AGU International Journal of Sciences – 2024, Vol. 33 (3), 45 – 56
45
XÂY DỰNG MÔ HÌNH DU LỊCH KHAI THÁC CÁC GIÁ TRỊ VĂN HÓA CỦA
CỘNG ĐỒNG CHĂM TỈNH AN GIANG
Võ Văn Thắng(1) , Trương Chí Hùng(1), Mai Thị Minh Thuy(1)
1Trường Đại học An Giang, Đại học Quốc gia TP. HCM
Thông tin chung:
Ngày nhận bài: 11/02/2022
Ngày nhận kết quả bình duyệt:
30/05/2022
Ngày chấp nhận đăng:09/2022
Title:
Building the Tourism Model
exploiting the Cham
Community's Cultures in An
Giang province
Keywords:
Tourism model, Cham Islam
An Giang, cultural tourism,
Cham communities
Từ khóa:
Mô hình du lịch, người Chăm
Islam An Giang, du lịch văn
hóa, cộng đồng Chăm
ABSTRACT
This study aims to build a tourism model that exploits the cultural values of
the Cham ethnic minority areas in An Giang province. To establish this
tourism model, various research methods were employed, including a needs
survey of 390 tourists in An Giang, in-depth interviews with representatives
of local authorities and the Cham people, and consultations with experts in
tourism and culture through scientific seminars. As a result, we identified the
potential and cultural tourism products of the Cham community that can be
leveraged for tourism development in An Giang. Additionally, field surveys
and experimental tours in Cham communities in An Giang Province helped
assess the feasibility and refine the steps in the model-building process. The
tourism products in the model were created by tapping into the unique
cultural values of the Cham people in An Giang, including elements such as
traditional costumes, cuisine, housing architecture, mosques, craft villages,
festivals, life cycle rituals, music, and religious practices.
TÓM TẮT
Nghiên cứu này được thực hiện nhằm mục đích xây dựng mô hình du lịch khai
thác các giá trị văn hóa tại các vùng đồng bào Chăm tại tỉnh An Giang. Để
xây dựng được mô hình du lịch, nhóm nghiên cứu đã tiến hành khảo sát nhu
cầu của 390 du khách tại An Giang, thực hiện các cuộc phỏng vấn sâu với đại
diện chính quyền địa phương, người Chăm, tham vấn các chuyên gia về du
lịch, văn hóa thông qua các hội thảo khoa học, nhằm xác định tiềm năng và
các sản phẩm du lịch văn hóa Chăm có thể được khai thác vào phát triển du
lịch tại An Giang. Bên cạnh đó, các đợt khảo sát thực địa và các chương trình
tour thực nghiệm tại các cộng đồng Chăm ở An Giang được thực hiện giúp
đánh giá tính khả thi và điều chỉnh các bước trong quá trình xây dựng mô
hình. Các sản phẩm trong mô hình du lịch được tạo ra thông qua việc khai
thác các giá trị văn hóa độc đáo của người Chăm An Giang, gồm các yếu tố
như trang phục, ẩm thực, kiến trúc nhà ở, các thánh đường Hồi Giáo, làng
nghề truyền thống, lễ hội truyền thống, một số nghi lễ vòng đời, âm nhạc, đời
sống tôn giáo,…
1. GIỚI THIỆU
Văn hóa của người Chăm Islam ở An Giang từ
lâu là đối tượng thu hút nhiều du khách đến tham quan tìm hiểu và trải nghiệm. Việc khai thác giá
trị văn hóa Chăm vào phát triển du lịch tại An
AGU International Journal of Sciences – 2024, Vol. 33 (3), 45 – 56
46
Giang là một việc làm rất cần thiết và phù hợp
với xu thế phát triển du lịch hiện nay. Tuy nhiên,
những năm gần đây, việc khai thác các giá trị văn
hóa Chăm chưa đi vào chiều sâu và mang lại hiệu
quả kinh tế - xã hội cho địa phương và cộng đồng
người Chăm ở nơi đây. Vì vậy, chúng tôi nhận
thấy cần thiết phải xây dựng mô hình du lịch,
nhằm khai thác một cách hiệu quả các giá trị văn
hóa Chăm vào phát triển du lịch cộng đồng
người Chăm nói riêng và tỉnh An Giang nói
chung. Để làm được điều đó, một trong giải pháp
quan trọng là, chúng tôi đề xuất xây dựng mô
hình “Một ngày làm người Chăm Islam An
Giang” nhằm giúp khách du lịch có những trải
nghiệm thú vị tại các cộng đồng người Chăm,
đồng thời gợi mở cho các doanh nghiệp, cơ quan
quản lý nhà nước khai thác sản phẩm du lịch văn
hóa này.
Mô hình du lịch khai thác văn hóa cộng đồng
người Chăm với tên gọi “Một ngày làm người
Chăm Islam An Giang” được thực hiện tại 03 địa
điểm các cộng đồng người Chăm đang cư ngụ ở
tỉnh An Giang gồm: xóm Chăm Phũm Soài (ấp
Phũm Soài) và xóm Chăm Mot Chruk (ấp Châu
Giang) xã Châu Phong thuộc Thị xã Tân Châu,
xóm Chăm Koh Kapoa (ấp Hà Bao 2) xã Đa
Phước và xóm Chăm Koh Koi (xã Nhơn Hội)
thuộc huyện An Phú, An Giang. Mô hình được
xây dựng dựa trên các hoạt động đời sống hàng
ngày, tiềm năng du lịch và kết nối hoạt động du
lịch mà các xóm Chăm đang khai thác.
2. PHƯƠNG PHÁP XÂY DỰNG MÔ HÌNH DU LỊCH
Để xây dựng mô hình du lịch khai thác văn hóa Chăm An Giang chúng tôi tiến hành thực hiện các
bước sau:
Hình 1. Sơ đồ các bước xây dựng mô hình du lịch văn hóa Chăm An Giang
B1. Khảo sát
nhu cầu
khách du
lịch bằng
phiếu hỏi
B2. Hội thảo
chuyên gia
nhằm tham
vấn ý kiến về
việc xây dựng
mô hình du
lịch
B3. Khảo sát
thực địa về
tiềm năng du
lịch tại các
xóm Chăm ở
An Giang
B4. Thiết kế
tour du lịch
“Một ngày làm
người Chăm
Islam An
Giang” dựa vào
kết quả nghiên
cứu
B5. Thực
hiện tour
thực nghiệm
mô hình du
lịch lần 1
B6. Thiết kế,
đặt các gian
hàng giới
thiệu giá trị
văn hóa Chăm
Islam ở An
Giang
B7. Tổ chức
tập huấn
triển khai mô
hình du lịch
khai thác văn
hóa Chăm
B8. Tổ chức
vận hành (tour
thực nghiệm
lần 2 ) mô hình
du lịch khai
thác văn hóa
Chăm và cải
tiến
AGU International Journal of Sciences – 2024, Vol. 33 (3), 45 – 56
47
Qua nhiều lần khảo sát thực tế, chúng tôi đã triển
khai nhiều hoạt động phục vụ cho việc xây dựng
mô hình du lịch làng Chăm, cụ thể như sau:
- Khảo sát khách du lịch bằng phiếu hỏi định
lượng
Nhóm nghiên cứu khảo sát bằng phiếu hỏi đối
với 390 khách du lịch. Kết quả nghiên cứu cho
thấy, tỉ lệ du khách đã trải nghiệm các giá trị văn
hóa cộng đồng Chăm Islam tại An Giang khá
thấp, nhiều du khách tỏ ra bất ngờ khi biết ở An
Giang còn có một nhánh văn hóa Chăm Islam.
Những du khách đã trải nghiệm văn hóa Chăm
Islam đánh giá các giá trị văn hóa này là đặc sắc,
hấp dẫn và dự kiến sẽ trải nghiệm, tìm hiểu sâu
hơn. Những du khách chưa biết về văn hóa Chăm
Islam ở An Giang cũng tỏ ra hào hứng và dự kiến
sẽ trải nghiệm các giá trị văn hóa này khi quay
lại An Giang lần sau. Phần lớn du khách (67%)
muốn trải nghiệm các giá trị văn hóa Chăm Islam
tại một làng Chăm cụ thể, nơi có tất cả các giá trị
văn hóa đặc trưng của dân tộc Chăm như kiến
trúc thánh đường, nét đặc trưng tôn giáo, lễ hội,
ẩm thực, trang phục và các sản phẩm truyền
thống,… Bởi vì, hầu hết du khách đến An Giang
chủ yếu do quan tâm yếu tố tâm linh, nên ít có
thời gian để ghé thăm nhiều nơi. Vì thế, nếu có
một nơi tập trung các giá trị văn hóa đặc sắc,
thuận tiện tuyến đường di chuyển, họ sẽ ưu tiên
trải nghiệm hơn là di chuyển xa đến nhiều địa
danh khác nhau.
- Tổ chức hội thảo số 1
Nhóm nghiên cứu đã tổ chức Hội thảo số 1 với
chủ đề “Bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa
Chăm trong phát triển du lịch An Giang” thảo
luận và tập hợp được các nội dung về thực trạng
tình hình kinh tế, xã hội, văn hóa; thực trạng bảo
tồn văn hóa vật thể và phi vật thể của người
Chăm; thực trạng khai thác giá trị văn hóa Chăm
vào hoạt động du lịch tại các địa phương; xác
định nhu cầu của khách du lịch đối với du lịch
văn hóa Chăm; đề xuất các giá trị văn hóa Chăm
cần được bảo tồn và phát huy để phục vụ du lịch
An Giang.
- Tổ chức hội thảo số 2
Hội thảo số 2 với chủ đề “Định hướng khai thác
các giá trị văn hóa Chăm trong phát triển du lịch
An Giang” chúng tôi nhận được nhiều ý kiến
chuyên gia về việc xác định các giá trị văn hoá
Chăm cần bảo tồn và khai thác vào du lịch, phác
thảo mô hình du lịch làng Chăm và các chương
trình tour thực tế khai thác văn hoá Chăm.
- Khảo sát thực địa về tiềm năng du lịch tại
các xóm Chăm ở An Giang
Chúng tôi tiến hành nhiều đợt khảo sát thực tế
nhằm đánh giá sát thực trạng khai thác các giá trị
văn hoá Chăm trong du lịch tỉnh An Giang, đồng
thời chúng tôi đã có nhiều lần trao đổi, làm việc
với đại diện chính quyền địa phương, đại diện Sở
Văn hoá, Thể thao và Du lịch An Giang, Trung
tâm Xúc tiến Thương mại và Đầu tư An Giang,
các doanh nghiệp du lịch trong tỉnh, người
Chăm, các chức sắc Islam giáo tại các địa
phương về tính khả thi việc khai thác văn hoá
Chăm trong phát triển du lịch. Qua đó, nhóm
nghiên cứu triển khai việc xây dựng mô hình du
lịch tại địa bàn các xã Châu Phong – thị xã Tân
Châu, xã Đa Phước, xã Nhơn Hội – huyện An
Phú, bởi lẽ, các địa phương này có số lượng
người Chăm sinh sống đông, lưu giữ khá đầy đủ
các giá trị văn hoá truyền thống, người Chăm có
kinh nghiệm làm du lịch nhất định, hệ thống giao
thông khá thuận tiện giúp du khách dễ dàng tiếp
cận, gần các điểm du lịch nổi tiếng của tỉnh như
cụm di tích núi Sam, núi Cấm, rừng tràm Trà Sư,
Búng Bình Thiên,…
- Thiết kế brochure: quảng bá hình ảnh văn hoá
Chăm Islam ở An Giang với những hình ảnh đặc
trựng, độc đáo nhất.
- Lập trang fanpage trên mạng xã hội
Facebook: tăng cường quảng bá về văn hóa và
các sản phẩm du lịch văn hóa Chăm Islam ở An
Giang và du lịch ở An Giang.
AGU International Journal of Sciences – 2024, Vol. 33 (3), 45 – 56
48
- Thiết kế tour du lịch “Một ngày làm người
Chăm Islam An Giang”. Dựa vào kết quả
nghiên cứu, chúng tôi tiến hành thiết kế chương
trình du lịch trải nghiệm “Một ngày làm người
Chăm Islam An Giang” với mục đích giúp du
khách có nhiều hoạt động trải nghiệm văn hóa và
sử dụng các sản phẩm du lịch, dịch vụ du lịch
dựa vào văn hóa Chăm như vận chuyển bằng tàu
thủy, tham quan thánh đường, nhà sàn truyền
thống, tham quan và mua sắm tại các làng nghề
truyền thống, thưởng thức ẩm thực, âm nhạc
Chăm, tìm hiểu phong tục, tập quán, lễ hội của
người Chăm.
- Thực hiện tour thực nghiệm mô hình du lịch
lần 1. Nhóm nghiên cứu thực hiện chương trình
du lịch thực nghiệm mô hình du lịch khai thác
văn hoá cộng đồng Chăm lần 1 vào ngày
01/3/2020 với 12 khách tham gia, bao gồm các
thành phần như đại diện nhóm nghiên cứu, giảng
viên ngành Du lịch của Trường Đại học An
Giang, đại diện UBND huyện An Phú, đại diện
Phòng Quản lý Du lịch – Sở Văn hoá, Thể thao
và Du lịch An Giang, đại diện Phòng Xúc tiến
Du lịch – Trung tâm Xúc tiến Thương mại và
Đầu tư An Giang, đại diện Công ty TNHH Du
lịch Việt Xanh và giám đốc Công ty TNHH
MTV Xã hội AGICHAM-KIMCHI). Qua
chương trình tour thực nghiệm này, chúng tôi thu
nhận được nhiều phản hồi tích cực cũng như
nhiều ý kiến đóng góp nhằm cải thiện chất lượng
của mô hình du lịch khai thác văn hóa Chăm.
- Thiết kế và đặt các gian hàng giới thiệu giá
trị văn hóa Chăm Islam ở An Giang
Nhóm nghiên cứu tiến hành thiết kế các gian
hàng giới thiệu giá trị văn hóa Chăm Islam ở An
Giang du khách có cái nhìn khái quát về các giá
trị văn hoá Chăm với các sản phẩm như brochure
du lịch văn hóa Chăm, bản đồ du lịch văn hóa
Chăm, sách biên khảo Chăm Islam An Giang,
ảnh Kinh Qur’an, tập nhạc Chăm, ảnh bộ trống
Ráp-pà-nà, CD thu âm các ca khúc Chăm, trang
phục Chăm, ảnh nghề truyền thống Chăm, ảnh
sản phẩm thêu tay của người Chăm, ảnh Thánh
đường và các địa điểm du lịch nổi tiếng của
người Chăm An Giang, ảnh chân dung chàng
trai, cô gái Chăm, ảnh hành lễ tại thánh đường,
ảnh đời sống sinh hoạt của người Chăm, ảnh về
văn hoá ẩm thực Chăm,…
- Tổ chức tập huấn triển khai mô hình du lịch
được thiết kế
Nhóm thực hiện đề tài đã phối hợp với chính
quyền địa phương và các doanh nghiệp lữ hành
ở An Giang tổ chức tập huấn mô hình du lịch cho
cán bộ quản lý du lịch (20 người), cán bộ làm du
lịch và người dân tham gia hoạt động du lịch ở
các địa phương (50 người) với các nội dung bao
gồm giới thiệu khái quát đặc điểm văn hoá – xã
hội, đặc biệt là các giá trị văn hóa của người
Chăm Islam ở An Giang; kỹ năng tổ chức và
phục vụ dịch vụ homestay; kỹ năng bán hàng và
chăm sóc khách du lịch; marketing du lịch tại các
làng Chăm ở An Giang.
- Tổ chức tour thực nghiệm mô hình lần 2.
Đợt thực nghiệm này, chúng tôi mời đại diện Sở
Khoa học và Công nghệ An Giang, Sở Văn hoá,
Thể thao và Du lịch An Giang, Trung tâm Xúc
tiến Thương mại và Đầu tư An Giang, đại diện
Công ty Du lịch (Công ty TNHH Du lịch Việt
Xanh) tham gia. Các đại biểu tham dự đã trải
nghiệm nhiều giá trị văn hóa Chăm như văn hóa
tín ngưỡng, kiến trúc thánh đường, nghệ thuật,
văn hóa ẩm thực, làng nghề dệt và nghề làm tung
lò mò. Các thành viên tham gia tour thực nghiệm
mô hình du lịch văn hóa Chăm đánh giá cao tiềm
năng du lịch văn hóa Chăm được khai thác trong
mô hình du lịch nhóm nghiên cứu đã xây dựng.
Từ thực tế điền dã, khảo sát yếu tố ảnh hưởng
đến du lịch văn hóa từ du khách và chuyên gia,
ý kiến doanh nghiệp du lịch, cán bộ quản lý, lãnh
đạo ở địa phương, nhóm thực hiện đề tài xây
dựng được mô hình du lịch khai thác văn hóa
Chăm Islam ở An Giang như hình sau đây:
AGU International Journal of Sciences – 2024, Vol. 33 (3), 45 – 56
49
Hình 2. Sơ đồ mô hình du lịch khai thác văn hóa Chăm Islam ở An Giang
(Ảnh: Mai Thị Minh Thuy)
3. XÂY DỰNG, VẬN HÀNH MÔ HÌNH DU
LỊCH KHAI THÁC VĂN HÓA CHĂM
ISLAM Ở AN GIANG
3.1 Định hướng xây dựng mô hình du lịch
khai thác văn hóa Chăm Islam ở An
Giang
Tiêu chí lựa chọn các địa điểm xây dựng mô
hình:
- Số lượng người Chăm sinh sống đông; còn bảo
tồn khá đầy đủ các yếu tố văn hoá truyền thống
như các thánh đường Islam giáo đẹp nổi tiếng (số
lượng nhiều nhất tỉnh), nghề dệt thổ cẩm, nghề
làm tung lò mò, trang phục, lễ hội, ẩm thực,
phong tục, tập quán, nhà ở truyền thống,...
- Người Chăm có kinh nghiệm phục vụ du lịch ở
trình độ nhất định;