HỘI NGHỊ KHOA HỌC KỸ THUẬT - HỘI Y HỌC THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
222
Ý KIẾN CỦA CÁC BÊN LIÊN QUAN CHỦ CHỐT VỀ TỜ RƠI
TRONG TRUYỀN THÔNG CHĂM SÓC SỨC KHỎE RĂNG MIỆNG
CHO NGƯỜI SỐNG CHUNG VỚI HIV/AIDS
Trần Quang Tín1, Hoàng Trọng Hùng1,
Nguyễn Thị Khánh Hà2, Đào Quang Khải1
TÓM TẮT27
Mục tiêu: Mô tả các ý kiến của các bên liên
quan chủ chốt về tính cần thiết, tính dễ hiểu và
tính hữu tích của hai tờ rơi hướng dẫn tự chăm
sóc sức khỏe răng miệng dành cho người sống
chung với HIV/AIDS. Phương pháp nghiên
cứu: Nghiên cứu cắt ngang mô tả được thực hiện
năm 2023 trên ba nhóm đối tượng: nhóm bác sĩ
Răng Hàm Mặt; nhóm nhân viên y tế bao gồm
nhân viên y tế chăm sóc và điều trị cho người
sống chung với HIV/AIDS, chuyên viên y tế
công cộng về lĩnh vực HIV/AIDS, tình nguyện
viên HIV/AIDS, Hội phòng, chống HIV/AIDS,
cán bộ chủ chốt của CDC và nhóm người sống
chung với HIV/AIDS. Người tham gia được mời
đánh giá tính cần thiết, tính dễ hiểu và tính hữu
ích của các nội dung trong tờ rơi trên thang điểm
Likert 5 cấp độ từ điểm 1 “rất không đồng ý” đến
điểm 5 là “hoàn toàn đồng ý”. Dữ liệu được thu
thập thông qua link Google Forms và được xử lý
bằng Microsoft Excel for Office 365 và SPSS
20.0. Kết quả: 171 người đã tham gia đánh giá
bao gồm: 21 bác sĩ Răng Hàm Mặt (12,3%), 96
1Khoa Răng Hàm Mặt, Đại học Y Dược Thành
phố Hồ Chí Minh
2Bệnh viện Răng Hàm Mặt Thành phố Hồ Chí
Minh
Chịu trách nhiệm chính: Hoàng Trọng Hùng
Email: htrhung@ump.edu.vn
Ngày nhận bài: 20/7/2024
Ngày phản biện khoa học: 26/7/2024
Ngày duyệt bài: 5/8/2024
NVYT (56,1%), và 54 người sống với HIV/AIDS
(31,6%). Các nội dung của tờ rơi 1 được đa số
bác sĩ Răng Hàm Mặt, nhóm nhân viên y tế, cũng
như người sống chung với HIV đánh giá cao
(điểm 4 hoặc 5) về tính cần thiết (64,8,% -
100,0%), dễ hiểu (72,2% - 100,0%) và hữu ích
(77,1% - 100,0%). Các nội dung của tờ rơi 2
cũng được bác sĩ Răng Hàm Mặt và nhóm nhân
viên y tế đánh giá cao, nhưng nhóm người sống
chung với HIV/AIDS lại đánh giá thấp hơn so
với tờ rơi 1. Kết luận: Tờ rơi hướng dẫn tự chăm
sóc sức khỏe răng miệng cho người sống với
HIV/AIDS bước đầu được đánh giá cao bởi cả
nhóm bác sĩ Răng Hàm Mặt, nhóm nhân viên y
tế và người sống với HIV/AIDS. Cần thiết kết
hợp tờ rơi với các công cụ khác để nâng cao hiệu
quả giáo dục chăm sóc sức khỏe răng miệng cho
người sống chung với HIV/AIDS.
Từ khóa: người sống với HIV/AIDS, tờ rơi,
chăm sóc sức khỏe răng miệng.
SUMMARY
OPINIONS OF STAKEHOLDERS
REGARDING THE FLYERS IN ORAL
HEALTH CARE COMMUNICATION
FOR PEOPLE LIVING WITH HIV/AIDS
Objective: This study aims to evaluate the
necessity, comprehensibility, and usefulness of
the self-care oral health flyers specifically
designed for people living with HIV/AIDS
(PLWH) from the perspective of stakeholders.
Methods: A cross-sectional descriptive study
was conducted in 2023 on three groups: the
TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 542 - THÁNG 9 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2024
223
group of dentists; healthcare workers, including
those providing care and treatment for people
living with HIV/AIDS, public health specialists
in HIV/AIDS, HIV/AIDS volunteers, members
of HIV/AIDS prevention organizations, and key
personnel from the CDC; and the group of people
living with HIV/AIDS. Participants were invited
to assess the necessity, understandability, and
usefulness of the content in the brochures using a
5-point Likert scale, ranging from 1 ("strongly
disagree") to 5 ("strongly agree"). Data were
collected via a Google Forms link and processed
using Microsoft Excel for Office 365 and SPSS
20.0. Results: A total of 171 participants took
part in the evaluation, including 21 dentists
(12.3%), 96 healthcare workers (56.1%), and 54
people living with HIV/AIDS (31.6%). The
contents of flyer 1 was highly rated by most
dentists, healthcare workers, and people living
with HIV in terms of necessity (64.8% -
100.0%), understandability (72.2% - 100.0%),
and usefulness (77.1% - 100.0%). The contents
of flyer 2 was also well-rated by dentists and
healthcare workers; however, the group of people
living with HIV/AIDS rated it lower compared to
flyer 1. Conclusion: The flyer guiding self-care
for oral health for people living with HIV/AIDS
has initially received high praise from dentists,
healthcare workers, and people living with
HIV/AIDS. It is essential to combine the flyer
with other tools to enhance the effectiveness of
oral health education for people living with
HIV/AIDS.
Keywords: people living with HIV/AIDS,
flyer, oral health care.
I. ĐẶT VẤN ĐỀ
Theo báo cáo của WHO năm 2024,
HIV/AIDS vẫn là mối đe dọa lớn đối với sức
khỏe toàn cầu, đã cướp đi 42,3 triệu sinh
mạng. Cuối năm 2023, có 39,9 triệu người
sống chung với HIV, trong đó 65% ở châu
Phi. Năm 2023, có 630.000 ca tử vong do
HIV và 1,3 triệu ca nhiễm mới.1 Theo
UNAIDS, năm 2023, thế giới có 1,3 triệu ca
nhiễm mới và 630.000 ca tử vong, trong đó
châu Phi chiếm số lượng lớn nhất với gần
396.200 người. Khu vực châu Á - Thái Bình
Dương có 6,7 triệu người nhiễm HIV với
300.000 ca nhiễm mới và 150.000 người chết
liên quan đến AIDS.2
Tại Việt Nam, từ ca nhiễm HIV đầu tiên
năm 1990, đến hết năm 2023, có 234.220
người nhiễm HIV đang còn sống và 114.195
người đã tử vong. Về phân bố số ca xét
nghiệm phát hiện mới trên cả nước thì Đồng
bằng sông Cửu Long chiếm cao nhất (33%),
Thành phố Hồ Chí Minh (23,5%), Đông
Nam Bộ chiếm 21% và thấp nhất là khu vực
Tây Nguyên (3%). Tỉ lệ nhiễm HIV ở nhóm
phụ nữ bán dâm được khống chế ở mức thấp
(dưới 3%) trong nhiều năm. Tỉ lệ này ở nhóm
tiêm chích ma túy là 9,03%, ở nhóm nam
quan hệ tình dục đồng giới (MSM) tăng lên
một cách đáng lo ngại, từ 6,7% năm 2014 lên
12,47% năm 2022.3
Những người sống chung với HIV/AIDS
(NSVH) là nhóm dễ bị tổn thương và gặp
nhiều thách thức trong việc tiếp cận dịch vụ
chăm sóc sức khỏe, đặc biệt là răng miệng.
Nhu cầu này chưa được đáp ứng đầy đủ và
thiếu sự quan tâm từ các cơ quan y tế. Tình
hình dịch bệnh gia tăng ở các tỉnh phía Nam,
đòi hỏi sự can thiệp kịp thời và hiệu quả.4
Giáo dục sức khỏe là một trong những
khía cạnh hiệu quả nhất, tiết kiệm nhất và
hợp lý nhất của việc chăm sóc sức khỏe và
nâng cao nhận thức cộng đồng. Tờ rơi, một
công cụ truyền thống trong lĩnh vực y tế, đã
chứng minh hiệu quả trong việc nâng cao
nhận thức và thay đổi hành vi chăm sóc sức
HỘI NGHỊ KHOA HỌC KỸ THUẬT - HỘI Y HỌC THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
224
khỏe.5,6 Nghiên cứu tổng quan có hệ thống
của Barik và cộng sự6 đã kết luận rằng
phương tiện truyền thông nâng cao sức khỏe
truyền thống như tờ rơi và áp phích vẫn còn
rất hiệu quả trong thời đại ngày nay.
Trong khuôn khổ dự án “Xây dựng mô
hình chăm sóc sức khỏe răng miệng cho
người nhiễm HIV tại Thành phố Hồ Chí
Minh” do Bệnh viện Răng Hàm Mặt Thành
phố Hồ Chí Minh chủ trì, hai tờ rơi hướng
dẫn chăm sóc sức khỏe răng miệng dành cho
NSVH đã được xây dựng với hai nội dung
chính là “Chăm sóc răng miệng cho người
sống với HIV” và “Dự phòng, phát hiện sớm
và điều trị các tổn thương trong miệng ở
người sống với HIV” theo y văn về nha khoa
phòng ngừa và bệnh học miệng.7,8
Nghiên cứu này được thực hiện nhằm
đánh giá nội dung của hai tờ rơi này trước
khi đưa vào thử nghiệm cộng đồng thông qua
việc thu thập ý kiến từ các bên liên quan về
tính cần thiết, tính dễ hiểu và tính hữu tích
của hai tờ rơi hướng dẫn tự chăm sóc sức
khỏe răng miệng dành cho người sống chung
với HIV/AIDS.
II. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
Đối tượng nghiên cứu
Dân số mục tiêu: Cộng đồng NSVH, các
bác sĩ Răng Hàm Mặt (RHM), các nhân viên
y tế (NVYT) bao gồm các nhân viên y tế
chăm sóc và điều trị cho NSVH, chuyên gia
y tế công cộng, cán bộ chủ chốt của CDC,
hội phòng chống HIV/AIDS.
Dân số lấy mẫu: Cộng đồng NSVH đang
điều trị tại Khoa Tham vấn Hỗ trợ Cộng
đồng - OPC quận 6, Bệnh viện Nhân Ái và
Phòng khám Nhà Mình (phòng khám tư nhân
dành cho bệnh nhân HIV tại TP. HCM)
(NSVH); nhóm bác sĩ Răng Hàm Mặt gồm
các bác sĩ Răng Hàm Mặt đang làm việc tại
Khoa Răng Hàm Mặt, Đại học Y Dược TP.
HCM, Bệnh viện Răng Hàm Mặt TP. HCM,
Bệnh viện Răng Hàm Mặt Trung ương TP.
HCM (BS.RHM), nhóm nhân viên y tế chăm
sóc và điều trị cho NSVH bao gồm: các
NVYT và tình nguyện viên công tác tại Khoa
Tham vấn Hỗ trợ Cộng đồng Quận 6, Bệnh
viện Nhân Ái và Phòng khám Nhà Mình, và
cán bộ Hội Phòng chống HIV/AIDS TP.
HCM (NVYT).
Thiết kế nghiên cứu: Nghiên cứu cắt
ngang mô tả, thực hiện trong tháng 4/2023.
Tiêu chuẩn chọn mẫu: NSVH đủ 18
tuổi trở lên, đang được tư vấn và điều trị tại
Khoa Tham vấn Hỗ trợ Cộng đồng Quận 6,
Bệnh viện Nhân Ái và Phòng khám Nhà
Mình; các bác sĩ Răng Hàm Mặt đang công
tác tại lĩnh vực nha khoa công cộng, phòng
chỉ đạo tuyến, bác sĩ trưởng khoa Răng Hàm
Mặt tại các bệnh viện tỉnh/ quận/ huyện, hội
đồng chuyên gia bao gồm các chuyên gia chủ
chốt đầu ngành đang công tác tại Bệnh viện
Răng Hàm Mặt Trung ương TP. HCM, Răng
Hàm Mặt TP. HCM, Hội Y học TP. HCM,
các cán bộ chủ chốt của Hội Phòng chống
HIV/AIDS, Ủy ban Phòng chống HIV/AIDS
tại TP. HCM.
Tiêu chuẩn loại trừ: Người không đồng
ý tham gia nghiên cứu, người chưa đủ 18
tuổi. Nghiên cứu loại ra những người suy
giảm trí nhớ, hạn chế về mặt tâm thần, hạn
chế về mặt ngôn ngữ (khiếm thính, khiếm
thị).
Thực hiện nghiên cứu: Người tham gia
nghiên cứu được mời đánh giá hai tờ rơi
TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 542 - THÁNG 9 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2024
225
hướng dẫn tự chăm sóc sức khỏe răng miệng
dành cho người HIV (Hình 1A, 1B, 2A, 2B).
Nghiên cứu khảo sát được thực hiện thông
qua một bộ câu hỏi Likert 5 mức độ (từ điểm
1 “hoàn toàn không đồng ý” đến điểm 5
“hoàn toàn đồng ý”) để đánh giá tính cần
thiết, dễ hiểu và hữu ích của từng nội dung
của 2 tờ rơi (Hình 1 và Hình 2) đã được xây
dựng trong dự án “Xây dựng mô hình chăm
sóc răng miệng cho người nhiễm HIV/AIDS
tại Thành phố Hồ Chí Minh”.
Thu thập số liệu: Bộ câu hỏi đánh giá
được thiết kế dạng trực tuyến thông qua link
Google Forms.
Nhập liệu và xử lý số liệu: Việc nhập
liệu và xử lý số liệu được thực hiện trên các
phần mềm Microsoft Excel for Office 365 và
SPSS 20.0. Dữ liệu được mô tả bằng tỉ lệ
phần trăm người tham gia mỗi bên liên quan
công nhận tính cần thiết, dễ hiểu và hữu ích
của các tờ rơi (mức điểm 4 và 5). Phân tích
Chi-square và Fisher đã được sử dụng để so
sánh tỉ lệ đánh giá các tính chất nêu trên giữa
hai bên liên quan đối với từng nội dung của
các tờ rơi.
Y đức: Nghiên cứu đã được chấp thuận
bởi Hội đồng đạo đức trong nghiên cứu Y
sinh học Đại học Y Dược TP. HCM (quyết
định số 303/HĐĐĐ-ĐHYD ký ngày
14/03/2023).
Hình 1A: Tờ rơi 1 “Chăm sóc răng miệng cho người sống chung với HIV”
HỘI NGHỊ KHOA HỌC KỸ THUẬT - HỘI Y HỌC THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
226
Hình 1B: Tờ rơi “Chăm sóc răng miệng cho người sống chung với HIV”
Hình 2A: Tờ rơi 2 “Dự phòng và phát hiện sớm các tổn thương trong miệng
của người sống chung với HIV”