1
Tr−êng ®¹i häc V¨n ho¸ Hµ Néi
KHoa V¨n ho¸ d©n téc thiÓu sè
Tôc lÖ c−íi xin cña ng−êi m−êng ë xãm §a,
x∙ t©n mü, huyÖn l¹c s¬n, tØnh hoμ b×nh
KhãA LUËN TèT NGHIÖP Cö NH¢N V¡N HãA
CHUY£N NGμNH : V¡N HãA D¢N TéC THIÓU Sè
M∙ Sè : 608
NguyÔn thÈm thu hμ
H−íng dÉn khoa häc: pgs.ts phan v¨n tó
Hµ Néi: 2008
2
Lêi c¶m ¬n
Trong thêi gian nghiªn cøu vµ kh¶o s¸t thùc ®Þa, ®Ò tµi tôc lÖ c−íi
xin cæ truyÒn cña ng−êi M−êng ë xãm §a, x∙ T©n Mü, huyÖn L¹c S¬n,
tØnh Hoµ B×nh ®∙ ®−îc hoµn thµnh d−íi sù h−íng dÉn tËn t×nh cña
PGS.TS Phan V¨n Tó còng nh− sù trî gióp cña c¸c thÇy c« khoa v¨n ho¸
d©n téc, ViÖn d©n téc häc vµ nhiÒu phÝa kh¸c ®Ó ®Ò tµi thùc hiÖn mét c¸ch
tèt nhÊt.
Nh©n dÞp nµy, t«i xin bµy tá lßng biÕt ¬n s©u s¾c vµ lêi c¶m ¬n ch©n
thµnh nhÊt tíi gi¶ng viªn h−íng dÉn, c¸c thÇy c« trong khoa VHDT, ViÖn
d©n téc häc.
Xin tr©n träng c¶m ¬n UBND x∙ T©n Mü vµ mét sè b¶n lµng ®ång
bµo, n¬i t«i nghiªn cøu kh¶o s¸t vÒ ®¸m c−íi cæ truyÒn.
Tuy nhiªn do ®iÒu kiÖn vµ tr×nh ®é cã h¹n nªn ®Ò tµi cßn nhiÒu h¹n
chÕ, kÝnh mong héi ®ång gi¸m kh¶o, thÇy c«, b¹n bÌ ®ãng gãp ý kiÕn quý
b¸u ®Ó ®Ò tµi ®−îc hoµn chØnh h¬n.
Mét lÇn n÷a xin tr©n träng c¶m ¬n.
Sinh viªn
NguyÔn ThÈm Thu Hµ
3
MôC LôC
Mở đầu
1.Lý do chän đề tài………………………………………………………4
2. Tình hình nghiên cứu ………………………………………………...4
3. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu ……………………………………...6
4. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu ………………………………………6
5. Phương pháp nghiên cứu ……………………………………………..6
6. Đóng góp của kho¸ luËn………………………………………………7
7. Néi dung vµ bố cục của kho¸ luËn……………………………………7
Ch−¬ng 1: kh¸i qu¸t vÒ tù nhiªn, x∙ héi vµ ng−êi m−êng ë xãm §a,
x∙ T©n mü, huyÖn L¹c S¬n, tØnh Hoµ b×nh
1.1 Kh¸i qu¸t vÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn………………………………………8
1.2 D©n c−, d©n sè………………………………………………………..9
1.3 NghÒ nghiÖp vµ ®êi sèng……………………………………………..9
1.4 Vµi nÐt vÒ v¨n ho¸…………………………………………………...11
1.4.1 V¨n ho¸ vËt chÊt…………………………………………………...11
1.4.2 V¨n ho¸ tinh thÇn………………………………………………….15
Ch−¬ng 2: tôc lÖ c−íi xin cña ng−êi m−êng ë xãm §a, huyÖn l¹c
s¬n, tØnh hoµ b×nh
2.1 Quan niệm về cưới xin………………………………………………19
2.2 Một số nguyên tắc cơ bản trong cưới xin……………………………19
2.3 Tiêu chí chọn vợ, chọn chồng……………………………………….22
2.4 Tục lệ trước khi cưới………………………………………………..24
2.5 Tục lệ khi cưới………………………………………………………30
2.6 Tục lệ sau khi cưới…………………………………………………..39
2.7 Các trường hợp hôn nhân ngoại lệ…………………………………..39
2.8 Tục cưới ngày nay của người Mường……………………………….44
2.9 Nh÷ng nÐt t−¬ng ®ång, kh¸c biÖt trong h«n nh©n ë ng−êi M−êng….46
4
Ch−¬ng 3: KÕ thõa vµ ph¸t huy nÐt ®Ñp trong c−íi xin cña ng−êi
M−êng ë xãm §a, x∙ T©n Mü, huyÖn L¹c S¬n, tØnh Hoµ B×nh
3.1 Quan ®iÓm chØ ®¹o chung cña §¶ng, Nhµ n−íc vÒ vÊn ®Ò h«n
nh©n…………………………………………………………………………..52
3.2 Nh÷ng biÕn ®æi trong tËp qu¸n c−íi xin cña ng−êi
M−êng……………………………………………………………………….53
3.2.1 Những biến đổi theo chiều hướng tích cực ………………………53
3.2.2 Những biến đổi theo chiều hướng tiêu cực……………………….54
3.3 Một vài nhận xét về tập tục cưới của người Mường ……………..55
3.3.1 NhËn xÐt vÒ tôc c−íi xin truyÒn thèng…………………………..55
3.3.2 NhËn xÐt vÒ tôc c−íi xin ngµy nay………………………………56
3.3.3Nh÷ng tôc lÖ cÇn tiÕp thu, kÕ thõa……………………………….56
3.3.4 Mét sè kiÕn nghÞ vÒ nghi thøc ®¸m c−íi míi cña ng−êi
M−êng……………………………………………………………………….57
3.4 Một số giải pháp………………………………………………….58
Kết luận……………………………………………………………………...63
Tài liệu tham khảo…………………………………………………………..65
Phụ lục……………………………………………………………………….67
5
MỞ ĐÇu
1. Lý do chän ®Ò tµi
D©n téc M−êng lµ téc ng−êi cã nÒn v¨n ho¸ tõ l©u ®êi, trong tiÕn tr×nh
ph¸t triÓn b¶n s¾c v¨n hãa téc ng−êi ®−îc sµng läc, tÝch tô hµng ngµn n¨m
lÞch sö víi nhiÒu gi¸ trÞ tèt ®Ñp. Ngµy nay, tr−íc t¸c ®éng cña qu¸ tr×nh c«ng
nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n−íc, c¸c yÕu tè v¨n ho¸ truyÒn thèng ®ang cã
nguy c¬ bÞ mai mét dÇn.
T×m hiÓu c¸c gi¸ trÞ cña v¨n hãa M−êng cæ truyÒn, trong ®ã cã tôc c−íi
xin vµ xu h−íng biÕn ®æi cña nã trong ®iÒu kiÖn x· héi hiÖn nay ®Ó t×m nh÷ng
gi¶i ph¸p thiÕt thùc nh»m b¶o tån, ph¸t huy lµ mét yªu cÇu cÊp thiÕt, cã ý
nghÜa khoa häc vµ ý nghÜa thùc tiÔn ®èi víi sù ph¸t triÓn chung cña ng−êi
M−êng ë ViÖt Nam.
Tôc c−íi xin cña ng−êi M−êng (xãm §a, x· T©n Mü, huyÖn L¹c S¬n,
tØnh Hoµ B×nh) cã ¶nh h−ëng rÊt lín vµ s©u s¾c ®Õn sù h×nh thµnh, ph¸t triÓn
gia ®×nh, dßng hä, trong ®ã chøa ®ùng rÊt nhiÒu phong tôc, luËt tôc, nh÷ng
chuÈn mùc, nh÷ng quy ®Þnh vÒ h«n nh©n cña téc ng−êi nµy.
§Ó thùc hiÖn chñ tr−¬ng, chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ Nhµ n−íc vÒ "X©y
dùng, thùc hiÖn viÖc c−íi theo nÕp sèng v¨n ho¸, v¨n minh", ®ång thêi gi÷
g×n, ph¸t huy nh÷ng luËt tôc, nghi thøc, quan niÖm vÒ c−íi xin truyÒn thèng
tèt ®Ñp cña d©n téc vµ l−îc bá, hoÆc ®æi míi dÇn c¸c quan niÖm, luËt tôc, nghi
thøc l¹c hËu, kh«ng phï hîp víi cuéc sèng míi hiÖn nay, t«i ®· chän ®Ò tµi:
“Tôc lÖ c−íi xin cña ng−êi M−êng ë xãm §a, x· T©n Mü, huyÖn L¹c S¬n, tØnh
Hoµ B×nh ” nh»m gãp mét phÇn nhá bÐ trong viÖc b¶o tån vµ ph¸t huy vèn di
s¶n v¨n ho¸ phi vËt thÓ cña ng−êi M−êng ë L¹c S¬n, Hoµ B×nh.
2. T×nh h×nh nghiªn cøu
