
404
ỨNGDỤNGCÔNGNGHỆSỐTRONGPHÁTTRIỂN
KINHTẾBẠCỞVIỆTNAM
ĐinhThịNgọcMai
Email:maidtn@dhcd.edu.vn
Ngàytòasoạnnhậnđượcbàibáo:30/09/2025
Ngàyphảnbiệnđánhgiá:30/10/2025
Ngàybàibáođượcduyệtđăng:17/11/2025
DOI:10.59266/houjs.2025.960
Tómtắt:Nghiêncứunàyphântíchvaitròcủacôngnghệsốtrongpháttriểnkinhtế
bạcởViệtNam.Dựatrênphươngpháptổnghợptàiliệuvàsosánhquốctế(NhậtBản,Hàn
Quốc,LiênminhchâuÂu),nghiêncứuxâydựngkhungphântíchbatrụcột:nhucầungười
caotuổi,ứngdụngcôngnghệsốvàthểchế-chínhsách.KếtquảchothấyViệtNamđãđạt
mộtsốtiếntriểntrongytếtừxa,ngânhàngsốvàthươngmạiđiệntửthânthiệnvớingười
caotuổi,songvẫntồntạikhoảngcáchsốvàthiếuhệsinhtháiliênngành.Nghiêncứuđề
xuấtbanhómgiảiphápchính:(1)xâydựngchiếnlượcvàthểchếquốcgiavềkinhtếbạc;
(2)pháttriểnhạtầngsốvànângcaonănglựcsốchongườicaotuổi;(3)thúcđẩyhợptác
côngtưvàmởrộnghợptácquốctế.Cácgiảiphápnàynếuđượcthựchiệnđồngbộsẽgiúp
ViệtNamchuyểnbiếntháchthứcgiàhóathànhđộnglựcpháttriểnkinhtế-xãhộibềnvững.
Từkhóa:côngnghệsố,chuyểnđổisố,giàhóadânsố,kinhtếbạc,ViệtNam
1TrườngĐạihọcCôngđoàn
I.Đặtvấnđề
Giàhóadânsốđangtrởthànhxuthế
mangtínhtoàncầu,tácđộngsâusắcđến
cấu trúckinhtế -xãhộicủa hầuhếtcác
quốcgia.TheoLiênHợpQuốc(2022),đến
năm2050,ngườitrên60tuổisẽchiếmhơn
22%dânsốthếgiới,đặtratháchthứclớn
vềansinh,ytế,laođộngvàtăngtrưởng.
Trongbốicảnhđó,kinhtếbạcnổilênnhư
mộthướngpháttriểnmới,phảnánhsựdịch
chuyển từ mô hình kinh tế truyền thống
sangmôhìnhdựatrênnhucầuvànănglực
tiêudùngcủanhómdânsốcaotuổi.
TạiViệtNam,quátrìnhgiàhóadiễn
ranhanhhơnnhiềuquốcgiacócùngmức
thunhập.Tỷlệngườitrên60tuổichiếm
10%dânsốnăm2010,dựkiếnđạt14,5%
năm2025vàkhoảng25%vàonăm2050
(GSO,2023).Điềunàykhôngchỉgâyáp
lựclên hệ thống an sinh xã hội mà còn
mởratiềmnăngpháttriểnmột“nềnkinh
tếbạc”năng động,nơi cácsản phẩmvà
dịch vụhướng tớingười caotuổicó thể
trởthànhđộnglựctăngtrưởngmới.
Tronggiaiđoạnchuyểnđổisốquốc
gia,côngnghệsốđóngvaitròhạtầngnền

405
tảngchosựhìnhthànhvàpháttriểnkinh
tếbạc.Cácứngdụngnhưytếtừxa,hồsơ
sứckhỏeđiệntử,ngânhàngsốthânthiện,
hay nền tảng thương mại điện tử dành
riêngchongườicaotuổiđangtừngbước
thayđổicáchthứctiếpcậndịchvụxãhội
và nâng cao chất lượng cuộc sống. Tuy
nhiên, tạiViệt Nam, nghiên cứu chuyên
sâuvềmốiquanhệgiữacôngnghệsốvà
phát triển kinh tế bạc vẫn còn hạn chế,
chưa có mô hình lý thuyết định hướng
chínhsáchrõràng.
Tuynhiên,tạiViệtNamcácnghiên
cứuvềkinhtếbạcgắnvớicôngnghệsố
vẫncònhạnchế,chủyếutiếpcậnởkhía
cạnhxãhộihọchoặcnhânkhẩuhọc,chưa
cónghiêncứuchuyênsâutheohướngtích
hợpgiữacôngnghệsố,chínhsáchvànhu
cầungườicaotuổi.Dovậy,việcphântích
vaitròcủacôngnghệsốđốivớipháttriển
kinhtếbạc,thamchiếukinhnghiệmquốc
tế và đề xuấtkhuyến nghịchính sách là
cầnthiếtnhằmtậndụngcơhộivàchuẩnbị
ứngphóvớinhữngtháchthứcdogiàhóa
dânsốmanglại.
II.Cơ sở lýthuyếtvà tổng quan
nghiêncứu
Kinh tế bạc được hình thành trên
giao điểm của ba nhóm lý thuyết: nhân
khẩuhọcvềgiàhóadânsố,đổimớisáng
tạovàkinhtếsố.TheoSchumpeter(1934),
đổi mới sáng tạo là động lực trung tâm
củapháttriểnkinhtế,cònTapscott(1995)
chorằngcôngnghệsốvàtrithứcsốđang
táicấutrúctoànbộhệthốngsảnxuấtvà
tiêudùng.Khikếthợpvớilýthuyếtnhân
khẩuhọc,đặcbiệtlàthápnhucầuMaslow
(1943), cóthể thấy ởgiai đoạn tuổigià,
nhucầuconngườichuyểnmạnhsangduy
trìsứckhỏe,antoàntàichínhvàgắnkết
xã hội những yếu tốtrở thành nền tảng
chosựhìnhthànhcủacácngànhdịchvụ
chuyênbiệt,tức“kinhtếbạc”.
Lý thuyết vòng đời sản phẩm của
Vernon (1966) giúp lý giải rằng kinh
tếbạcởViệtNammớiởgiaiđoạnhình
thành (introduction stage), đòi hỏi chính
sáchkhuyếnkhíchvàhạtầngcôngnghệ
hỗtrợ đểmở rộngquymô. Kếthợp các
họcthuyếtnày,nghiêncứuxáclậpkhung
phântíchbatrụcột:(i)nhucầungườicao
tuổilàđộnglựccầu;(ii)côngnghệsốvà
đổi mới sáng tạo là động lực cung; (iii)
thểchếvàchínhsáchlàcơchếđiềutiết
vàlantỏa.
Tổng quan các nghiên cứu quốc
tế cho thấy OECD (2019) dự báo quy
môkinhtếbạctoàncầuđạt15nghìntỷ
USDvàonăm2050,trongđócôngnghệ
số đóng vai trò chất xúc tác. Liên minh
châu Âu phát triển chương trình Active
andHealthyAgeinggắnICTvớichămsóc
sứckhỏe;NhậtBảnxâydựnghệsinhthái
SilverTechdựatrênrobotvàdữliệuytế;
HànQuốctriểnkhaichiếnlượcquốcgia
vềcôngnghệsốphụcvụdânsốgià.So
vớikinh nghiệm quốctế, nghiên cứuvề
kinhtếbạcởViệtNamvẫnthiênvềmô
tảhiệntượnggià hóa,thiếu khungphân
tíchtổnghợpgiữanhucầungườicaotuổi,
nănglựccôngnghệvàđiềukiệnthểchế.
Chính vì vậy, bài viết này đề xuất
một hướng tiếp cận khái quát hơn, coi
kinh tế bạclà kết quả của tương tác ba
chiều:nhânkhẩuhọc,đổimớisángtạovà
chínhsáchcôngnhằmmởrộngnềntảng
lýthuyếtchocácnghiêncứuvềkinhtếsố
vàpháttriểnbaotrùm.
III.Phươngphápnghiêncứu
Nghiêncứuđượcthựchiệnchủyếu
theophươngphápđịnhtính,dựatrêntổng
hợp,phântíchvàđốichiếucácnguồntài
liệuthứcấptrongvàngoàinước.Cụthể:

406
Nguồndữliệubaogồm:báocáocủa
các tổ chức quốc tế như United Nations
(UN), OECD, World Bank, UNFPA, các
công trình nghiên cứu học thuật được
côngbốtrongcáctạpchíkhoahọcquốc
tế(TelematicsandInformatics,EastAsian
Science, Technology and Society), cùng
với các số liệu thống kê chính thức từ
TổngcụcThốngkêViệtNam(GSO)vàBộ
Ytế.
Phương pháp phân tích được sử
dụnglàtổnghợpkếthợpkhunglýthuyết
nhucầungườicaotuổi,côngnghệsố,thể
chế,chínhsáchnhằmxácđịnhvaitròvà
tácđộngcủacôngnghệsốđốivớisựhình
thànhvàpháttriểnkinhtếbạcởViệtNam.
Phươngphápsosánhquốctếđược
ápdụngđểđốichiếukinhnghiệmtừba
khuvựctiêubiểu: NhậtBản,Hàn Quốc
vàLiênminhchâuÂu(EU).Việclựachọn
nàydựatrênbatiêuchí:(i)cótốcđộgià
hóadânsốnhanh;(ii)đãtriểnkhaichiến
lượckinhtếbạcgắnvớicôngnghệsố;và
(iii)cómôhìnhchínhsáchrõràngtrong
kếtnốigiữakhuvựccông-tư.
Phạm vi nghiên cứu tập trung vào
ViệtNamtronggiaiđoạn2015-2024,khi
tiếntrìnhchuyểnđổisốvàtốcđộgiàhóa
dânsốdiễnramạnhmẽnhất.
Giớihạnnghiêncứunằmởchỗchưa
tiếnhànhkhảosátđịnhlượnghaythuthập
dữliệusơcấp,dođócáckếtluậnmang
tínhtổnghợpvàđịnhhướngchínhsách,
khôngnhằmđolườngđịnhlượngcáctác
độngkinhtếcụthể.
Cách tiếp cận này giúp bài viết
vừa đảmbảotínhhệthống,vừacócơ
sởđốisánhquốctế,đồngthờicungcấp
khungthamchiếulýluậnvàthựctiễn
cho việc hoạch định chính sách phát
triểnkinhtếbạctrongbốicảnhchuyển
đổisốtạiViệtNam.
IV.Kếtquảnghiêncứuvàthảoluận
4.1.Kếtquảnghiêncứu
4.1.1.Thựctrạngpháttriểnkinhtế
bạcởViệtNam
ViệtNamđangbướcvàogiaiđoạn
già hóa dân số nhanh, với hơn 13 triệu
ngườicaotuổi,chiếmkhoảng13%dânsố
năm2023(TổngcụcThốngkê,2023).Sự
giatăngquymônhómdânsốnàykéotheo
nhữngbiếnđổisâusắctrongcơcấunhu
cầuxãhội,đặcbiệtvềchămsócsứckhỏe,
an toàn tài chính và kết nối cộng đồng.
Trongnhữngnămgầnđây,nhậnthứcvề
già hóađãcósựchuyểnbiến rõ rệt -từ
cáchnhìntruyềnthốngcoiđâychủyếulà
gánhnặngansinh,nayđãdầnđượcxem
như một cơ hội phát triển một lĩnh vực
kinhtếmớigắnvớiđặcthùvàgiátrịcủa
ngườicaotuổi.
Trênbìnhdiệnthựctiễn,mộtsốlĩnh
vựcbướcđầuthểhiệnkhảnăngthíchứng
vớixuhướngnày.Môhìnhytếtừxađược
triển khai tại các bệnh viện trung ương
nhưBạchMaivà108,giúpgiảmchiphí
vàtăngkhảnăngtiếpcậndịchvụytếcho
ngườicaotuổi.Tronglĩnhvựctàichính,
nhiềungânhàngđãpháttriểngiaodiệnsố
thânthiện,hỗtrợchữlớnvàtrợlýgiọng
nói,gópphầnmởrộngbaotrùmtàichính.
Thươngmạiđiệntửcũngxuấthiệnnhững
kênh bán hàng và danh mục sản phẩm
hướngđếnnhómkháchhànglớntuổi.Tỷ
lệngườicaotuổisửdụnginternettăngtừ
8%năm2020lên22%năm2023(BộYtế,
2023),chothấymứcđộsẵnsàngsốđang
được cải thiện đáng kể. Những tín hiệu
nàyphảnánhtrụcộtcôngnghệvàhànhvi
tiêudùngcủakinhtếbạcđanghìnhthành,
dùvẫnởquymôhạnchế.
Tuy vậy, kinh tế bạc tạiViệt Nam
vẫnởgiai đoạnkhởiphát,vớinhiềurào
cảnmangtínhcấutrúc.Vềphíacầu,phần

407
lớn người cao tuổi chưa có kỹ năng số
đủ vững, khiến khoảng cách công nghệ
trởthànhtrởngạilớntrongviệctiếpcận
cácdịchvụmới.Vềphíacung,cácdoanh
nghiệpcôngnghệchưanhậndiệnrõtiềm
năng thị trường bạc, nên sản phẩm còn
dàntrải,thiếutínhchuyênbiệt.Trongkhi
đó, thể chế và chính sách vẫn chưa coi
kinhtếbạclàmộttrụcộtchiếnlược,dẫn
đếnthiếukhungpháplý,ưuđãiđầutưvà
cơchếhỗtrợđổimớisángtạotronglĩnh
vựcnày.
Ngoàira,cơchếphốihợpgiữaNhà
nước,doanhnghiệpvàcáctổchứcxãhội
cònhạnchế,chưahìnhthànhđượcmạng
lướihợptáccông-tưđủmạnh đểthúc
đẩy SilverTech và dịch vụ liên ngành.
Khisosánhvớicácquốcgiatiênphong
nhưNhậtBản,HànQuốchayLiênminh
châuÂu-nơikinhtếbạcđãđượclồng
ghépvào chiến lược dânsố và đổi mới
công nghệ quốc gia - có thể thấy Việt
Nammớichỉdừngởmứcđộthửnghiệm
và chưahình thànhhệsinhtháikinh tế
bạcliênkếtđangành.
Như vậy, có thể khẳng định rằng
kinh tế bạc ởViệt Nam đang chuyển từ
giai đoạn nhậndiện sanggiai đoạn hình
thànhthểchế.Đểpháthuyvaitrònhưmột
độnglựcmớicủatăng trưởngbaotrùm,
cầnđồngthờihoànthiệnbatrụcột:tăng
nănglựcsốchongườicaotuổi,thúcđẩy
đổimớisángtạotrongcungứngdịchvụ,
vàthiếtlậpkhungchínhsáchliênngành,
qua đó chuyển già hóa dân số từ thách
thứcthànhcơhộipháttriển.
Bảng1.DânsốcaotuổivàtỷlệsửdụngcôngnghệsốtạiViệtNam
Năm Dânsố≥65tuổi
(triệungười)
Tỷlệdânsố
≥65tuổi(%)
Tỷlệngườicaotuổisử
dụnginternet(%)
Tỷlệngườicaotuổisử
dụngsmartphone(%)
2015 6,5 7,2 28 15
2020 8,0 8,5 41 30
2023 9,8 9,8 58 47
2035* 14,5 14,2 (dựbáo)75 (dựbáo)65
2050* 20,5 20,1 (dựbáo)>85 (dựbáo)80
Nguồn:theoGSO(2023)vàUNFPA(2024).
Bảng 1 cho thấy xu hướng dân số
giàhóangàycàngrõrệt,đồngthờiphản
ánh mức độ tiếp cận công nghệ số của
người cao tuổi đã cải thiện nhưng vẫn
cònkhoảngcáchlớnsovớicácnhómtuổi
khác. Đâychính làmột trongnhữngrào
cản chủ yếu đối với việc mở rộng ứng
dụngcôngnghệsốtrongpháttriểnkinhtế
bạctạiViệtNam.
4.1.2.Ứngdụngcôngnghệsốtrong
pháttriểnkinhtếbạctạiViệtNam
Công nghệ sốđang trở thành động
lựctrungtâmtrongviệcđịnhhìnhvàphát
triểnkinhtếbạctạiViệtNam.Sựkếthợp
giữatiến bộ công nghệ và nhu cầungày
càngđadạngcủangườicaotuổimởratiềm
năng lớncho cácngànhdịchvụ y tế, tài
chính,thươngmạivàkếtnốixãhội.Tuy
nhiên,mứcđộứngdụngcôngnghệsốhiện
vẫnởgiaiđoạnbanđầu,chưatạorađược
sựlantỏađủlớnđểthúcđẩyhình thành
mộthệsinhtháikinhtếbạchoànchỉnh.
Lĩnhvựcytếvàchămsócsứckhỏe:
cácmôhìnhytếtừxa(telemedicine)và
hồsơsứckhỏeđiệntửđãđượctriểnkhai
thíđiểmtạinhiềubệnhviệnlớnnhưBệnh
việnBạchMaivàBệnhviện108.Điềunày
giúpngườicaotuổiởvùngxacóthểtiếp
cậndịchvụytếmàkhôngcầndichuyển
nhiều,tỷlệngườicaotuổicó hồsơsức

408
khỏeđiệntửđãtăngtừ8%năm2020lên
22%năm2023,chothấyquátrìnhsốhóa
ytếđangdầnlantỏađếnnhómdânsốnày
(BộY tế, 2023). Tuy nhiên, tỷ lệ người
caotuổisửdụngdịchvụnàycònhạnchế
dokhókhăntrongthaotáccôngnghệvà
longạivềbảomậtthôngtin.
Lĩnhvựctàichính-ngânhàng:Các
ngânhàngthươngmạitạiViệtNamđãvà
đangpháttriểnngânhàngsốthânthiệnvới
ngườicaotuổi,tậptrungvàogiaodiệntrực
quan,cỡchữlớn,trợlýgiọngnóivàhướng
dẫnbằngâmthanhnhằmhỗtrợngườidùng
lớntuổi.Dùvậy,theokhảosátcủaNgân
hàng Nhà nước (2023), chỉ khoảng 27%
ngườitrên60tuổisởhữutàikhoảnngân
hàngđiệntử,thấphơnnhiềusovớinhóm
dânsốtrẻ.Điềunàyphảnánhmứcđộbao
trùmtài chínhsố củangườicaotuổicòn
hạnchế,chủyếudotâmlýengạirủirovà
thiếukỹnăngsửdụngcôngnghệ.
Lĩnh vực thương mại điện tử: một
sốnềntảngnhưShopeehoặcTikiđãbắt
đầupháttriểnchuyênmụcsảnphẩmchăm
sócsứckhỏe,thiếtbịytế,thựcphẩmchức
nănghướngtớikháchhàngcaotuổi.Tuy
nhiên,tỷlệngườicaotuổitừngmuahàng
trựctuyếnchỉđạtkhoảng28%năm2023
(GSO,2023),phảnánhmứcđộthâmnhập
thươngmại điện tử trongnhóm này còn
thấp.Nguyênnhânchínhxuấtpháttừthói
quen tiêu dùng truyền thống, lo ngại về
thanhtoántrựctuyếnvàsựthiếutincậy
đốivớinềntảngsố.
Lĩnh vực kết nối và tham gia xã
hộiCôngnghệsố góp phầngiúp người
caotuổiduytrìcácmốiquanhệxãhộivà
thamgiavàocáchoạtđộngcộngđồng.Tại
ViệtNam,mộtsốnhómvàdiễnđàntrực
tuyếnnhư“CâulạcbộngườicaotuổiViệt
Nam”,“Sốngkhỏetuổi60+”trêncácnền
tảng Facebook, Zalo đã hình thành, tạo
khônggiantraođổi,chiasẻkinhnghiệm
vàhỗtrợtinhthầnchongườilớntuổi.
MộtsốđịaphươnglớnnhưHàNội,
TP.HồChíMinh,ĐàNẵngđãtriểnkhai
lớp học kỹ năng số cho người cao tuổi,
hướngdẫnsửdụngđiệnthoạithôngminh
và ứng dụng mạng xã hội, qua đó từng
bướcthuhẹpkhoảngcáchsốgiữacácthế
hệ.Tuynhiên,cácnềntảngkếtnốihiện
vẫnởquymônhỏ,hoạtđộngtựphát,chưa
có sựhỗ trợ chính thức vềkỹ thuật hay
chínhsáchtừcơquanquảnlýnhànước.
Bảng2.MộtsốứngdụngcôngnghệsốtrongpháttriểnkinhtếbạctạiViệtNam
Lĩnhvực Chỉbáo Ghichú
Ytế Sốbệnhviệntriểnkhaikhámchữabệnhtừxa 25 52 BộYtế,2023
Tỷlệngườicaotuổicóhồsơsứckhỏeđiệntử(%) 8 22 UNFPA,2024
Tàichính-
Ngânhàng
Tỷlệngườicaotuổisửdụngdịchvụngânhàngsố
(%) 15 35 GSO,2023
Sốngânhàngthươngmạicảitiếngiaodiện“thân
thiệnvớiNCT” 2 6 HiệphộiNgân
hàng,2023
Thương
mạiđiệntử
Tỷlệngườicaotuổimuasắmtrựctuyếnítnhất1
lần/năm(%) 12 28 GSO,2023
Doanhthuthịtrườngsảnphẩmchămsócsứckhỏe
trựctuyến(tỷVND) 3.200 5.800 Statista&VN
E-commerce,2023
(Nguồn:Tổnghợpcủatácgiả)

