404
ỨNGDNGCÔNGNGHỆSỐTRONGPHÁTTRIN
KINHTẾBCỞVITNAM
ĐinhThịNgọcMai
Email:maidtn@dhcd.edu.vn
Ngàytòasoạnnhậnđượcbàibáo:30/09/2025
Ngàyphảnbiệnđánhgiá:30/10/2025
Ngàybàibáođượcduyệtđăng:17/11/2025
DOI:10.59266/houjs.2025.960
Tómtắt:Nghiêncứunàyphântíchvaitròcủacôngnghệsốtrongpháttriểnkinhtế
bạcởViệtNam.Dựatrênphươngpháptổnghợptàiliệuvàsosánhquốctế(NhậtBản,Hàn
Quốc,LiênminhchâuÂu),nghiêncứuxâydựngkhungphântíchbatrụcột:nhucầungười
caotuổi,ứngdụngcôngnghệsốvàthểchế-chínhsách.KếtquảchothấyViệtNamđãđạt
mộtsốtiếntriểntrongytếtừxa,ngânhàngsốvàthươngmạiđiệntửthânthiệnvớingười
caotuổi,songvẫntồntạikhoảngcáchsốvàthiếuhệsinhtháiliênngành.Nghiêncứuđề
xuấtbanhómgiảiphápchính:(1)xâydựngchiếnlượcvàthểchếquốcgiavềkinhtếbạc;
(2)pháttriểnhạtầngsốvànângcaonănglựcsốchongưicaotuổi;(3)thúcđẩyhợptác
côngtưvàmởrộnghợptácquốctế.Cácgiảiphápnàynếuđượcthựchiệnđồngbộsẽgiúp
ViệtNamchuyểnbiếntháchthứcgiàhóathànhđộnglựcpháttriểnkinhtế-xãhộibềnvững.
Từkhóa:côngnghệsố,chuyểnđổisố,giàhóadânsố,kinhtếbạc,ViệtNam
1TrườngĐạihọcCôngđoàn
I.Đặtvấnđề
Giàhóadânsốđangtrởthànhxuthế
mangtínhtoàncầu,tácđộngsâusắcđến
cấu trúckinhtế -xãhộicủa hầuhếtcác
quốcgia.TheoLiênHợpQuốc(2022),đến
năm2050,ngưitrên60tuổisẽchiếmn
22%dânsốthếgiới,đặtratháchthứclớn
vềansinh,ytế,laođộngvàtăngtrưởng.
Trongbốicảnhđó,kinhtếbạcnổilênnhư
mộthướngpháttriểnmới,phảnánhsựdịch
chuyển t mô hình kinh tế truyền thống
sangmôhìnhdựatrênnhucầuvànănglực
tiêudùngcủanhómdânsốcaotuổi.
TạiViệtNam,quátrìnhgiàhóadiễn
ranhanhhơnnhiềuquốcgiacócùngmức
thunhập.Tỷlệngườitrên60tuổichiếm
10%dânsốnăm2010,dựkiếnđạt14,5%
m2025vàkhoảng25%vàonăm2050
(GSO,2023).Điềunàykhôngchỉgâyáp
lựcn hệ thống an sinh xã hội mà còn
mởratiềmnăngpháttriểnmột“nềnkinh
tếbạc”ng động,i csản phẩmvà
dịch vụhướng tớingười caotuổicó thể
trởthànhđộnglựctăngtrưởngmới.
Tronggiaiđoạnchuyểnđổisốquốc
gia,côngnghệsốđóngvaitròhạtầngnền
405
tảngchosựhìnhthànhvàpháttriểnkinh
tếbạc.Cácứngdụngnhưytếtừxa,hồ
sứckhỏeđiệntử,ngânhàngsốthânthiện,
hay nền tảng thương mại điện tử dành
riêngchongườicaotuổiđangtừngbước
thayđổicáchthứctiếpcậndịchvụxãhội
nâng cao chất lượng cuộc sống. Tuy
nhiên, tạiViệt Nam, nghiên cứu chuyên
uvềmốiquanhệgiữacôngnghệsốvà
phát triển kinh tế bạc vẫn còn hạn chế,
chưa có mô hình lý thuyết định hướng
chínhsáchrõràng.
Tuynhiên,tạiViệtNamcácnghiên
cứuvềkinhtếbạcgắnvớicôngnghệsố
vẫncònhạnchế,chủyếutiếpcậnởkhía
cạnhxãhộihọchoặcnhânkhẩuhọc,chưa
cónghiêncứuchuyênsâutheohướngtích
hợpgiữacôngnghệsố,chínhsáchvànhu
cầungườicaotuổi.Dovậy,việcphântích
vaitròcủacôngnghệsốđốivớipháttriển
kinhtếbạc,thamchiếukinhnghiệmquốc
tế và đề xuấtkhuyến nghịchính sách là
cầnthiếtnhằmtậndụngcơhộichuẩnbị
ứngphóvớinhữngtháchthứcdogiàhóa
nsốmanglại.
II.Cơ sở lýthuyếtvà tổng quan
nghiêncứu
Kinh tế bạc được hình thành trên
giao điểm của ba nhóm lý thuyết: nhân
khẩuhọcvềgiàhóadânsố,đổimớisáng
tạovàkinhtếsố.TheoSchumpeter(1934),
đổi mới sáng tạo là động lực trung tâm
củapháttriểnkinhtế,cònTapscott(1995)
chorằngcôngnghệsốvàtrithứcsốđang
icấutrúctoànbộhệthốngsảnxuấtvà
tiêudùng.Khikếthợpvớilýthuyếtnhân
khẩuhọc,đặcbiệtlàthápnhucầuMaslow
(1943), cóthể thấy ởgiai đoạn tuổigià,
nhucầuconngườichuyểnmạnhsangduy
trìsứckhỏe,antoàntàichínhvàgắnkết
hội những yếu tốtrở thành nền tảng
chosựhìnhthànhcủacácngànhdịchvụ
chuyênbiệt,tức“kinhtếbạc”.
Lý thuyết vòng đời sản phẩm của
Vernon (1966) giúp lý giải rằng kinh
tếbạcởViệtNammớiởgiaiđoạnhình
thành (introduction stage), đòi hỏi chính
chkhuyếnkhíchvàhạtầngcôngnghệ
hỗtrợ đểmở rộngquymô. Kếthợp c
họcthuyếtnày,nghiêncứuxáclậpkhung
phântíchbatrụcột:(i)nhucầungườicao
tuổilàđộnglựccầu;(ii)côngnghệsốvà
đổi mới sáng tạo là động lực cung; (iii)
thểchếvàchínhsáchlàcơchếđiềutiết
lantỏa.
Tổng quan các nghiên cứu quốc
tế cho thấy OECD (2019) dự báo quy
môkinhtếbạctoàncầuđạt15nghìntỷ
USDonăm2050,trongđócôngnghệ
số đóng vai trò chất xúc tác. Liên minh
châu Âu phát triển chương trình Active
andHealthyAgeinggắnICTvớichămsóc
sứckhỏe;NhậtBảnxâydựnghệsinhthái
SilverTechdựatrênrobotvàdữliệuytế;
HànQuốctriểnkhaichiếnlượcquốcgia
vềcôngnghệsốphụcvụdânsốgià.So
vớikinh nghiệm quốctế, nghiên cứuvề
kinhtếbạcởViệtNamvẫnthiênvềmô
tảhiệnợnggià hóa,thiếu khungphân
tíchtổnghợpgiữanhucầungườicaotuổi,
nglựccôngnghệvàđiềukiệnthểchế.
Chính vì vậy, bài viết này đề xuất
một hướng tiếp cận khái quát hơn, coi
kinh tế bạclà kết quả của tương tác ba
chiều:nhânkhẩuhọc,đổimớisángtạovà
chínhsáchcôngnhằmmởrộngnềntảng
lýthuyếtchocácnghiêncứuvềkinhtếsố
pháttriểnbaotrùm.
III.Phươngphápnghiêncứu
Nghiêncứuđượcthựchiệnchủyếu
theophươngphápđịnhtính,dựatrêntổng
hợp,phântíchđốichiếucácnguồntài
liệuthứcấptrongvàngoàinưc.Cụthể:
406
Nguồndữliệubaogồm:báocáocủa
các tổ chức quốc tế như United Nations
(UN), OECD, World Bank, UNFPA, các
công trình nghiên cứu học thuật được
côngbốtrongcáctạpchíkhoahọcquốc
tế(TelematicsandInformatics,EastAsian
Science, Technology and Society), cùng
với các số liệu thống kê chính thức từ
TổngcụcThốngkêViệtNam(GSO)vàBộ
Ytế.
Phương pháp phân tích được sử
dụnglàtổnghợpkếthợpkhunglýthuyết
nhucầungườicaotuổi,côngnghệsố,thể
chế,chínhsáchnhằmxácđịnhvaitròvà
cđộngcủacôngnghệsốđốivớisựhình
thànhvàpháttriểnkinhtếbạcởViệtNam.
Phươngphápsosánhquốctếđược
ápdụngđểđốichiếukinhnghiệmtừba
khuvựctiêubiểu: NhậtBản,Hàn Quốc
vàLiênminhchâuÂu(EU).Việclựachọn
ydựatrênbatiêuchí:(i)cótốcđộgià
hóadânsốnhanh;(ii)đãtriểnkhaichiến
lượckinhtếbạcgắnvớicôngnghệsố;và
(iii)cómôhìnhchínhsáchrõràngtrong
kếtnốigiữakhuvựccông-tư.
Phạm vi nghiên cứu tập trung vào
ViệtNamtronggiaiđoạn2015-2024,khi
tiếntrìnhchuyểnđổisốtốcđộgiàhóa
nsốdiễnramạnhmẽnhất.
Giớihạnnghiêncứunằmởchỗchưa
tiếnhànhkhảosátđịnhợnghaythuthập
dữliệusơcấp,dođócáckếtluậnmang
tínhtổnghợpvàđịnhhướngchínhsách,
khôngnhằmđolườngđịnhlượngcáctác
độngkinhtếcụthể.
Cách tiếp cn này giúp bài viết
vừa đmbotínhhthống,vacócơ
sđisánhquctế,đngthicungcp
khungthamchiếulýlunvàthctin
cho vic hoch đnh chính ch phát
trinkinhtếbctrongbốicnhchuyn
đistiViệtNam.
IV.Kếtquảnghiêncứuvàtholuận
4.1.Kếtquảnghiêncứu
4.1.1.Thựctrạngpháttriểnkinhtế
bạcởViệtNam
ViệtNamđangớcogiaiđoạn
già hóa dân số nhanh, với hơn 13 triệu
ngườicaotuổi,chiếmkhoảng13%dânsố
m2023(TổngcụcThốngkê,2023).Sự
giatăngquymônhómdânsốnàykéotheo
nhữngbiếnđổiusắctrongcơcấunhu
cầuxãhội,đặcbiệtvềchămsócsứckhỏe,
an toàn i chính kết nối cộng đồng.
Trongnhữngnămgầnđây,nhậnthứcvề
già hóađãcósựchuyểnbiến rõ rệt -từ
cáchnhìntruyềnthốngcoiđâychủyếulà
nhnặngansinh,nayđãdầnđượcxem
như một hội phát triển một lĩnh vực
kinhtếmớigắnvớiđặcthùvàgiátrịcủa
ngườicaotuổi.
Trênbìnhdiệnthựctiễn,mộtsốlĩnh
vựcbướcđầuthểhiệnkhảnăngthíchứng
vớixuhướngy.Môhìnhytếtừxađược
triển khai tại các bệnh viện trung ương
nhưBạchMaivà108,giúpgiảmchiphí
tăngkhảnăngtiếpcậndịchvụytếcho
ngườicaotuổi.Tronglĩnhvựctàichính,
nhiềungânhàngđãpháttriểngiaodiệnsố
thânthiện,hỗtrợchữlớnvàtrợlýgiọng
nói,gópphầnmởrộngbaotrùmtàichính.
Thươngmạiđiệntửcũngxuấthiệnnhững
nh bán hàng và danh mục sản phẩm
ớngđếnnhómkháchhànglớntuổi.Tỷ
lệngườicaotuổisửdụnginternettăngtừ
8%năm2020lên22%năm2023(BộYtế,
2023),chothấymứcđộsẵnsàngsốđang
được cải thiện đáng kể. Những tín hiệu
yphảnánhtrụcộtcôngnghệvàhànhvi
tiêudùngcủakinhtếbạcđanghìnhthành,
dùvẫnởquymôhạnchế.
Tuy vậy, kinh tế bạc tạiViệt Nam
vẫnởgiai đoạnkhởiphát,vớinhiềurào
cảnmangtínhcấutrúc.Vềphíacầu,phần
407
lớn người cao tuổi chưa có kỹ ng số
đủ vững, khiến khoảng cách công nghệ
trởthànhtrởngạilớntrongviệctiếpcận
cácdịchvụmới.Vềphíacung,cácdoanh
nghiệpcôngnghệchưanhậndiệnrõtiềm
ng thị trường bạc, nên sản phẩm còn
ntrải,thiếutínhchuyênbiệt.Trongkhi
đó, thể chế và chính sách vẫn chưa coi
kinhtếbạclàmộttrụcộtchiếnlược,dẫn
đếnthiếukhungpháplý,ưuđãiđầuvà
chếhỗtrợđổimớisángtạotronglĩnh
vựcnày.
Ngoàira,cơchếphốihợpgiữaNhà
nước,doanhnghiệpvàcáctổchứcxãhội
cònhạnchế,chưahìnhthànhđượcmạng
lướihợpcng-tưđủmạnh đểthúc
đẩy SilverTech và dịch vụ liên ngành.
Khisosánhvớicquốcgiatnphong
nhưNhậtBản,HànQuốchayLiênminh
châuÂu-ikinhtếbạcđãđượclồng
ghépvào chiến ợc nsố và đổi mới
công nghệ quốc gia - có thể thấy Việt
Nammớichỉdừngởmứcđộthửnghim
và chưanh thànhhệsinhtikinh tế
bạcliênkếtđangành.
Như vậy, có thể khẳng định rằng
kinh tế bạc ởViệt Nam đang chuyển từ
giai đoạn nhậndiện sanggiai đoạn hình
thànhthểchế.Đểpháthuyvaitrònhưmột
độnglựcmớicủatăng trưởngbaotrùm,
cầnđồngthờihoànthiệnbatrụcột:tăng
nglựcsốchongườicaotuổi,thúcđẩy
đổimớisángtạotrongcungngdịchvụ,
thiếtlậpkhungchínhsáchliênngành,
qua đó chuyển già hóa n số từ thách
thứcthànhcơhộipháttriển.
Bảng1.DânsốcaotuổivàtỷlệsửdụngcôngnghệsốtạiViệtNam
Năm Dânsố≥65tuổi
(triệungười)
Tỷlệdânsố
≥65tuổi(%)
Tỷlệngườicaotuổisử
dụnginternet(%)
Tỷlệngườicaotuổisử
dụngsmartphone(%)
2015 6,5 7,2 28 15
2020 8,0 8,5 41 30
2023 9,8 9,8 58 47
2035* 14,5 14,2 (dựbáo)75 (dựbáo)65
2050* 20,5 20,1 (dựbáo)>85 (dựbáo)80
Nguồn:theoGSO(2023)vàUNFPA(2024).
Bảng 1 cho thấy xu hướng dân số
giàhóangàycàngrõrệt,đồngthờiphản
ánh mức độ tiếp cận công nghệ số của
người cao tuổi đã cải thiện nhưng vẫn
cònkhoảngcáchlớnsovớicácnhómtuổi
khác. Đâychính làmột trongnhữngrào
cản chủ yếu đối với việc mở rộng ng
dụngcôngnghệsốtrongpháttriểnkinhtế
bạctạiViệtNam.
4.1.2.Ứngdụngcôngnghệsốtrong
pháttriểnkinhtếbạctạiViệtNam
Công nghệ sốđang trở thành động
lựctrungmtrongviệcđịnhhìnhvàphát
triểnkinhtếbạctạiViệtNam.Sựkếthợp
giữatiến bộ công nghệ nhu cầungày
càngđadạngcủangườicaotuổimởratiềm
năng lớncho cácngànhdịchvụ y tế, i
chính,thươngmạivàkếtnốixãhội.Tuy
nhiên,mứcđộngdụngcôngnghệsốhiện
vẫngiaiđoạnbanđầu,chưatạorađược
sựlantỏađủlớnđểthúcđẩynh tnh
mộthệsinhtháikinhtếbạchoànchỉnh.
Lĩnhvựcytếvàchămsócsứckhỏe:
cácmôhìnhytếtừxa(telemedicine)và
hồsơsứckhỏeđiệntửđãđượctriểnkhai
thíđiểmtạinhiềubệnhviệnlớnnhưBệnh
việnBạchMaivàBệnhvin108.Điềunày
giúpngườicaotuổiởvùngxacóthểtiếp
cậndịchvụytếkhôngcầndichuyển
nhiều,tỷlệngườicaotuổicó hồsơsức
408
khỏeđiệntửđãtăngtừ8%năm2020lên
22%năm2023,chothấyquátrìnhsốhóa
ytếđangdầnlantỏađếnnhómdânsốnày
(BộY tế, 2023). Tuy nhiên, tỷ lệ người
caotuổisửdụngdịchvụnàycònhạnchế
dokhókhăntrongthaotáccôngnghệvà
longạivềbảomậtthôngtin.
Lĩnhvựctàichính-ngânhàng:Các
ngânhàngthươngmạitạiVitNamđãvà
đangpháttrinngânhàngsốthânthiệnvới
ngườicaotuổi,tậptrungogiaodiệntrc
quan,cỡchữlớn,trợgiọngnóivàhướng
dẫnbằngâmthanhnhằmhỗtrợngườidùng
lớntuổi.Dùvậy,theokhảosátcủaNgân
hàng Nhà nước (2023), chỉ khoảng 27%
ngườitrên60tuổisởhữutàikhoảnngân
hàngđiệntử,thấpnnhiềusovớinhóm
dânsốtrẻ.Điềunàyphảnánhmứcđộbao
trùmtài chínhsố củangườicaotuổicòn
hạnchế,chủyếudotâmlýengạirủirovà
thiếukỹnăngsửdụngcôngnghệ.
Lĩnh vực thương mại điện tử: một
sốnềntảngnhưShopeehoặcTikiđãbắt
đầupháttriểnchuyênmụcsảnphẩmchăm
sócsứckhỏe,thiếtbịytế,thựcphẩmchức
ngớngtớikháchhàngcaotuổi.Tuy
nhiên,tỷlệngườicaotuổitừngmuahàng
trựctuyếnchỉđạtkhoảng28%năm2023
(GSO,2023),phảnánhmứcđộthâmnhập
thươngmại điện tử trongnhóm này còn
thấp.Nguyênnhânchínhxuấtpháttừthói
quen tiêu dùng truyền thống, lo ngại về
thanhtoántrựctuyếnvàsựthiếutincậy
đốivớinềntảngsố.
Lĩnh vực kết nối và tham gia xã
hộiCôngnghệsố góp phầngiúp người
caotuổiduytrìcácmốiquanhệxãhộivà
thamgiavàocáchoạtđộngcộngđồng.Tại
ViệtNam,mộtsốnhómvàdiễnđàntrực
tuyếnnhư“CâulạcbộngườicaotuổiViệt
Nam”,“Sốngkhỏetuổi60+”trêncácnền
tảng Facebook, Zalo đã hình thành, tạo
khônggiantraođổi,chiasẻkinhnghiệm
hỗtrợtinhthầnchongườilớntuổi.
MộtsốđịaphươnglớnnhưHàNội,
TP.HồChíMinh,ĐàNẵngđãtriểnkhai
lớp học kỹ năng số cho người cao tuổi,
ớngdẫnsửdụngđiệnthoạithôngminh
ứng dụng mạng xã hội, qua đó từng
ớcthuhẹpkhoảngcáchsốgiữacácthế
hệ.Tuynhiên,cácnềntảngkếtnốihiện
vẫnởquymônhỏ,hoạtđộngtựphát,chưa
có sựhỗ trợ chính thức vềkỹ thuật hay
chínhsáchtừcơquanquảnlýnhànước.
Bảng2.MộtsốứngdụngcôngnghệsốtrongpháttriểnkinhtếbạctạiViệtNam
Lĩnhvực Chỉbáo   Ghichú
Ytế Sốbệnhviệntriểnkhaikhámchữabệnhtừxa 25 52 BộYtế,2023
Tỷlệngườicaotuổicóhồsơsứckhỏeđiệntử(%) 8 22 UNFPA,2024
Tàichính-
Ngânhàng
Tỷlệngườicaotuổisửdụngdịchvụngânhàngsố
(%) 15 35 GSO,2023
Sốngânhàngthươngmạicảitiếngiaodiện“thân
thiệnvớiNCT” 2 6 HiphộiNgân
ng,2023
Thương
mạiđiệntử
Tỷlệngườicaotuổimuasắmtrựctuyếnítnhất1
lần/năm(%) 12 28 GSO,2023
Doanhthuthịtrườngsảnphẩmchămsócsứckhỏe
trựctuyến(tỷVND) 3.200 5.800 Statista&VN
E-commerce,2023
(Nguồn:Tổnghợpcủatácgiả)