1
CHƯƠNG 5
VĂN HÓA ỨNG XỬVỚI
MÔI TRƯỜNG TỰNHIÊN
NH
NHỮ
ỮNG N
NG NỘ
ỘI DUNG CH
I DUNG CHÍ
ÍNH
NH
VĂN HÓA ỨNG XỬ
VỚI MÔI TRƯỜNG
TỰNHIÊN
TẬN DỤNG
TỰNHIÊN
ỨNG PHÓ VỚI
TỰNHIÊN
1.1.
1.1. VĂN H
VĂN HÓ
ÓA T
A TẬ
ẬN D
N DỤ
ỤNG MÔI
NG MÔI
TRƯ
TRƯỜ
ỜNG T
NG TỰ
ỰNHIÊN
NHIÊN
2
1.1.1. Quan niệmvềăncủa
ngườiViệt
* ĂN ĐỐI VỚI NGƯỜI VIỆT LÀ RẤT QUAN TRỌNG
“
“C
Có
óth
thự
ực
cm
mớ
ới
iv
vự
ực
cđư
đượ
ợc
cđ
đạ
ạo
o
Tr
Trờ
ời
iđ
đá
ánh
nh còn
còn tr
trá
ánh
nh mi
miế
ếng
ng ăn
ăn”
”
*
* ĂN ĐƯ
ĂN ĐƯỢ
ỢC Đ
C ĐẶ
ẶT TRƯ
T TRƯỚ
ỚC R
C RẤ
ẤT NHI
T NHIỀ
ỀU
U
H
HÀ
ÀNH Đ
NH ĐỘ
ỘNG KH
NG KHÁ
ÁC:
C: ăn
ănu
uố
ống
ng,
, ăn
ănở
ở,
, ăn
ăn
m
mặ
ặc
c,
, ăn
ăndi
diệ
ện
n,
, ăn
ănn
nó
ói
i,
, ăn
ănchơi
chơi,
, ăn
ănh
họ
ọc
c,
, ăn
ăn
h
hỏ
ỏi
i,
, ăn
ăncư
cướ
ới
i,
, ăn
ăntiêu
tiêu,
, ăn
ănng
ngủ
ủ,
, ăn
ănn
nằ
ằm
m,
, ăn
ăn
m
mừ
ừng
ng,
,…
…
ăn
ănth
thề
ề,
, ăn
ănc
cắ
ắp
p,
, ăn
ăncư
cướ
ớp
p,
, ăn
ăntr
trộ
ộm
m,
, ăn
ănb
bớ
ớt
t,
,
ăn
ănx
xé
én
n,
, ăn
ănch
chặ
ặn
n,
, ăn
ănchia
chia,
, ăn
ănhi
hiế
ếp
p,
, ăn
ănqu
quỵ
ỵt
t…
…
1.1.2. Đặc trưng văn hoá trong ẩm thực của
người Việt
L
LÚ
ÚA
AG
GẠ
ẠO
O l
là
àth
thà
ành
nh ph
phầ
ần
ncơ
cơb
bả
ản
n
-
-Cơm
Cơmg
gạ
ạo
ol
là
àth
thứ
ức
căn
ănthi
thiế
ết
ty
yế
ếu
u,
, l
là
àch
chí
ính
nh trong
trong cơ
cơ
c
cấ
ấu
ub
bữ
ữa
aăn
ănc
củ
ủa
angư
ngườ
ời
iVi
Việ
ệt;
t;
-
- Cơm g
Cơm gạ
ạo l
o là
àhai kh
hai khá
ái ni
i niệ
ệm cơ b
m cơ bả
ản trong văn ho
n trong văn hoá
á
truy
truyề
ền th
n thố
ống c
ng củ
ủa ngư
a ngườ
ời Vi
i Việ
ệt
t
+
+ Ngư
Ngườ
ời
is
số
ống
ng v
về
ềg
gạ
ạo
o,
, c
cá
áb
bạ
ạo
ov
về
ềnư
nướ
ớc
c
+
+ Cơm
Cơmt
tẻ
ẻ,
, m
mẹ
ẹru
ruộ
ột
t
+
+ Cơm
Cơmt
tẻ
ẻđã
đãno,
no, xôi
xôi vò
vò ch
chẳ
ẳng
ng thi
thiế
ết
t
+
+Cơm
Cơmba
ba b
bá
át
t,
, á
áo
oba
ba manh
manh,
,
Đ
Đó
ói
ikhông
không xanh
xanh,
, r
ré
ét
tkhông
không ch
chế
ết
t
Î
Î
H
Hầ
ầu
unhư
nhưm
mọ
ọi
ib
bữ
ữa
aăn
ănđ
đề
ều
uđư
đượ
ợc
cg
gọ
ọi
il
là
àb
bữ
ữa
acơm
cơm,
,
m
m
ờ
ời
iăn
ănm
mó
ón
nkh
khá
ác
c
v
vẫ
ẫn
nl
là
àm
m
ờ
ời
iăn
ăncơm
cơm,
, v
v
ợ
ợl
là
àcơm
cơm,
,…
…
1.1.2.1. Dấuấnvăn hoá nông nghiệp, tính chất
sông nướctrongcơcấubữaăncủangườiViệt
3
Ngo
Ngoà
ài n
i nấ
ấu th
u thà
ành cơm
nh cơm, g
, gạ
ạo còn đư
o còn đượ
ợc ch
c chế
ếbi
biế
ến
n
th
thà
ành nhi
nh nhiề
ều d
u dạ
ạng th
ng thứ
ức ăn
c ăn, m
, mó
ón ăn kh
n ăn khá
ác nhau
c nhau
-
-T
Tụ
ục
cng
ngữ
ữca
ca dao
dao Vi
Việ
ệt
tNam
Nam c
có
ór
rấ
ất
tnhi
nhiề
ều
ucâu
câu n
nó
ói
iv
về
ềvai
vai trò
trò
c
củ
ủa
acơm
cơm,
, g
gạ
ạo
o
+
+ Đ
Đó
ói
ith
thì
ìth
thè
èm
mth
thị
ịt
tth
thè
èm
mxôi
xôi
H
Hễ
ễno
no cơm
cơmt
tẻ
ẻth
thì
ìthôi
thôi m
mọ
ọi
iđư
đườ
ờng
ng
+
+ Em
Em xinh
xinh l
là
àxinh
xinh như
nhưcây
cây l
lú
úa
a
+
+ Chu
Chuộ
ột
tsa
sa ch
chĩ
ĩnh
nh g
gạ
ạo
o
+
+ Câm
Câm như
nhưth
thó
óc
c
+
+ Cơm
Cơmch
chí
ín
nt
tớ
ới
i,
, c
cả
ải
iv
vồ
ồng
ng non,g
non,gá
ái
im
mộ
ột
tcon,g
con,gà
àgh
ghẹ
ẹổ
ổ”
”
Sau L
Sau LÚ
ÚA G
A GẠ
ẠO
Ol
là
àđ
đế
ến
nRAU QU
RAU QUẢ
Ả
-
-B
Bữ
ữa
acơm
cơmluôn
luôn ph
phả
ải
ic
có
órau
rau
+
+ Ăn
Ăncơm
cơmkhông
không rau
rau
như
nhưđ
đá
ánh
nh nhau
nhau không
không ngư
ngườ
ời
ig
gỡ
ỡ
+
+ Ăn
Ăncơm
cơmkhông
không rau
rau
như
nhưnh
nhà
àgi
già
àu
uch
chế
ết
tkhông
không k
kè
èn
ntr
trố
ống
ng
+
+ Ăn
Ăncơm
cơmkhông
không rau
rau như
nhưđ
đá
ánh
nh nhau
nhau không
không ch
chử
ửi
i
-
-Rau
Rau đư
đượ
ợc
cch
chế
ếbi
biế
ến
ntheo
theo r
rấ
ất
tnhi
nhiề
ều
uki
kiể
ểu
u
+
+ X
Xà
ào
o,
, n
nấ
ấu
ucanh
canh,
, mu
muố
ối
i,
, g
gỏ
ỏi
i,
, n
nộ
ộm
m,
, lu
luộ
ộc
c,
,
+ Rau
+ Rau gia
gia v
vị
ịăn
ăns
số
ống
ng th
thứ
ức
cn
nà
ào
orau
rau ấ
ấy
y
N
Nổ
ổi b
i bậ
ật trong văn ho
t trong văn hoá
áẩ
ẩm th
m thự
ực Vi
c Việ
ệt Nam l
t Nam là
à
c
cá
ách d
ch dù
ùng rau gia v
ng rau gia vị
ị
+ M
+ Mỗ
ỗi m
i mó
ón c
n có
óm
mộ
ột s
t số
ốlo
loạ
ại rau gia v
i rau gia vị
ịriêng
riêng
+ Vi
+ Việ
ệt Nam c
t Nam có
ór
rấ
ất nhi
t nhiề
ều l
u là
àng ngh
ng nghề
ềch
chỉ
ỉtr
trồ
ồng rau
ng rau
gia v
gia vị
ị: l
: là
àng L
ng Lá
áng, l
ng, là
àng Tr
ng Trà
àQu
Quế
ế,
,
+ T
+ Tí
ính t
nh tổ
ổng h
ng hợ
ợp (m
p (mộ
ột đ
t đặ
ặc trưng n
c trưng nổ
ổi b
i bậ
ật c
t củ
ủa văn
a văn
ho
hoá
áVi
Việ
ệt Nam) c
t Nam) cũ
ũng đư
ng đượ
ợc th
c thể
ểhi
hiệ
ện trong c
n trong cá
ách
ch
d
dù
ùng rau gia v
ng rau gia vị
ị
4
-
-Sau
Sau l
lú
úa
ag
gạ
ạo
o,
, rau
rau qu
quả
ảÎ
ÎTH
THỦ
ỦY S
Y SẢ
ẢN
N
-
-B
Bữ
ữa
acơm
cơmluôn
luôn ph
phả
ải
ic
có
órau
rau,
, c
có
óc
cá
á
+
+ C
Có
ócơm
cơm,
, c
có
óc
cá
á,
, c
có
óc
cà
à,
, c
có
óc
cả
ảcanh
canh cua
cua
+
+ Bao
Bao gi
giờ
ờc
cũ
ũng
ng c
có
ób
bá
át
tnư
nướ
ớc
cm
mắ
ắm
m
-
-Th
Thủ
ủy
ys
sả
ản
nđư
đượ
ợc
cs
sử
ửd
dụ
ụng
ng r
rấ
ất
tph
phổ
ổbi
biế
ến
n(
(c
cả
ảnư
nướ
ớc
c
ng
ngọ
ọt
t,
, nư
nướ
ớc
cl
lợ
ợl
lẫ
ẫn
nnư
nướ
ớc
cm
mặ
ặn
n)
)
+
+ Tôm
Tôm,
, cua
cua,
, c
cá
á,
, ố
ốc
c,
, lươn
lươn,
, tr
trạ
ạch
ch,
, x
xá
ás
sù
ùng
ng…
…
Cu
Cuố
ối c
i cù
ùng m
ng mớ
ới l
i là
àTH
THỊ
ỊT
T
+ Ch
+ Chủ
ủy
yế
ếu l
u là
àth
thị
ịt nh
t nhữ
ững lo
ng loà
ài đ
i độ
ộng v
ng vậ
ật nuôi
t nuôi
g
gầ
ần g
n gũ
ũi v
i và
àph
phổ
ổbi
biế
ến như l
n như lợ
ợn, bò, g
n, bò, gà
à, v
, vị
ịt
t…
…
+ N
+ Ngư
gườ
ời Vi
i Việ
ệt c
t có
óth
thể
ểd
dù
ùng b
ng bấ
ất c
t cứ
ứth
thị
ịt c
t củ
ủa
a
con v
con vậ
ật n
t nà
ào b
o bắ
ắt đư
t đượ
ợc trên đ
c trên đồ
ồng, trong r
ng, trong rừ
ừng
ng…
…v
và
à
s
sử
ửd
dụ
ụng to
ng toà
àn b
n bộ
ộc
cá
ác b
c bộ
ộph
phậ
ận c
n củ
ủa con v
a con vậ
ật
t
5
-TÍNHCỘNG ĐỒNG THỂHiỆN TRONG CÁCH ĂN
+ Cảgia đình ăn chung mộtmâmcơm; vừa
ăncơm, vừa chuyệntrò, hỏi han nhau
+ Cảnhà chấm chung mộtbátnướcmắm
+ Cảbuôn làng uống chung mộtchérượu
+ Cảbàn tiệcuống chung mộtlyrượu
1.1.2.2. Tính cộng đồng (đặc trưng nổi bật của văn
hóa Việt Nam) được thểhiện trong bữa ăn của
người Việt
- TÍNH CỘNG ĐỒNG THỂHIỆN TRONG CÁCH
THỨC ĂN UỐNG VỀ ĂN UỐNG
+ Ăn phải biết quan tâm đến các thành viên
khác – văn hóa giao tiếp
“Ăn trông nồi, ngồi trông hướng”
“Lời chào cao hơn mâm cỗ”
“Liệu cơm, gắp mắm”
“Ăn hết bị đòn, ăn còn mất vợ”
+ Người Việt ăn dùng đũa
Î
khi dọn mâm
sẽ để tất cả đũa lên mâm và sau đó so đũa đưa
từng người
+ Người Việt có nhiều dụng cụdùng chung
như: đũa cả, muôi, bát ô tô, đĩa đựng thức ăn
chung…
TÍNH CỘNG ĐỒNG THỂHIỆN TRONG CÁCH CẢ
GIA ĐÌNH, HỌHÀNG THAM GIA VÀO VIỆC NẤU
CÁC BỮA ĂN CHUNG
-Những ngày việc làng, việc họ, gia đình nào
cũng phải góp cỗvà cửthành viên tới tham gia
làm cỗ
- Ngày giỗcha, mẹ, ông, bà,… các con cháu đều
đến tham gia góp giỗvà tới nấu nướng
- Nhà nào có việc tang
ma, cưới hỏi, các gia
đình hàng xóm sẵn sàng
giúp đỡ nấu các bữa ăn.