷ hoÆc giam ng−êi tr¸i ph¸p luËt thèng nhÊt víi b¶n c hÊt ®−îc nªu trong kh¸i niÖm chung vÒ téi ph¹m.

Tõ kh¸i niÖm téi ph¹m ®−îc ghi nhËn t¹i §iÒu 8 Bé l

cña téi b¾t, gi÷ hoÆc giam ng−êi tr¸i ph¸p luËt kh« trªn. Theo ®ã, ®iÓm ®Æc tr−ng lµm c¬ së ®Ó x©y dùng yÕu tè: 1) Hµnh vi b¾t, gi÷ hoÆc giam ng−êi; 2) TÝn uËt H×nh sù n¨m 1999 cã thÓ nhËn thÊy: B¶n chÊt nghÜa uËt lµ hai êi ®ã. ng kh¸c víi b¶n chÊt chung cña téi ph¹m trong ®Þnh kh¸i niÖm téi b¾t, gi÷ hoÆc giam ng−êi tr¸i ph¸p l h tr¸i ph¸p luËt cña hµnh vi b¾t, gi÷ hoÆc giam ng−

HiÖn nay chØ tån t¹i mét sè quan ®iÓm khoa häc ®Þnh nµy. Tuy nhiªn, d−íi gãc ®é khoa häc, ®ång thêi tr õa ph©n tÝch cã thÓ ®−a kh¸i niÖm téi ph¹m nµy nh− nguy hiÓm cho xS héi ®−îc quy ®Þnh t¹i Bé luËt H×nh

nghÜa téi ph¹m nµy trong s¸ch b¸o ph¸p lý, nh−ng ªn sau: sù, do ®o¹t n Þu tr¸ch nhiÖm h×nh sù thùc hiÖn nh»m c¶n trë, t−íc , qua ®ã x©m ph¹m ®Õn quyÒn tù do, d©n chñ ®−îc HiÕ vÒ c¬ b¶n ®Òu thèng nhÊt néi hµm kh¸i niÖm téi ph¹m c¬ së kh¸i niÖm chung vÒ téi ph¹m vµ c¸c ®Æc ®iÓm v Téi b¾t, gi÷, giam ng−êi tr¸i ph¸p luËt lµ hµnh vi ng−êi cã n¨ng lùc tr¸ch nhiÖm h×nh sù vµ ®ñ tuæi ch tù do th©n thÓ cña ng−êi kh¸c mét c¸ch bÊt hîp ph¸p ph¸p vµ ph¸p luËt b¶o vÖ . Tõ kh¸i niÖm nµy cã thÓ chØ ra mét sè ®Æc ®iÓm c¬ b¶n cña nã nh− sau:

Mét lµ , téi b¾t, gi÷, giam ng−êi tr¸i ph¸p luËt lµ hµnh v nh sù, x©m ph¹m ®Õn quyÒn tù do th©n thÓ cña ng−êi kh¸ i nguy hiÓm cho x\ héi ®−îc quy ®Þnh t¹i Bé luËt H× ¶o vÖ. c - kh¸ch thÓ ®−îc HiÕn ph¸p vµ ph¸p luËt h×nh sù b

Hai lµ , téi ph¹m do ng−êi cã n¨ng lùc tr¸ch nhiÖm h×nh sù vµ ®ñ tuæi chÞu tr¸ch nhiÖm h×nh sù thùc hiÖn.

, môc ®Ých cña hµnh vi ph¹m téi lµ nh»m c¶n trë, t− íc ®o¹t tù do th©n thÓ cña ng−êi kh¸c mét c¸ch Ba lµ bÊt hîp ph¸p. ý 1.2.2. nghÜa cña viÖc quy ®Þnh téi b¾t, gi÷ hoÆc giam ng−êi tr¸ i ph¸p luËt

ViÖc quy ®Þnh téi b¾t, gi÷ hoÆc giam ng−êi tr¸i ph¸ h chèng äng. l¹i hµnh vi x©m ph¹m quyÒn tù do th©n thÓ cña c«ng ViÖc quy ®Þnh téi b¾t, gi÷ hoÆc giam ng−êi tr¸i ph¸ p luËt lµ c¬ së ph¸p lý quan träng nhÊt ®Ó ®Êu tran d©n - hµnh vi vi ph¹m nh©n quyÒn mét c¸ch nghiªm tr p luËt cã ý nghÜa to lín trªn nhiÒu ph−¬ng diÖn, cô thÓ lµ:

Thø nhÊt , quy ®Þnh vÒ téi b¾t, gi÷ hoÆc giam ng−êi tr¸i ph¸ p lµ sù ghi nhËn vµ b¶o ®¶m trong ph¸p luËt thõa nhËn bëi céng ®ång nh©n lo¹i vµ lµ bÊt kh¶ x©m ViÖt Nam gi¸ trÞ quyÒn con ng−êi thiªng liªng ®−îc ph¹m.

Thø hai , quy ®Þnh vÒ téi b¾t, gi÷ hoÆc giam ng−êi tr¸i ph¸ p luËt lµ ph−¬ng thøc b¶o hé vµ thùc thi mét quyÒn c¬ b¶n cña c«ng d©n ®\ ®−îc quy ®Þnh trong Hi Õn ph¸p ViÖt Nam.

Thø ba , quy ®Þnh vÒ téi b¾t, gi÷ hoÆc giam ng−êi tr¸i ph¸ p luËt lµ néi dung cô thÓ hãa nhiÖm vô cña Bé luËt H×nh sù ViÖt Nam ®\ ®−îc ghi nhËn t¹i Bé luËt nµy.

Thø t− , quy ®Þnh vÒ téi b¾t, gi÷ hoÆc giam ng−êi tr¸i ph¸ p luËt cïng víi c¸c téi x©m ph¹m quyÒn tù do, d©n chñ kh¸c cña c«ng d©n ®\ thÓ chÕ hãa chñ tr−¬ng ®Èy m¹nh, ph¸t huy d©n chñ cña §¶ng ta.

1.3. Sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña nh÷ng quy ph¹m ph¸p luËt trong luËt h×nh sù ViÖt Nam tõ sau C¸ch m¹ng T ph¸p luËt vÒ téi b¾t, gi÷ hoÆc giam ng−êi tr¸i h¸ng 8 n¨m 1945 ®Õn nay

Tr−íc C¸ch m¹ng th¸ng T¸m n¨m 1945, tr¶i qua hµng n

tù do, d©n chñ. C¸c quyÒn con ng−êi, quyÒn c«ng d© Ýnh chÊt bÊt b×nh ®¼ng vÒ giíi vµ ®¼ng cÊp x\ héi. thÓ cña ng−êi d©n cã thÓ bÞ x©m ph¹m, chµ ®¹p tïy t ng ng−êi cã ®Þa vÞ, søc m¹nh trong x\ héi. ChØ ®Õn

Ò b¶o vÖ c¸c quyÒn tù do, d©n chñ nãi chung, trong t triÓn trong hÖ thèng quy ®Þnh ph¸p luËt cña ViÖt gh×n n¨m phong kiÕn vµ d−íi ¸ch ®« hé cña thùc n C¸c iÖn, khi Öt Nam míi nhËn thøc ®−îc vai trß lµm chñ x\ héi, ®ã Nam Bé luËt h×nh sù n¨m 1985 vµ nay lµ Bé luËt h×nh sù d©n, nh©n d©n ViÖt Nam thùc sù kh«ng biÕt ®Õn quyÒn trong thêi kú nµy cã ph¹m vi rÊt hÑp, th−êng mang t quyÒn tù do, d©n chñ nãi chung vµ quyÒn tù do th©n v« c¨n cø bÊt kú lóc nµo bëi nhµ cÇm quyÒn hoÆc nh÷ C¸ch m¹ng th¸ng T¸m n¨m 1945 thµnh c«ng nh©n d©n Vi ý thøc vÒ c¸c quyÒn d©n chñ cña m×nh. Tõ ®©y, vÊn ® cã quyÒn tù do th©n thÓ b¾t ®Çu ®−îc më réng vµ ph¸ trong nh÷ng n¨m vÒ sau vµ cµng hoµn thiÖn h¬n trong n¨m 1999. Trªn c¬ së nµy, luËn v¨n chia ra hai giai ®o¹n ®Ó nghiªn cøu nh− sau:

1) Giai ®o¹n tõ sau C¸ch m¹ng Th¸ng 8 n¨m 1945 cho ®Õn khi ph¸p ®iÓn hãa lÇn thø nhÊt - Bé luËt H×nh sù ViÖt Nam n¨m 1985.

2) Giai ®o¹n tõ sau khi ban hµnh Bé luËt H×nh sù Vi Öt Nam n¨m 1985 cho ®Õn tr−íc ph¸p ®iÓn hãa lÇn thø hai Bé luËt h×nh sù ViÖt nam n¨m 1999.

VÒ sau, qua qu¸ tr×nh thi hµnh vµ ¸p dông, Bé luËt

H×nh sù n¨m 1985 ®\ ®−îc söa ®æi, bæ sung nhiÒu lÇn ù n¨m ×nh ®éng ta nh−ng vÒ c¬ b¶n néi dung téi b¾t, gi÷ hoÆc giam ng− 1985 víi c¸c LuËt söa ®æi, bæ sung ®\ t¹o ra mét hÖ sù, dÉn ®Õn khã kh¨n trong ¸p dông. §ång thêi, tr−í cña téi ph¹m, Bé luËt tuy ®\ ®−îc söa ®æi vÉn cßn t ®\ ban hµnh Bé luËt H×nh sù míi, Bé luËt H×nh sù tr êi tr¸i ph¸p luËt kh«ng cã thay ®æi. Bé luËt H×nh s thèng cång kÒnh, phøc t¹p c¸c quy ®Þnh ph¸p luËt h c sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ, x\ héi, nh÷ng biÕn ån t¹i nhiÒu bÊt cËp. Do ®ã, n¨m 1999 Quèc héi n−íc ong giai ®o¹n x©y dùng Nhµ n−íc ph¸p quyÒn.

Ch−¬ng 2

nh÷ng quy ®Þnh cña Bé luËt H×nh sù N¡M 1999 vÒ Téi B¾t, Gi÷ HoÆc GIAM Ng−êi Tr¸i Ph¸p LuËt Vµ Thùc TiÔn XÐt Xö

Bé luËt H×nh sù n¨m 1999 dµnh 10 ®iÒu ®Ó quy ®Þnh v Ò c¸c téi x©m ph¹m quyÒn tù do, d©n chñ cña c«ng d© t ®−îc quy ®Þnh ë §iÒu 123 vÉn gi÷ vÞ trÝ ®øng ®Çu h viÖc ban hµnh Bé luËt H×nh sù n¨m 1999, Nhµ n−íc

tôc b¾t, giam, gi÷ ng−êi ë Ph¸p lÖnh Xö lý vi ph¹m n cø ®Ó x¸c ®Þnh tÝnh tr¸i ph¸p luËt cña hµnh vi b¾ n. trong c¸c téi ta cßn hµnh chÝnh t, gi÷ hoÆc Trong ®ã téi b¾t, gi÷ hoÆc giam ng−êi tr¸i ph¸p luË x©m ph¹m quyÒn tù do, d©n chñ cña c«ng d©n. Bªn c¹n ban hµnh c¸c quy ®Þnh vÒ ®iÒu kiÖn, thÈm quyÒn, thñ n¨m 2002 vµ Bé luËt Tè tông h×nh sù n¨m 2003 lµm c¨ giam ng−êi.

Nh− vËy, Bé luËt H×nh sù n¨m 1999 vµ c¸c v¨n b¶n ph n ®Ó b¶o vÖ quyÒn tù do th©n thÓ, quyÒn tù do, d©n Nhµ n−íc ph¸p quyÒn ë ViÖt Nam hiÖn nay, ®Æc biÖt

giam ng−êi tr¸i ph¸p luËt lµ c«ng cô ph¸p lý s¾c bÐ c«ng d©n trong giai ®o¹n ph¸t huy d©n chñ, x©y dùng hiÖn nguyªn t¾c d©n chñ trong ph¸p luËt nãi chung, võa ®−îc xem lµ môc tiªu, võa lµ ®éng lùc quan trän hiÖn nay. MÆc dï vËy, d©n chñ ph¶i lu«n lu«n ®i liÒ ¸p luËt kh¸c cã liªn quan ®Õn téi b¾t, gi÷ hoÆc chñ cña thÓ i chñ nghÜa ë n−íc ta n d©n chñ ph¸p luËt x\ héi chñ nghÜa nãi riªng. D©n chñ x\ hé g ®Ó thóc ®Èy qu¸ tr×nh ®æi míi v× chñ nghÜa x\ héi n víi ph¸p chÕ, kû c−¬ng. §ång thêi, chØ cã trªn nÒ

ßa gi÷a lîi Ých c¸ nh©n vµ lîi Ých x\ héi. Do ®ã, y t«n träng vµ thùc hiÖn nghiªm chØnh c¸c quy ®Þnh c ªu cÇu ®Æt ra ña thùc sù sÏ thùc hiÖn tèt vµ ®Çy ®ñ sù kÕt hîp hµi h ®ßi hái ph¶i b¶o ®¶m quyÒn tù do, d©n chñ, võa ph¶i ph¸p luËt.

2.1. Nh÷ng quy ®Þnh cña Bé luËt H×nh sù n¨m 1999 vÒ téi b¾t, gi÷ ho Æc giam ng−êi tr¸i ph¸p luËt

B¾t, gi÷ hoÆc giam ng−êi tr¸i ph¸p luËt lµ c¸c hµnh vi b¾t, gi÷ hoÆc giam ng−êi mµ kh«ng thuéc c¸c tr− gåm: QuyÒn tù do ng«n luËn, tù do b¸o chÝ; quyÒn ® eo quy ®Þnh cña ph¸p luËt; quyÒn tù do tÝn ng−ìng, ©m ph¹m vÒ chç ë... Do ®ã, viÖc ph©n tÝch c¸c dÊu h êng −îc t«n gi¸o; iÖu hîp ph¸p luËt cho phÐp. C¸c quyÒn tù do c¸ nh©n bao th«ng tin, héi häp, quyÒn tù do ®i l¹i vµ c− tró th quyÒn bÊt kh¶ x©m ph¹m vÒ th©n thÓ; quyÒn bÊt kh¶ x ph¸p lý h×nh sù vµ c¸c tr−êng hîp ph¹m téi cô thÓ l µ yªu cÇu cÇn thiÕt.

2.1.1. C¸c dÊu hiÖu ph¸p lý h×nh sù

DÊu hiÖu ph¸p lý hay dÊu hiÖu cÊu thµnh cña mét lo¹ i téi ph¹m cã tÝnh ®Æc tr−ng vµ ®iÓn h×nh cho lo¹i téi ph¹m Êy, nã ph¶n ¸nh ®Çy ®ñ b¶n chÊt vµ ®ñ ®Ó p h©n biÖt lo¹i téi ph¹m nµy víi c¸c téi ph¹m kh¸c.

Lµ mét trong c¸c téi x©m ph¹m quyÒn tù do, d©n chñ

cña c«ng d©n; téi b¾t, gi÷ hoÆc giam ng−êi tr¸i cña mét téi ph¹m nh−ng víi nh÷ng biÓu hiÖn riªng cñ a ñ cña c«ng d©n qua viÖc ph©n tÝch kh¸ch thÓ cña téi ph¸p luËt cã ®Çy ®ñ c¸c dÊu hiÖu ph¸p lý nãi chung nã vµ cña nhãm c¸c téi x©m ph¹m quyÒn tù do, d©n ch ph¹m, mÆt kh¸ch quan cña téi ph¹m, chñ thÓ cña téi ph¹m vµ mÆt chñ quan cña téi ph¹m.

2.1.2. C¸c t×nh tiÕt ®Þnh khung t¨ng nÆng h×nh ph¹t

VÒ néi dung nµy, luËn v¨n ph©n tÝch tõng t×nh tiÕt ®Þnh khung h×nh ph¹t trong c¸c kho¶n 1-3 cña §iÒu 123 Bé luËt h×nh sù n¨m 1999.

2.2. Thùc tiÔn xÐt xö téi b¾t, gi÷ hoÆc giam ng−êi tr¸i ph¸p luËt

2.2.1. T×nh h×nh xÐt xö téi b¾t, gi÷ hoÆc giam ng−êi tr¸i ph¸ p luËt cña Tßa ¸n nh©n d©n c¸c cÊp trªn ®Þa bµn toµn quèc tõ n¨m 2000 - 2008

Nghiªn cøu thùc tiÔn xÐt xö nh÷ng n¨m gÇn ®©y cho t o d©n chñ cña c«ng d©n nãi chung; téi b¾t, gi÷ hoÆc g ®èi nhá, thÊp trong tæng sè téi ph¹m h×nh sù, son

ngµnh Tßa ¸n) cho thÊy: c¸c téi x©m ph¹m quyÒn tù d ng−êi tr¸i ph¸p luËt nãi riªng chiÕm tû lÖ cßn t−¬n liªn quan ®Õn quyÒn tù do, d©n chñ cña c«ng d©n, gi thùc tiÔn xÐt xö ®Ó ®¸nh gi¸, phôc vô cho c«ng t¸c luËt vµ Tßa ¸n, qua ®ã n©ng cao hiÖu qu¶ ¸p dông c¸ hÊy (trªn c¬ së ®¸nh gi¸ c¸c b¸o c¸o thèng kª cña giam g v× nã l¹i ©n tÝch vÖ ph¸p nªu. ¸n tiÕp lµ c¸c quyÒn con ng−êi nªn còng cÇn ph¶i ph phßng ngõa, chèng téi ph¹m nµy cña c¸c c¬ quan b¶o c quy ®Þnh cña Bé luËt H×nh sù vÒ nhãm téi ph¹m ®\

Mét lµ , vÒ t×nh h×nh xÐt xö téi b¾t, gi÷ hoÆc giam ng−êi tr¸i ph¸p luËt do Tßa ¸n nh©n d©n c¸c cÊp trªn toµn quèc xÐt xö c¸c bÞ c¸o ph¹m téi nµy trong thêi gian 09 n¨m (2000-2008) nh− sau:

Sè vô xÐt xö

Sè cßn l¹i

Sè ®· xÐt xö

Sè ®×nh chØ vô ¸n

Sè tr¶ hå s¬ ViÖn kiÓm s¸t

N¨m

Sè vô

Sè bÞ c¸o

2000

104

207

161

2001

104

163

105

2002

174

144

2003

2004

171

144

2005

174

146

2006

124

255

104

214

2007

121

307

241

2008

116

312

236

B¶ng 2.1. T×nh h×nh xÐt xö téi b¾t, gi÷ hoÆc giam ng−êi tr ¸i ph¸p luËt (2000-2008)

875 1.833 688 1.438

231

123

Tæng céng

Nh− vËy, nh×n b¶ng sè liÖu trªn cho thÊy, trong thê i gian tõ n¨m 2000-2008, tæng sè vô xÐt xö vÒ téi b 3 bÞ c¸o, nh−ng sè ®\ xÐt xö lµ 688 vô - 1.438 bÞ c vô vµ ®Æc biÖt lµ sè bÞ c¸o ph¹m téi trong nh÷ng n¨ ¾t, ¸o m gÇn gi÷ hoÆc giam ng−êi tr¸i ph¸p luËt lµ 875 vô - 1.83 (chiÕm tû lÖ 78,6 % sè vô vµ 78,4 % sè bÞ c¸o). Sè ®©y ngµy cµng t¨ng: NÕu tÝnh trung b×nh th× mçi n¨m cã kho¶ng 72 vô víi gÇn 160 bÞ c¸o.

Hai lµ , ph©n tÝch t×nh h×nh sè bÞ c¸o ®\ xÐt xö cho thÊy ng−êi tr¸i ph¸p luËt do Tßa ¸n nh©n d©n c¸c cÊp tr Ng−êi ph¹m téi bÞ xÐt xö téi b¾t, gi÷ hoÆc giam ng−

¨m trë xuèng chiÕm tû lÖ rÊt cao: VÒ ¸n treo, Tßa ¸ o¶ng 73 bÞ c¸o ®−îc h−ëng ¸n treo khi ph¹m téi nµy. ®−îc h−ëng ¸n treo rÊt cao lµ 107, 111 vµ 106 cã ng viÖc ¸p dông h×nh ph¹t chÝnh vµ mét sè biÖn ph¸p ªn toµn êi n ¸p §Æc hÜa ®−îc h−ëng ¸n treo khi ph¹m téi b¾t, gi÷ hoÆc giam kh¸c ®èi víi c¸c bÞ c¸o ph¹m téi b¾t, gi÷ hoÆc giam quèc xÐt xö thêi gian 09 n¨m (2000-2008) cho thÊy: ph¸p luËt ®−îc h−ëng ¸n treo vµ h×nh ph¹t tï tõ 7 n dông ®èi víi 660 bÞ c¸o, tÝnh trung b×nh mçi n¨m kh biÖt n¨m 2006, 2007 vµ n¨m 2008 chiÕm tû lÖ bÞ c¸o trung b×nh ba n¨m gÇn ®©y mçi n¨m cã h¬n 100 bÞ c¸o ng−êi tr¸i ph¸p luËt.

Ba lµ, ph©n tÝch t×nh h×nh sè bÞ c¸o ®\ xÐt xö cho thÊy vi Tßa ¸n nh©n d©n c¸c cÊp trªn toµn quèc xÐt xö thêi 07 kh«ng ¸p dông h×nh ph¹t bæ sung nµo ®èi víi bÞ c Öc ¸p dông h×nh ph¹t bæ sung ®èi víi c¸c bÞ c¸o gian ¸o y chóng êng hîp ¸p dông h×nh ph¹t bæ sung. ViÖc thèng kª nµ ph¹m téi b¾t, gi÷ hoÆc giam ng−êi tr¸i ph¸p luËt do 09 n¨m (2000-2008) cho thÊy, tõ n¨m 2000 ®Õn n¨m 20 ph¹m téi nµy, duy nhÊt chØ trong n¨m 2008 cã 01 tr− t«i tham kh¶o trªn c¬ së sè liÖu thèng kª cña Tßa ¸ n nh©n d©n tèi cao.

h nh©n th©n d−íi khÝa c¹nh (®Æc ®iÓm) téi ph¹m häc o ph¹m téi b¾t, gi÷ hoÆc giam ng−êi tr¸i ph¸p luËt o, trung b×nh mçi n¨m gÇn 04 ng−êi ph¹m téi nµy lµ b¾t, sè bÞ c¸o lµ ®¶ng viªn c¸n gi÷ hoÆc giam ng−êi tr¸i ph¸p luËt th× qua ph©n tÝc ®\ bÞ xÐt xö vÒ téi ph¹m nµy còng cho thÊy sè bÞ c¸ hay c¸n bé, c«ng chøc trong thêi gian 09 n¨m cßn ca bé, c«ng chøc hay ®¶ng viªn hoÆc lµ t¸i ph¹m, t¸i p h¹m nguy hiÓm.

ng−êi vµ phô n÷ chiÕm tû lÖ cao. Trung b×nh mçi n¨ ph¸p luËt. C¸c n¨m 2004, 2007 vµ n¨m 2008 chiÕm tû i ph¸p luËt tËp trung chñ yÕu vµo ®èi t−îng ng−êi p i 18 tuæi) trung b×nh mçi n¨m ph¹m téi b¾t, gi÷ hoÆ 008 cã tû lÖ cao, n¨m 2000 lµ 18 bÞ c¸o vµ n¨m 2008 m lÖ h¹m c giam lµ cã 10 ng−êi ph¹m téi b¾t, gi÷ hoÆc giam ng−êi tr¸i cao. Sè ng−êi ph¹m téi b¾t, gi÷ hoÆc giam ng−êi tr¸ téi lµ ng−êi ch−a thµnh niªn (tõ ®ñ 14 tuæi ®Õn d−í ng−êi tr¸i ph¸p luËt lµ 06 ng−êi (n¨m 2000 vµ n¨m 2 11 bÞ c¸o).

tuæi ®Õn d−íi 30 tuæi víi tæng sè 446 bÞ c¸o trong m téi, c¸c n¨m gÇn ®©y tû lÖ nµy cao (n¨m 2007 lµ 6 r»ng, sè bÞ c¸o ph¹m téi b¾t, gi÷ hoÆc giam ng−êi 09 3 tr¸i

Ngoµi ra, ®èi t−îng ng−êi ph¹m téi cã ®é tuæi tõ 18 n¨m, trung b×nh mçi n¨m gÇn 50 ng−êi trung niªn ph¹ bÞ c¸o vµ n¨m 2008 cã 74 bÞ c¸o). Cã thÓ kh¼ng ®Þnh ph¸p luËt chñ yÕu tËp trung vµo løa tuæi nµy víi sù tham gia cña nhiÒu bÞ c¸o trong c¸c vô ¸n.

Còng theo thèng kª, chØ n¨m 2006 cã 01 tr−êng hîp n g−êi n−íc ngoµi ph¹m téi b¾t, gi÷ hoÆc giam ng−êi n¨m m téi nghiÖn ma tóy ph¹m téi nµy n¨m 2007, cßn c¸c tr¸i ph¸p luËt bÞ xÐt xö vµ 01 tr−êng hîp ng−êi ph¹ 2000-2006 vµ n¨m 2008 kh«ng thÊy thèng kª.

Trong tæng sè c¸c vô vµ c¸c bÞ c¸o ph¹m c¸c téi x©m ph¹m quyÒn tù do, d©n chñ cña c«ng d©n th× riªng t m tû lÖ rÊt cao vµ hÇu nh− n¨m nµo còng chiÕm tû lÖ ph¹m quyÒn tù do, d©n chñ cña c«ng d©n cã n¨m cã, c éi nhiÒu, ã b¾t, gi÷ hoÆc giam ng−êi tr¸i ph¸p luËt th−êng chiÕ trong khi c¸c téi ph¹m kh¸c cïng nhãm téi ph¹m x©m n¨m kh«ng.

S¸u là , qua nghiªn cøu nhiÒu b¶n ¸n xÐt xö vÒ téi b¾t, gi÷ tuæi tõ 18 tuæi ®Õn d−íi 30 tuæi víi tæng sè 446 bÞ t−îng bÞ xÐt xö vÒ téi ph¹m nµy th«ng th−êng cã ®é trong 09 n¨m, trung b×nh mçi n¨m gÇn 50 ng−êi trung hoÆc giam ng−êi tr¸i ph¸p luËt cho thÊy ®èi c¸o niªn ph¹m téi, c¸c n¨m gÇn ®©y tû lÖ nµy cao (n¨m

÷ hoÆc 2007 lµ 63 bÞ c¸o vµ n¨m 2008 cã 74 bÞ c¸o). Do ®ã, giam ng−êi tr¸i ph¸p luËt chñ yÕu tËp trung vµo løa cã thÓ kh¼ng ®Þnh r»ng, sè bÞ c¸o ph¹m téi b¾t, gi ia. tuæi thanh thiÕu niªn vµ cã nhiÒu ®èi t−îng tham g

B¶y lµ , ®Ó thùc hiÖn ®−îc hµnh vi chiÕm ®o¹t tµi s¶n th× tr−íc ®ã c¸c bÞ c¸o th−êng thùc hiÖn hµnh vi b¾t, −¬ng n thùc hiÖn tiÕp hµnh vi ph¹m téi kh¸c, cè ý g©y th gi÷ hoÆc giam ng−êi tr¸i ph¸p luËt, ®Ó lµm ®iÒu kiÖ tÝch hoÆc g©y tæn h¹i cho søc kháe ng−êi kh¸c... nª n bÞ Tßa ¸n xÐt xö vÒ ph¹m nhiÒu téi.

T¸m lµ , qua thùc tiÔn xÐt xö cho thÊy sè ng−êi ph¹m téi b Þ b¾t, gi÷ hoÆc giam ng−êi tr¸i ph¸p luËt lµ còng cã mét sè vô ¸n g©y hËu qu¶ nghiªm träng, lµm ng−êi cã chøc vô, quyÒn h¹n kh«ng nhiÒu, tuy nhiªn ¶nh h−ëng ®Õn uy tÝn cña c¬ quan, tæ chøc, chÝnh qu yÒn trong nh©n d©n.

ChÝn lµ , còng qua thùc tiÔn xÐt xö cßn cho thÊy, cã c¶ tr− êng hîp b¾t ng−êi b×nh th−êng vµo nhµ th−¬ng ®iªn do c¸n bé bÖnh viÖn t©m thÇn thùc hiÖn, g©y ¶n h h−ëng ®Õn t©m lý cña ng−êi bÞ b¾t vµ gia ®×nh hä.

M−êi lµ , nhiÒu vô ¸n b¾t, gi÷ hoÆc giam ng−êi tr¸i ph¸p lu

guyªn nh©n dÉn ®Õn hµnh vi b¾t gi÷ ng−êi chñ yÕu lµ chÝnh lµ... bÞ h¹i; hoÆc do thuª c¸c c«ng ty thu n Ët chñ yÕu lµ do tranh chÊp d©n sù ch−a ®−îc do î dÉn gi¶i quyÕt triÖt ®Ó, thËm chÝ kh«ng Ýt tr−êng hîp n tranh chÊp d©n sù. §iÒu ®¸ng nãi, ng−êi vi ph¹m l¹i ®Õn xiÕt sî tr¸i ph¸p luËt.

2.2.2. Mét sè h¹n chÕ, v−íng m¾c trong thùc tiÔn xÐt xö

Bªn c¹nh nh÷ng kÕt qu¶ ®¹t ®−îc trong c«ng t¸c xÐt

xö nghiªm minh, kÞp thêi vµ ®óng ph¸p luËt c¸c bÞ cña con ong Bé t, t«n träng vµ b¶o vÖ c¸c quyÒn vµ tù do th©n thÓ òng gÆp mét sè tån t¹i, h¹n chÕ tõ viÖc quy ®Þnh tr c¸o ph¹m téi b¾t, gi÷ hoÆc giam ng−êi tr¸i ph¸p luË ng−êi, quyÒn con ng−êi, th× trong c«ng t¸c xÐt xö c luËt H×nh sù ®Õn thùc tiÔn xÐt xö téi b¾t, gi÷ hoÆc giam ng−êi tr¸i ph¸p luËt.

Mét lµ , viÖc ®Þnh téi danh ®èi víi tr−êng hîp mét ng−êi t hùc hiÖn mét, hai hay ba hµnh vi ph¹m téi b¾t, gi÷ hoÆc giam ng−êi tr¸i ph¸p luËt quy ®Þnh t¹i §iÒ u 123 Bé luËt H×nh sù.

Hai lµ , Bé luËt H×nh sù vµ c¸c v¨n b¶n h−íng dÉn ¸p dông

, gi÷ hay giam ng−êi tr¸i ph¸p luËt trong thêi gian ã dÉn ®Õn cßn nhiÒu quan ®iÓm kh¸c nhau trong c¸c v thèng nhÊt ph¸p luËt h×nh sù cña Nhµ n−íc bao ô ¸n còng ch−a quy ®Þnh cô thÓ, mét ng−êi cã hµnh vi b¾t l©u míi bÞ coi lµ ph¹m téi, lµ tr¸i ph¸p luËt, tõ ® ®−îc c¸c Tßa ¸n ®−a ra xÐt xö.

Ba lµ , ngoµi ra, trong Bé luËt H×nh sù vµ c¸c v¨n b¶n h−

®ã dÉn ®Õn cßn nhiÒu quan ®iÓm kh¸c nhau trong c¸c ¨n b¶n h−íng dÉn vÒ "hËu qu¶ nghiªm träng" trong Ng

hoÆc gia ®×nh hä (vÝ dô: ng−êi bÞ b¾t, giam sau ®ã

©u dµi ®Õn søc kháe hoÆc gia ®×nh hä bÞ chia ly...) i ph¸p luËt mµ lµm cho d− luËn quÇn chóng c«ng phÉn íng dÉn ¸p dông thèng nhÊt ph¸p luËt h×nh sù tr−êng hîp "g©y hËu qu¶ nghiªm träng" quy ®Þnh t¹i vô hÞ dông mét sè quy ®Þnh trong PhÇn c¸c téi ph¹m cña tèi cao ®\ ban hµnh nh− sau: HËu qu¶ nghiªm träng uÊt øc mµ hoÆc , ¶nh Bé luËt H×nh sù n¨m 1999 ®Õn nay ch−a cã h−íng dÉn cña Nhµ n−íc hiÖn hµnh còng ch−a quy ®Þnh cô thÓ vÒ kho¶n 3 §iÒu 123 Bé luËt H×nh sù lµ nh− thÕ nµo, tõ ¸n ®−îc c¸c Tßa ¸n ®−a ra xÐt xö. HiÖn míi chØ cã v quyÕt sè 04/NQ-H§TP ngµy 29/11/1986 vÒ H−íng dÉn ¸p Bé luËt H×nh sù, Héi ®ång thÈm ph¸n Tßa ¸n nh©n d©n thÓ hiÖn nh−: thiÖt h¹i ®èi víi ng−êi bÞ b¾t, giam tù s¸t; do bÞ giam l©u mµ m¾c bÖnh tËt, ¶nh h−ëng l ¶nh h−ëng xÊu vÒ chÝnh trÞ (vÝ dô: do b¾t, giam tr¸ h−ëng ®Õn uy tÝn Nhµ n−íc...). Tuy nhiªn, tõ khi cã thay thÕ nghÞ quyÕt nµy.

Nh− vËy, tõ nh÷ng h¹n chÕ, tån t¹i trªn ®©y cho thÊ y mét sè nguyªn nh©n c¬ b¶n ®Ó x¶y ra téi ph¹m nµy nh©n kh¸ch quan vµ chñ quan kh¸c nhau ®\ ®−îc chóng vµ h¹n chÕ trong thùc tiÔn xÐt xö lµ do c¸c nguyªn t«i ph©n tÝch cô thÓ trong luËn v¨n.

Ch−¬ng 3

Nh÷ng Gi¶i Ph¸p N¢NG CAO HiÖu Qu¶ ¸p dông c¸c quy ®Þnh cña Bé luËt H×nh sù n¨m 1999

cã liªn quan vÒ phßng, chèng téi B¾t, Gi÷ HoÆc GIAM Ng−êi Tr¸i Ph¸p LuËt

n vÒ téi b¾t, gi÷ hoÆc giam ng−êi tr¸i ph¸p luËt tr ong nh÷ng gi¶i ph¸p n©ng cao hiÖu qu¶ ¸p dông c¸c quy Nh÷ng gi¶i ph¸p nµy kh«ng chØ cã gi¸ trÞ trªn ph−¬n g n lµ vÊn ®Ò cã ý nghÜa rÊt quan träng ®èi víi viÖc x©y , gi÷ hoÆc giam ng−êi tr¸i ph¸p luËt, còng nh− t¹o c¬ së Ých thiÕt thùc nhÊt c¸c quyÒn tù do, d©n chñ cña c «ng Tõ viÖc nghiªn cøu nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vµ thùc tiÔ Ch−¬ng 1 vµ Ch−¬ng 2 cña luËn v¨n, ®ßi hái ph¶i cã ®Þnh cña Bé luËt H×nh sù n¨m 1999 vÒ téi ph¹m nµy. diÖn lËp ph¸p - hoµn thiÖn ph¸p luËt h×nh sù, mµ cß dùng nh÷ng gi¶i ph¸p h÷u hiÖu ®Ó phßng ngõa téi b¾t ph¸p lý cho viÖc b¶o vÖ mét c¸ch cã hiÖu qu¶ vµ lîi d©n, quyÒn con ng−êi.

3.1. Gi¶i ph¸p hoµn thiÖn c¸c quy ®Þnh cña Bé luËt H×nh sù n¨m 19 99 vÒ téi b¾t, gi÷ hoÆc giam ng−êi tr¸i ph¸p luËt

3.1.1. Sù cÇn thiÕt cña viÖc hoµn thiÖn c¸c quy ®Þnh cña Bé l uËt H×nh sù n¨m 1999 vÒ téi b¾t, gi÷ hoÆc giam ng−êi tr¸i ph¸p luËt

QuyÒn tù do th©n thÓ cña c«ng d©n - kh¸ch thÓ quan träng cÇn ®−îc luËt h×nh sù b¶o vÖ vµ do ®ã, cÇn thiÕt ph¶i hoµn thiÖn c¸c quy ®Þnh cña Bé luËt H×nh sù vÒ quyÒn nµy.

3.1.2. Néi dung söa ®æi, bæ sung cô thÓ c¸c quy ®Þnh cña Bé luËt H×nh sù n¨m 1999 vÒ téi b¾t, gi÷ hoÆc giam ng−êi tr¸i ph¸p luËt

t H×nh sù n¨m 1985 th× Bé luËt H×nh sù n¨m 1999 cã luËt. Tuy nhiªn, d−íi gãc ®é khoa häc theo quan ®iÓ quyÒn tù do, d©n chñ cña c«ng d©n trong ch−¬ng XIII quy m cña −êi luËt H×nh sù n¨m 1999 vÒ téi b¾t, gi÷ hoÆc giam ng víi 10 ®iÒu tõ §iÒu 123 ®Õn §iÒu 132. So víi Bé luË ®Þnh míi vÒ téi b¾t, gi÷ hoÆc giam ng−êi tr¸i ph¸p chóng t«i, gi¶i ph¸p hoµn thiÖn c¸c quy ®Þnh cña Bé tr¸i ph¸p luËt nh− sau:

§iÒu 123. Téi b¾t, gi÷ hoÆc giam ng−êi tr¸i ph¸p luËt

tr¸i víi c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ c¨n cø, thÈm quyÒn 1. Ng−êi nµo b¾t, gi÷ hoÆc giam ng−êi kh¸c vµ thñ tôc, kh«ng ph©n biÖt thêi gian bao l©u th× bÞ ph¹t c¶nh c¸o, c¶i t¹o kh«ng giam gi÷ ®Õn ha i n¨m , hoÆc ph¹t tï tõ ba th¸ng ®Õn hai n¨m (söa ®æi, bæ s ung).

a) Cã tæ chøc;

b) Lîi dông chøc vô, quyÒn h¹n;

c) §èi víi ng−êi thi hµnh c«ng vô;

d) Ph¹m téi nhiÒu lÇn;

®) §èi víi nhiÒu ng−êi (gi÷ nguyªn).

4. Ng−êi ph¹m téi cßn cã thÓ bÞ cÊm ®¶m nhiÖm chøc vô nhÊt ®Þnh tõ mét n¨m ®Õn n¨m n¨m (gi÷ nguyªn).

−: 1) VÒ viÖc ®Þnh téi danh ®èi víi c¸c hµnh vi ph¹ nÆng h×nh ph¹t ë kho¶n 2 §iÒu 123 (ph¹m téi cã tæ c c«ng vô, ph¹m téi nhiÒu lÇn, ®èi víi nhiÒu ng−êi); h−íng dÉn cô thÓ cña c¸c c¬ quan nhµ n−íc cã thÈm q dÉn ¸p dông thèng nhÊt ph¸p luËt vÒ c¸c néi dung nh CÇn h−íng dÉn cô thÓ c¸c t×nh tiÕt ®Þnh khung t¨ng lîi dông chøc vô, quyÒn h¹n, ®èi víi ng−êi thi hµnh h−íng dÉn cô thÓ vÒ tr−êng hîp "g©y hËu qu¶ nghiªm t¹i kho¶n 3 §iÒu 123 Bé luËt nµy ph¶i cã v¨n b¶n g m téi; 2) høc, 3) CÇn ù. träng" quy ®Þnh t¹i kho¶n 3 §iÒu 123 Bé luËt H×nh s

3.2. Nh÷ng gi¶i ph¸p kh¸c nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ ¸p dông c¸c quy ®Þnh cña Bé luËt H×nh sù n¨m 1999 vÒ téi b¾t, gi÷ hoÆc giam ng−êi tr¸i ph¸p luËt

Bªn c¹nh gi¶i ph¸p hoµn thiÖn ph¸p luËt, ban hµnh k , gi÷ hoÆc giam ng−êi tr¸i ph¸p luËt nãi riªng, th× Þp thêi c¸c v¨n b¶n h−íng dÉn ¸p dông thèng nhÊt viÖc ®Ò c¸c quy ®Þnh ®\ nªu cña Bé luËt H×nh sù còng cã ý c¸c quy ®Þnh cña Bé luËt H×nh sù nãi chung, téi b¾t xuÊt nh÷ng gi¶i ph¸p kh¸c n©ng cao hiÖu qu¶ ¸p dông nghÜa cÊp thiÕt. Nh÷ng gi¶i ph¸p nµy bao gåm:

2) XÐt xö nghiªm minh, nhanh chãng vµ ®óng ph¸p luË t nh÷ng ng−êi ph¹m c¸c téi x©m ph¹m quyÒn tù do, d©n chñ cña c«ng d©n nãi chung, téi b¾t, gi÷ ho Æc giam ng−êi tr¸i ph¸p luËt nãi riªng.

3) T¨ng c−êng sù phèi hîp gi÷a c¸c c¬ quan b¶o vÖ p h¸p luËt, Tßa ¸n víi c¸c c¬ quan nhµ n−íc, tæ chøc x\ héi vµ c«ng d©n trong ph¸t hiÖn, xö lý vµ c¶i t¹ o, gi¸o dôc ng−êi ®\ ph¹m téi.

4) Hoµn thiÖn c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt tè tông h× nh sù ViÖt Nam liªn quan ®Õn nh÷ng biÖn ph¸p ng¨n chÆn b¾t, t¹m gi÷, t¹m giam.

Nh÷ng gi¶i ph¸p nµy ®ßi hái trong qu¸ tr×nh thi hµn

h cÇn ¸p dông mét c¸ch linh ho¹t vµ ®ång bé bªn ¸i vi c¹nh gi¶i ph¸p hoµn thiÖn c¸c quy ®Þnh cña Bé luËt ph¸p luËt, qua ®ã b¶o vÖ ®−îc c¸c quyÒn vµ tù do cñ ph¹m c¸c quyÒn nµy tõ phÝa c«ng d©n, ng−êi cã thÈm H×nh sù n¨m 1999 vÒ téi b¾t, gi÷ hoÆc giam ng−êi tr a c«ng d©n, cña con ng−êi, nh−ng mÆt kh¸c tr¸nh sù quyÒn kh¸c.

KÕt LuËn

Téi b¾t, gi÷ hoÆc giam ng−êi tr¸i ph¸p luËt trong luËt h×nh sù ViÖt Nam tõ Qua nghiªn cøu ®Ò tµi " n¨m 2000 ®Õn n¨m 2008 " cho phÐp chóng t«i ®−a ra mét sè kÕt luËn chung c ã tÝnh chÊt tæng kÕt nh− sau:

1. HiÕn ph¸p vµ ph¸p luËt ViÖt Nam ®\ kh¼ng ®Þnh: c¸c y th−êng ®−îc ®Æt ë nh÷ng vÞ trÝ xøng ®¸ng, chiÕm n Ët mang tÝnh ph¸p lý cao nhÊt cña Nhµ n−íc. Bëi v×, c¶ c¸c quyÒn lùc thuéc vÒ nh©n d©n. V× vËy, nh÷ng h

t sè khã kh¨n, v−íng m¾c kh«ng chØ trªn ph−¬ng diÖn h−¬ng diÖn thùc tiÔn (¸p dông ph¸p luËt). Bëi lÏ, m

quyÒn vµ tù do cña con ng−êi, cña c«ng d©n lu«n éi Nhµ µnh vi au ®Òu bÞ xö lý b»ng ph¸p luËt vµ ë møc ®é nghiªm c«ng vµ chiÕm lËp ét mÆt thÓ cña c«ng d©n, quyÒn con ng−êi, nh−ng mÆt kh¸c, òng i téi lu«n ®−îc t«n träng, ®Ò cao vµ b¶o vÖ. C¸c quyÒn nµ dung lín vµ râ nÐt trong c¸c b¶n HiÕn ph¸p - ®¹o lu n−íc ta lµ Nhµ n−íc cña d©n, do d©n vµ v× d©n, tÊt nµo x©m ph¹m ®Õn c¸c quyÒn nµy ë c¸c møc ®é kh¸c nh kh¾c nhÊt, sÏ bÞ xö lý b»ng chÕ tµi h×nh sù. Trong d©n, téi b¾t, gi÷ hoÆc giam ng−êi tr¸i ph¸p luËt lµ tû lÖ rÊt cao, tuy nhiªn viÖc ¸p dông nã cßn gÆp mé ph¸p (c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt), mµ cßn c¶ trªn p nÕu ¸p dông kh«ng ®óng dÔ x©m ph¹m quyÒn tù do th©n nÕu kh«ng ¸p dông còng rÊt dÔ bá lät hµnh vi ph¹m t ®ßi hái ph¶i cã sù h−íng dÉn kÞp thêi cña c¸c c¬ qu ph¹m nµy còng cÇn ®−îc thùc tiÔn xÐt xö tæng kÕt, ® éi. H¬n n÷a, nhiÒu t×nh tiÕt ®Þnh khung h×nh ph¹t c an nhµ n−íc cã thÈm quyÒn hay qu¸ tr×nh ¸p dông lo¹ ¸nh gi¸.

luËt quèc tÕ, ph¸p luËt quèc gia nh»m chèng l¹i nh÷ gi÷, giam cÇm ng−êi kh¸c tr¸i ph¸p luËt. ViÖc b¶o v× ®©y lµ mét trong nh÷ng quyÒn con ng−êi c¬ b¶n n

th©n thÓ. C«ng d©n kh«ng thÓ bÞ b¾t, giam gi÷ trõ t quyÒn. QuyÒn tù do th©n thÓ ®−îc ghi nhËn bëi ph¸p hµnh vi x©m ph¹m quyÒn nµy mµ cô thÓ lµ hµnh vi b¾t quyÒn tù do th©n thÓ cã ý nghÜa ®Æc biÖt quan träng cã ®−îc sù tù do vÒ th©n thÓ th× con ng−êi míi cã c quan cña b¶n th©n. Do ®ã, chóng ta cÇn cñng cè c¬ s viÖc x©y dùng, ban hµnh kÞp thêi, ®ång bé vµ tæ chø Nam lµ thµnh viªn vÒ quyÒn con ng−êi, quyÒn c«ng d© x\ héi. §ång thêi, còng cÇn hoµn thiÖn chÕ ®é b¶o h c«ng d©n, chÕ ®é tr¸ch nhiÖm cña c¬ quan nhµ n−íc, trong c«ng t¸c ®iÒu tra, truy tè, xÐt xö cÇn xö lý ph¹m vÒ th©n thÓ, tøc lµ kh«ng thÓ bÞ x©m ph¹m vÒ hÈm ng vÖ hÊt, ¸c tù do kh¸c, míi cã thÓ hµnh ®éng theo ý muèn chñ ë ph¸p lý vÒ tr¸ch nhiÖm cña c¸c c¬ quan nhµ n−íc t rong iÖt n hãa - cña biÖt, îp c thùc thi c¸c ph¸p luËt, c¸c ®iÒu −íc quèc tÕ mµ V n trong c¸c lÜnh vùc d©n sù, chÝnh trÞ, kinh tÕ, v¨ é cña Nhµ n−íc ®èi víi c¸c quyÒn, lîi Ých hîp ph¸p nhÊt lµ Tßa ¸n trong viÖc b¶o vÖ c¸c quyÒn ®ã. §Æc nghiªm minh mäi hµnh vi x©m ph¹m quyÒn vµ lîi Ých h

n thÓ. KÞp thêi kh¾c phôc viÖc xö lý oan, sai, kh«i phôc ph¸p cña c«ng d©n, quyÒn con ng−êi, quyÒn tù do th© danh dù cña ng−êi bÞ h¹i.

3. ViÖc quy ®Þnh vÒ téi b¾t, gi÷ hoÆc giam ng−êi tr¸i ph¸p luËt lµ sù ghi nhËn vµ b¶o ®¶m trong ph¸p luË thõa nhËn bëi céng ®ång nh©n lo¹i vµ bÊt kh¶ x©m ph

nhµ n−íc ph¸p quyÒn x\ héi chñ nghÜa: "D©n chñ x\ h cuéc ®æi míi, x©y dùng vµ b¶o vÖ Tæ quèc, thÓ hiÖn n−íc ®¹i diÖn quyÒn lµm chñ cña nh©n d©n, ®ång thê §¶ng. Mäi ®−êng lèi, chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ ph¸p lu a ý kiÕn cña nh©n d©n". Cô thÓ hãa néi dung nµy, Ng an chÊp hµnh Trung −¬ng §¶ng " n¨m 2010, ®Þnh h−íng n¨m 2020 b¶o ®¶m chÆt chÏ c¸c quyÒn tù do, d©n chñ cña c«ng vµ cÊp thiÕt. Do ®ã, ®ßi hái Nhµ n−íc vµ x\ héi ng t ¹m. ªn −îc kh¼ng ®Þnh trong c¸c v¨n kiÖn quan träng cña Li h¾p c¸c quèc gia trªn thÕ giíi. Ng¨n chÆn hµnh vi x ©m ph−¬ng ph¸p ®¶m b¶o h÷u hiÖu nhÊt cho quyÒn nµy, iÖc quy ®Þnh vÒ téi b¾t, gi÷ hoÆc giam ng−êi tr¸i p h¸p kh¸c cña c«ng d©n ®\ thÓ chÕ hãa chñ tr−¬ng ®Èy m¹ nh, ng X ®\ chØ ra ph−¬ng h−íng x©y dùng Nhµ n−íc trong éi mèi i Ët cña hÞ VÒ ChiÕn l−îc x©y " ®\ chØ râ quan ®iÓm d©n µy cµng g chØ trªn ph−¬ng diÖn v¨n b¶n ph¸p luËt mµ b»ng c¶ ViÖt Nam gi¸ trÞ quyÒn con ng−êi thiªng liªng ®−îc QuyÒn tù do th©n thÓ lµ quyÒn con ng−êi c¬ b¶n ®\ ® hîp quèc còng nh− nh÷ng ®¹o luËt v¨n minh cña hÇu k ph¹m quyÒn tù do th©n thÓ b»ng ph¸p luËt h×nh sù lµ réng h¬n n÷a lµ b¶o vÖ quyÒn con ng−êi. Ngoµi ra, v luËt cïng víi c¸c téi x©m ph¹m quyÒn tù do, d©n chñ ph¸t huy d©n chñ cña §¶ng ta. NghÞ quyÕt §¹i héi §¶ giai ®o¹n hiÖn nay lµ ph¸t huy d©n chñ, hoµn thiÖn chñ nghÜa võa lµ môc tiªu, võa lµ ®éng lùc cña c«ng quan hÖ g¾n bã gi÷a §¶ng, Nhµ n−íc vµ nh©n d©n. Nhµ lµ ng−êi tæ chøc thùc hiÖn ®−êng lèi chÝnh trÞ cña Nhµ n−íc ®Òu v× lîi Ých cña nh©n d©n, cã sù tham gi quyÕt sè 48/NQ-TW ngµy 24/5/2005 cña Bé ChÝnh trÞ B dùng vµ hoµn thiÖn hÖ thèng ph¸p luËt ViÖt Nam ®Õn nµy ®Ó qua ®ã, ®Èy m¹nh, ph¸t huy d©n chñ th× viÖc (trong ®ã cã quyÒn tù do th©n thÓ) lµ vÊn ®Ò c¬ b¶n ph¶i quan t©m thiÕt lËp vµ b¶o vÖ c¸c quyÒn ®ã kh«n ph−¬ng diÖn thùc tiÔn thi hµnh ph¸p luËt.

4. Tõ thùc tiÔn xÐt xö téi b¾t, gi÷ hoÆc giam ng−êi tr

¸i ph¸p luËt ë n−íc ta thêi gian qua ®ßi hái ph¶i l ng ngõa cã hiÖu qu¶ ®èi víi lo¹i téi ph¹m nµy, ®Æc ng nh÷ng gi¶i ph¸p quan träng gãp phÇn lµm gi¶m t×n n gi¸o dôc ph¸p luËt. §Æc biÖt, nhiÒu vô ¸n b¾t, gi Êp d©n sù ®¬n gi¶n, do nh÷ng ng−êi trong cuéc n«n n

ö dông nh÷ng biÖn ph¸p tr¸i luËt nh− thuª ng−êi ®ßi s¶n cña con nî ®Ó xiÕt nî... mµ kh«ng tiÕn hµnh c¸ h−êng ph¸p luËt, coi th−êng c¸c quyÒn vµ tù do cña h©n tõ phÝa c¸c c¬ quan b¶o vÖ ph¸p luËt nh− viÖc g

c nhiÒu thñ tôc tè tông. ThËm chÝ, nhiÒu tr−êng hîp håi ®−îc nî do kh©u chËm trÔ tõ phÝa c¬ quan thi h éng h¬n n÷a luËt ph¸p ®Õn víi ng−êi d©n, ®Ó hä cã t c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt, c¸c quy ®Þnh liªn quan ùc vay nî ®Ó tr¸nh rñi ro tr−íc khi cho vay m−în tµ

iÖn tµi chÝnh cña ng−êi vay xem cã kh¶ n¨ng tr¶ nî c¸c tµi s¶n cã gi¸ trÞ kh¸c) th× nªn yªu cÇu hä cÇm râ c¸c nguyªn nh©n ph¹m téi ®Ó cã c¸c gi¶i ph¸p phß lµ c¸c gi¶i ph¸p n©ng cao hiÖu qu¶ ¸p dông. Mét tro h×nh téi ph¹m nµy chÝnh lµ sù tuyªn truyÒn, phæ biÕ giam ng−êi tr¸i ph¸p luËt ph¸t sinh do c¸c tranh ch t×m mäi c¸ch ®Ó thu håi tµi s¶n, bÊt chÊp c¶ viÖc s kiÓu x\ héi ®en, b¾t, gi÷ con nî, hoÆc tù ý lÊy tµi ph¸p theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt, thÓ hiÖn sù coi t d©n, cña con ng−êi. MÆt kh¸c, cßn do nh÷ng nguyªn n quyÕt c¸c vô ¸n d©n sù t¹i Tßa ¸n kÐo dµi, v−íng m¾ khi cã b¶n ¸n cña Tßa ¸n, ng−êi bÞ h¹i vÉn ch−a thu ¸n. Do ®ã, cÇn n©ng cao c«ng t¸c tuyªn truyÒn s©u r nhËn biÕt ®−îc nh÷ng hËu qu¶ sai tr¸i, ®Æc biÖt lµ chñ vµ quyÒn tù do, d©n chñ. Ngoµi ra, trong lÜnh v th× ng−êi cã tµi s¶n cÇn kiÓm tra t− c¸ch vµ ®iÒu k NÕu hä cã tµi s¶n (nh− nhµ, quyÒn sö dông ®Êt hoÆc chÊp ®Ó ®¶m b¶o cho kho¶n nî. §−¬ng nhiªn, thñ tôc cÇm cè thÕ chÊp ph¶i tu©n theo quy ®Þnh cña ph¸p lu µm biÖt h ÷ hoÆc ãng nî theo c biÖn c«ng i¶i sau µnh hÓ ®Õn d©n i s¶n kh«ng. cè, thÕ Ët.

vµ tæng kÕt thùc tiÔn, còng nh− ®−a ra c¸c gi¶i ph¸ ®\ gi¶i quyÕt c¬ b¶n vµ ®Çy ®ñ vÒ nh÷ng vÊn ®Ò lý Öu qu¶ ¨m 1999 vÒ téi ph¹m nµy. Tuy nhiªn, viÖc tiÕp tôc p vÒ lËp ®Êt n−íc häc - luËt gia trong lÜnh vùc t− ph¸p h×nh sù cña luËn vµ thùc tiÔn vÒ téi b¾t, gi÷ hoÆc giam ng−êi t ¸p dông c¸c quy ®Þnh cña Bé luËt H×nh sù ViÖt Nam n nghiªn cøu ®Ó lµm s¸ng tá vÒ ph−¬ng diÖn häc thuËt ph¸p vÉn lµ ®ßi hái kh¸ch quan ®èi víi c¸c nhµ khoa ta.