HỌC VIỆN CÔNG NGHỆ BƯU CHÍNH VIỄN THÔNG
--------------------
KHOA CÔNG NGHỆ THÔNG TIN
BÀI GIẢNG
ĐẠO ĐỨC KINH DOANH
VÀ VĂN HÓA
DOANH NGHIỆP
TRẦN DIỆU LINH
Hà Nội 2014
PTIT
i
MỤC LỤC
DANH MỤC BẢNG BIỂU, HÌNH VẼ .................................................................................. iv
LỜI NÓI ĐẦU ........................................................................................................................... v
CHƢƠNG 1:.............................................................................................................................. 1
MỘT SỐ VẤN ĐỀ CHUNG VỀ ĐẠO ĐỨC KINH DOANH .............................................. 1
1.1. TỔNG QUAN VỀ ĐẠO ĐỨC KINH DOANH ...........................................................................1
1.1.1. Đạo đức ................................................................................................................................................ 1
1.1.2. Đạo đức kinh doanh.............................................................................................................................. 3
1.2. NGUỒN GỐC CỦA VẤN ĐỀ ĐẠO ĐỨC KINH DOANH ........................................................5
1.2.1. Vấn đề đạo đức trong kinh doanh ......................................................................................................... 5
1.2.2. Nguồn gốc của vấn đề đạo đức kinh doanh .......................................................................................... 6
1.2.3. Nhận diện các vấn đề đạo đức kinh doanh ......................................................................................... 21
1.3. ĐẠO ĐỨC KINH DOANH VÀ TRÁCH NHIỆM XÃ HỘI ......................................................22
1.3.1. Các khía cạnh của trách nhiệm xã hội ................................................................................................ 23
1.3.2. Quan điểm và cách tiếp cận đối với thực hiện trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp ........................ 28
1.4. VAI TRÕ CỦA ĐẠO ĐỨC KINH DOANH .............................................................................33
1.4.1. Đạo đức trong kinh doanh góp phần điều chỉnh hành vi của các chủ thể kinh doanh ........................ 33
1.4.2. Đạo đức kinh doanh góp phần vào chất lƣợng của doanh nghiệp ...................................................... 33
1.4.3. Đạo đức kinh doanh góp phần vào sự cam kết và tận tâm của nhân viên .......................................... 35
1.4.4. Đạo đức kinh doanh góp phần làm hài lòng khách hàng .................................................................... 36
1.4.5. Đạo đức kinh doanh góp phần tạo ra lợi nhuận cho doanh nghiệp. .................................................... 36
CÂU HỎI ÔN TẬP ..........................................................................................................................38
CHƢƠNG 2 ............................................................................................................................. 39
XÂY DỰNG ĐẠO ĐỨC KINH DOANH ............................................................................. 39
2.1. CÁC KHÍA CẠNH THỂ HIỆN ĐẠO ĐỨC KINH DOANH ....................................................39
2.1.1. Xem xét trong các chức năng của doanh nghiệp ................................................................................ 39
2.1.2. Xem xét trong quan hệ với các đối tƣợng hữu quan ........................................................................... 48
2.2. XÂY DỰNG ĐẠO ĐỨC KINH DOANH ..................................................................................57
2.2.1. Phân tích hành vi đạo đức .................................................................................................................. 57
2.2.2. Xây dựng đạo đức kinh doanh ............................................................................................................ 59
CÂU HỎI ÔN TẬP ..........................................................................................................................64
CHƢƠNG 3 ............................................................................................................................. 65
VĂN HÓA VÀ VĂN HOÁ DOANH NGHIỆP. ................................................................... 65
3.1. KHÁI QUÁT CHUNG VỀ VĂN HÓA ......................................................................................65
3.1.1. Khái niệm văn hoá .............................................................................................................................. 65
3.1.2. Các yếu tố cấu thành văn hóa ............................................................................................................. 65
3.1.3. Đặc trƣng của văn hóa ........................................................................................................................ 68
3.2. VĂN HÓA DOANH NGHIỆP ...................................................................................................69
PTIT
ii
3.2.1. Khái niệm văn hoá doanh nghiệp ....................................................................................................... 69
3.2.2. Mức độ văn hóa doanh nghiệp ........................................................................................................... 69
3.2.3. Đặc điểm văn hoá doanh nghiệp......................................................................................................... 70
3.2.4. Vai trò của văn hóa doanh nghiệp ...................................................................................................... 70
3.2.5. Tác động của văn hóa doanh nghiệp .................................................................................................. 70
3.2.6. Biểu trƣng của văn hóa doanh nghiệp ................................................................................................ 72
CÂU HỎI ÔN TẬP ..........................................................................................................................81
CHƢƠNG 4 ............................................................................................................................. 82
XÂY DỰNG VĂN HOÁ DOANH NGHIỆP ........................................................................ 82
4.1. CƠ SỞ ĐỂ XÂY DỰNG VĂN HOÁ DOANH NGHIỆP ..........................................................82
4.1.1. Điều kiện để xây dựng văn hoá doanh nghiệp .................................................................................... 82
4.1.2. Yếu tố ảnh hƣởng tới văn hoá doanh nghiệp ...................................................................................... 84
4.2. CÁC DẠNG VĂN HÓA DOANH NGHIỆP..............................................................................86
4.2.1. Theo sự phân cấp quyền lực ............................................................................................................... 87
4.2.2. Theo cơ cấu và định hƣớng về con ngƣời và nhiệm vụ ...................................................................... 88
4.2.3. Theo mối quan tâm tới nhân tố con ngƣời và thành tích .................................................................... 91
4.2.4. Theo vai trò của ngƣời lãnh đạo ......................................................................................................... 92
4.3. CÁC BƢỚC XÂY DỰNG VĂN HOÁ DOANH NGHIỆP .......................................................92
4.3.1. Phổ biến kiến thức chung ................................................................................................................... 93
4.3.2. Định hình văn hoá doanh nghiệp ........................................................................................................ 93
4.3.3. Triển khai xây dựng............................................................................................................................ 94
4.3.4. Ổn định và phát triển văn hoá ............................................................................................................. 94
4.4. DUY TRÌ VÀ PHÁT TRIỂN VĂN HOÁ DOANH NGHIỆP ...................................................94
4.4.1. Rào cản đối với quá trình phát triển văn hoá doanh nghiệp ............................................................... 94
4.4.2. Thay đổi văn hoá doanh nghiệp .......................................................................................................... 95
4.5. XÂY DỰNG VĂN HOÁ VIỆT NAM TRONG THỜI KỲ HỘI NHẬP ....................................98
4.5.1. Ảnh hƣởng của nền văn hoá dân tộc và môi trƣờng kinh doanh ........................................................ 98
4.5.2. Xây dựng và phát triển văn hoá doanh nghiệp Việt Nam trong thời kỳ hội nhập ............................ 106
CÂU HỎI ÔN TẬP ........................................................................................................................107
CHƢƠNG 5 ........................................................................................................................... 108
VĂN HOÁ TRONG CÁC HOẠT ĐỘNG KINH DOANH ............................................... 108
5.1. VĂN HOÁ ỨNG XỬ TRONG NỘI BỘ DOANH NGHIỆP ...................................................108
5.1.1. Vai trò và biểu hiện của văn hóa ứng xử trong nội bộ doanh nghiệp ............................................... 108
5.1.2. Tác động của văn hóa ứng xử trong nội bộ doanh nghiệp ................................................................ 114
5.1.3. Những điều cần tránh trong văn hóa ứng xử nội bộ doanh nghiệp ................................................... 115
5.2. VĂN HOÁ TRONG XÂY DỰNG VÀ PHÁT TRIỂN THƢƠNG HIỆU ................................118
5.2.1. Văn hóa – chiều sâu của thƣơng hiệu. .............................................................................................. 118
5.2.2. Văn hóa doanh nghiệp và thƣơng hiệu ............................................................................................. 121
5.2.3. Một số khía cạnh văn hóa cần lƣu ý trong xây dựng các thành tố thƣơng hiệu ................................ 125
5.3. VĂN HOÁ TRONG HOẠT ĐỘNG MARKETING ................................................................129
5.3.1. Văn hóa trong lựa chọn thị trƣờng mục tiêu và định vị .................................................................... 129
5.3.2. Văn hóa trong các quyết định về sản phẩm ...................................................................................... 131
PTIT
iii
5.3.3. Văn hóa trong các quyết định về giá ................................................................................................ 133
5.3.4. Văn hóa trong các quyết định về phân phối ..................................................................................... 135
5.3.5. Văn hóa trong hoạt động truyền thông marketing ............................................................................ 136
5.4. VĂN HOÁ TRONG ĐÀM PHÁN VÀ THƢƠNG LƢỢNG ...................................................141
5.4.1. Quan niệm về đàm phán và thƣơng lƣợng trong hoạt động kinh doanh. .......................................... 141
5.4.2. Tác động của văn hóa ững xử đến đàm phán và thƣơng lƣợng. ....................................................... 142
5.4.3. Các kiểu đàm phán ........................................................................................................................... 142
5.4.4. Biểu hiện của văn hóa trong đàm phán và thƣơng lƣợng. ................................................................ 144
5.4.5. Những điều cần tránh trong đàm phán và thƣơng lƣợng. ................................................................. 152
5.5. VĂN HOÁ TRONG MỐI QUAN HỆ VỚI KHÁCH HÀNG ..................................................154
5.5.1. Khách hàng và mối quan hệ giữa doanh nghiệp với khách hàng...................................................... 154
5.5.2. Cơ chế hình thành văn hoá doanh nghiệp định hƣớng khách hàng .................................................. 155
5.5.3. Lợi ích của văn hoá doanh nghiệp ―định hƣớng khách hàng‖ .......................................................... 156
5.5.4. Xây dựng văn hoá doanh nghiệp định hƣớng khách hàng ................................................................ 156
5.5.5. Phát triển môi trƣờng văn hóa đặt khách hàng lên trên hết .............................................................. 158
CÂU HỎI ÔN TẬP ........................................................................................................................161
PTIT
iv
DANH MỤC BẢNG BIỂU, HÌNH VẼ
Bảng 2.1. Phân tích hành vi đạo đức bằng Algorihm đạo đức ................................................ 57
Bảng 3.1 Bốn loại lễ nghi trong doanh nghiệp và tác động tiềm năng của chúng .................. 73
Bảng 3.2 : Biểu trưng trực quan và giá trị tiềm ẩn trong văn hoá doanh nghiệp .................... 75
Bảng 4.1. Các loại hình văn hóa doanh nghiệp theo sự phân cấp quyền lực .......................... 87
Bảng 4.2. Tóm tắt đặc trưng của 4 loại văn hóa doanh nghiệp theo cơ cấu và và định hướng
về con người và nhiệm vụ ......................................................................................................... 90
Bảng 5.1. Các kiểu đàm phán căn cứ vào thái độ .................................................................. 143
Hình 4.1. Văn hóa theo cơ cấu và định hướng về con người và nhiệm vụ ............................... 89
Hình 5.1. Mô hình truyền thông marketing ............................................................................ 137
PTIT