75
VNDỤNGKẾTOÁNTRÁCHNHIỆMTRONGCÁC
DOANHNGHIỆPSẢNXUẤTGẠCHTUYNELKHUVỰC
MIỀNBCTHEOĐNHHƯNGKINHTẾS
ĐoànThịHồngThịnh
Email:hongthinh.hy@gmail.com
Ngàytòasoạnnhậnđượcbàibáo:30/09/2025
Ngàyphảnbiệnđánhgiá:30/10/2025
Ngàybàibáođượcduyệtđăng:17/11/2025
DOI:10.59266/houjs.2025.933
Tómtắt:Trongnềnkinhtếsốhiệnnay,cácdoanhnghiệp(DN)hộinhậpngàycàngsâu
vàonềnkinhtếthếgiớithìsứcépcạnhtranhđốivớicácDNtrênmọilĩnhvựcngànhnghề
làrấtlớn.Đểtồntại,pháttriểnvàthuđượclợinhuậncaocácDNphảikhôngngừngđổimi,
qunlýchặtchẽtấtcảcácku,đcbitkuquntrịchipnhằmhgthànhsnphmvà
tốiđahoálợinhuận.MuốnlàmđưcđiềuđóđòihỏicácDNsnxutgchTuynelkhuvcmin
Bcnóiriêngcầntổchức,chútrọngkếtoánquảntrị(KTQT)tốtởtấtccku,đặcbiệtlàh
thốngkếtoántráchnhimthìmiđtđượcmctiêu.Bàiviếttptrungkhảosát,phântíchvàđánh
giáthựctrạngkếtoántráchnhiệmtạicácDNsảnxuấtgạchTuynelkhuvựcmiềnBắc,quađó
đưaracgiảiphápnhằmvậndụngKTTNtheođnhngkinhtếschocácDNnày.
Từkhoá:kếtoántráchnhiệm,sảnxuấtgạchTuynel,khuvựcmiềnBắc,kinhtếsố
1TrườngĐạihọcTàichính-Quảntrịkinhdoanh
I.Đặtvấnđ
Trong những năm gần đây, cùng
vớisựpháttriểnmạnhmẽcủangànhsản
xuấtvậtliệuxâydựng,cácDNsảnxuất
gạch đã chora đời những sản phẩm có
chất ợng tốt và ngày càng phát triển,
khẳng định vị trí sảnphẩm tăng trưởng
mạnhcủađấtnước.Vớisựhộinhậpsâu
rộng của nền kinh tế, các DN sản xuất
gạchhiệnđãpttriểnđangđốimặt
vớitìnhtrạngcạnhtranhnhaugaygắtvề
chấtlượngsảnphẩm,giácả,uytín.
..Vì
vậy,đểpháttriểntồntạivấnđềđặt
rađốivớicácDNsảnxuấtgạchTuynel
khuvựcmiềnBắcđóđmbảochất
lượngsảnphẩm,đápứngnhucầutiêu
dùng của khách hàng và đặc biệt đt
đượclợinhuậnmàDNmongmuốn
.Để
làmđượcđiềuđó,cDNsảnxuấtgạch
TuyneltạikhuvựcmiềnBắccầnápdụng
phươngthứcquảnlýhiệuquảtừkhâuđầu
vào,quátrìnhsảnxuấtđếnkhâutiêuthụ,
nhằmkhẳngđịnhuytínthươnghiệuvà
đảmbảochấtlượngsảnphẩm.Mộttrong
nhữngcôngcụquảnlývàkiểmsoáthiệu
quảhiệnnaychocácDNlàhệthốngkế
76
toántráchnhiệm(KTTN)
trongnềnkinh
tếsốhiệnnay.
KTTNlàhệthốngkếtoántậphợp
kếtquảtheotừnglĩnhvực,phạmvikhác
nhaudomộtnhàquảntrịchịutráchnhiệm
giámsátvàđánhgiákếtquảtheotừngbộ
phậntrongtổchức.Đểđảmbảoviệcsử
dụnghiệuquảcácnguồn lực trongtừng
hoạt động đòi hỏi phải xây dựng mạng
lướiTTTN.CácTTTN được nh thành
trêncơsởđặcđiểmtổchứcbộmáyhoạt
động,đặcđiểmngànhnghềkinhdoanhvà
đặcđiểmsảnphẩm.KTTNchỉpháthuy
c dụng và hoạt động có hiệu quả nhất
trongcáctổchứccóphâncấpquảnlý.
KTTNcóvaitròquantrọnggiúp
nhà quản trị kiểm soát đánh giá hoạt
độngcủacácbộphậntrongDNnhưng
thựctếhiệnnayviệcápdụngKTTNvào
trongquảnlýcủacácDNViệtNamchưa
thựcsựđượcquantâm.Từviệcnghiên
cứucáccôngtrìnhkhoahọctrướcđây
vềkếtoántráchnhiệm,tácgiảnhậnra
rằngchưacócôngtrìnhnàonghiêncứu
vềkếtoántráchnhiệmtrongcácdoanh
nghiệp sản xuất gạch Tuynel khu vực
miền Bắc.
Xuất phát từ các lý do trên,
cgiảđãlựachọnvấnđề“Vậndụngkế
toántráchnhiệmtrongcácDNsảnxuất
gạchTuynelkhuvựcmiềnBắctheođịnh
hướngkinhtếsố”đểnghiêncứu.
II.Cơsởlýthuyết
Theo quan điểm của Atkinson
cộng sự (2001) đã chỉ ra rằng “KTTN
làmộtbộphậncủaKTQTcóchứcnăng
thu thập, tóm tắt và báo cáo thông tin
liênquanđếnchiphí,thunhậptheotừng
phạmvitráchnhiệmhoặctừngbộphận
trongtổchức”.
TrầnTrungTuấn(2015)vàNgôThế
Chi(2018)chorằngkếtoántráchnhiệm
khôngchỉdừnglạiởviệccungcấpdữliệu
ichínhmàcònbaogồmcảthôngtinphi
ichínhchocáccấpquảntrị.Nhờđó,nhà
quảnlýcóthểkiểmsoáttốthơncáchoạt
độngkinhdoanhnhằmđạtmụctiêuđãđề
ra,đồngthờiđánhgiámộtcáchtoàndiện
chínhxáchơnkếtquảmàcáctrungm
tráchnhiệm(TTTN)đạtđược.
TheoCaoThịHuyềnTrang(2020),
cùng với sự thay đổi trong môi trường
kinhdoanh,KTTNđãđượcđiềuchỉnhđể
phùhợphơn,vừakếthừanộidungtrước
đâyvừapháttriểntheoớngbềnvững.
c doanh nghiệp hiện nay chú trọng
nhiềuhơnđếnviệclậpdựtoánvốn,đặc
biệttạitrungmđầu,vớicácphương
phápnhưNPV,PIvàIRR.
Theo Chu ThịHuyến (2021) đã chỉ
rarằngKTTNtrongcácDNsnxutôtô
ViệtNamgồm5nộidungbản:Nhn
din,cđịnhtráchnhiệmkếtoánởtừng
TTTN;Lậpdựtoán;Thuthập,xửthông
tinthựchiện;BáocáoKTTNvàđánhgiá
thànhquảcácKTTN.Tuynhncnội
dungvềKTTNmàcgiảđưaravẫncòn
rirạc,chưacóhệthốngkếtnigiữacác
nidung.Điềunàychothấy,việchoànthin
hthốngKTTNtheoớngđồngbộvàgn
kếtgiữacnộidungcầnthiếtnhằmnâng
caohiệuquảquảnlýtrongdoanhnghiệp.
Từ kết quả nghiên cứu trên cóthể
rút ra rằng, việc y dựng vận dụng
một hệ thống KTTN có tính hệ thống,
gắnkếtchặtchẽgiữacácnộidunglàyêu
cầucấpthiết,gópphầnnângcaohiệuquả
kiểmsoátvàquảntrịtrongdoanhnghiệp.
Tuynhiên,cácnghiêncutrướcđâymới
chỉtậptrungphântíchmộtsốkhíacạnh
riêng lẻ của KTTN, chưa xây dựng hay
vận dụng đưc một mô hình toàn diện,
phùhợpvớiđặcthùcủatừngngành,đặc
biệtlàđốivớicácdoanhnghiệpsảnxuất
gạchTuynelkhuvựcmiềnBắc.Xuấtphát
77
từ khoảng trống nghiên cứu đó, tác giả
ớngtớiviệcvậndụngKTTNphùhợp
vớiđặcthùcủacácdoanhnghiệpsảnxuất
gạchTuynelkhuvựcminBắctheođịnh
ớngkinhtếsố.
III.Phươngphápnghiêncứu
Tác giả kết hợp giữa nghiên cứu
địnhtínhvàphântíchđịnhlượngởmức
sơbộnhằmđạtđượcmụctiêunghiêncứu.
+Phươngphápđịnhtínhgồmmột
sốphươngpháp:Pơngphápthuthậpi
liệu sơ cấp, thứ cấp; phương pháp quan
t,nghiêncứuđiểnhình,phỏngvấn.
+ Phương pháp định lượng sơ bộ
gồm:Phươngphápbảnghỏi,chọnmẫu
phântíchdữliệu.
DựavàonguồnsốliệucủaTổngcục
thống kê về số lượng DN sản xuất, kinh
doanhgạchTuynelkhuvựcmiềnBắcvà
nguồnsốliệutácgiảtựtổnghợptừmạng
Internet, tínhđến tháng 11/2024 khu vực
miền Bắc có khoảng 34 DN sản xuất và
kinhdoanhbáncsảnphẩmgạchTuynel
trongđócó8DNkhôngcóchứcnăngsản
xuấtsẽđươcloạirakhỏimẫu.Sốnlại
là26DNtiếptụcđượcloạiradoloạihình
DNsunhỏvàcácDNnhỏsẽkhôngthực
hiện vận dụng được KTTN do quy mô
không đảm bảo và các DN chỉ tập trung
vàokếtoánicnh(KTTC),saukhiloại
bỏcònlại23.NhữngDNnàytiếptụcđưc
kiểmtra,tracứuthôngtintìnhtrạngcòn
hoạtđộnghaykhôngdavàothôngtintrên
WebsitecủacổngthôngtinTổngcụcthuế,
sau khi loại bỏ các DN không còn hoạt
độngsốDNsảnxuấtgchTuynelkhuvực
miềnBắccònlại21DNđâychínhlàtổng
thểmẫunghiêncứu,căncứvàođâyđểc
địnhmẫunghiêncứu.
Theo Nguyễn Đình Thọ (2011),
chọnmẫuđiềutrakhibiếttổngthể:
Côngthức:n=N/(1+N*e2)
Trongđó:nsốlượngmẫucầnxác
đnh;Nlàsốlưngtổngth;elàsaisốcho
pp.Cóthểlựachnetừ0.01%đến0.1%.
Cmẫucànglnsaismucàngnhỏ.Tùy
điềukiệnthờigiannguồnlực,nhànghiên
cứucóthểquyếtđnhsaisốnhchn.
ðn=21/(1+21*(0.05)2)=20
Tác gi tiến hành khảo sát các nhà
quảnlývàkếtoántrưởngtạicDNsản
xuấtgạchTuynelkhuvựcmiềnBắctổnglà
20DN.Thờigiankhảosáttng11/2024.
c câuhỏiđượcthiếtkếđểkhảo
tmộtsốnộidungvềthôngtinchungcủa
DN, các thôngtin về KTTNtại các DN
sảnxuấtgạchTuynel.
Sốphiếuphátra:40
Sốphiếuthuvề:34
Tỷlphảnhồi:85%
IV.Kếtquảnghiêncứuvàkếtluận
4.1.Kếtquảnghiêncứu
4.1.1.Vềđặcđiểmcơcấutổchức
vàphâncấpquảnlýcủacácDNsảnxuất
gạchTuynelkhuvựcmiềnBắc
Cơ cấu tổ chức quản của doanh
nghiệpcócđộngtrựctiếpđếnvichình
thànhvàvậnhànhhệthốngKTTN;trong
đó, mô hình phân quyền là điều kin cần
thiếtđểhệthngnàytồnti.Kếtquảkhảo
sátcácnhàquảnlývàkếtoántrưởngtạic
doanhnghiệpsảnxutgạchTuynelởkhu
vựcmiềnBắcchothấy,cơcấutổchứcquản
lýthườngphụthucvàoquymôsảnxut
kinhdoanhcatừngdoanhnghiệp,vàhin
tntibamônhtổchứcquảnlýchủyếu.
Môhìnhthứnhấtlàcácdoanhnghiệp
cóquymôsảnxuấtlớnvớiquytrìnhkhép
kín, tiêu biểunhư Công ty Cổ phần Tập
đoànThạchBàn,đơnvịhiệnsởhữu3nhà
máysảnxuấtgạchtạikhuvựcmiềnBắc.
78
Hình1.SơđồbộmáyquảnlýcủaCôngtycổphầntậpđoànThạchBàn
(Nguồn:CôngtycổphầntậpđoànThạchBàn)
Trong hình y, c doanh
nghiệp sản xuất gạch Tuynel chủ yếu
hoạt động i nh thức công ty cổ
phần, với Đại hội đồng cổ đông cơ
quanquyềnlựccaonhất.Hộiđồngquản
trịdocổđôngbầuragiữvaitròlãnhđạo,
định ớng chiến lược và mục tiêu dài
hạn;ChủtịchHộiđồngquảntrịđứngđầu
để đảm bảo hiệu quả quản trị thông
tinminhbạch.Đạihộiđồngbầuraban
kiểmsoátthựchiệngiámsáttàichính,sổ
sáchkếtoánvàbáoolạichocổđông.
Hội đồng quản trị bổ nhiệm tổng giám
đốc.DướiTổnggiámđốccácgiámđốc
điềuhành phụ trách từng lĩnh vực, trực
tiếpquảnlýtạicácnhàyvàchịutrách
nhiệmbáocáo.
TạiCôngtyCổphầnTậpđoànThạch
n,cơchếphânquyềnrõrànggiúpcông
việctriểnkhaihiệuquảvàthuậnlợicho
việcápdụngmôhìnhKTTN.Vớiquymô
sảnxuấtlớn,sởhữunhiềunhàmáycùng
bộmáyquảnlýrộng,doanhnghiệpnàycó
phạmviquảnlýphứctạpvàyêucầucao
vềtổchứcđiềuhành.
Môhìnhquảnlýthứ2làtạicáccông
tycóquymôsảnxuấtvừanhưCôngtycổ
phầnCầuXây.Côngtychuyênsảnxuất
cácloạigạch,ngóivàsảnphẩmtừđấtsét
nungchấtlượngcaotronglòTuynel.
Hình2.SơđồbộmáyquảnlýcủaCôngtycổphầnCầuXây
(Nguồn:CôngtycổphầnCầuXây)
79
TạiCôngtycổphầnCầuy,mô
hìnhphâncấpquảnlýđãđượcthiếtlập,
tuy nhiên do quy mô sản xuất n nhỏ
nênviệcphânquyềncathậtsựrõràng
và chitiết. So vớiCôngty cổ phần tập
đoàn Thạch Bàn, hệ thống phân cấp ở
đây vẫn còn tình trạng kiêm nhiệm và
chồngchéo.Vớimôhìnhy,phầnlớn
quyềnhạnvàtráchnhiệmtậptrungvào
Tổnggiámđốc.
Mô nh quản thứ ba áp dụng
cho các doanh nghiệp có quy mô nhỏ
như:CôngtyTNHHsảnxuấtvàthương
mại Thanh Hải, Công ty TNHH xuất
nhậpkhẩugạchngóiĐôngDương,Công
tyTNHHkỹthuậtvàthươngmạiTờng
Hải,… Ở những côngty y, cơ cấu tổ
chức được sắp xếp theo thứ bậc: Giám
đốcngườiđứng đầu, tiếp đếnlà Phó
giámđốccùngcácphòngbanchứcnăng
như kế toán, kinh doanh; phía dưới là
cáctổ, đội trực tiếp sảnxuấtgạch. Với
mô hình này, phần lớn c quyết định
liênquanđếnsảnxuất-kinhdoanhđều
doGiámđốcđảmnhận.Dođặcthùquy
mônhỏvàbộmáytinhgọn,sựphâncấp
quảnlýtrongcDNnàychưađượcthể
hiệnrõnét.
Kếtquảkhảosátchothấy,hơn60%
doanh nghiệp sản xuất gạch Tuynel tại
khuvựcmiềnBắcđãxâydựngđượccơ
chế phân quyền rõ t, với trách nhiệm
được phân công cụ thể đến từng phân
ởng,tổvàđộisảnxuất..CácTTTN:chi
phí,doanhthu,lợinhuận,đầutưđãđược
hìnhthành.Mỗitrungtâmđãcónhàquản
lý cụ thể cho từng hoạt động. Tuy vậy,
ởcácdoanh nghiệp cóquy môsảnxuất
vừavànhỏ,việcphânđịnhquyềnhạnvà
tráchnhiệmgiữacáccấpquảnlývẫncòn
chồngchéovàthiếurõràng.Vìthế,việc
xemxétthựctrạngsảnxuấtcùngcơcấu
phâncấpquảnlýtạicáccôngtysảnxuất
gạchTuynelởmiềnBắcsẽlàcăncứđể
cđịnhsốlượngTTTNtrongtừngdoanh
nghiệp.
4.1.2. Thực trạng vận dụng các
phươngphápKTTNtạicácDNsảnxuất
gạchTuynelkhuvựcmiềnBắc.
4.1.2.1. Vận dụng hệ thống định
mức,dựtoán
Hin nay, các DN sản xuất gạch
Tuynel khu vực miền Bắc đã ớc đầu
quantâmđếnviệclậpđịnhmứcvàdựtoán
chiphí,trongđólậpđịnhmứcnguyênvật
liệu,dựtoánsảnxuấtvàdựtoánnguyên
vậtliệulàđượccácDNchútrọnghơncả.
LýdobởivìđốivớicácDNsảnxuấtthì
nguyênvậtliệuchiếmtỷtrọnglớn,nhiều
mang tính chất quyết định đến sản
phẩm,đồngthờiviệcsảnxuấtcầnphảidự
toánmớiđảmbảođượcsảnxuấtđạtnăng
suấtcao.CóthểkhẳngđịnhrằngcácDN
sảnxuấtgạchTuynelởkhuvựcmiềnBắc
đềuđãthiếtlậphệthốngdựtoán,tuymức
độchínhxáccònkhácnhaugiữatừngđơn
vị.Thôngquacôngcụnày,nhàquảnlýcó
thểphânbổchỉtiêuvàgiaotráchnhiệm
chotừngbộphận,tạotiềnđềthuậnlợiđể
vậndụnghệthốngkếtoántráchnhiệm.
Tuy nhiên việc xây dựng và vận
dụngđịnhmứcvàlậpdựtoánhiệnnay
tại các DN sản xuất gạch Tuynel khu
vựcmiềnBắc
chưa đượcxâydựngmột
cáchđầyđủvàđồngbộ.Mộtsốngty
cólậpdựtoánnhưngmớitrênecxeldo
kếtoántựm,chưathựchiệntrênphần
mềm.Nguyênnhânchủ yếu là do trình
độ của nhân viên còn non trẻnên chưa
ydựngđượcđịnhmứcvàdựtoánkhoa
học.Songsongvớiđó,cácnhàquảntrị
DN chưasự đầu chi phí, nhânsự
chohoạtđộngxâydựngđịnhmứcvàlập
dựtoánchiphí.