Vi khuẩn
Vi khuẩn
Thời điểm hóa thạch:
Liên đại Thái cổ hoặc
sớm hơn - nay
Tế bào Escherichia coli
phóng lớn gấp 25.000
lần
Phân loại khoa học
Vực
(domain):
Bacteria
Các ngành
Acidobacteria
Actinobacteria
Aquificae
Bacteroidetes
Chlamydiae
Chlorobi
Chloroflexi
Chrysiogenetes
Cyanobacteria
Deferribacteraceae
Deinococcus-Thermus
Dictyoglomi
Fibrobacteres
Firmicutes
Fusobacteria
Gemmatimonadetes
Nitrospirae
Planctomycetes
Proteobacteria
Spirochaetes
Thermodesulfobacteria
Thermomicrobia
Thermotogae
Verrucomicrobia
Vi khuẩn (tiếng Anh và tiếng La Tinh là bacterium,
số nhiều bacteria) đôi khi còn được gọi là vi trùng,
nó thuộc loại ký sinh trùng. Vi khuẩn là một nhóm
sinh vật đơn bào, có kích thước nhỏ (kích thước hiển
vi) và thường có cấu trúc tế bào đơn giản không có
nhân, bộ khung tế bào (cytoskeleton) và các bào
quan như ty thể và lục lạp. Cấu trúc tế bào của vi
khuẩn được miêu tả chi tiết trong mục sinh vật nhân
sơ vì vi khuẩn là sinh vật nhân sơ, khác với các sinh
vật có cấu trúc tế bào phức tạp hơn gọi là sinh vật
nhân chuẩn.
Vi khuẩn là nhóm hiện diện đông đảo nhất trong
sinh giới. Chúng hiện diện khắp nơi trong đất, nước
và ở dạng cộng sinh với các sinh vật khác. Nhiều tác
nhân gây bệnh (pathogen) là vi khuẩn. Hầu hết vi
khuẩn có kích thước nhỏ, thường chỉ khoảng 0.5-5.0
µm, mặc dù có loài có đường kính đến 0,3mm
(Thiomargarita). Chúng thường có vách tế bào, như
ở tế bào thực vật và nấm, nhưng với thành phần cấu
tạo rất khác biệt (peptidoglycan). Nhiều vi khuẩn di
chuyển bằng tiên mao (flagellum) có cấu trúc khác
với tiên mao của các nhóm khác.
Mục lục
1 Lịch sử nghiên cứu và phân loại
2 Đặc điểm sinh sản
3 Các quá trình trao đổi chất
4 Di động
5 Các nhóm phân loại và đặc điểm nhận biết
6 Vi khuẩn có ích và Vi khuẩn gây hại
7 Các vấn đề khác
8 Các mục từ liên quan
9 Tài liệu tham khảo
10 Đọc thêm
11 Liên kết ngoài
Lịch sử nghiên cứu và phân loại
Vi khuẩn đầu tiên được quan sát bởi Antony van
Leeuwenhoek năm 1683 bằng kính hiển vi một tròng
do ông tự thiết kế. Tên "vi khuẩn" được đề nghị sau
đó khá lâu bởi Christian Gottfried Ehrenberg vào
năm 1828, xuất phát từ chữ βακτηριον trong tiếng
Hy Lạp có nghĩa là "cái que nhỏ". Louis Pasteur
(1822-1895) và Robert Koch (1843-1910) miêu tả
vai trò của vi khuẩn là các thể mang và gây ra bệnh
hay tác nhân gây bệnh.
Ban đầu vi khuẩn hay vi trùng (microbe) được coi là
các loại nấm có kích thước hiển vi (gọi là
schizomycetes), ngoại trừ các loại vi khuẩn lam
(cyanobacteria) quang hợp, được coi là một nhóm
tảo (gọi là cyanophyta hay tảo lam). Phải đến khi có
những nghiên cứu về cấu trúc tế bào thì vi khuẩn
mới được nhìn nhận là một nhóm riêng khác với các
sinh vật khác. Vào năm 1956 Hebert Copeland phân
chúng vào một giới (kingdom) riêng là Mychota, sau
đó được đổi tên thành Sinh vật khởi sinh (Monera),
Sinh vật nhân sơ (Prokaryota), hay Vi khuẩn
(Bacteria). Trong thập niên 1960, khái niệm này
được xem xét lại và vi khuẩn (bây giờ gồm cả
cyanbacteria) được xem như là một trong hai nhóm
chính của sinh giới, cùng với sinh vật nhân chuẩn.
Sinh vật nhân chuẩn được đa số cho là đã tiến hóa từ
vi khuẩn, và sau đó cho rằng từ một nhóm vi khuẩn
hợp lại.
Sự ra đời của phân loại học phân tử đã làm lung lay
quan điểm này. Năm 1977, Carl Woese chia sinh vật
nhân sơ thành 2 nhóm dựa trên trình tự 16S rRNA,
gọi là vực Vi khuẩn chính thức (Eubacteria) và Vi
khuẩn cổ Archaebacteria. Ông lý luận rằng hai nhóm
này, cùng với sinh vật nhân chuẩn, tiến hóa độc lập
với nhau và vào năm 1990 nhấn mạnh thêm quan