Bài giảng Kế toán quản trị: Chương 2

Néi Dung nghiªn cøu

1. Kh¸i niÖm chung vÒ chi phÝ 2. Ph©n lo¹i CP trong KTQT 3. B¸o c¸o KQ s¶n xuÊt KD theo chøc n¨ng chi phÝ vμ theo sè d− ®¶m phÝ.

Biên soạn: Nguyễn Thị Hằng Nga

1 . Kh¸i niÖm chung vÒ chi phÝ

*) Chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh Chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh lμ biÓu hiÖn b»ng tiÒn toμn bé vÒ hao phÝ lao ®éng sèng, lao ®éng vËt ho¸ vμ c¸c chi phÝ cÇn thiÕt kh¸c ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh SXKD cña doanh nghiÖp, trong mét thêi kú nhÊt ®Þnh.

1) Chi phÝ SXKD vμ chi phÝ SX

2) Ph©n biÖt CP víi chi tiªu

(cid:132) **) Chi phÝ s¶n xuÊt (cid:132) Chi phÝ s¶n xuÊt lμ biÓu hiÖn b»ng tiÒn toμn bé vÒ hao phÝ lao ®éng sèng, lao ®éng vËt ho¸ vμ c¸c chi phÝ cÇn thiÕt kh¸c mμ doanh nghiÖp ®· chi ra ®Ó tiªn hμnh ho¹t ®éng s¶n xuÊt, chÕ t¹o s¶n phÈm hay thùc hiÖn lao vô dÞch vô, trong mét thêi kú nhÊt ®Þnh.

3) C¸c lo¹i chi phÝ trong DN

2) Ph©n biÖt chi phÝ vμ chi tiªu

Thảo luận

(cid:190) 1 Khoản chi tiêu mà không phải là chi phí?

- Chi tiªu lμ sù chi ra, sù gi¶m ®i thuÇn tuý cña tμi s¶n DN kh«ng kÓ c¸c kho¶n ®ã dïng vμo viÖc g× vμ dïng nh− thÕ nμo?

- Chi phÝ kh«ng bμo gåm c¸c kho¶n chi cã ®Æc ®iÓm:

(cid:190) 1 Khoản chi phí mà không phải là chi tiêu?

+ C¸c kho¶n chi tiªu lμm gi¶m tμi s¶n nμy nh−ng l¹i t¨ng Tμi s¶n kh¸c (dïng tiÒn mua vËt t−, hμng ho¸, TSC§ ...)

+ C¸c kho¶n chi tiªu lμ gi¶m tμi s¶n cña DN nh−ng ®ång thêi còng lμm 1 kho¶n Nî ph¶i tr¶ (Dïng tiÒn tr¶ nî, nép thuÕ)

2- Ph©n lo¹i CPSXKD trong KTQT

- §èi víi nhμ qu¶n trÞ chi phÝ lμ mèi quan t©m hμng ®Çu v× lîi nhuËn thu ®−îc chÞu ¶nh h−ëng trùc tiÕp của CPKD ®· chi ra.

- => kiÓm so¸t ®−îc c¸c kho¶n chi phÝ, nhËn diÖn vμ ph©n tÝch c¸c ho¹t ®éng sinh ra chi phÝ, ®Ó cã thÓ qu¶n lý chi phÝ tõ ®ã cã nh÷ng quyÕt ®Þnh ®óng ®¾n trong ho¹t ®éng XSKD

1) Ph©n lo¹i CPSX kinh doanh theo mèi quan hÖ cña chi phÝ víi c¸c kho¶n môc trªn B¸o c¸o tμi chÝnh

Theo c¸ch ph©n lo¹i nμy chi phÝ SXKD ®−îc chia thμnh: - Chi phÝ s¶n phÈm - Chi phÝ thêi kú a) Chi phÝ s¶n phÈm : Lμ nh÷ng chi phÝ g¾n liÒn víi qu¸ tr×nh s¶n xuÊt s¶n phÈm hay qu¸ tr×nh mua hμng ho¸ ®Ó b¸n. Nh− vËy chi phÝ s¶n phÈm cña DNSX gåm chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp, Chi phÝ NCTT, chi phÝ s¶n xuÊt chung

S¬ ®å vËn ®éng cña Chi phÝ s¶n phÈm vμ Chi phÝ thêi kú

B¶ng C§KT

B¸o c¸o KQH§KD

Chi phí

Chi phÝ NVLTT

Doanh thu BH

Chi phÝ SXKD dë dang

Chi phÝ NCTT

_

Chi phÝ s¶n phÈm

Gi¸ vèn hμng b¸n

b) Chi phÝ thêi kú: Lμ c¸c chi phÝ ®Ó ho¹t ®éng kinh doanh trong kú, c¸c chi phÝ nμy kh«ng t¹o nªn gi¸ trÞ cña hμng tån kho mμ ®−îc tham gia x¸c ®Þnh kÕt qu¶ kinh doanh ngay trong kú chóng ph¸t sinh, chóng cã ¶nh h−ëng ®Õn lîi nhuËn vμ nã ®−îc ghi nhËn, ph¶n ¸nh trªn b¸o c¸o kÕt qu¶ kinh doanh

Thμnh phÈm hoμn thμnh

Chi phÝ SXC

=

Lîi nhuËn gép _

Chi phÝ thêi kú bao gåm: + Chi phÝ b¸n hμng vμ + Chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp

Chi phÝ BH vμ chi phÝ QLDN

Chi phÝ Thêi kú

=

L·i thuÇn

3) Ph©n lo¹i CPSXKD theo mèi quan hÖ víi quy tr×nh c«ng nghÖ SXSP vμ qu¸ tr×nh kinh doanh. 2) Ph©n lo¹i CPSXKD theo kh¶ n¨ng quy n¹p cña chi phÝ víi c¸c ®èi t−îng kÕ to¸n chi phÝ

Theo c¸ch ph©n lo¹i nμy chi phÝ ®−îc chia thμnh - Chi phÝ c¬ b¶n (ban đau) : Lμ nh÷ng chi phÝ thuéc c¸c yÕu tè c¬ b¶n cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ®ã lμ nh÷ng chi phÝ cã mèi quan hÖ trùc tiÕp víi quy tr×nh c«ng nghÖ s¶n xuÊt chÕ t¹o s¶n phÈm nh− chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp, chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp - Chi phÝ chung: lμ nh÷ng chi phÝ tæ chøc, qu¶n lý vμ phôc vô s¶n xuÊt mang tÝnh chÊt chung cña toμn ph©n x−ëng bé phËn s¶n xuÊt Theo c¸ch ph©n lo¹i nμy CP ®−îc chia thμnh a) Chi phÝ trùc tiÕp: Lμ nh÷ng chi phÝ cã liªn quan trùc tiÕp ®Õn mét ®èi t−îng chÞu chi phÝ (mét lo¹i s¶n phÈm, mét c«ng viÖc, mét giai ®o¹n c«ng nghÖ, mét ph©n x−ëng s¶n xuÊt...) b) Chi phÝ gi¸n tiÕp: Lμ nh÷ng chi phÝ cã liªn quan ®Õn nhiÒu ®èi t−îng chÞu chi phÝ, v× vËy ph¶i tiÕn hμnh ph©n bæ c¸c chi phÝ ®ã cho c¸c ®èi t−îng b»ng ph−¬ng ph¸p gi¸n tiÕp th«ng qua c¸c tiªu chuÈn ph©n bæ hîp lý

4) C¸c c¸ch ph©n lo¹i CP kh¸c sö dông trong viÖc lËp kÕ ho¹ch kiÓm tra vμ ra quyÕt ®Þnh

- Toμn bé chi phÝ ®−îc chia thμnh :

4.1. Ph©n lo¹i chi phÝ theo mèi quan hÖ gi÷a chi phÝ víi møc ®é ho¹t ®éng

a) Chi phÝ biÕn ®æi: (BiÕn phÝ) lμ nh÷ng chi phÝ thay ®æi tû lÖ víi møc ®é ho¹t ®éng cña Doanh nghiÖp - Møc ®é ho¹t ®éng cã thÓ lμ sè l−îng s¶n phÈm s¶n xuÊt; sè l−îng s¶n phÈm tiªu thô; sè giê m¸y ho¹t ®éng; doanh thu b¸n hμng thùc hiÖn ... - Trong mét DNSX, biÕn phÝ cã thÓ lμ: Chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp, chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp, chi phÝ nhiªn liÖu - Trong DNTM, biÕn phÝ cã thÓ lμ : Gi¸ vèn hμng b¸n, hoa hång cho ng−êi b¸n

- BiÕn phÝ thay ®æi kh«ng tû lÖ trùc tiÕp.

+ Chi phÝ biÕn ®æi + Chi phÝ cè ®Þnh, + Chi phÝ hçn hîp,

BiÕn phÝ tû lÖ: lμ lo¹i biÕn phÝ mμ tæng chi phÝ quan hÖ tû lÖ thuËn trùc tiÕp víi møc ®é ho¹t ®éng, cßn chi phÝ cña mét ®¬n vÞ ho¹t ®éng th× kh«ng thay ®æi. Thuéc lo¹i biÕn phÝ nμy th−êng cã chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp, chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp, chi phÝ hoa hång tr¶ cho ®¹i lý ...v.v. Cã thÓ h×nh dung biÕn phÝ tû lÖ trùc tiÕp qua hai ®å thÞ sau ( bp = a lμ biÕn phÝ ®¬n vÞ).

Là loại chi phí không biến động liên tục so với sự

BiÕn phÝ ®¬n vÞ

biến động liên tục của mức độ hoạt động. Mức độ hoạt động phải đạt đến một ngưỡng nào đó mới dẫn đến sự biến động về chi phí.

Ví dụ: chi phí về thợ bảo trì máy móc thiết bị

Tæng biªn phi

y = ax

Giải thích?

y = a

Møc ®é ho¹t ®éng

®Þnh phÝ ®¬n vÞ (®p)

Tæng ®Þnh phÝ tuyÖt ®èi ( ®p)

®p = C/ x

®p = C

Møc ®é ho¹t ®éng (x)

b) Chi phÝ cè ®Þnh - Chi phÝ cè ®Þnh lμ nh÷ng chi phÝ mμ vÒ tæng sè kh«ng thay ®æi khi cã sù thay ®æi vÒ møc ®é ho¹t ®éng cña ®¬n vÞ. - Nh− vËy, dï doanh nghiÖp cã ho¹t ®éng hay kh«ng th× vÉn tån t¹i ®Þnh phÝ; ng−îc l¹i, khi doanh nghiÖp gia t¨ng møc ®é ho¹t ®éng th× ®Þnh phÝ trªn mét ®¬n vÞ ho¹t ®éng sÏ gi¶m dÇn. §iÒu nμy ®−îc minh ho¹ qua c¸c ®å thÞ sau (trong ®ã §p lμ tæng ®Þnh phÝ, ®p lμ ®Þnh phÝ ®¬n vÞ).

- §Þnh phÝ tuyÖt ®èi: lμ nh÷ng chi phÝ mμ xÐt tæng sè th× kh«ng thay ®æi khi cã sù thay ®æi cña khèi l−îng ho¹t ®éng, khi ®ã chi phÝ cho mét ®¬n vÞ khèi l−îng ho¹t ®éng thay ®æi tû lÖ nghÞch trùc tiÕp víi khèi l−îng ho¹t ®éng.

- §Þnh phÝ kh«ng b¾t buéc lμ c¸c ®Þnh phÝ cã thÓ ®−îc thay ®æi nhanh chãng b»ng c¸c quyÕt ®Þnh cña c¸c nhμ qu¶n trÞ doanh nghiÖp. §Þnh phÝ kh«ng b¾t buéc th−êng liªn quan tíi kÕ ho¹ch ng¾n h¹n vμ ¶nh h−ëng ®Õn chi phÝ cña doanh nghiÖp hμng n¨m, cã thÓ c¾t bá khi cÇn thiÕt.

Ví dụ: chi phí quảng cáo, đào tạo, bồi dưỡng cho hoạt động nghiên cứu...

- §Þnh phÝ cÊp bËc: lμ nh÷ng chi phÝ chØ cã tÝnh chÊt cè ®Þnh t−¬ng ®èi, nã chØ cè ®Þnh trong mét giíi h¹n møc ®é ho¹t ®éng nhÊt ®Þnh, sau ®ã nÕu khèi l−îng ho¹t ®éng t¨ng lªn th× kho¶n chi phÝ nμy sÏ t¨ng lªn mét møc míi nμo ®ã - §Þnh phÝ b¾t buéc: lμ nh÷ng ®Þnh phÝ kh«ng thÓ thay ®æi mét c¸ch nhanh chãng, chóng th−êng liªn quan ®Õn tμi s¶n cè ®Þnh vμ cÊu tróc tæ chøc cña mét D/N nh− chi phi khÊu hao TSC§, chi phi b¶o hiÓm tμi s¶n, chi phi l−¬ng cña ban gi¸m ®èc... Nh÷ng kho¶n chi phÝ nμy cã ®Æc ®iÓm + Chóng cã b¶n ch¸t l©u dμi + Kh«ng thÓ c¾t gi¶m hÕt trong mét thêi gian ng¾n.

Chi phÝ

YÕu tè biÕn ®æi

YÕu tè cè ®Þnh

Khèi l−îng

VÝ dô, ë mét c«ng ty thuª mét xe « t« ®Ó ho¹t ®éng víi gi¸ thuª cè ®Þnh lμ 40.000.000 ®ång/n¨m. Ngoμi ra, hîp ®ång cßn quy ®Þnh mçi km ho¹t ®éng ph¶i tr¶ thªm 1.000®/km. NÕu trong n¨m mμ c«ng ty sö dông 10.000 km Th× tæng chi phÝ thuª sÏ lμ: Y = A + bx hay Tæng CP = 40.000 + 1.000X = 40.000.000 + 1.000 x 10.000 = 50.000.000®

Ph−¬ng tr×nh tuyÕn tÝnh dïng ®Ó l−îng ho¸ chi phÝ hçn hîp lμ : Y =A+ bx Trong ®ã A lμ tæng ®Þnh phÝ, b chi phÝ kh¶ biªn cho 1 ®¬n vÞ, x lμ khèi l−îng ho¹t ®éng

c) Chi phÝ hçn hîp Chi phÝ hçn hîp lμ lo¹i chi phÝ mμ b¶n th©n nã gåm c¶ c¸c yÕu tè cña ®Þnh phÝ vμ biÕn phÝ - ë møc ®é ho¹t ®éng c¨n b¶n chi phÝ hçn hîp th−êng thÓ hiÖn c¸c ®Æc ®iÓm cña chi phÝ cè ®Þnh - ë møc ®é ho¹t ®éng qu¸ møc c¨n b¶n nã thÓ hiÖn ®Æc ®iªm cña chi phÝ biÕn ®æi - Sù pha trén gi÷a chóng cã thÓ theo nh÷ng tû lÖ nhËt ®Þnh

Th¸ng

Giê c«ng lao ®éng

Chi phÝ (1000 ®)

VÝ dô: Gi¶ sö t¹i 1 DN A cã tμi liÖu chi phÝ b¶o tr× m¸y mãc thiÕt bÞ trong n¨n n nh− sau

- §Ó phôc vô cho viÖc lËp kÕ ho¹ch, kiÓm so¸t vμ chñ ®éng ®iÒu tiÕt chi phÝ hçn hîp, c¸c nhμ qu¶n trÞ DN cÇn ph¶i ph©n tÝch chi phÝ hçn hîp thμnh c¸c yÕu tè ®Þnh phÝ vμ biÕn phÝ. - Cã nhiÒu ph−¬ng ph¸p ®Ó ph©n tÝch chi phÝ hçn hîp nh− : + Ph−¬ng ph¸p ®å thÞ ph©n t¸n + Ph−¬ng ph¸p b×nh ph−¬ng bÐ nhÊt, + Ph−¬ng ph¸p cùc ®¹i, cùc tiÓu. - Sau ®©y lμ néi dung ph−¬ng ph¸p cùc ®¹i, cùc tiÓu - ph−¬ng ph¸p ®¬n gi¶n vμ ®−îc ¸p dông phæ biÕn.

14.900 17.000 14.000 16.400 19.200 20.000 16.500

5.500 7.000 5.000 6.500 7.500 8.000 6.000

1 2 3 4 5 6 7

- Ph−¬ng ph¸p cùc ®¹i, cùc tiÓu cßn ®−îc gäi lμ ph−¬ng ph¸p chªnh lÖch, - Theo ph−¬ng ph¸p nμy ph¶i x¸c ®Þnh sè liÖu chi phÝ ë c¶ 2 møc ®é ho¹t ®éng cao nhÊt vμ møc thÊp nhÊt, chªnh lÖch chi phÝ cña hai cùc ®−îc chia cho chªnh lÖch møc ®é ho¹t ®éng cña 2 cùc ®ã ®Ó x¸c ®Þnh biÕn phÝ ®¬n vÞ, c¨n cø vμo ®ã ta x¸c ®Þnh yÕu tè ®Þnh phÝ .Sau ®ã thiÕt lËp ph−¬ng tr×nh cña chi phÝ hçn hîp

Phöông phaùp ñoà thò phaân taùn

Quan s¸t ta thÊy giê c«ng lao ®éng trùc tiÕp t¨ng th× chi phÝ b¶o tr× t¨ng nh− vËy cã yÕu tè biÕn phia trong chi phÝ b¶o tr× .§Ó t¸ch yÕu tè biÕn phÝ ra khái yÕu tè ®Þnh phÝ ta sö dông ph−¬ng ph¸p cùc ®¹i cùc tiÓu

Giê c«ng lao ®éng

Chi phÝ b¶o tr×

+ Khaùi nieäm

Møc cao nhÊt

(cid:57)

+ Trình töï tieán haønh

Møc thÊp nhÊt

Sè chªnh lÖch

Theå hieän taát caû caùc ñieåm khaûo saùt leân ñoà

(cid:57)

thò

Chªnh lÖch chi phÝ

Chi phÝ kh¶ biªn ®¬n vÞ =

(cid:57)

Chªnh lÖch møc ho¹t ®éng

Keû ñöôøng hoài quy

(cid:57)

Xaùc ñònh toång chi phí baát bieán

(cid:57)

Xaùc ñònh chi phí khaû bieán ñôn vò

ĐÞnh phÝ ho¹t ®éng = Tæng chi phÝ – Chi phÝ biÕn ®æi Møc cao nhÊt : Møc thÊp nhÊt : VËy ph−¬ng tr×nh biÓu diÔn Y =

Xaây döïng phöông trình döï ñoaùn chi phí

Chi phí

oài

Phöông phaùp ñoà thò phaân taùn Phöông phaùp bình phöông beù nhaát

+ Khaùi nieäm + Heä phöông trình bình phöông beù nhaát

ôøn

Ñ ö

(1)

2900

(2)

∑xy = b∑x + a∑x² ∑y = nb + a∑x

230

Soá giôø lao ñoäng

1200 giôø

Giaûi heä phöông trình naøy seõ xaùc ñònh ñöôïc ñöôïc a vaø b töø ñoù xaây döïng phöông trình trình döï ñoaùn chi phí: y = ax + b

Thaùng

XY

X² Phöông phaùp bình phöông beù nhaát

Soá giôø lñtt (1.000 g) 1.1 1.0

CP Baûo trì (1.000 ñ) 2.650 2.500

1 2

Heä phöông trình bình phöông beù nhaát

(1) (2)

Giaûi heä phöông trình naøy xaùc ñònh

3 4 5 6

1.3 1.15 1.4 1.25

3.150 2.700 3.350 2.900

ñöôïc:

7 8 9

1.1 1.2 1.35

2.650 2.900 3.250

a = b =

Phöông trình döï ñoaùn chi phí baûo trì

maùy

10 11 12 TC

1.45 1.15 1.5 149,5

3.400 2.700 3.500 35.650

y =

(cid:190) Chi phÝ chªnh lÖch : lμ nh÷ng kho¶n chi phÝ cã ë ph−¬ng ¸n s¶n xuÊt kinh doanh nμy nh−ng kh«ng cã hoÆc chØ cã mét phÇn ë ph−¬ng ¸n s¶n xuÊt kinh doanh kh¸c. Chi phÝ chÖnh lÖch lμ mét trong nh÷ng c¨n cø quan träng ®Ó lùa chän ph−¬ng ¸n kinh doanh tèi −u.

4.2. Mét sè tiªu chÝ ph©n lo¹i kh¸c vÒ chi phÝ b)C¸c lo¹i chi phÝ ®−îc sö dông trong qu¸ tr×nh ra quyÕt ®Þnh (lùa chän c¸c ph−¬ng ¸n)

(cid:190) Chi phÝ c¬ héi : lμ lîi Ých bÞ mÊt ®i do chän ph−¬ng ¸n kinh doanh nμy thay v× chän ph−¬ng ¸n kinh doanh kh¸c (cid:190) Chi phÝ ch×m : lμ nh÷ng chi phÝ ®· bá ra trong qu¸ khø, nã kh«ng cã g× thay ®æi cho dï phÇn phÇn tμi s¶n ®¹i diÖn cho chi phÝ nμy ®−îc sö dông nh− thÕ nμo kho¹c kh«ng sö dông. Chi phÝ ch×m cã trong tÊt c¶ c¸c ph−¬ng ¸n s¶n xuÊt kinh doanh ®−îc ®−a ra xem xÐt, lùa chän..

a)Ph©n lo¹i chi phÝ theo thÈm quyÒn ra quyÕt ®Þnh Theo c¸ch ph©n lo¹i nμy, nÕu g¾n quyÒn kiÓm so¸t chi phÝ víi mét cÊp qu¶n lý nμo ®ã th× ph©n biÖt chi phÝ thμnh hai lo¹i, ®ã lμ Chi phÝ kiÓm so¸t ®−îc vμ Chi phÝ kh«ng kiÓm so¸t ®−îc - Chi phÝ kiÓm so¸t ®−îc lμ nh÷ng chi phÝ mμ c¸c nhμ qu¶n trÞ ë mét cÊp qu¶n lý nμo ®ã x¸c ®Þnh ®−îc l−îng ph¸t sinh cña nã, cã thÈm quyÒn quyÕt ®Þnh vÒ sù ph¸t sinh chi phÝ ®ã, cÊp qu¶n lý ®ã kiÓm so¸t ®−îc nh÷ng chi phÝ nμy. - Chi phÝ kh«ng kiÓm so¸t ®−îc lμ nh÷ng chi phÝ n»m ngoμi kh¶ n¨ng thÈm quyÒn quyÕt ®Þnh cña cÊp ®ã

Tình huống 1:

Chi phÝ c¬ héi

Là lợi ích sẽ bị mất đi do chọn phương án kinh doanh này thay vì chọn phương án kinh doanh khác.

(cid:190) Sau khi học xong ®¹i häc, mét sinh viªn cã sù lùa chän tham gia kho¸ häc cao häc 1 năm ë n−íc ngoμi víi chi phÝ 8.000$, hoÆc anh ta tõ bá viÖc ®i häc b»ng viÖc ®i lμm ngay với vị trí là mét nhμ quản lý có l−¬ng khëi ®iÓm 15.000$ mét năm.

Có sự khác biệt giữa các phương án

Chi phí cơ hội của việc lựa chọn phương án đi học

?

Tiếp tục...

Chi phÝ ch×m:

Tình huống 2:

Không liên quan đến tương lai!

Là những chi phí đã chi ra, cho dù nhà quản trị quyết định lựa chọn phương án nào thì khoản chi phí đó vẫn tồn tại.

(cid:122) B¹n mua 1 vÐ xem phim gi¸ 2$. Tuy nhiªn ®Õn ngày ®i xem phim b¹n ®· ®¸nh mÊt vÐ. Khi đó, trong tói b¹n cßn 2$ để b¹n cã thÓ mua 1 c¸i vÐ kh¸c. Nh−ng b¹n quyÕt ®Þnh quay vÒ nhμ xem ti vi bëi vì b¹n nghÜ r»ng bộ phim chØ ®¸ng xem víi gi¸ 2$, kh«ng ®¸ng víi gi¸ 4$.