64
CHUYNĐỔISỐ-ĐỘNGLỰCCHOTĂNGTRƯỞNG
KINHTẾ:KINHNGHIỆMQUỐCTẾVÀKHUYẾNNGHỊ
CHÍNHSÁCHCHOVIỆTNAM
ĐàmThịHiền
Email:hiendt@adp.edu.vn
Ngàytòasoạnnhậnđượcbàibáo:30/09/2025
Ngàyphảnbiệnđánhgiá:30/10/2025
Ngàybàibáođượcduyệtđăng:17/11/2025
DOI:10.59266/houjs.2025.932
Tómtắt:Chuyểnđổisốđãnổilênnhưmộtđộnglựcchínhthúcđẩytăngtrưởngkinh
tếvàcảithiệnnăngsuấtquốcgiatrongbốicảnhtoàncầuhóanhanhchóngvàtiếnbộcông
nghệ.Bàiviếtnàychủyếusửdụngcácphươngphápnghiêncứuđịnhtínhvànghiêncứu
trườnghợpđểphântíchcácchiếnlượcchuyểnđổisốvàkếtquảcủachúngởcácquốcgia
tiênphong,cụthểlàTrungQuốc,HànQuốcvàSingapore,từđórútranhữngbàihọchành
động.DựatrênđánhgiávềtìnhhìnhhiệntạicủaViệtNamvàkinhnghiệmquốctế,bàiviết
đềxuấtmộtbộkhuyếnnghịchínhsáchtoàndiệnđểtốiưuhóalợiíchcủachuyểnđổisố,thúc
đẩytăngtrưởngkinhtếvàđạtđượcsựpháttriểnbềnvững.Nghiêncứucũngđềcậpđến
nhữnghạnchếcủanóvàđềxuấtcáchướngnghiêncứutrongtươnglaiđểtiếptụccảithiện
khuônkhổchínhsáchsốcủaViệtNam.
Từkhóa:chuyểnđổisố,tăngtrưngkinhtế,kinhnghiệmquốctế,khuyếnnghịchínhsách
1HọcviệnChínhsáchvàPháttriển
I.Đặtvấnđề
Chuyển đổi số đã trở thành một
trongnhữngxuớngtoàncầuchínhđịnh
hình lại cơ cấu kinh tế trong thế kỷ 21.
Sựpháttriểnnhanhchóngcủacáccông
nghệsố,đặcbiệtlàTrítuệnhântạo(AI),
Dữ liệu lớn (Big Data), Điện toán đám
y (Cloud Computing), Internet Vạn
vật(IoT)vàBlockchainđãlàmthayđổi
usắccácmôhìnhsảnxuất,hànhvitiêu
dùng, tương tác xã hội và phương pháp
quảntrịcông.Trongbốicảnhđó,chuyển
đổi số không chỉ là một quá trình công
nghệmàcònlàmộtchiếnlượcpháttriển
quốcgiatoàndiện,gắnliềnvớinăngsuất
laođộng,đổimớisángtạo,nănglựccạnh
tranhvàchấtlưngtăngtrưởngkinhtế.
Nhiu quốcgia, đặc biệt là những
quốc gia có tốc độ tăng trưởng kinh tế
nhanh,đãchủđộngtíchhợpchuyểnđổisố
ocácchiếnlượcpháttriểndàihạncủa
mìnhnhưmộtcôngcụđểthúcđẩynăng
suấtvàchuyểnđổimôhìnhtăngtrưởng.Ở
65
châuÁ,cácquốcgianhưTrungQuốc,Hàn
QuốcvàSingapoređãxâydựngcácchiến
lượcsốhóatoàndiện,đạtđượcnhữngkết
quảấntượngvềcảhiệuquảkinhtếvĩmô
chấtợngdịchvụcông.Nhữngminh
chứng này khẳng định rằng chuyển đổi
sốlàmộtquátrìnhkhôngthểđảongược
ngàycàngtrởthànhmộtđiềukiệntiên
quyếtchotăngtrưởngbềnvững.
ỞViệtNam,nhậnthứcvềchínhtrị
thểchếvềchuyểnđổisốđãđượccải
thiệnđáng kể,thể hiện qua các vănbản
chínhsáchquantrọngnhưNghịquyếtsố
52-NQ/TW (2019), Quyết định số 749/
QĐ-TTg (2020)về chương trìnhchuyển
đổisốquốcgia,Quyếtđịnhsố942/QĐ-
TTg(2022)vềpháttriểnChínhphủđiện
tửhướngtớiChínhphủsốvàgầnđâynhất
Nghịquyếtsố57-NQ/TW(2024)vềđột
phá phát triển khoa học công nghệ, đổi
mớisángtạo và chuyểnđổi số quốcgia
vớimụctiêuđưakhoahọc,côngnghệvà
đổimớisángtạotrởthànhđộnglựcchiến
lượcthenchốtđểpháttriểnkinhtế-xã
hộinhanhvàbềnvững.Cácmụctiêucụ
thểbaogồmđạtđượctỷtrọngkinhtếsố
20%GDPvàom2025và30%onăm
2030,cung cấptt cả dịch vụ công trực
tuyếnởcấpđộ4vàthúcđẩytrìnhđộkỹ
thuậtsố trong dânsố. Mặcdù có những
thànhtựubanđầuvềcơsởhạtầng,Chính
phủđiệntửvàthịtrườngthươngmạiđiện
tử,ViệtNamvẫnđangđốimặtvớinhững
thách thứcđáng kểvề nănglựcthểchế,
bấtbìnhđẳngkỹthuậtsố,nguồnnhânlực
khảnăngtươngtácdữliệu.
Nghn cứu này có ba mc tiêu
cnh:(1)mcáccơsởluậnvà
bằng chứng thực nghiệm v tác đng
của chuyển đổi số đi với tăng tng
kinhtế;(2)Phântíchkinhnghiệmquốc
tếthôngquacnghiêncứunhhung
từbaqucgiatiêubiểuvớicácmôhình
chuyểnđổisốthànhcông;(3)Đánhgiá
tìnhtrạngchuynđổishiệntạiởViệt
Namvàđềxuấtckhuyếnnghịchính
sáchlnquanchopttriểnkinhtếsố
và tăng trưởng bền vững. Nghiên cứu
nàyđónggópvàotàiliuhinbằng
cách tổng hợp một cách có hệ thống
các thành phn ct lõi của chuyển đổi
snh ởng đến ngtrưởng kinh tế,
từcảquanđiểmthuyếtthựctin,
đng thời đưa chúng vào bối cảnh độc
đáocaViệtNam-mộtquốcgiađang
pháttriểnvớinềnkinhtếmở,lựcợng
laođộngtrsởhạtầngđangphát
triểnnhanhchóng.
II.Phươngphápnghiêncứu
Nghn cứu này áp dụng phương
pháp tổng hợp định tính kết hợp với
phânchtrườnghpcấutrúc,nhằm
đánhgiátoàndiệntácđộngcủachuyển
đisốđivớităngtrưởngkinhtếthông
qua việc tham khảo kinh nghiệm quốc
tếvàphântíchthựctrạngtiViệtNam.
Cáchtiếpcậnnghiêncứudựatrênkhung
phântíchchínhsáchsosánh,chopp
rút ra bài hc kinh nghiệm từ các mô
hìnhchuyểnđổisốthànhngtrênthế
giớiđngthờiđánhgiábốicảnhđặcthù
củaViệtNam.
Do giới hạn về dữ liệu sơ cấp và
thờigian nghiên cứu, nghiên cứu không
sửdụngcácmôhìnhđịnhlượnghaykhảo
ttrựctiếp,songvẫntạonềntảngvững
chắcchocácnghiêncứutiếptheocóthể
ứngdụngdữliệuvimôđểphântíchđịnh
lượng sâurộng về cđộng kinh tế của
chuyển đổisố. Phương phápnghiên cứu
đảm bảo tính hệ thống, khách quan và
độtincậycao,thíchhợptrongbốicảnh
nghiên cứu chính sách và phân tích so
nhquốctế.
66
III.Kếtquảnghiêncứu
3.1.Tổngquanlýthuyếtvềchuyển
đổisốvàtăngtrưởngkinhtế
Chuyểnđổisốđãtrởthànhmộtchủ
đềnổibậttronglĩnhvựckinhtếpháttriển,
nghiêncứuđổimớivàquảnlýcôngtrong
thậpkỷqua.Cáctàiliệuhọcthuậtquốctế
khuvựcđãnêubậtnhiềumốiliênkết
giữasốhóavàtăngtrưởngkinhtế,năng
suấtlaođộng,chấtợngdịchvụcôngvà
nglựcđổimớicủadoanhnghiệp.cấp
độkinhtếvĩmô,nhiềunghiêncứuđịnh
lượng đã chứng minh tác động tích cực
củađầutưcơsởhạtầngsốđốivớing
trưởngGDPvànăngsuất.Rheevàcộng
sự (2022) đã tìm thấy mối tương quan
tích cực mạnh mẽ giữa tỷ lệ thâm nhập
internet, khả ng tiếp cận băng thông
rộngvàtăngtrưởngGDPởcácnềnkinh
tế đang phát triển. Theo OECD (2020),
mức tăng 10 điểm phần trăm trong việc
sửdụnginternetcóthểdẫnđếnmứctăng
trungbình0,6điểmphầntrămtrongGDP
thực, có kiểm soát các yếu tố khác. Ở
cấp độdoanhnghiệp, Chege vàcộng sự
(2020)đãtiếnhànhnghiêncứuởcácquốc
giachâuPhivàchothấyviệcápdụngcác
công nghệ số, đặc biệt là các nền tảng
thương mạiđiệntửvà hệ thốngquản lý
số,đãdẫnđếnmứcngnăngsuất25%
ởcác doanh nghiệp vừavà nhỏ (SMEs)
trongkhoảngthờigianbanăm.Tươngtự,
Chenvàcộngsự(2023)pháthiệnrarằng
chuyểnđổisốkhôngchỉcótácđộngtrực
tiếpđếnnăngsuấtmàcòntạoracáctác
độnggiántiếpthôngquaviệctăngcường
đổi mới, tối ưu hóa chuỗi giá trị và cải
thiệnkhảnăngthíchngtrongmôitrường
ngđộng.
Tuy nhiên, c tàiliệu cũng chỉra
rằngtácđộngcủachuyểnđổisốđốivới
ng trưởng kinh tế không đồng đều và
phụthuộc vào c điều kiện thể chế, sự
sẵnsàngkỹthuậtsốvànănglựchấpthụ
công nghệ. Haefner và Sternberg (2020)
nhấnmạnhsựtồntạicủa“khoảngcáchkỹ
thuậtsố”giữakhuvựcthànhthịvànông
thôn,cũngnhưgiữacácdoanhnghiệplớn
nhỏ,cảnhbáovềkhảnăngtáitạobất
bình đẳng nếu các chính sách số không
đượcthiếtkếmộtcáchtoàndiện.Tương
tự,Slavhorodska(2024)khuyếnnghịcác
nềnkinhtếđangpháttriểnnêntíchhợp
cácmụctiêusốhóabaotrùmđểtốiđahóa
kếtquảkinhtế-xãhội.Từquanđiểmquản
trcông,cácmôhìnhChínhphủđiệntử
ởcácquốcgianhưHànQuốc,Estoniavà
Singaporechothấymộtchínhphủsốhiệu
quảkhôngchỉnângcaochấtlượngdịchvụ
côngmàcòngiảmchiphívàcủngcốniềm
tincủacôngdânvàocácthểchếnhànước
(KhảosátChínhphủđiệntửcủaLiênHợp
Quốc,2022).Yang(2024)nhấnmạnhvai
tròcủadữliệumởvàcáchệthốngcókhả
ngtươngtáctrongviệctạoracácdịch
vụcôngsốcógiátrịcao,minhbạch.
Trong trường hợp của Việt Nam,
khicácnghiêncứuhọcthuậtquốctếvề
hiệuquảkinhtếcủachuyểnđổisố vẫn
cònhạn chế, một số nguồn trong ớc
chothấyrằngnền kinh tế số đangtăng
trưởng nhanh n GDP tổng thể từ hai
đếnbalần.TheoBộThôngtinvàTruyền
thông (2024), nền kinh tế số đóng góp
khoảng 16,5% GDP vào năm 2023 và
ngành thương mạiđiệntử đã có tốc độ
tăngtrưởnghàngnămlà20-25%.
Tómlại,cáctàiliệuhiệncóchothấy
mộtkhoảngtrốngnghiêncứutrongviệc
tìm hiểu mối quan hệ giữa các mô hình
chuyểnđổisốquốcgiavàhiệuquảkinh
tếtrongbốicảnhcụthểcủaViệtNam.Do
đó,nghiên cứunày áp dụng một khung
chínhsáchdựatrêntrườnghợpvàsosánh
67
để đềxuất những hiểu biếtphù hợpcho
ViệtNam.
3.2.Kinhnghiệmquốctếvềchuyển
đổisố-độnglựcchotăngtrưởngkinhtế
Chuyển đổi số đã trở thành một
chiếnlượcpháttriểncốtlõiởnhiềuquốc
gia.Bằngchứngchothấyrằngcácquốc
giacócácchínhsáchchuyểnđổisốnhất
quán, tập trung vào công dân và doanh
nghiệp, đã đạt được những thành công
đángchúýtrongtăngtrưởngkinhtế,năng
suấtlaođộng,đổimớivànănglựccạnh
tranhquốcgia.
3.2.1. Trung Quốc: Mô hình định
ớngnhànưcvớiđổimớisángtạotheo
thịtrường
Trung Quốc là một trong những
quốcgiachuyểnđổisốsớmnhấtvàmạnh
mẽ nhất trên thế giới. Chínhphủ Trung
Quốcđãbanhànhcáckếhoạchquốcgia
như “Internet Plus” và “Made in China
2025”,thôngquacácsángkiếnnày,chính
phủđãchủđộngthiếtlậpmộtkhuônkhổ
chính ch để thúcđẩy sự hội nhập của
côngnghệthôngtinvàtíchhợpcáccông
nghệsốvàocáclĩnhvựctruyềnthốngnhư
sảnxuất,nôngnghiệp,chămsócsứckhỏe
giáo dục. Các yếu tố chính tạo dựng
sựthànhcôngcủaTrungQuốc,baogồm:
Đầutưvàocơsởhạtầngviễnthông;Tập
trungpháttriểncácngànhcôngnghệcao
nhưTrítuệNhântạo(AI),Dữliệulớn(Big
Data),và5G(McKinseyGlobalInstitute,
2017)vớisựdẫndắtcủacáccôngtycông
nghệ lớn nhưAlibaba, Tencent, Huawei
ByteDance; Phát triển thanh toán di
động. Kết quả là, đến cuối m 2024,
TrungQuốcđãtriểnkhaihơn4triệutrạm
phátsóng5G,nhiềuhơnbấtkỳquốcgia
o khác, bao phủgần như toàn bộ các
khu vực đô thị và ven đô; hệ sinh thái
củaAlibabađónggóphàngtrămtỷUSD
oGDPthôngquathươngmạiđiệntử,
logistics,thanhtoánsốđiệntoánđám
y;tỷlệngườidânsửdụngthanhtoándi
độnggầnnhưtuyệtđốiđãloạibỏcácrào
cảntàichínhvàthúcđẩythươngmạiđiện
tửởcả khu vực thànhthị vànông thôn,
tạo điều kiện chocácdoanh nghiệp nhỏ
siêunhỏ(MSMEs)thamgiavàochuỗi
giátrịsốhóa.TheoCAICT(2023),năng
suấtlaođộngtrongcácdoanhnghiệpsản
xuấtápdụngsảnxuấtthôngminhdựatrên
côngnghệsốđãtăngtrungbình15%hàng
m và từnăm 2016đến 2023, tỷtrọng
củanềnkinhtếsốtrongGDPcủaTrung
Quốcđãtăngtừ27%n41,5%,đónggóp
đángkểvàotăngtrưởngkinhtếhàngnăm.
“Sự tậptrung củaTrung Quốc vàoviệc
ydựngcơsởhạtầngsốhóamạnhmẽ
cungcấpcácưuđãichínhsáchchocác
côngtynềntảngđãlàmthayđổimôhình
kinhtế,thúcđẩysựtăngtrưởngthôngqua
sựđổi mớiquy môlớn và ứngdụng dữ
liệurộngrãi.”(Gaoetal.,2019).
NhữngbàihọcchínhchoViệtNam
baogồmvaitròquyếtđịnhcủanhàớc
trong việc định hướng cơ sở hạ tầng số
trongkhichophépcáclựclượngthịtrường
thúcđẩyđổimới.ViệtNamnênưutiênđầu
tưvàocơsởhạtầngsốquốcgia(5G,trung
tâm dliệu),đồngthời hỗtrợ cácdoanh
nghiệptrongnướcpháttriểncnềntảng
sốcóthểthaythếcáccôngnghệnhậpkhẩu
vàcạnhtranhtrongkhuvực.
3.2.2. Hàn Quốc: Mô nh chính
phủsốvàhạtầngcôngnghệcao
Sau cuộc khủng hoảng tài chính
châuÁm1997,quốcgianàyđãkhởi
xướngmộtsốsángkiếnnhưCyberKorea
21, e-Korea và gần đây nhất là Korean
Digital New Deal. Hàn Quốc tập trung
oviệcxâydựngcơsởhạtầngmạngtốc
độcao(Internetvà5G)sớmnhấtthếgiới
68
tiênphongtrongviệcpháttriểnChính
phủđiệntử(E-Government)vàChínhphủ
số(DigitalGovernment).HànQuốcđãsố
hóagầnnhưtoànbộdịchvụcông,từkhai
o thuế đến đăng ký kinh doanh, giúp
giảmthamnhũng,tăngtínhminhbạchvà
tiếtkiệmchiphíchongườidânvàdoanh
nghiệp. Hiệu quả hành cnh được cải
thiệntrựctiếpkéotheosựtăngtrưởngcủa
khuvựckinhtếtưnhân(UnitedNations,
2020).VềhạtầngICT,HànQuốcđãđầu
tưmạnhmẽvàomạnglướiInternetbăng
thôngrộngvà5Gđãtạođiềukiệnchosự
pháttriểncủacácngànhcôngnghiệpgiá
trcaonhưbándẫn,điệntvàcácdịchvụ
trctuyến(Kim&Lee,2021).Sựkếtnối
phổcậpnàylànềntảngchosựpháttriển
củacôngnghiệpnộidungsố(Hallyu).Về
phát triển nguồnnhânlựcsố, HànQuốc
đã lồng ghép các chương trìnhgiáo dục
côngnghệthôngtinngaytừcấpphổthông
nhằmđảmbảonguồncungnhânlcchất
lượngcao,cókhảnăngthíchnghivớicác
công nghệ mới nổi. Việc tích hợp chiến
lược dài hạn và đầu R&D bền vững
đã đưa HànQuốc trở thành cường quốc
số. Theo OECD (2022), chi tiêu R&D
củaHànQuốcvượtquá4,8%GDP,mức
cao nhất trong số các quốc gia OECD,
đóngvai trò là độnglực chính chotăng
trưởng năng suất trong các ngành công
nghệcao.Tínhđếnnăm2023,cngành
côngnghiệpICT(điệntử,phầnmềm,viễn
thông)đónggópkhoảng13%GDPvàhơn
30% tổng kim ngạch xuất khẩu. “Chiến
lược Chínhphủ số của Hàn Quốc, được
hỗtrợbởicơsởhạtầngCNTTvữngchắc,
khôngchỉcảithiệnhiệuquảhànhchính
côngmàcòntạoramộtmôitrườngkinh
doanhnăngđộng,làmtăngnăngsuấtlao
độngquốcgia.”(Cho&Lim,2016).Chỉ
sốpháttriểnChínhphủđiệntửcủaLiên
HợpQuốcluônxếphạngHànQuốctrong
số ba quốc gia hàng đầu trên toàn cầu.
Hơn90%côngdântruycậpdịchvụcông
trựctuyếnthôngquacácnềntảngtíchhợp
nhưGOV.KR.
Những bài học từ Hàn Quốc nhấn
mạnh tầm quan trọng của sự nhất quán
chiếnc,đầutưdàihạnvàokhoahọc
côngnghệ,vàmộtnhànướcdẫndắtmà
khôngcanthiệpquámứcvàothịtrường.
ViệtNamnpháttriểnmộthệsinhthái
đổimớihợptácliênquanđếnchínhphủ,
doanhnghiệp,việnnghiêncứuvàtrường
đại học, đồng thời thực hiện các khoản
đầutưR&Dbềnvữngvàocáccôngnghệ
cốtlõi.
3.2.3.Singapore:Môhìnhquốcgia
thôngminhvàkếtnốitoàncầu
Singapore, một quốc đảo nhỏ với
mứcthunhậpcao,làquốcgiatnphong
trongquảntrịsốhiệuquả.Singaporeáp
dụngmộtcáchtiếpcậntoàndiện,lấychính
phủlàmtrungtâmđểtạoramột“Quốcgia
Thông minh” (Smart Nation), tập trung
osựđổimớimở,kếtnốidữliệugiữa
các bộngành và vaitrò làtrung tâm dữ
liệukhuvực.SángkiếnSmartNationtập
trung vào 3 trụ cột: Kinh tế Số (Digital
Economy), Xã hội Số (Digital Society)
Chính phủ Số (Digital Government),
nhằmnângcaochấtợngsốngvànăng
lựccạnh tranhquốc gia. Các dự án như
cảmbiếnthôngminhvàphântíchdữliệu
đôthịđãtốiưuhóacácnguồnlựccông
(Lee&Lim,2017).Thôngquasángkiến
“Quốcgiathôngminh”đượcđưaravào
m2014,Singapoređãnhúngcôngnghệ
sốvàotấtcảcáckhíacạnhcủacuộcsống,
baogồmgiaothôngthôngminh,chămsóc
sứckhỏetừxavàgiáodụccánhânhóadựa
trênAI.Cácnền tảngnhận dạng sốnhư
SingPassvàCorpPasschophépcôngdân
doanh nghiệpơngtác nhanhchóng