Töôøng Thuaät vaø Vieát Tin
Soå Tay Nhöõng Ñieàu Cô Baûn
Peter Eng vaø Jeff Hodson
Soïan cho
Quyõ Töôûng Nieäm Baùo chí Ñoâng Döông
Baûn Quyeàn 2001 thuoäc Quyõ Töôûng Nieäm Baùo chí Ñoâng Döông (IMMF).
Khoâng ai ñöôïc sao cheùp, taùi baûn hay löu truyeàn cuoán saùch naøy döôùi baát
cöù hình thöùc naøo neáu khoâng ñöôïc pheùp baèng vaên baûn cuûa IMMF.
Quyõ Töôûng Nieäm Baùo chí Ñoâng Döông
Maneeya Center Building Taàng 6
518/5 Ñöôøng Ploenchit
Bangkok 10330, Thaùi Lan
ÑT: 662-255 5909. Goïi töø nöôùc ngoaøi: (662) 255-5909
E-mail:immf@anet.net.th
Web site: http://www.immf.or.th
Soå Tay naøy do Coâng ty traùch nhieäm höõu haïn Artasia Press Company Ltd.
thieát keá. AÛnh bìa cuûa Vinai Dithajohn chuïp caûnh caùc sinh vieân ñang
tham gia moät khoùa hoïc cuûa IMMF veà moâi tröôøng ñoâ thò taïi Chiang Mai,
Thaùi Lan, thaùng 10 naêm 2001.
ii
Lôøi môû ñaàu
‘Khi moät phoùng vieân gioûi lìa ñôøi, nhieàu ngöôøi toû loøng tieác nuoái vaø coù nhöõng
ngöôøi coøn nhôù tieác oâng moät thôøi gian daøi’, Chuû bieân ngöøôi Myõ Stanley Walker
ñaõ nhaän xeùt nhö vaäy vaøo naêm 1924.
Vôùi hy voïng tieán xa hôn chuùt nöõa, Quyõ Töôûng Nieäm Baùo chí Ñoâng Döông
(IMMF) ñöôïc thaønh laäp taïi Thaùi Lan vaøo naêm 1992 ñeå töôûng nieäm khoaûng 320
phoùng vieân thuoäc moïi phía ñaõ boû mình trong caùc cuoäc chieán tranh treân khaép
vuøng Ñoâng Döông sau naêm 1945.
IMMF khoâng theo cöông lónh chính trò naøo, khoâng thieân vò toân giaùo, chuûng
toäc hay cheá ñoä xaõ hoäi naøo. Quyõ hoaït ñoäng nhôø taøi trôï cuûa moät soá chính phuû,
caùc toå chöùc khoâng vuï lôïi vaø caù nhaân haûo taâm, döôùi söï ñieàu haønh cuûa moät ban
giaùm ñoác taïi Thaùi Lan, phaàn ñoâng goàm caùc phoùng vieân ñang laøm vieäc vaø tình
nguyeän ñoùng goùp coâng söùc. Muïc tieâu cuûa IMMF chuû yeáu laø veà chuyeân moân.
Goàm coù: naâng cao tieâu chuaån ngaønh baùo chí vaø baéc caàu hôïp taùc ngaønh truyeàn
thoâng cuûa naêm nöôùc naèm trong moät khu vöïc ñoâi khi ñöôïc goïi laø vuøng Haï Löu
Soâng Mekong- Campuchia, Laøo, Myanmar, Thaùi Lan vaø Vieät Nam.
Tuy caùc nöôùc keå treân ôû caùc ñòa theá gaén lieàn vôùi nhau baèng moät trong nhöõng
doøng soâng lôùn nhaát theá giôùi, song lòch söû cuûa töøng nöôùc trong nöûa sau theá kyû XX
khaùc nhau raát nhieàu. Thaät vaäy, caùc nöùôc naøy ñaõ traûi qua nhöõng böôùc thaêng traàm,
töø naïn dieät chuûng tôùi kinh teá suy thoaùi, töø nhöõng thaûm caûnh ñau loøng tôùi nhöõng
noãi vui voâ bôø beán. Vaäy coù theå naøo trieån khai ñöôïc moät khaùi nieäm baùo chí coäng
ñoàng baét nguoàn töø moät boái caûnh nhö vaäy hay khoâng? Neáu coù theå döïa vaøo kinh
nghieäm cuûa IMMF ñeå laøm baèng chöùng thì caâu traû lôøi seõ laø: coù theå ñöïôc.
Keå töø naêm 1994 trôû veà ñaây, treân 200 hoïc vieân töø khu vöïc ña daïng naøy ñaõ
ñaët chaân leân Thaùi Lan, moät tuï ñieåm lôùn cuûa ngaønh truyeàn thoâng ñoái noäi vaø ñoái
ngoaïi. Caùc hoïc vieân ñoù ñaõ traûi qua thôøi gian ñaøo taïo keùo daøi toái ña moät thaùng
taïi Bangkok, Chiangmai, Songkhla vaø nhöõng nôi khaùc treân Vöông quoác Thaùi
Lan. 200 ngöôøi khaùc ñaõ tham döï caùc khoùa hoïc ngaén haïn hôn ngay taïi nöôùc nhaø.
Caùc khoùa ñaøo taïo cuûa IMMF ñaõ thu huùt caùc chuû bieân, phoùng vieân, vaên só, phoùng
vieân truyeàn thanh, truyeàn hình vaø nhieáp aûnh, ñeà caäp ñeán caùc ñeà taøi veà moâi
tröôøng, thöông nghieäp, xaõ hoäi vaø caùc vaán ñeà khaùc.
Caùc khoùa hoïc naøy ñaõ trôû thaønh neàn taûng ñaøo taïo ñaàu tieân cho moät soá phoùng
vii
vieân, vaø nhieàu hoïc vieân khi maõn khoùa ñaõ moâ taû thôøi gian ñaøo taïo taïi IMMF laø
moät böôùc ngoaët trong ñôøi hoï. Haàu heát caùc giaûng vieân cuûa IMMF cuõng ñeàu nhaän
xeùt töông töï. Maëc duø laø nhöõng tay laõo luyeän trong ngheà töø khaép moïi nôi treân
theá giôùi, hoï ñaõ rôøi Ñoâng Nam AÙ vôùi moät kieán thöùc doài daøo theâm nhieàu ñeán noãi
chính baûn thaân hoï cuõng khoâng töôûng töôïng ñöôïc neáu khoâng coù caùc hoïc vieân ñaõ
giuùp hoï nhaän ra. IMMF phaùt trieãn maïnh meõ cuõng nhôø nhöõng kinh nghieäm töông
hoã ñoù.
Nhö moät nhieáp aûnh giaVieät Nam, Traàn Quang Tuaán, ñaõ phaùt bieåu: ‘trong
thôøi gian huaán luyeän, chuùng toâi khoâng coøn laø nhöõng ngöôøi xuaát xöù töø naêm quoác
tòch khaùc nhau nöõa, chuùng toâi ñeàu thuoäc veà moät maûnh ñaát chung, maûnh ñaát cuûa
IMMF’.
Cuoán soå tay höôùng daãn naøy ruùt ra nhöõng kinh nghieäm ñoäc ñaùo cuûa IMMF
töø nhöõng khoaù ñaøo taïo veà baùo chí, trình baày caùc khaùi nieäm cô baûn moät caùch roõ
raøng vaø tröïc tieáp. Khoâng gioáng vôùi caùc taøi lieäu ñaøo taïo khaùc, cuoán soå tay naøy
ñöôïc bieân soaïn vôùi söï quan taâm ñaëc bieät ñeán caùc phoùng vieân ñang hoaït ñoäng
taïi Ñoâng Nam AÙ.
Muïc ñích cuûa cuoán soå tay naøy khoâng phaûi ñeå ñöa ra nhöõng quy luaät cöùng
nhaéc. Chuùng toâi hy voïng ñaây laø nhöõng lôøi chæ daãn cô baûn khoâng theå thieáu ñöïôc
cho caùc hoïc vieân töông lai cuûa IMMF, cuõng nhö cho baát cöù ai mong muoán trôû
thaønh phoùng vieân.
Qua caùc aán baûn baèng tieáng Myanmar, Campuchia, Laøo, Thaùi Lan vaø Vieät
Nam, mong raèng cuoán soå tay naøy seõ trôû thaønh kyû vaät höõu ích cho caùc baïn vaø
cuøng caùc baïn chia xeû, vaø coù theå, treân moät phöông dieän nhoû nhoi naøo ñoù, goùp
phaàn phaùt trieån caùc moái lieân heä ngheà nghieäp laâu beàn trong moät vuøng maø ngaøy
nay ñaõ gaàn nhö hoaøn toaøn ñöôïc an höôûng thaùi bình.
Denis Gray vaø Dominic Faulder
Ñoàng Chuû tòch IMMF
Sarah Mclean
Giaùm Ñoác Döï aùn IMMF
Bangkok, Thaùng 12 2001.
viii
Giôùi thieäu
Luùc naøy ñaây chính laø thôøi gian mang laïi ñaày haêng say thích thuù cho nhöõng
ngöôøi laøm baùo taïi Ñoâng Nam AÙ. Tình hình chính trò, kinh teá vaø xaõ hoäi ñang
thay ñoåi nhanh choùng. Caùc nöùôc trong vuøng ñang phaùt trieån vaø cuoäc soáng ñang
ngaøy caøng trôû neân phöùc taïp hôn. Ngöôøi daân caàn coù theâm caùc tin töùc chính xaùc,
ñuùng luùc vaø saâu roäng ñeå hoï coù theå hieåu ñöôïc caùc thay ñoåi ñoù vaø caûi thieän ñôøi
soáng cuûa chính hoï. Hoï troâng ñôïi caùc kyù giaû cung caáp cho hoï caùc tin töùc ñoù.
Khoâng may laø ngaønh baùo chí chöa phaùt trieån maáy trong vuøng naøy vì caùc
cuoäc xung ñoät daân söï, chieán tranh, ngheøo khoå vaø coâ laäp.
Nhu caàu veà ñaøo taïo baùo chí vaø caùc taøi lieäu huaán luyeän ñaëc bieät höõu ích cho
caùc phoùng vieân Ñoâng Nam AÙ hieän raát cao. Ña soá caùc taøi lieäu naøy do Hoa Kyø
vaø caùc nöôùc Phöông Taây khaùc cung caáp, thích hôïp vôùi hoaøn caûnh cuûa caùc nöôùc
ñoù hôn laø cho vuøng Ñoâng Nam AÙ. Caùc taøi lieäu naøy coøn vieát baèng tieáng Anh raát
khoù hieåu.
Ñaây laø lyù do khieán Quyõ Töôûng Nieäm Baùo chí Ñoâng Döông (IMMF), soaïn
ra cuoán soå tay naøy.
Chuùng toâi ñaëc bieät vieát cho caùc phoùng vieân thuoäc naêm nöùôc cuûa IMMF.
Chuùng toâi duøng tieáng Anh ñôn gæan vaø roõ raøng. Chuùng toâi ñöa ra nhöõng thí duï
thöïc teá ruùt ra töø caùc phöông tieän truyeàn thoâng ñòa phöông, vöøa baèng tieáng Anh,
vöøa baèng tieáng ñòa phöông. Chuùng toâi chuù troïng ñeán caùc loãi maø caùc phoùng vieân
ñòa phöông hay maéc phaûi, vaø chuùng toâi luoân khoâng queân löu yù tôùi caùc ñieàu kieän
chính trò xaõ hoäi vaø kinh teá taïi ñòa phöông caùc phoùng vieân naøy ñang laøm vieäc.
Cuoán soå tay naøy noùi veà caùc nguyeân taéc cô baûn ñeå töôøng thuaät, ñöa tin vaø
vieát phoùng söï. Chuùng toâi vieát phaàn lôùn cho caùc phoùng vieân baùo vieát chuyeân vieát
veà tin töùc toång quaùt. Tuy nhieân, phaàn lôùn caùc nguyeân taéc naøy cuõng coù theå aùp
duïng ñöôïc cho phoùng vieân truyeàn thanh vaø truyeàn hình.
Moät soá nguyeân taéc ôû ñaây khaùc vôùi nhöõng gì caùc phoùng vieân Ñoâng Nam AÙ
ñaõ töøng quen thuoäc, nhöng ñaây laø nhöõng nguyeân taéc ñöôïc caùc phoùng vieân gioûi
taïi khaép nôi treân theá giôùi aùp duïng. Coù theå caùc baïn khoâng aùp duïng ñöôïc ngay
taát caû caùc nguyeân taéc ñoù taïi caùc cô quan truyeàn thoâng nôi caùc baïn laøm vieäc,
nhöng chæ caàn baïn aùp duïng moät vaøi nguyeân taéc coù theå aùp duïng ñöôïc, baïn cuõng
ñaõ trôû thaønh moät phoùng vieân khaù roài, cho duø baïn laøm vieäc taïi ñaâu ñi nöõa.
Trong cuoán soå tay naøy, chuùng toâi duøng caùc ñoaïn trích töø nhieàu aán phaåm khaùc
nhau trong vuøng. Chuùng toâi giöõ nguyeân ngoân töø vaø caùch vieát cuûa nguyeân baûn.
Caùch vieát ñoù coù theå khoâng gioáng vôùi nhöõng theå loaïi vaø ngoân töø maø chuùng toâi
ñaõ duøng ñeå vieát cuoán saùch naøy.
Chuùng toâi ñeà nghò caùc phoùng vieân neân nghieân cöùu cuoán soå tay naøy ñeå chuaån
bò cho caùc khoùa ñaøo taïo cuûa IMMF vaø caùc khoùa huaán luyeän khaùc. Nhieàu khoùa
hoïc loaïi naøy laø veà phöông phaùp ñöa tin caùc ñeà taøi ñaëc thuø naøo ñoù, nhö thöông
maïi hay moâi tröôøng. Caùc baïn seõ hoïc caùc khoùa hoïc naøy thaáu ñaùo hôn, toát hôn
ix