1

01/04/11 1 MaMH: DTH Virus

Chöông 10: DI TRUYEÀN HOÏC VIRUS

I. ÖU THEÁ VAØ CAÙC ÑAËC ÑIEÅM CUÛA VSV

II. CAÙC ÑAËC ÑIEÅM SINH HOÏC CUÛA VIRUS

III. SÖÏ ÑA DAÏNG CUÛA CAÙC BOÄ GEN VIRUS

IV. BACTERIOPHAGE,CHU TRÌNH TAN VAØ TIEÀM TAN

V. CAÙC VIRUS THÖÏC VAÄT

VI. CAÙC VIRUS ÑOÄNG VAÄT

VII. PRION

2

01/04/11 2 MaMH: DTH Virus

I. ÖU THEÁ & CAÙC ÑAËC ÑIEÅM CUÛA VI SINH VAÄT

1. Voøng ñôøi ngaén, toác ñoä sinh saûn nhanh

• E. coli  20 phuùt chia ra moät laàn • Bacteriophage  trong 30-40 phuùt t o ra haøng 100caù

theå

ạ

•

Naám men coù theå chia teá baøo trong 2 giôø.

Neáu so thôøi gian theá heä cuûa : ruoài giaám (2 tuaàn)

chuoät (2 thaùng) ngöôøi (20 naêm)  caùc vi sinh vaät öu theá hôn haún.

3

01/04/11 3 MaMH: DTH Virus

2. Taêng voït soá löôïng caù theå

• Caùc vsv ñôn baøo, moãi teá baøo  moät caù theå.

• Neáu ñuû dinh döôõng vsv sinh saûn nhanh 

quaàn theå coù khoaûng 1010 – 1012 teá baøo.

• S/löôïng caù theå lôùn giuùp phaùt hieän caùc ñoät bieán

vaø taùi toå hôïp coù taàn soá xuaát hieän raát nhoû.

• Ít toán dieän tích

4

01/04/11 4 MaMH: DTH Virus

3. Caáu taïo boä maùy di truyeàn ñôn giaûn • Vi khuaån vaø virus coù boä maùy DT  DNA traàn => deã tieán haønh thí nghieäm tröïc tieáp treân DNA

4. Deã nghieân cöùu baèng caùc kó thuaät vaät lí vaø hoùa hoïc • Caáu taïo teá baøo vi sinh vaät ñôn giaûn  deã chieát taùch, tinh saïch DNA.

• 5. Caùc ñoät bieán ôû VSV deã phaùt hieän nhôø söï bieán ñoåi caùc

tính traïng

Do nhöõng öu ñieåm keå treân, vôùi vieäc söû duïng caùc ñoái töôïng vi sinh vaät, DT hoïc ñaõ böôùc vaøo giai ñoaïn nghieân cöùu DT “trong oáng nghieäm” (in vitro)

5

01/04/11 5 MaMH: DTH Virus

II. VIRUS LAØ GÌ ?

1. Lòch söû • - 1915: nhaø khoa hoïc Anh F. W. Twort • - 1917: nhaø khoa hoïc Phaùp F. H. d’Herelle

phaùt hieän ra virus Virus = Theå thöïc khuaån = phage (g/ nhau k/caáu cô baûn) • - 1935: nhaø hoùa hoïc Mó W. M. Stanley taùch bieät & keát tinh ñöôïc Virus khaûm thuoác laù TMV (Tobacco Mosaic Virus)

• - 1940: nhaø khoa hoïc Ñöùc Kausche chuïp ñöôïc hình daïng

cuûa TMV döôùi kính hieån vi ñieän töû.

• - 1952: nhaø khoa hoïc Mó A. D. Hershey & M. Chase duøng

chaát ñoàng vò phoùng xaï CM vaät chaát DT cuûa virus laø DNA.

6

01/04/11 6 MaMH: DTH Virus

2. Caáu taïo: Virus chöa coù caáu taïo teá baøo

• loõi (ôû giöõa): coù thaønh phaàn chuû yeáu laø DNA & RNA, ñoù laø heä gen cuûa virus. • Voû : bao boïc ôû beân ngoaøi goïi laø capsid

(ñöôïc caáu taïo töø capsomere)

• Loõi + Voû = Nucleocapsid  keát caáu cô

moïi virus (coøn

7

baûn cuûa goïi laø virion)

01/04/11 7 MaMH: DTH Virus

Sô ñoà 2 kieåu caáu truùc cuûa virus a) Virus traàn; b) Virus coù maøng bao vôùi caùc gai

01/04/11 MaMH: DTH 8 Virus

3. Ñaëc tính : ( so saùnh vôùi vi khuaån)

1- Chöa coù caáu taïo teá baøo 2- Vaät kí sinh noäi baøo baét buoäc 3- Khoâng coù khaû naêng sao cheùp ñoäc laäp 4- Chæ coù theå sinh saûn beân trong tb vaät chuû

• Trong ñieàu kieän ngoaøi chuùng coù theå toàn taïi laâu daøi ôû traïng thaùi ñaïi phaân töû hoùa hoïc khoâng soáng vaø coù hoaït tính truyeàn nhieãm.

9

01/04/11 9 MaMH: DTH Virus

4. Sao cheùp

DNA  DNA: sao cheùp gioáng DNA

trong teá baøo

• RNA  RNA: caàn enzyme replicase

RNA

• RNA  c-DNA keùp  RNA

10

01/04/11 10 MaMH: DTH Virus

III. SÖÏ ÑA DAÏNG CUÛA CAÙC BOÄ GEN VIRUS

1. DNA

a) Chuoãi ñôn (ss DNA)

Daïng sôïi Daïng voøng

•

b) Chuoãi keùp (ds DNA) -Daïng sôïi: Hoï Adenoviridae (gaây beänh ñöôøng hoâ haáp) Hoï Herpesviridae (gaây beänh muïn roäp herpes ôû ngöôøi, beänh ñaäu gaø)

Hoï Poxviridae (gaây beänh ñaäu muøa, beänh

ñaäu boø)

•

-Daïng voøng

01/04/11 11 MaMH: DTH Virus

2. RNA

a) Chuoãi ñôn (ss RNA) daïng sôïi

• • • •

Hoï Orthomyxoviridae (gaây beänh cuùm) Hoï Paramyxoviridae (gaây beänh sôûi, quai bò) Hoï Rhadoviridae (gaây beänh daïi) Hoï Retroviridae (gaây beänh ung thö, beänh AIDS,

beänh baïch caàu)

b) Chuoãi keùp (ds RNA), daïng sôïi Hoï Reoviridae: gaây beänh tieâu chaûy ôû treû em buù meï

12

01/04/11 12 MaMH: DTH Virus

IV. CHU TRÌNH TAN VAØ TIEÀM TAN

1. Chu trình tan – Chu trình soáng phage T4

Phage T4 baùm vaøo VK = caùc sôïi ñuoâi  DNA cuûa

T4 ñöôïc tieâm vaøo tb chuû.

DNA nhaân leân & phieân maõ  caùc DNA ñaëc thuø

cuûa phage.

Caùc protein b/boïc caùc sôïi DNAphage theá heä con. Cuøng luùc enzyme (lysozym) laøm tan vi khuaån ñöôïc sinh ra

laøm vôõ tb.

Khoaûng 200 phage con ñöôïc sinh ra .

13

01/04/11 13 MaMH: DTH Virus

01/04/11 14 MaMH: DTH Virus

V. CAÙC VIRUS THÖÏC VAÄT VAØ ÑOÄNG VAÄT

1. Caùc virus thöïc vaät

a) Caùc virus RNA • Phaàn lôùn caùc  virus thöïc vaät phaùt hieän, ña soá coù

boä gen RNA maïch ñôn

• Caùc virus thöïc vaät coù boä gen  DNA raát hieám

c) Caùc viroid • Caùc viroid 1 nhoùm taùc nhaân gaây beänh ôû TV, coù thöôùc nhoû vaø caáu truùc ñôn giaûn nhö

kích virus.

• Chuùng laø nhöõng RNA maïch ñôn, traàn, nhoû beù coù

chieàu daøi chæ vaøi traêm (240-350) nucleotid

15

01/04/11 15 MaMH: DTH Virus

2. Caùc virus ñoäng vaät & ngöôøi

• Virus ñoäng vaät raát ña daïng :15-20 hoï khaùc nhau, • p/ loaïi  caên cöù vaøo : kieåu caáu truùc cuûa nucleoic acid,

hình thaùi virus…

• Caùc virus ÑV gaây nhieàu beänh ôû ñoäng vaät vaø ngöôøi.

VD: RNA ñôn aâm- : virus cuùm, rubella…

RNA ñôn döông+ : virus vieâm gan A, C… DNA maïch ñoâi: virus vieâm gan sieâu vi B.

• Virus cuùm gaø H5N1… • Moät soá virus lieân quan ñeán caû caùc beänh ung thö, AIDS…

16

01/04/11 16 MaMH: DTH Virus

Hình 10.4: Chu trình sinh saûn cuûa Paramyxovirus ( virus ñoäng vaät ). Chu trình sinh saûn chöù khoâng phaûi chu trình tan.

01/04/11 MaMH: DTH 17 Virus

VI. CAÙC PRION

• Phaàn töû protein gaây nhieãm ñöôïc goïi laø

prion.

Cho ñeán nay söï hieåu bieát veà chuùng raát

ít.

• Gaàn ñaây, khi xuaát hieän dòch boø ñieân ôû

Anh, chuùng ñöôïc nhaéc tôùi nhieàu vì khoâng phaùt hieän thaáy virus.

18

01/04/11 18 MaMH: DTH Virus