BÀI 17: ẢNH HƯỞNG CỦA MÔI TRƯỜNG LÊN SỰ BIỂU HIỆN
CỦA GEN
I.Mục tiêu.
1. Kiến thức.
- Phân tích được mối quan hệ giữa kiểu gen, môi trường và kiểu hình.
- Nêu được khái niệm và những tính chất của thường biến.
- Nêu được khái niệm mức phản ứng, vai trò của kiểu gen môi trường
đối với năng suất vật nuôi cây trồng.
- Giải thích được mối quan hệ giữa kiểu gen và môi trường trong đó
việc hình thành kiểu hình.
- Thấy được vai trò của kiểu gen và vai trò cua môi trường đối với kiểu
hình.
- Nêu được mối qua hệ giữa kiểu gen , môi trường trong sự hình thành
tính trạng của cơ thể sinh vật và ý nghĩa của mối quan hệ đó trong sản xuất
và đời sống.
2. Kĩ năng.
- Phát triển kĩ năng quan sát và phân tích kiênh hình.
- Hình thành khái niệm về mức phản ứng, sự mềm dẻo về kiểu hình và ý
nghĩa của chúng.
- Hình thành năng lực khái quát hoá.
- Phát triển kĩ năng vận dụng lí thuyết vào thực tiễn sản xuất và đời sống.
II. Thiết bị dạy học
- Hình 17 trong SGK phóng to
III. Tiến trình tổ chức dạy học
1. Kiểm tra bài cũ
- Bằng cách nào để phát hiện được di truyền tế bào chất?
- Vì sao sự di truyền này thuộc dạng di truyền theo dòng mẹ.
- Hãy xác định kết quả F2 Theo ví dụ sau:
Lai thuận: P. o+ Xanh lục x o-> Lục nhạt F1 100 %
Xanh lục
Lai nghịch: P. o-> Lục nhạt x o+ Xanh lục F1 100 %
Lục nhạt.
Khi cho: a) Xanh lục ở F1 giao phấn với nhau.
b) Lục nhạt ở F1 giao phấn với nhau.
2. Bài mới
Phương pháp Nội dung
GV : Tính trạng trên cơ thể sinh vật I. Mèi quan hÖ gi÷a gen, moi
là do gen quy định có hoàn toàn trêng vµ kiÓu h×nh.
đúng hay kh«ng? 1. ThÝ nghiÖm: c©y hoa anh th¶o
HS: §ọc mục I và thảo luận nhãm - Hoa ®á (AA) trång ë 35 0C hoa
theo c©u lÖnh SGK.-Em cã nhËn tr¾ng 20 0C ®á.
xÐt g× vÒ c¸ch ph¶n øng víi nhiÖt - Hoa tr¾ng (aa) trång ë 35 0C
®é m«i trêng cña 2 gièng hoa ®á hoa tr¾ng 20 0C tr¾ng
vµ tr¾ng ? 2. NhËn xÐt:
- Cã thÓ rót ra nhËn xÐt g× - ¶nh hëng cña m«i trêng ngoµi
vÒ vai trß cña KG vµ ¶nh hëng ®Õn biÓu hiÖn kiÓu h×nh cña
cña mt ®èi víi sù h×nh thµnh tÝnh kiÓu gen.
tr¹ng? + Gièng hoa ®á thuÇn chñng cho ra
GV:Thực tế con đường từ gen tới tt mµu hoa ®á hay hoa tr¾ng phô
rất phức tạp. thuéc vµo nhiÖt ®é m«i trêng:
KG MT KH Hoa ®á ( 200 C) <-> Hoa tr¾ng
(35 0C).
GV: Nhiệt độ cao có ảnh hưởng + Gièng hoa tr¾ng thuÇn chñng
đến sự biểu hiện của gen như thế chØ cho ra mµu tr¾ng, kh«ng phô
nào? thuéc vµo nhiÖt ®é cña m«i trêng
GV: Từ những nhận xét trên hãy Hoa tr¾ng ( 200 C) <-> Hoa
kết luận về vai trò của KG và ảnh tr¾ng ( 35 0C).
hưởng của môi trường đến sự hình 3. KÕt luËn.
thành tính trạng? - KiÓu gen quy ®Þnh kh¶ n¨ng
ph¶n øng cña c¬ thÓ tríc m«i
GV: Hãy tìm thêm các ví dụ về trêng, cßn m«i trêng tham gia vµo
mức độ biểu hiện của KG phụ sù h×nh thµnh KH cô thÓ. V× vËy
thuộc vào môi trường? KH lµ kÕt qu¶ t¬ng t¸c gi÷a KG
vµ m«i trêng.
GV: ThÕ nµo lµ tÝnh tr¹ng sè lîng - Bè mÑ kh«ng truyÒn cho con
vµ chÊt lîng?VD nh÷ng tÝnh tr¹ng ®· h×nh thµnh
s½n mµ truyÒn ®¹t 1 KG.
- C¸c tÝnh tr¹ng sè lîng thêng lµ
VD: c©y rau m¸c l¸ mäc díi níc nh÷ng tÝnh tr¹ng ®a gen, chÞu ¶nh
cã h×nh b¶n dµi ,l¸ mäc trªn c¹n cã hëng nhiÒu cña m«i trêng.
h×nh mòi m¸c-> thêng biÕn
II. Thêng biÕn.
1. Hiện tượng.
GV: Thêng biÕn lµ g× ? - Mét sè loµi thó( Thá, Chån,
C¸o,…) ë xø l¹nh, mïa ®«ng l«ng
HS: LÊy vÝ dô thêng biÕn dµy mµu tr¾ng vµo mïa hÌ l«ng
tha h¬n chuyÓn mµu vµng hoÆc
x¸m.
GV: §Æc ®iÓm cña thêng biÕn ? 2. Kh¸i niÖm.
- Th¬ng biÕn lµ nh÷ng biÕn ®æi ë
kiÓu h×nh cña cïng mét kiÓu gen,
ph¸t sinh trong ®êi sèng c¸ thÓ díi
HS: đọc mục III thảo luận về sơ đồ ¶nh hëng cña m«i trêng, kh«ng do
hình vẽ mối qua hệ giữa 1 KG với sù biÕn ®æi trong kiÓu gen.
các MT khác nhau trong sự hình 3.TÝnh chÊt.
thành các KH khác nhau. - Thêng biÕn lµ lo¹i biÕn dÞ ®ång
lo¹t theo mét híng x¸c ®Þnh ®èi víi
GV: Vậy mức phản ứng là gì? mét nhãm c¸ thÓ cã cïng mét kiÓu
gen vµ sèng trong ®iÒu kiÖn gièng
GV: Mỗi KG có mức phản ứng nhau.
khác nhau? - Thêng biÕn kh«ng biÕn ®æi
GV: Mức phản ứng được chia làm kiÓu gen nªn kh«ng di truyÒn ®îc.
mấy loại? §ặc điểm của từng loại. - Thêng biÕn ®¶m b¶o cho sinh
GV: Giữa tính trạng số lượng và vËt thÝch øng víi m«i trêng.
tính trạng chất lượng thì loại nào có
mức phản ứng rộng hơn? hãy III. Mức phản ứng.
chứng minh. 1. Khái niệm
- Tập hợp các kiểu hình của cùng 1
GV: Thế nào là mền dẻo về kiểu KiÓu gen tương ứng với các môi
hình? trường khác nhau gọi là mức phản
ứng cña mét kiÓu gen.
GV: Có thể dễ dàng xác định mức VD:Con tắc kè hoa.
phản ứng của một KG hay kh«ng? - Trên lá cây: da có hoa văn màu
GV: Trong sản xuất chăn nuôi xanh của lá cây
muốn nâng cao năng suất cần phải - Trên đá: màu hoa rêu của đá
làm gì - Trên thân cây: da màu hoa nâu
GV:Vậy mức độ mềm dẻo phụ 2. Đặc điểm:
thuộc vào yếu tố nào? - Mức phản ứng do gen quy định,
GV:Sự mềm dẻo về kiểu hình của trong cùng 1 KG mỗi gen có mức
mỗi KG có ý nghĩa gì đối với chính phản ứng riêng.
bản thân sinh vật. - Có 2 loại mức phản ứng: mức
GV: Con người có thể lợi dụng khả phản ứng rộng và mức phản ứng
năng mềm dẻo về KH của vật nuôi, hẹp, mức phản ứng càng rộng sinh
cây trồng trong sản xuất chăn nuôi vật càng dễ thích nghi.
như thế nào ? - Di truyền được vì do KG quy định.
GV: Từ những phân tích trên hãy - Thay đổi theo từng loại tính trạng.
nêu những tính chất và đặc điểm 3. Sự mềm dẻo về kiểu hình
của sự mềm dẻo KH của sinh vật. - Hiện tượng một KG có thể thay
GV: Ph¬ng ph¸p xác định mức đổi kiÓu trước những điều kiện m«i
phản ứng? trêng khác nhau gọi là sự mềm dẻo
( Để xác định mức phản ứng của về kiÓu h×nh.
1KG cần phải tạo ra các cá thể sinh - Do sự tự điều chỉnh về sinh lí giúp
vËt có cùng 1 KG, với cây sinh sản sinh vËt thích nghi với những thay
sinh dưỡng có thể xác đinh møc đổi của m«i trêng.
ph¶n øng bằng cách cắt đồng loạt - Mức độ mềm dẻo về kiểu hình phụ
cành của cùng 1 cây đem trồng và thuộc vào kiÓu gen.
theo dõi đặc điểm của chúng ) - Mỗi kiÓu gen chỉ có thể điều
chỉnh kiểu hình của mình trong 1
phạm vi nhất định.
\4.Củng cố.
- Nói : cô ấy được mẹ truyền cho tính trạng má lúm đồng tiền có chính
xác không? tại sao?
nếu cần thì phải sửa lại câu nói đó như thế nào?
- Tại sao các nhà khoa học khuyên nông dân không nên trồng 1 giống lúa
duy nhất trên một diện tích rộng trong 1 vụ ( cho dù đó là giống có năng
suất cao )
- Tại sao cần đặc biệt quan tâm đế bà mẹ khi mang thai?
5. Bài tập về nhà.
- Chuẩn bị câu hỏi 1,2,3, 4, 5 sgk.
- Đọc mục em có biết sgk/ 72.
- chuẩn bị bài tập chương II.
