B ài 4
VĂN B N KHOA H C Ả Ọ
1. Các lo i văn b n nghiên c u khoa h cạ ả ứ ọ
- Nghiên c u khoa h c là ho t đ ng đ c bi t c a con ng i nh m khámứ ọ ạ ộ ặ ệ ủ ườ ằ
phá b n ch t, quy lu t c a th gi i t nhiên, c a xã h i, các lĩnh v c thu c đ iả ấ ậ ủ ể ớ ự ủ ộ ự ộ ờ
s ng con ng i.ố ườ
- Ng i ta chia các k t qu , các s n ph m nghiên c u khoa h c thànhườ ế ả ả ẩ ứ ọ
nhi u lo i và g i b ng nh ng thu t ng nh :ề ạ ọ ằ ữ ậ ữ ư
1.1. B n tóm l c, t ng thu t, t ng lu n công trình… ả ượ ổ ậ ổ ậ
Là nh ng công trình đ c trình bày d i m t hình th c rút g n l i so v iư ượ ướ ộ ứ ọ ạ ớ
toàn văn, đ ng th i tác gi có nêu lên ý ki n nh n xét, đánh giá.ồ ờ ả ế ậ
+ B n tóm l c, tóm t t: là lo i công trình có ch c năng rút g n dungả ượ ắ ạ ứ ọ
l ng, quy mô c a m t bài báo, m t cu n sách, m t công trình nghiên c u. Víượ ủ ộ ộ ố ộ ứ
d : tóm t t (summary) đ gi i thi u n i dung c b n c a m t công trình, hay bàiụ ắ ể ớ ệ ộ ơ ả ủ ộ
báo; tóm t t m t lu n văn, lu n án đ trình tr c h i đ ng khoa h c. Yêu c uắ ộ ậ ậ ể ướ ộ ồ ọ ầ
c a vi c tóm t t c n ph i chính xác, đ y đ nh ng thông tin c n thi t. Tùy theoủ ệ ắ ầ ả ầ ủ ữ ầ ế
yêu c u và m c đích s d ng, văn b n lo i này có n i dung và cách trình bàyầ ụ ủ ụ ả ạ ộ
khác nhau.
+ T ng thu t: gi i thi u bao quát m t (ho c m t nhóm) công trình, m tổ ậ ớ ệ ộ ặ ộ ộ
ho t đ ng khoa h c nào đó. T ng thu t có nhi u d ng: T ng thu t m t H i th oạ ộ ọ ổ ậ ề ạ ổ ậ ộ ộ ả
khoa h c, t ng thu t nhóm công trình, t ng thu t m t cu c th o lu n trên báoọ ổ ậ ổ ậ ộ ộ ả ậ
chí…
+ T ng lu n: Trong m t s tr ng h p, t ng thu t và t ng lu n có thổ ậ ộ ố ườ ợ ổ ậ ổ ậ ể
dùng gi ng nhau. Tuy nhiên khi dùng thu t ng t ng lu n thì ngoài ph n thu tố ậ ữ ổ ậ ầ ậ
c n có thêm ph n bình lu n, chú gi i, đánh giá v v n đ mình v a nêu.ầ ầ ậ ả ề ấ ề ừ
1.2. B n nh n xét, đánh giáả ậ
Là lo i văn b n dùng đ nh n xét, đánh giá ho c nghi m thu m t côngạ ả ể ậ ặ ệ ộ
trình khoa h c, m t k t qu nghiên c u nào đó nh m giúp cho tác gi rút ra bàiọ ộ ế ả ứ ằ ả
h c kinh nghi m, giúp ng i đ c hi u rõ h n công trình ho c giúp cho H iọ ệ ườ ọ ể ơ ặ ộ
đ ng, t p th có c s đánh giá chính xác công trình nghiên c u.ồ ậ ể ơ ở ứ
1.3. Bài báo khoa h cọ
Là nh ng bài vi t, nh ng công trình đăng t i trên báo, t p chí, t p sanữ ế ữ ả ạ ậ
nh m đ xã h i hóa m t k t qu nghiên c u. Bài báo có nhi u lo i, th ng g pằ ể ộ ộ ế ả ứ ề ạ ườ ặ
nh t là bài báo công b m t phát hi n m i; thông báo, gi i thi u m t k t quấ ố ộ ệ ớ ớ ệ ộ ế ả
nghiên c u; bài trao đ i, tranh lu n m t v n đ có tính ch t h c thu t.ứ ổ ậ ộ ấ ề ấ ọ ậ
1.4. Bài báo, tham lu n khoa h cậ ọ
Là lo i văn b n trình bày k t qu m t quá trình nghiên c u, ý ki n cá nhânạ ả ế ả ộ ứ ế
(ho c m t nhóm) trong các tr ng h p nh : trình bày tr c m t h i đ ngặ ộ ườ ợ ư ướ ộ ộ ồ
nghi m thu, đánh giá; trình bày trong m t seminar, h i th o…ệ ộ ộ ả
Khác v i báo cáo, tham lu n là lo i văn b n th ng ch dùng trong các h iớ ậ ạ ả ườ ỉ ộ
ngh , h i th o, seminar… Đ c đi m c a nó là g n v i m t ch đ đ c n đ nhị ộ ả ặ ể ủ ắ ớ ộ ủ ề ượ ấ ị
và tác gi th ng dùng đ trình bày tr c m t c t a ho c đ in thành sách.ả ườ ể ướ ộ ử ọ ặ ể
1.5. Niên lu nậ
Là bài nghiên c u c a sinh viên nh m gi i quy t m t v n đ c th trongứ ủ ằ ả ế ộ ấ ề ụ ể
ch ng trình b c đ i h c. Th c ch t đây ch là m t d ng bài t p. Giá tr c a nóươ ậ ạ ọ ự ấ ỉ ộ ạ ậ ị ủ
không n m n i dung khoa h c mà ch y u đ rèn luy n k năng, thao tácằ ở ộ ọ ủ ế ể ệ ỹ
nghiên c u.ứ
Yêu c u đ i v i ng i làm niên lu n là n m đ c ki n th c môn h c,ầ ố ớ ườ ậ ắ ượ ế ứ ọ
bi t cách làm vi c v i giáo viên h ng d n, bi t cách trình bày m t v n đ theoế ệ ớ ướ ẫ ế ộ ấ ề
yêu c u c a giáo viên.ầ ủ
1.6. Khóa lu n (ti u lu n)ậ ể ậ
Khóa lu n (cũng có khi g i là ti u lu n) nh ng ch a có s th ng nh tậ ọ ể ậ ư ư ự ố ấ
trong cách dùng các tr ng đ i h c c a n c ta hi n nay.ở ườ ạ ọ ủ ướ ệ
Khóa lu n (ti u lu n) là m t công trình nghiên c u có quy mô nh c aậ ể ậ ộ ứ ỏ ủ
sinh viên v m t môn h c c th . Đây là m t ho t đ ng t p s nghiên c u doề ộ ọ ụ ể ộ ạ ộ ậ ự ứ
v y cách ti n hành c n đ m b o đ y đ các b c. N i dung khoa h c không yêuậ ế ầ ả ả ầ ủ ướ ộ ọ
c u ph i có đóng góp m i hay sáng t o nh ng c n ph i chính xác và trình bàyầ ả ớ ạ ư ầ ả
đúng qui cách m t công trình khoa h c.Vi c xác đ nh v n đ nghiên c u có thộ ọ ệ ị ấ ề ứ ể
do sinh viên đ xu t ho c giáo viên g i ý.ề ấ ặ ợ
1.7. Lu n vănậ
Là m t công trình nghiên c u nh m gi i quy t m t v n đ khoa h c cóộ ứ ằ ả ế ộ ấ ề ọ
qui mô phù h p v i b c đ i h c. Lu n văn có yêu c u cao h n so v i ti u lu n,ợ ớ ậ ạ ọ ậ ầ ơ ớ ể ậ
khóa lu n v nhi u m t. N i dung khoa h c ph i có đi m m i, ph i bao quátậ ề ề ặ ộ ọ ả ể ớ ả
đ c m t ph m vi tài li u, ph m vi ki n th c khá r ng. Lu n văn c n đ c b oượ ộ ạ ệ ạ ế ứ ộ ậ ầ ượ ả
v tr c h i đ ng.ệ ướ ộ ồ
1.8. Lu n ánậ
Là m t lo i công trình nghiên c u dành cho nghiên c u sinh th c hi n độ ạ ứ ứ ự ệ ể
nh n h c v Ti n sĩ. Yêu c u đ i v i lu n án Ti n sĩ ph i là m t công trình khoaậ ọ ị ế ầ ố ớ ậ ế ả ộ
h c đ c đáo, ch a đ ng nh ng ki n gi i m i, đóng góp m i, có giá tr trong lĩnhọ ộ ứ ự ữ ế ả ớ ớ ị
v c chuyên ngành. ự
Các b c tri n khai, quy cách lu n án, th t c b o v đ c th c hi nướ ể ậ ủ ụ ả ệ ượ ự ệ
theo quy ch riêng v đào t o sau đ i h c.ế ề ạ ạ ọ
1.9. Chuyên lu n, chuyên kh oậ ả
2. Cách th c xây d ng m t s lo i văn b n nghiên c u khoa h c ứ ự ộ ố ạ ả ứ ọ
Là lo i công trình nghiên c u v m t lĩnh v c chuyên môn do m t (ho cạ ứ ề ộ ự ộ ặ
m t nhóm) tác gi th c hi n. Chuyên lu n, chuyên kh o là tác ph m khoa h cộ ả ự ệ ậ ả ẩ ọ
c a các h c gi có ki n th c uyên bác, có kinh nghi m nghiên c u lâu năm.ủ ọ ả ế ứ ệ ứ
Thông th ng nó ch a đ ng nh ng phát hi n, nh ng đánh giá m i m có giá trườ ứ ự ữ ệ ữ ớ ẻ ị
vè chuyên môn.
2.1. Tóm t t m t tài li u khoa h cắ ộ ệ ọ
2.1.1. M c đích ụ
Vi c tóm t t tài li u khoa h c có nhi u m c đích khác nhau nh :ệ ắ ệ ọ ề ụ ư
- L u tr tài li u d ng ng n g n nh t dùng đ trích d n khi c n thi tư ữ ệ ở ạ ắ ọ ấ ể ẫ ầ ế
- Gi i thi u m t công trình khoa h c trên báo chí, t đi n ho c báo cáo l iớ ệ ộ ọ ừ ể ặ ạ
cho ng i khác.ườ
- Tóm t t m t ph n, m t lu n đi m nào đó c a văn b n đ ph c v choắ ộ ầ ộ ậ ể ủ ả ể ụ ụ
m t ý ki n nào đóộ ế
- Trong h c t p, nghiên c u, vi c tóm t t giúp h th ng hóa đ c ki nọ ậ ứ ệ ắ ệ ố ượ ế
th c đã h c và góp ph n rèn luy n các thao tác t duy khoa h cứ ọ ầ ệ ư ọ
2.2.2. Yêu c u: Khi tóm t t không đ c xuyên tác văn b n, ph iầ ắ ượ ả ả
ph n ánh trung thành quan ni m, cách gi i thích và ch ng minh trong nguyên b n.ả ệ ả ứ ả
Bài tóm t t càng ng n g n mà v n th a mãn đ c m c đích đ ra thì càng t t.ắ ắ ọ ẫ ỏ ượ ụ ề ố
2.2.3. Cách th cứ
a. Tóm t t thành đ c ngắ ề ươ
- Tóm t t thành đ c ng là quá trình đi ng c l i v i quá trình vi t vănắ ề ươ ượ ạ ớ ế
b n. Khi xây d ng đ c ng, ta xác đ nh cái khung c a văn b n đ r i sau đóả ự ề ươ ị ủ ả ề ồ
làm đ y đ thành văn b n; khi tóm t t thành đ c ng, l i đi t văn b n mà tómầ ủ ả ắ ề ươ ạ ừ ả
t t l i, ch gi l i khung c a văn b n.ắ ạ ỉ ữ ạ ủ ả
Nh ng n i dung c n tóm t t là:ữ ộ ầ ắ
+ Tên tài li uệ: Tài li u khoa h c th ng có đ u đ . Đ u đ c n đ cệ ọ ườ ầ ề ầ ề ấ ượ
vi t gi a dòng, v i kh to h n, ki u ch khác đ phân bi t v i ph n c a vănế ữ ớ ổ ơ ể ữ ể ệ ớ ầ ủ
b n. Sau đó ghi tên tác gi , xu t x c a văn b n (trích đâu, n u là quy n thì tênả ả ấ ứ ủ ả ở ế ể
tác sách là gì, nhà xu t b n, n i xu t b n và năm xiaats b n).ấ ả ơ ấ ả ả
+ Ph n m đ u: th ng có các n i dungầ ở ầ ườ ộ
* Xác đ nh đ i t ngị ố ượ và ph m viạ nghiên c uứ
* Lí do và m c đích nghiên c uụ ứ
* Tình hình nghiên c uứ (L ch s v n đ )ị ử ấ ề
* Nhi m v nghiên c uệ ụ ứ
* C u trúc ấ
Tuy nhiên, không ph i m i tài li u đ u có đ y đ các n i dung trên, khiả ọ ệ ề ầ ủ ộ
tóm t t, c n căn c vào văn b n c th mà l a ch n m t trong nh ng n i dungắ ầ ứ ả ụ ể ự ọ ộ ữ ộ
trên.
+ Ph n tri n khaiầ ể
Văn b n khoa h c chuyên sâu tri n khai h th ng lu n đi m, lu n cả ọ ể ệ ố ậ ể ậ ứ
b ng m t h th ng các đ m c nhi u t ng b c khác nhau. Ng i tóm t t chằ ộ ệ ố ề ụ ở ề ầ ậ ườ ắ ỉ
c n ghi l i các đ m c đó theo m t h th ng là có th khôi ph c các lu n đi nầ ạ ề ụ ộ ệ ố ể ụ ậ ể
và lu n c chính c a tài li u c a tài li u c n tóm t t. ậ ứ ủ ệ ủ ệ ầ ắ
N u văn b n không có h th ng đ m c thì ng i tóm t t ph i t tìm raế ả ệ ố ề ụ ườ ắ ả ự
đ m c b ng cách tìm trong h th ng các câu ch đ c a đo n văn. ề ụ ằ ệ ố ủ ề ủ ạ
Tr ng h p m t ý di n đ t b ng nhi u đo n thì ph i tóm t t các đo n đóườ ợ ộ ễ ạ ằ ề ạ ả ắ ạ
b ng m t câu khái quát, ho c m t ng nêu đ c v n đ đ c trình bày.ằ ộ ặ ộ ữ ượ ấ ề ượ
Trong đ c ng tóm t t, c n s d ng các ký hi u s La mã (I, II...), chề ươ ắ ầ ử ụ ệ ố ữ
s R p (1, 2, 3) các con ch hoa, con ch th ng, các d u g ch đ u dòng m tố Ả ậ ữ ữ ườ ấ ạ ầ ộ
cách h p lý và th ng nh t đ chia các ý thành các c p b c th hi n h th ng cácợ ố ấ ể ấ ậ ể ệ ệ ố
lu n đi m, lu n c c a văn b n. Cũng có th s d ng m t h th ng ký hi uậ ể ậ ứ ủ ả ể ử ụ ộ ệ ố ệ
khác b ng cách ghép các ch s R p l i v i nhau theo ki u:ằ ữ ố Ả ậ ạ ớ ể
1.
1.1
1.2
1.2.1
1.2.2
2.
2.1....
Đ ghi l i h th ng l p lu n c a văn b n.ể ạ ệ ố ậ ậ ủ ả
+ Ph n k t lu n: ầ ế ậ
Tóm t t nh ng k t qu tìm tòi nghiên c u, nh ng đóng góp đáng k , nêuắ ữ ế ả ứ ữ ể
ph ng h ng ng d ng cũng nh ph ng h ng tri n khai ti p t c đ tàiươ ướ ứ ụ ư ươ ướ ể ế ụ ề
nghiên c u.ứ
Có th căn c vào nh ng n i dung này đ khái quát thành n i dung tóm t tể ứ ữ ộ ể ộ ắ
(tuy nhiên ch nêu nh ng n i dung đ c trình bày trong tài li u khoa h c)ỉ ữ ộ ượ ệ ọ
M i n i dung k t lu n đ c trình bày thành m t đo n ho c m t câuỗ ộ ế ậ ượ ộ ạ ặ ộ