TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM THÁI NGUYÊN
KHOA KINH TẾ & PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN
----------  -----------
BÀI GIẢNG
KHOA HỌC QUẢN LÝ
(Tài liệu lưu hành nội bộ)
TS. Dương Xuân Lâm
Thái Nguyên, 2022
MỤC MỤC
MỤC MỤC ...................................................................................................................... 2
CHƯƠNG 1 ..................................................................................................................... 5
NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG CỦA KHOA HỌC QUẢN LÝ ......................................... 5
1.1 Khái niệm, vai trò của quản lý ................................................................................... 5
1.1.1 Khái niệm về quản lý .............................................................................................. 5
1.1.2 Vai trò của quản lý ............................................................................................... 14
1.2. Những đặc điểm của khoa học quản lý .................................................................. 16
1.2.2. Tính nghệ thuật .................................................................................................... 17
1.2.3. Tính ứng dụng. ..................................................................................................... 18
1.2.4. Tính tổng hợp liên ngành..................................................................................... 19
1.3. Đối tượng, nội dung và phương pháp nghiên cứu của khoa học quản lý ............... 19
1.3.1. Đối tượng ............................................................................................................. 19
1.3.2. Nội dung nghiên cứu của khoa học quản lý ........................................................ 20
1.3.3. Phương pháp nghiên cứu của khoa học quản lý ................................................. 20
1.4. Quá trình phát triển của khoa học quản lý .............................................................. 22
1.4.1. Các tư tưởng quản lý Trung Hoa thời cổ đại. ..................................................... 22
1.4.2. Các tư tưởng quản lý thời kỳ xã hội công nghiệp (cuối TK XIX đầu XX) ........... 26
1.4.3. Các tư tưởng quản lý của xã hội đương đại (từ 1960 đến nay) .......................... 38
CHƯƠNG 2 .................................................................................................................. 44
NGUYÊN TẮC, CHỨC NĂNG VÀ CÁC PHƯƠNG PHÁP QUẢN LÝ ............... 44
2.1. Nguyên tắc quản lý ................................................................................................. 44
2.1.1. Khái niệm về nguyên tắc quản lý ......................................................................... 45
2.1.2. Các nguyên tắc quản lý cơ bản ........................................................................... 48
2.2. Chức năng quản lý .................................................................................................. 52
2.2.1 Khái niệm về chức năng quản lý .......................................................................... 52
2.2.2. Các chức năng quản lý ........................................................................................ 53
2.3. Phương pháp quản lý .............................................................................................. 68
2.3.1. Khái niệm phương pháp quản lý ......................................................................... 68
2.3.2. Các phương pháp quản lý ................................................................................... 71
CHƯƠNG 3: CÁN BỘ QUẢN LÝ ............................................................................. 79
3.1. Khái niệm, vai trò và phân loại cán bộ quản lý ...................................................... 79
3.1.2. Phân loại nhà quản lý .......................................................................................... 81
3.1.3. Vai trò của nhà quản lý ....................................................................................... 83
3.2. Đào tạo người cán bộ quản lý ................................................................................. 86
3.2.1. Kỹ năng quản lý: ................................................................................................. 87
CHƯƠNG 4. THÔNG TIN TRONG QUẢN LÝ ...................................................... 90
4.1. Khái niệm và vai trò của thông tin ......................................................................... 90
4.1.1. Khái niệm thông tin trong quản lý ....................................................................... 90
4.1.2. Đặc trưng của thông tin quản lý .......................................................................... 92
4.1.3. Vai trò của thông tin trong quản lý ..................................................................... 92
4.1.4 Các loại thông tin trong quản lý........................................................................... 93
4.2 Đảm bảo thông tin cho quản lý ................................................................................ 96
4.2.1. Hệ thống thông tin ............................................................................................... 96
4.2.2. Hệ thống thông tin quản lý (MIS: Management Information System) ................ 97
4.3. Một số công cụ và kỹ thuật thông tin ................................................................... 104
4.3.1. Mạng thông tin .................................................................................................. 104
4.3.2. Website............................................................................................................... 105
4.3.3. Hội nghị video (Video Conference) ................................................................... 105
4.3.4. Thư điện tử (Email) ........................................................................................... 105
4.3.5. Trao đổi đữ liệu điện tử (EDI) .......................................................................... 105
4.3.6. Truyền dung liệu ................................................................................................ 106
4
LỜI MỞ ĐẦU
Khoa học quản lý là một ngành khoa học nghiên cứu các quan hệ quản lý trong
một hệ thống tổ chức và những cách thức tác động; các công cụ, chính sách; hình thức
tổ chức…của chủ thể tới đối tượng quản lý nhằm đạt mục tiêu quản lý với hiệu quả
mong muốn. Để đáp ứng nhu cầu nghiên cứu và học tập cho sinh viên các ngành thuộc
trường Đại học Nông Lâm Thái Nguyên, chúng tôi biên soạn Bài giảng Khoa học quản
lý nhằm cung cấp hệ thống tri thức cơ bản, có tính lý luận chung về quản lý. Việc nắm
vững các nguyên lý quản lý, quy luật quản lý, các phạm trù và các khái niệm cơ bản của
khoa học quản lý sẽ giúp cho sinh viên có những cơ sở lý luận và phương pháp luận để
nhận thức một cách đúng đắn các môn học trong khối kiến thức cơ sở cũng như trong
khối kiến thức chuyên ngành. Kết cấu của tập bài giảng được trình bày bởi các phần và
các chương theo logic sau:
Chương 1: Nhập môn khoa học quản lý
Chương 2: Nguyên tắc, chức năng và các phương pháp quản lý
Chương 3: Cán bộ quản lý
Chương 4. Thông tin trong quản lý
5
CHƯƠNG 1
NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG CỦA KHOA HỌC QUẢN LÝ
1.1 Khái niệm, vai trò của quản lý
1.1.1 Khái niệm về quản lý
Khái niệm
Quản lý là một dạng hoạt động đặc biệt quan trọng của con người. Quản lý chứa
đựng nội dung rộng lớn, đa dạng phức tạp và luôn vận động, biến đổi, phát triển. Vì vậy,
khi nhận thức về quản lý, có nhiều cách tiếp cận và quan niệm khác nhau.
F.W Taylor (1856-1915) là một trong những người đầu tiên khai sinh ra khoa học
quản lý và là “ông tổ” của trường phái “quản lý theo khoa học”, tiếp cận quản lý dưới
góc độ kinh tế - kỹ thuật đã cho rằng: Quản lý là hoàn thành công việc của mình thông
qua người khác và biết được một cách chính xác họ đã hoàn thành công việc một cách
tốt nhất và rẻ nhất.
Fayol (1886-1925) là người đầu tiên tiếp cận quản lý theo quy trình và là người
có tầm ảnh hưởng to lớn trong lịch sử tư tưởng quản lý từ thời kỳ cận - hiện đại tới nay,
quan niệm rằng: Quản lý hành chính là dự đoán và lập kế hoạch, tổ chức, điều khiển,
phối hợp và kiểm tra.
M.P Follet (1868-1933) tiếp cận quản lý dưới góc độ quan hệ con người, khi
nhấn mạnh tới nhân tố nghệ thuật trong quản lý đã cho rằng: Quản lý là một nghệ thuật
khiến cho công việc của bạn được hoàn thành thông qua người khác.
I. Barnarrd (1866-1961) tiếp cận quản lý từ góc độ của lý thuyết hệ thống, là đại
biểu xuất sắc của lý thuyết quản lý tổ chức cho rằng: Quản lý không phải là công việc
của tổ chức mà là công việc chuyên môn để duy trì và phát triển tổ chức. Điều quyết
định đối với sự tồn tại và phát triển của một tổ chức đó là sự sẵn sàng hợp tác, sự thừa
nhận mục tiêu chung và khả năng thông tin.
Simon (1916) cho rằng ra quyết định là cốt lõi của quản lý. Mọi công việc của tổ
chức chỉ diễn ra sau khi có quyết định của chủ thể quản lý. Ra quyết định quản lý là
chức năng cơ bản của mọi cấp trong tổ chức.
Paul Hersey và Ken Blanc Harh tiếp cận quản lý theo tình huống quan niệm rằng
không có một phương thức quản lý và lãnh đạo tốt nhất cho mọi tình huống khác nhau.
Người quản lý sẽ lựa chọn phương pháp quản lý căn cứ vào tình huống cụ thể.