̉

ng  ng

́ ́ ̉Chân đoa n các u  Chân đoa n các u  ộ ườ ộ ườ thu c đ thu c đ gi a ữgi a ữ

ấ

THS. BS Lê Tu n Linh

ắ ạ ả ắ ạ ả

Nh c l Nh c l

i gi i gi

ẫ ẫ i ph u i ph u

ể ể

ặ ặ

Đ c đi m Đ c đi m

(cid:0) Là  các  u  t

ươ ừ ố ế ế ng  đ i  hi m  tr   u  tuy n

ộ ọ yên 10% u n i s .

– Lâm sàng nghèo nàn và mu n ộ

ẩ (cid:0) Ch n đoán khó khăn

ươ

ồ ố ấ

ạ

ổ – T n th

ng ngu n g c r t đa d ng

ườ ườ

Các u đ Các u đ

ữ ữ ng gi a ng gi a

ị V  trí Tu iổ

ườ ớ

ế

Ng

i l n

Trên yên

Tuy n tùng

ng

i l n

ẻ Tr  con  ho c ặ ườ ớ < 20T

ầ ố

Não th t 3ấ

Các c u n i 2  BC

IRMIRM

(cid:0) Chính xác t

ươ ả ẫ ng quan gi i ph u

ặ ổ ứ

(cid:0) Đ c đi m mô t ể

ch c

ướ

(cid:0) H ng d n sinh thi ẫ

ế t

(cid:0) Theo dõi sau đi u trề

ị

(cid:0) Còn ch a th t đ c hi u => Luôn c nh

ậ ặ ư ệ ả

giác

PROTOCOLE PROTOCOLE

(cid:0) T1, T2, Flair, T1 sau tiêm 3 m t ph ng

(cid:0) Áp d ng protocole h p lý

ặ ẳ

ứ

ố

ọ ậ

ườ

ng

ợ ụ – Kh o sát c ng não <=> T2 đ ng d c t p trung đ

ứ

ỗ

Monroe <=> T2 đ ng ngang ả ạ ộ

ả

ả gi aữ – Kh o sát l ả – Kh o sát  đ ng – tĩnh m ch <=> Hình  nh dòng ch y TOF ả

ế ế

ố ố U vùng h  tuy n  U vùng h  tuy n  yênyên

ố ớ

ườ

(cid:0) Tuy n yên ế ắ – B t thu c s m – Th

ị ẩ ệ   ng b  đ y l ch (cid:0) U tuy n yên .  ế

ố

ớ

ế

– Macroadénomes = h  tuy n yên l n – Microadénomes

ỗ

ộ

– 3 à 10 mm – Adénome corticotrope ++ – Se T1 và T2 : 60 à 80%  – Chu i xung đ ng n u ­ :

ả

ụ

ộ

ứ

ế ệ ằ ở

ươ

ữ  (đ ng d c và ngang) ọ

ế  chính gi a

ng n m

T1+gado : Gi m tín hi u/ tuy n yên lành. Ch p mu n? ổ – T n th (cid:0) Nang pars intermedia

ộ ồ

ế

ắ ả

ố ặ

ế

– Tuy n yên to, tròn ấ  +/­ b t thu c toàn b , đ ng nh t ệ . ệ t)

(cid:0) Viêm tuy n yên (b nh c nh đ c bi

ộ ồ

ố

ế

ắ

ấ Tuy n yên to, tròn +/­ b t thu c toàn b , đ ng nh t

Câu hỏi trước mổ Câu hỏi trước mổ

Xâm lấn Xâm lấn

Xâm lấn Xâm lấn

(cid:0) Không

ệ

ả

(cid:0)

ọ

25%

ữ – Tăng tín hi u gi a u và ĐM c nh ả – Bao b c ĐM c nh  ườ ư – Ch a qua đ

ng Mdnl

(cid:0) Có

67% = 8/12

(cid:0)

ườ

– Bao b c ĐM c nh  ả ọ ị ượ – Đ ng LL b  v

t qua

Tổn thương dạng nang Tổn thương dạng nang

ấ ượ

ố

ế

Th y đ

c cu ng tuy n yên:

• Arachnoïdocèle  /  Kén màng nh nệ

Tổn thương dạng nang Tổn thương dạng nang ư

ể

(cid:0) Nh ng có th  là….. – Nang epidermoides  – Adénomes nécroses ho i tạ ử – U s  h u

ọ ầ

Các u trên yên Các u trên yên

– U s  h u Craniopharyngiome ườ ệ – U th n kinh đ m Gliome đ

i l n :

ị ng th  giác

(cid:0) Ng

ế ể

(cid:0) U khác

(cid:0) Tr  em : ẻ ọ ầ ầ ườ ớ ọ ầ – U s  h u – Adénome tuy n yên phát tri n trên yên – U màng não

ọ ầ U s  h u

GLIOME

Gliome đ Gliome đ ở ẻ

ị ườ ị ườ ng th  giác ng th  giác ổ  tr  em, tu i trung bình 4­6

• < 5% u

ườ

• Ph i h p NF I (Recklinghausen) trong  ợ ng h p

ố ợ 25­50 % tr

CRANIOPHARYNGIOME CRANIOPHARYNGIOME

ệ m i l a t ươ ở ọ ứ ổ i

ng  ươ ở ẻ ng

ổ ặ

ể ọ ế

(cid:0) 1.2 ­ 4.6 % u h  TK trung  (cid:0) 8 ­ 13 % u h  TK trung  ệ  tr  em.  (cid:0) Hay g p : 5 ­ 15 tu i và > 50 tu i ổ (cid:0) Phát tri n d c theo tr c cu n tuy n yên: trên  ụ ố

ố ế yên, NT3, hay trong h  tuy n yên

ườ ườ

Gliome đ Gliome đ

ị ị ng th  giác ng th  giác

(Recklinghausen)

– U s  h u Craniopharyngiome ườ ệ – U th n kinh đ m Gliome đ

i l n :

ị ng th  giác

(cid:0) Ng

ể ế

(cid:0) U khác

(cid:0) Tr  em : ẻ ọ ầ ầ ườ ớ ọ ầ – U s  h u – Adénome tuy n yên phát tri n trên yên – U màng não

ươ

ổ

n  trên yên+ không thâm nhi m

T n th ị

ầ ổ ứ

ễ ị  ch c + d ch+ vôi =

th  giác + ph n t

CRANIOPHARYNGIOME CRANIOPHARYNGIOME

ế ế

ADENOME tuy n yên ADENOME tuy n yên

U màng não

ế ế

ầ ầ

U t   U t

bào m m germinome  bào m m germinome

(cid:0) Tu i: 20­30 ổ (cid:0) Kh i trên yên : cu ng yên, sàn não th t 3,  ố ố ế

ấ

tuy n tùng

(cid:0) Đ ng tín hi u T1  và T2 ệ ồ (cid:0) Gado + (cid:0) Nh y c m v i tia x

ạ ả ạ ớ

Germinome Germinome

Di căn não Di căn não

ị

ễ

(cid:0) V  trí : vùng giàu t ạ ồ ố ướ i máu (cu ng, h  đ i) (cid:0) Thâm nhi m nhu mô và màng não lân c n ậ (cid:0) Gi m T1, tăng T2, gado + ả (cid:0) Th ườ

ừ ổ  u ph i, vú. ng t

Di căn (gado+) Di căn (gado+)

Hamartome Hamartome

ổ

(cid:0) Tu i : tr  nam (cid:0) V  trí : gi a ngách tuy n yên và th  vú, lan

ẻ ữ ế ể

t

ị ớ ể i b  liên cu ng hay não th t 3. ồ ố ấ (cid:0) Đ ng tín hi u T1, Tăng T2,  ệ gado ­

Lymphome não Lymphome não

ng : ng i già, VIH +

(cid:0) ố ượ ố ặ ắ

(cid:0) Đ i t ườ (cid:0) Kh i đ c, thâm nhi m vùng trên yên ễ ố ấ ạ  B t thu c r t m nh ệ  Tăng tín hi u T2

(cid:0)

Lymphome  Lymphome

ươ ươ

ễ ễ

ổ Các t n th ổ Các t n th

ng thâm nhi m ng thâm nhi m

(cid:0) Hystiocytose X (cid:0) Sarcoïdose

Hystiocytose X Hystiocytose X

ệ

ệ

ộ

(cid:0) Tu i : nam, tr ổ ẻ (cid:0) D u hi u: kén ph i, đái nh t ấ ạ ổ (cid:0) Kh i trên yên đ ng tín hi u T1 và T2 ồ ố (cid:0) Gado ++ (cid:0) Cu ng tuy n yên r ng ế ố (cid:0) T n th ổ ng x

ề ọ ươ ươ ng n n s

Sarcoïdose Sarcoïdose

(cid:0) Tu i: n  tr ữ ẻ ổ (cid:0) Nhi u  ề ổ ổ  t n th ấ ầ ế

ươ ố

ạ ả ố ệ

ở   ph n th p màng c ng, u h t vùng cu ng  tuy n yên hay tuy n yên gi m tín hi u T1  và T2, b t thu c d ng n t.

ọ ườ ố ầ ng: kh i nhu mô, hay  ứ ế ố ạ (cid:0) B t thu c màng não, th n kinh s , đ ng

ắ ị ắ ố th  giác.

Sarcoïdose Sarcoïdose

Các u vùng tuy n ế Các u vùng tuy n ế tùng tùng

ế ế

Các u vùng tuy n tùng Các u vùng tuy n tùng

ườ

ướ

ng có tr

(cid:0) Th

ổ c tu i 20

ệ

ầ

ị

(cid:0) C n xác đ nh v  trí và tín hi u +++ ị

ế ế

ế

ự

Các u vùng tuy n tùng Các u vùng tuy n tùng (cid:0) Các u t ầ  bào m m +++ (cid:0) Các u tuy n tùng th c  ế

sự

ủ

(cid:0) Các u c a mô lân c n ậ

ườ

ổ

ắ

ng, tăng theo tu i (b t

ổ

(cid:0)

(cid:0) Chú ý (cid:0) Vôi hoá bình th  6 tu i) ố

ế

ầ ừ đ u t ắ B t thu c sinh lý do thi u hàng rào máu  não

ẩ

ả

(cid:0) Ch n đoán xác đ nh b ng hình  nh  ị

ầ ấ

ơ

ằ đ n thu n r t khó khăn

ố ợ ả

(cid:0) Ph i h p lâm sàng / Hình  nh / Sinh hoá là  c

ế ượ ể khong th  thi u đ

(cid:0) Giá tr  c a đ nh l

(cid:0) ị ủ ị ượ ng ( (cid:0) HCG, (cid:0) FP,

PLAP)

ả

ướ

(cid:0) M t s  d u hi u hình  nh có th   ể ệ ẩ ng ch n đoán

ộ ố ấ ị giúp đ nh h

ồ

(cid:0) Tròn, b  đ u, đ ng  ờ ề

nh tấ

(cid:0) Không có hi u  ng

ệ ứ

ỳ ầ

kh iố (cid:0) Gi m T1, tăng T2, thay  ả ổ đ i tu  thành ph n  d chị ắ ố ạ

Nang tuy n ế Nang tuy n ế tùng tùng

(cid:0)

(cid:0) B t thu c ngo i vi <=>  ị ế nhu mô tuy n tùng b   đ y épẩ  : không mang tính  ệ b nh lý

GERMINOME

GERMINOME GERMINOME

(cid:0) U ác

ế

ầ

(cid:0) 40 % u tuy n tùng, 65 % u t ế

bào m m

ẻ

(cid:0) Thanh niên đ  tu i 20 hay tr  em  ộ ổ

ớ

(cid:0) Gi

i 13/1

(cid:0)

ả

ứ

ấ

c c a não th t 3

IRM ể ấ ư – Có th  xâm l n m nh sinh t – Th   ườ ng có vôi hoá trung tâm ướ ủ ươ ổ – T n th ng th  2: ngách tr

GERMINOME

U quái TERATOME U quái TERATOME

ệ

ồ

Tín hi u không đ ng  ỡ

nh tấ  m , vôi và nang

U quái lành tính • Không xâm l mấ

U quái ác tính ộ • + r ng và + không  đ uề

ấ

ả

• Xâm l n m nh sinh

tư

TERATOME TERATOME

(cid:0) U có ngu n g c 3 lá phôi ồ ố

(cid:0) 15 % các u tuy n tùng, 25 % u m m

(cid:0) Th

ế ầ

ườ ở ng ổ  nam, 20 tu i

ế ế

ầ ầ

U t U t

bào m m  bào m m

(cid:0) GERMINOME

(cid:0) TERATOME

(cid:0) CHORIOCARCINOME

ỉ ầ ủ

ộ ờ

ư

ả

ặ

– U ác ậ – Th p k  đ u c a cu c đ i, nam ấ ợ – Hình thái ch y máu r t g i ý nh ng không đ c

hi u ệ

(cid:0) CARCINOME EMBRYONNAIRE

ớ i

ệ

ặ

– U ác ổ ư – Không  u tiên tu i, gi ả – Hình  nh không đ c hi u

PINEALOBLASTOME

ự ự ự ự

ế ế

u tuy n tùng th c s   u tuy n tùng th c s

ườ ng lành tính

ế

(cid:0) Pinéalocytome = th (cid:0) Pinéaloblastome = ác tính (= médulloblastome)  (cid:0) 15% u vùng tuy n tùng (cid:0) G p  (cid:0) Nam=nữ

ặ ở ọ ứ ặ ở ổ ổ  m i l a tu i, hay g p tu i 20

(cid:0) IRM ồ

ấ ợ

ệ – Đ ng tín hi u T2 r t g i ý – Vôi hoá ngo i viạ

U vùng lân c nậ U vùng lân c nậ

ủ

ể ng b  não

(cid:0) U c a nhu mô – U TK đ mệ – Di căn – Lymphome (cid:0) U màng não (cid:0) T n th ươ ổ ị ạ – D  d ng (cid:0) Kén màng nh nệ

– U b  nãoể (cid:0) U mỡ (cid:0) Nang dermoïde và

épidermoïde

ASTROCYTOME  ASTROCYTOME  PILOCYTIQUE PILOCYTIQUE ấ ở ặ ổ ấ ở ặ ổ   ng hay g p nh t  t n th t n th   ng hay g p nh t  ư ở ẻ ả ư ở ẻ ả  tr  em  tr  em

ươ ươ m nh sinh t m nh sinh t

Poussaint TY, AJNR, 1998 Poussaint TY, AJNR, 1998

OLIGO DENDROGLIOME

U màng não U màng não

ề

(cid:0)  l u ti u não ể

ộ ộ

ấ ấ

U thu c não th t 3 U thu c não th t 3

ộ ộ

ấ ấ

U thu c não th t 3 U thu c não th t 3

c trên NT 3 ự  nhiên ổ

ế

ư tín hi u d ch nh  DNT

ị ệ ị

(cid:0) Ph n tr ướ ầ (cid:0) Tăng t  tr ng t ỉ ọ (cid:0) Tín hi u thay đ i,  ệ tăngT1, tăng T2 +++ (cid:0) Giá tr  Flair n u kén  ị (cid:0) Giá tr  Diffuson đ   ể ộ ớ đánh giá đ  nh t

Kén COLLOÏDE Kén COLLOÏDE

ộ ộ

ấ ấ

U thu c não th t 3 U thu c não th t 3

CRANIOPHARYNGIOME CRANIOPHARYNGIOME

ộ ộ

ấ ấ

U thu c não th t 3 U thu c não th t 3

(cid:0) Ependymome

(cid:0) Astrocytome

ặ

(cid:0) Hình thái ít đ c hi u ệ

EPENDYMOME EPENDYMOME

EPENDYMOME EPENDYMOME

(cid:0) U thu  múi, +/­ vôi, b t  ắ

ỳ thu c sau tiêm

(cid:0) Ch y máu trong u n u

ế ố ả

ộ

(cid:0) Hình thái ít đ c hi u ệ (cid:0) G p  ổ

đ  ác tính cao ặ ặ ở ọ ứ ẻ ố ổ ẻ m i l a tu i: 6 ­  12 % u não tr  em, 30 %  tr  < 3 tu i (h  sau ++)

U thành não th t 3ấ U thành não th t 3ấ

OLIGODENDROGLIOME OLIGODENDROGLIOME

U thành não th t 3ấ U thành não th t 3ấ

U thành não th t 3ấ U thành não th t 3ấ

ổ

ASTROCYTOME  ồ  bào kh ng l

ế t

(cid:0) 5 ­ 15 % BN có x  c   ơ ủ sclérose tubéreuse

(cid:0) U lành

PAPILLOME

ố ố

ạ ạ

U đám r i màng m ch U đám r i màng m ch

• U tr  em và nhũ nhi +++

ẻ

ườ ợ ng h p

ị v  trí NT bên trong 43 ­ 78 % tr – Papillomes (80 %) – Carcinomes (20 %)

U sàn NT 3 U sàn NT 3

HAMARTOME HAMARTOME

HAMARTOME HAMARTOME

(cid:0) D  d ng b m sinh t o b i mô th n kinh

ạ ở ầ

ị ạ bình th

ị ậ

ầ ụ ườ ẩ ngườ (cid:0) V  trí : th  vú ể (cid:0) D y thì s m ớ (cid:0) Tròn hay b u d c, th

ệ ắ ồ ng đ ng tín  ố hi u T1 tăng T2 và không b t thu c

U sàn NT 3 U sàn NT 3

CAVERNOME CAVERNOME

CAVERNOME CAVERNOME

(cid:0) Tăng tín hi u T2 không đ u v i vi n gi m

ề ớ ề ệ ả

ệ ủ tín hi u c a Hemosiderine

ươ

ng nhi u  ế ề ổ ể

(cid:0) vôi  (cid:0) EG T2 ==> t n th ổ (cid:0) Tăng kích th ướ

c nhanh n u th  trong NT

(Reyns N, neurosurgery, 1999)

ơ ể h n th  trong nhu mô

ể ểU th  trai U th  trai

ể ểU th  trai U th  trai

(cid:0) Tăng T1, gi mT2, +/­

ả

vôi hoá ngo i viạ

(cid:0) 2 th :ể ể

ớ

ư

ể – Th  phía sau v i th   trai g n nh  bình  th

ầ ngườ

ỡ ể U m  th  trai

ỡ ể U m  th  trai

ướ

ố ợ

ể Th  phía tr ớ ấ v i b t th ồ đ i th , d

c ph i h p  ườ ng vùng trán,  ị ướ ồ i đ i

ể ểU th  trai U th  trai

LYMPHOME nguyên phát

ơ ộ ng đ n đ c

ươ ổ

ề

(cid:0)

(cid:0) T n th ổ ặ ho c đa  (cid:0) Đ c.ặ (cid:0) Đ ng tín hi uT1, tăngT2  ệ ồ không đ u, Gado +++. ệ ạ Ít phù ngo i vi, ít hi u  ứ

ố ng kh i

LYMPHOME nguyên phát

ườ

i MD bình th ả ng : 60­70 tu i,  ị

(cid:0)  : 6.6 % u não nguyên phát (SIDA). ỉ ệ (cid:0) (cid:0) T  l   (cid:0) N u  ổ ế ở ườ  ng ơ ở ườ ớ  ng s m h n  ị i suy gi m mi m d ch ề ễ ầ

ể ấ

ỳ ổ ơ ị ượ ổ ị

(cid:0) V  trí: 60 % trên l u. Hai bán c u, nhân xám  ố TW, ch t trăng quanh NT, th  trai (5%), h   sau. (cid:0) Tiên l

ng thay đ i tu  tu i, c  đ a, v  trí

ể ểU th  trai U th  trai

ể

GLIOME th  trai

GLIOBLASTOME đa hình GLIOBLASTOME đa hình

ấ ổ m i l a tu i, cao nh t: 45­70

(cid:0) G p  ặ ở ọ ứ (cid:0) Gi ớ i : 1.5/1 (cid:0) V  trí: ch t tr ng d ấ ị ễ

ướ ỏ ậ

ắ ỏ ể ầ i v  2 bán c u.  ầ Thâm nhi m v  não lân c n, bán c u  ướ đ i di n qua th  trai : hình cánh b m

ượ ố ệ (cid:0) Tiên k ng <1 năm

ề

ềU li m não U li m não

ề

ềU li m não U li m não

U màng não

ề

ềU li m não U li m não

ơ

ế

Hi m h n:

Di căn  Hémangiopéricytome

ệ

t

ẩ Khó ch n đoán phan bi trên hình  nh.ả

MENINGIOMATOSE

ậ ậ K t lu n K t lu n ả

ẩ

ế ế (cid:0) Ch n đoán lâm sàng và hình  nh khó khăn

(cid:0) Luôn c n d a vào :  ầ ự

ừ ấ ấ  : u xu t phát t c u trúc nào

– Tu iổ ị – V  trí – Tín hi uệ

ắ ế ả

(cid:0) Ch n đoán ch c ch n là sinh thi ắ

ặ t ho c gi i

ấ ẫ ệ ph u b nh