Bài giảng Logic học: Chương 4 - Trường ĐH Thương Mại

Chƣơng 4

CÁC QUY LUẬT LOGIC CƠ BẢN CỦA TƢ DUY

Chƣơng 4

Các quy luật logic cơ bản của tƣ duy

4.1

Định nghĩa và các đặc điểm của quy luật logic

4.2

Các quy luật cơ bản của tư duy logic

Chƣơng 4

Các quy luật logic cơ bản của tƣ duy

4.1. Định nghĩa và các đặc điểm của quy luật logic

Tính khách quan của quy luật lôgic

Các đặc điểm của quy luật logic

Tính phổ biến của quy luật lôgic

Phạm vi tác động của các quy luật lôgic hình thức

Chƣơng 4

Các quy luật logic cơ bản của tƣ duy

4.2. Các quy luật cơ bản của tƣ duy logic

Luật đồng nhất

Luật mâu thuẫn

Luật bài trung

Luật lý do đầy đủ

Chƣơng 4

Các quy luật logic cơ bản của tƣ duy

4.2. Các quy luật cơ bản của tƣ duy logic

a. Cơ sở khách quan

Là tính đồng nhất, tính ổn định tương đối về chất của các sự vật hiện tượng.

4.2.1. Quy luật đồng nhất

Chƣơng 4

Các quy luật logic cơ bản của tƣ duy

4.2. Các quy luật cơ bản của tƣ duy logic

a. Cơ sở khách quan

b. Nội dung và công thức quy luật

4.2.1. Quy luật đồng nhất

Trong quá trình suy nghĩ, lập luận thì tư tưởng phải là xác định, một nghĩa luôn đồng nhất với chính nó. Một tư tưởng được coi là chân thực, trước hết phải có nội dung xác định và giữ nguyên (đồng nhất) nội dung đó trong suốt quá trình tư duy. Công thức: a a (a là a)

Chƣơng 4

Các quy luật logic cơ bản của tƣ duy

4.2. Các quy luật cơ bản của tƣ duy logic

a. Nội dung quy luật

b. Cơ sở khách quan

4.2.1. Quy luật đồng nhất

c. Yêu cầu của quy luật và những lỗi logic có thể mắc phải khi vi phạm chúng

Chƣơng 4

Các quy luật logic cơ bản của tƣ duy

4.2. Các quy luật cơ bản của tƣ duy logic

Yêu cầu 1: Phải có sự đồng nhất của tư duy với đối tượng về mặt phản ánh

 Thứ nhất, các đối tượng khác nhau thì phân biệt với

nhau

4.2.1. Quy luật đồng nhất

 Thứ hai, các đối tượng luôn vận động, biến đổi; bản thân chúng có nhiều hình thức thể hiện trong từng giai đoạn phát triển khác nhau

Chƣơng 4

Các quy luật logic cơ bản của tƣ duy

4.2. Các quy luật cơ bản của tƣ duy logic

Yêu cầu 1: Phải có sự đồng nhất của tư duy với đối tượng về mặt phản ánh

Ngộ biện

Lỗi TD ≡ SV TD ≠ SV

Nguỵ biện

4.2.1. Quy luật đồng nhất

Phản ánh sai Phản ánh đúng

(Tuân theo quy tắc)

(Không tuân theo quy tắc)

Chƣơng 4

Các quy luật logic cơ bản của tƣ duy

4.2. Các quy luật cơ bản của tƣ duy logic

Yêu cầu 1: Phải có sự đồng nhất của tư duy với đối tượng về mặt phản ánh

4.2.1. Quy luật đồng nhất

Yêu cầu 2: Phải có sự đồng nhất giữa tư tưởng với ngôn ngữ diễn đạt nó. Cơ sở khách quan của yêu cầu này là mối liên hệ giữa tư duy và ngôn ngữ diễn đạt.

Chƣơng 4

Các quy luật logic cơ bản của tƣ duy

4.2. Các quy luật cơ bản của tƣ duy logic

Yêu cầu 1: Phải có sự đồng nhất của tư duy với đối tượng về mặt phản ánh

Yêu cầu 2:

Sử dụng từ đa nghĩa

Lỗi

Dùng từ không rõ nghĩa TD ≡ Ngôn ngữ TD ≠ N.N

4.2.1. Quy luật đồng nhất

(Diễn đạt đúng)

(Diễn đạt sai)

Câu sai cấu trúc ngữ pháp

Chƣơng 4

Các quy luật logic cơ bản của tƣ duy

4.2. Các quy luật cơ bản của tƣ duy logic

Yêu cầu 1: Phải có sự đồng nhất của tư duy với đối tượng về mặt phản ánh

4.2.1. Quy luật đồng nhất

Yêu cầu 3: Tư duy tái tạo phải đồng nhất với tư duy nguyên mẫu.

Chƣơng 4

Các quy luật logic cơ bản của tƣ duy

4.2. Các quy luật cơ bản của tƣ duy logic

a. Cơ sở khách quan

2.2. Quy luật cấm mâu thuẫn

=> Tính xác định về chất của các đối tượng được bảo toàn trong một thời gian xác định

Thể hiện ở chỗ: Một đặc điểm, một thuộc tính nào đó của sự vật, hiện tượng không thể vừa thuộc, vừa không thuộc về một sự vật, hiện tượng ấy ở trong cùng một thời gian, không gian, một mối quan hệ cụ thể.

Chƣơng 4

Các quy luật logic cơ bản của tƣ duy

4.2. Các quy luật cơ bản của tƣ duy logic

a. Cơ sở khách quan

b. Nội dung và công thức quy luật

4.2.2. Quy luật cấm mâu thuẫn

Hai phán đoán đối lập trên hoặc mâu thuẫn nhau về một đối tượng, được xét trong cùng một thời gian, cùng một quan hệ, không thể cùng chân thực, ít nhất một trong chúng giả dối. *Nói cách khác: một đối tượng, xét trong cùng thời gian, không gian, cùng một quan hệ. Không thể có 2 phán đón đối lập nhau mà cùng đúng

Công thức: 7(a 7a)

Chƣơng 4

Các quy luật logic cơ bản của tƣ duy

4.2. Các quy luật cơ bản của tƣ duy logic

a. Cơ sở khách quan

b. Nội dung và công thức quy luật

c. Yêu cầu cấm mâu thuẫn của tư duy và những lỗi logic có thể mắc phải khi vi phạm chúng

4.2.2. Quy luật cấm mâu thuẫn

Yêu cầu cấm mâu thuẫn: - Không được có mâu thuẫn trực tiếp trong lập luận khi khẳng định

Để là chân thực thì các tư tưởng phải nhất quán, phi mâu thuẫn

một đối tượng và đồng thời lại phủ định ngay chính nó

- Không được có mâu thuẫn gián tiếp trong tư duy

Chƣơng 4

Các quy luật logic cơ bản của tƣ duy

4.2. Các quy luật cơ bản của tƣ duy logic

a. Cơ sở khách quan

b. Nội dung và công thức quy luật

c. Yêu cầu cấm mâu thuẫn của tư duy và những lỗi logic có thể mắc phải khi vi phạm chúng

4.2.2. Quy luật cấm mâu thuẫn

d. Ý nghĩa của quy luật

+ Nắm vững và vận dụng đúng quy luật này giúp chúng ta tránh được những mâu thuẫn lôgic trong tư duy, trong lập luận, giúp phát hiện ra mâu thuẫn trong lập luận của người khác

+ Giúp hình thành tư duy hệ thống, rõ ràng mạch lạc không mâu thuẫn, tăng cường tính thuyết phục, độ tin cậy trong lập luận của mình.

Chƣơng 4

Các quy luật logic cơ bản của tƣ duy

4.2. Các quy luật cơ bản của tƣ duy logic

a. Cơ sở khách quan

đó tồn tại hay không tồn tại, thuộc lớp này hay lớp khác, nó

Tính xác định về chất của các đối tượng, một cái gì

4.2.3. Quy luật bài trung ( QL loại trừ cái thứ 3)

vốn có hay không có tính chất nào đó… chứ không thể có

khả năng nào khác.

Chƣơng 4

Các quy luật logic cơ bản của tƣ duy

4.2. Các quy luật cơ bản của tƣ duy logic

a. Cơ sở khách quan

b. Nội dung và công thức quy luật

4.2.3. Quy luật bài trung ( QL loại trừ cái thứ 3)

Hai phán đoán mâu thuẫn nhau về cùng một đối tượng, được khảo cứu trong cùng một thời gian và trong cùng một quan hệ, không thể đồng thời giả dối: một trong chúng nhất định phải chân thực, cái còn lại phải giả dối, không có trường hợp thứ ba

Công thức: a v 7a

Chƣơng 4

Các quy luật logic cơ bản của tƣ duy

4.2. Các quy luật cơ bản của tƣ duy logic

a. Cơ sở khách quan

b. Nội dung và công thức quy luật

4.2.3. Quy luật bài trung

c. Yêu cầu của quy luật và những lỗi logic có thể mắc phải khi vi phạm chúng

( QL loại trừ cái thứ 3)

- Quy luật này đòi hỏi về tính rõ ràng, tính xác định của tư duy.

- Luật bài trung yêu cầu phải lựa chọn – một trong hai – theo nguyên tắc “hoặc là, hoặc là” (không có giải pháp thứ ba)

- Không nên tuyệt đối hóa quy luật này, nếu tuyệt đối hóa yêu cầu của quy luật này sẽ dẫn đến cứng nhắc, siêu hình, máy móc trong nhận thức.

Chƣơng 4

Các quy luật logic cơ bản của tƣ duy

4.2. Các quy luật cơ bản của tƣ duy logic

a. Cơ sở khách quan

b. Nội dung và công thức quy luật

4.2.3. Quy luật bài trung

( QL loại trừ cái thứ 3)

c. Yêu cầu của quy luật và những lỗi logic có thể mắc phải khi vi phạm chúng

d. Ý nghĩa của quy luật

+ Nó chỉ ra cơ sở, cách thức chắc chắn để lựa chọn một trong hai tư tưởng mâu thuẫn nhau là đúng, loại bỏ tư tưởng sai lầm + Là cơ sở, nguyên tắc trong bác bỏ, chứng minh phản chứng. + Giúp chúng ta có cơ sở chắc chắn để vững tin thể hiện quan điểm của mình.

Chƣơng 4

Các quy luật logic cơ bản của tƣ duy

4.2. Các quy luật cơ bản của tƣ duy logic

a. Cơ sở khách quan

4.2.4. Quy luật lý do đầy đủ

Mối quan hệ nhân quả chính là cơ sở khách quan, mối quan hệ này dược phản ánh vào tư duy chính là cơ sở để hình thành quy luật này.

Không một lập luận nào có thể được công nhận là chân thực nếu thiếu những cơ sở đầy đủ cần thiết

Chƣơng 4

Các quy luật logic cơ bản của tƣ duy

4.2. Các quy luật cơ bản của tƣ duy logic

a. Cơ sở khách quan

b. Nội dung và công thức quy luật

4.2.4. Quy luật lý do đầy đủ

Mỗi luận điểm được rút ra trong quá trình lập luận chỉ được thừa nhận là đúng khi có đầy đủ lí do chân thực. Mọi tư tưởng đã định hình được coi là chân thực nếu như đã rõ toàn bộ các cơ sở đầy đủ cho phép xác minh hay chứng minh tính chân thực ấy Công thức: a chân thực vì có b là cơ sở đầy đủ