Hê Nôi Tiêt
̣ ̣ ́
TS Nguy n Văn Ba ễ
Điêu gi xay ra?
̀ ̀ ̉
Hê nôi tiêt
̣ ̣ ́
ạ ươ
t t
ng Đ i c G m các tuy n n i ti ồ
ế
ẳ
t ra n i ti ộ ế ố ể
ắ
ơ
G m các tuy n nh
t (hormon) ng m th ng vào máu, chuy n đi kh p c th , tác đ ng lên các c quan khác nhau. ơ ể ồ
ế ộ ế , ti ấ ộ ế
ả
ỏ n m r i rác kh p c th , ắ ơ ể ư
ề ả
ẫ t v sinh lý thông qua tác đ ng c a các n i ti
ằ i ph u nh ng liên quan m t ậ t ộ ế ủ
ế ề
ộ
không liên quan v gi thi tố
ể
ơ ả ủ
ế ộ
Đ c đi m chung c b n c a tuy n n i ặ tế V gi ti
i ph u: ẫ ề ả
t t ố ộ ế ố ẫ ấ
+ Không có ng d n ch t ra ngoài mà n i ti ồ ề bài ti ạ ế ấ ẳ ạ
t c a ế ủ tuy n ng m th ng vào m ch máu, d n v tĩnh m ch ra đ ể chuy n đi kh p c th . ắ ơ ể
t tuy nh nh ng có r t nhi u m ch máu nuôi ể + Tuy n n i ti ỏ ư ề ấ ạ ế ộ ế
ọ : ph i tìm th y m t ch t đ c hi u ấ ặ ệ ở ả ấ ộ tĩnh m ch ra ạ
ngưỡ d V hoá h c ề c a tuy n. ủ ế
V sinh lý: ề
+ Ch t do tuy n bài ti ế t ti ế ế t ra ph i có tác d ng sinh lý đ c ụ ả ặ
ấ hi u.ệ
+ Khi c t b tuy n đó ph i có nh ng r i lo n đ c hi u. ắ ỏ ữ ế ệ ả ạ ặ ố
ắ ỏ ế ấ ủ ế ố
+ Sau c t b , n u ghép tuy n ho c tiêm hay u ng tinh ch t c a ặ ạ tuy n đó thì s h t các r i lo n ẽ ế ế ố
D i đôi
ướ
̀
Tuyên tung
́ ̀
Tuyên yên
́
Tuyên giap
́ ́
Tuyên cân giap
́ ̣ ́
Tuyên c ́ ứ
Tuyên th
ng thân
ượ
́ ̣
Tuỵ
Buông tr ng
ứ
̀
Tinh hoaǹ
Hormon
Protid nh Thyroxin c a tuy n giáp tr ng,
Các lo i c u t o hormon ạ ấ ạ ế
ư
ạ
ủ Adrenalin c a tuy n th ủ
ế
ậ
ượ Lipit nh : Foliculin, Progesterol c a bu ng tr ng,
ng th n. ủ
ư
ứ
ồ
Testosterol c a tinh hoàn ủ
Hormon Đ c đi m tác d ng c a hormone ụ
ể ụ
ệ
ộ ng a cái v n có tác d ng ng
ủ ặ Tác d ng không có tính ch t đ c hi u cho m t loài đ ng ấ ặ ẫ
ộ i ph ụ ụ ở ườ ở ự
v t nào (Foliculin ậ c l n và ng i). ượ ạ ữ Có tác d ng v i m t li u l ớ ụ ộ ề ượ ng r t ít, đ n v tính hormon ị ấ ơ
Th i gian tác d ng cua hormon không gi ng nhau. Có
là microgam.
ụ ờ ố
ờ ụ ủ ế
Đa s hormon bài ti
ượ ắ ng th n). Có hormon tác d ng dài (Thyroxin c a tuy n ụ ủ
ườ ể
ặ ng, song cũng có hormon đ c ng xuyên đ duy trì ượ
hormon tác d ng th i gian r t ng n (Adrenalin c a tuy n ấ th ế ậ giáp tr ng). ạ ố ạ ộ ấ ạ
t đ u đ n th ế ề ho t đ ng sinh lý bình th ườ s n xu t tuỳ theo t ng gian đo n sinh lý c a c th ủ ơ ể ả (Prolactin c a tuy n yên). ủ ừ ế
C ch ti
t hormon
ơ ế ế
ế – c ch đ n
ơ
ế ơ
Tuy n c n giáp ti
t
ế
Có 3 c chơ Th d ch ể ị gi n nh t ấ ả t tr c ti p đ đáp ng Ti ứ ể ế ự ế v i s thay đ i c a n ng ồ ớ ự ổ ủ đ ion ho c dinh d ng ưỡ ặ ộ trong máu ậ ế calcium
C ch ti
t hormon
ơ ế ế
Th n kinh ầ
Các s i TK giao c m
ả ở
ượ
bào ế ng th n ậ t epinephrine và
ợ kích thích t t y th ủ Ti ế
norepinephrine
Hormon
Nh n kích thích t ừ ậ t khác tuy n n i ti ế ộ ế c a tuy n t t N i ti ế ộ ế ố ủ t này là tín hi u n i ti ệ ộ ế đ ti t hormon cho ể ế tuy n khác ế
C ch ti
t hormon
ơ ế ế
Luôn ki m soát theo c ch feedback
ế
ồ
ầ
ơ N ng đ trong máu th p ấ H u h t hormone tăng ti t ế i đa ố
ồ
ể ộ ế N ng đ trong máu t ộ Hormone ng ng ti
t ế
ừ
Tuyên yên
́
ướ
̀ ̣ ̀ ̣ ́
i đôi
Hinh dang va vi tri c nh hat đâu, ư ̣ ướ
Kich th ́ ớ
́ ̣
̀ ̀
găn v i vung d (hypothalamus), năm trong ng b m hô yên ướ
ươ
̀
thân x ở Bao gôm 2 thuy:
́
c la tuyên yên hach
ướ
̀ ̀
Thuy tr Thuy sau la tuyên yên TK
̀ ̀ ̣
Liên quan
̀ ̀ ́
Trên － Hoanh tuyên yên Tr
c trên
－ Giao thoa thi ̣
ướ
̀ ́
giac va TK thi giac bên － Xoang TM hang D iướ － Xoang b m
ướ
́ ̀ ̣ ́
Vung d
i đôi
ướ
̀ ̀
Tuyên yên
́
ủ
ứ
́ ̀
̀ ̃ ̃ ̀ ̣ ̃ ́
Tuyên tung Năm sau trên lôi nao (đôi thi) ngay sau nao thât ba, Ch c năng c a nó ng thái hóa d n sau 16 tu i (hiên nay cho răng tiêt ổ ầ
ườ
ư
ch a rõ ràng, th melatonin, liên quan đên nhip ngay đêm)
̣ ̀ ́
́ ̣ ̀
Tuyên giap
́ ́
Hinh dang va vi tri ữ
̀ ̣ ̀ ̣ ́
Hinh ch H Thuy phai va trai: năm hai bên tr
̀
̀ ̉ ̀ ́ ̀
̉ ̀ ́ ̉ ́ ̀
c ướ thanh quan va trên khi quan, keo dai t gi a sun giap đên sun khi quan ừ ữ th 6ứ
Eo tuyên giap: Ngang vi tri sun khi
̣ ́ ́ ̣ ́ ̉
́ ́ ̣ ́ ̣ ́
c bao b c b ng m t bao
quan 2 đên 4 Tuy n giáp đ ượ ế
ọ ằ
ả
ộ
ố ị ằ
ướ
ổ
ố u giáp t b ệ ướ
ộ x và c đ nh vào thanh khí qu n b i ở ơ các dây ch ng nên di đ ng khi nu t. Đ c đi m này giúp phân bi ể ặ v i các b u vùng c khác ớ ứ
̉ ́
̀ ự
̣ ̉ ́ ̀ ̀
Ch c phân: san xuât thyroxin, điêu hoa qua trinh trao đôi chât va s phat triên cua x
ng va hê thân kinh
̉ ươ
́ ̀ ̉ ́ ́ ̉
̀ ̣ ̀
Tuyên cân giap
Mau vang sâm, hinh oval
́ ̣ ́
Vi tri
̀ ̀ ̃ ̀
̣ ́
Hai tuyên cân giap trên: Năm phân phân ba trên va phân
́ ̣ ́ ̀
ở ba gi a b sau tuyên giap
ữ
ờ
̀ ̀ ̀ ̀
Hai tuyên cân giap d
́ ́
́ ̣ ́ ̀
̃ ớ ự
i: năm i, liên ướ i ướ
̀ ̣ ̣ ́
ướ gân đông mach giap d quan chăt che v i c c d tuyên giap
̣
ứ
ệ
ể
́ ́
̣ Hormone tuy n ế Ch c phân: c n giáp tham gia vào vi c ậ chuy n hóa canxi va phosphat trong c th ơ ể
̀
Tuyên th
ng thân
ượ
Hinh dang va vi tri
́ ̣
Hình th ngoài c a hai tuy n
ể
ậ
ế ủ ng th n hoàn toàn khác t. TT ph i hình tam giác có
ượ ệ
ặ ủ
ả ặ ặ ậ ặ ấ ự ượ
ủ ả
ậ
ệ c, sau và m t
ướ
ặ
th bi ba m t: m t gan, m t hoành và m t th n. Tên c a ba m t ặ cho th y s liên quan c a tuy n th ng th n ph i. TT ế trái hình bán nguy t cũng có ba m t: tr ặ th n. ậ
ủ
ượ
Liên quan c a th ỉ
ạ ạ ố
ng th n ậ trái ch khác bên ph i m t ả ở ặ c (liên quan v i t y và tr ướ ớ ụ m t sau d dày qua trung gian ặ c a túi m c n i). ủ ứ
̀ ̣ ̀ ̣ ́
̣ ́
Ch c phân: tiêt adrenaline, noradrenaline va môt sô hormon steroid
̀ ̣ ́
Tuyên c ́ ứ
Vi tri:
̣ ́
trung thât tr ươ ứ
c ́ ướ ng c va gi a 2 phôi ̀ ữ
̉
Ở Sau x Ch c phân: ứ
̣
́ ́ ́
ưở ̀
̀ ́ ̀
Tiêt thymosin: giup tê ng bao Lympho T tr thanh (co vai tro quan trong trong đap ng MD)
̣
́ ứ Tiêt thymopoietin ́
Tuyên tuy
ứ
́ ̣
ợ
̣ ́ ̀ ̣ ́
̣ ́ ́ ́ ́ ̀
2 ch c năng nôi tiêt va ngoai tiêt Nôi tiêt: do nhom cac tê bao h p v i nhau tao thanh đao tuy (đao ớ tuy Langerhans).
̣ ̀ ̉ ̣ ̉
Co 3 loai tê bao:
̣
́ ̣ ́ ̀
́ ̀ ́
Tê bao Alpha: Tiêt glucagon Tê bao Beta tiêt insulin Tê bao Delta tiêt somatostatin
́ ̀ ́
́ ̀ ́
Cac tuyên sinh duc
́ ́ ̣
̀ ̀ ́
́ ̉ ́
̀ ́ ́
́ ́ ̀
Tinh hoan: bao gôm cac ông sinh tinh san xuât ra tinh trung. Gi a cac ông ữ sinh tinh, cac tê bao Leydig tiêt ra testosterone
ứ
ứ
́
̀ ́
Buông tr ng: Cac tr ng phat triên tiêt estrogen va progesterone
́ ̉ ́
̀
