MỞ ĐẦU CƠ SỞ SINH HỌC CHỮA RĂNG
NGND., GS., BS. Hoàng Tử Hùng TS., BS. Hoàng Đạo Bảo Trâm
www.hoangtuhung.com
MỘT SỐ ĐỊNH NGHĨA
Operation = Thủ thuật, phẫu thuật: một quá trình mổ xẻ; một động tác hoặc nhiều động tác thực hiện trên người bệnh nhằm mục đích điều trị hoặc chăm sóc.
Chữa răng = operative dentistry: một ngành của nha khoa liên hệ đến việc phục hồi thẩm mỹ và chức năng của mô cứng từng răng.
Nha khoa phục hồi = restorative dentistry: một ngành của nha
khoa liên hệ đến việc tái lập mô cứng của răng hoặc một nhóm răng bị thương tổn do bệnh lý hoặc chấn thương.
Mosby’s Dental Dictionary © 2004
www.hoangtuhung.com
MỘT SỐ ĐỊNH NGHĨA
Operative dentistry: Một ngành của nha khoa liên quan đến chẩn đoán, tiên lượng, điều trị các răng sống hoặc không sống; liên quan đến duy trì hoặc phục hồi chức năng và tính toàn vẹn sinh lý với các mô cứng và mô mềm lân cận của khoang miệng.
Academy of Operative Dentistry
www.hoangtuhung.com
MỘT SỐ ĐỊNH NGHĨA
“Chữa răng là một nghệ thuật và khoa học về chẩn đoán, điều trị và tiên lượng các khiếm khuyết của răng; kết quả mà chữa răng cần đưa lại là một phục hồi đúng về hình thái, chức năng và thẩm mỹ đồng thời duy trì tính toàn vẹn sinh lý của răng trong mối liên hệ hài hòa với các mô cứng và mô mềm; tất cả nhằm nâng cao sức khỏe chung và hạnh phúc của người bệnh”
The Art and Science of Operative Dentistry, C.M. Sturdevant (Edit.) Mosby, © 1995
www.hoangtuhung.com
Định nghĩa Chữa răng
www.hoangtuhung.com
Một Phần / Chuyên khoa của NKPH Sửa chữa Tái tạo Cải thiện Khiếm khuyết Răng, Cơ quan răng và Bộ răng Để Điều trị các bất thường & bệnh lý, Phục hồi hình thể và chức năng, cải thiện thẩm mỹ
Nha Khoa Phục hồi
www.hoangtuhung.com
• Chữa răng: CR, Nội nha • Phục hình: Cố định, Tháo lắp (Từng / Toàn phần) • Nha chu • Cắn khớp • Cấy ghép nha khoa
LỊCH SỬ
Trong suốt một thời gian dài của nha khoa hiện đại,
“operative dentistry” là toàn bộ thực hành lâm sàng nha khoa.
Trong quá trình phát triển, tách thành các môn riêng: nội nha, nha chu, nhổ răng, phục hình, răng trẻ em, chỉnh hình, cấy ghép…
Chữa răng được coi là nền tảng của thực hành nha khoa
www.hoangtuhung.com
“The longer you can look back, the farther you can look forward” W. Churchill
và liên quan đến các lĩnh vực thực hành khác
SINH HOÏC CAÁU TRUÙC CAÙC MOÂ RAÊNG VAØ NHA KHOA PHUÏC HOÀI
www.hoangtuhung.com
Phaàn 1. Söûa soaïn xoang Phaàn 2. Phuïc hoài
Phần thứ nhất SÖÛA SOAÏN XOANG
www.hoangtuhung.com
Muïc tieâu
1. Nhaéc laïi ñöôïc ñaëc ñieåm caáu truùc vi theå
vaø thaønh phaàn caáu taïo cuûa men, ngaø, tuûy
raêng.
2. Moâ taû ñöôïc nhöõng thay ñoåi moâ hoïc cuûa
raêng do vieäc söûa soaïn xoang.
3. Neâu ñöôïc nguyeân taéc söûa soaïn xoang.
www.hoangtuhung.com
Nha khoa hieän ñaïi: (cid:1)Döï phoøng (cid:1)Bảo tồn (cid:1)Can thiệp tối thiểu / Xâm lấn tối thiểu Moïi bieän phaùp döï phoøng saâu raêng vaø caùc giai ñoaïn ñieàu trò phuïc hoài neân ñöôïc coi laø “noäi nha döï phoøng”.
Caàn hieåu bieát:
(cid:2) caáu truùc raêng bình thöôøng (cid:2) nhöõng thay ñoåi lieân quan ñeán tuoåi (cid:2) phaûn öùng cuûa moâ vôùi beänh lyù vaø caùc can
www.hoangtuhung.com
thieäp phuïc hoài
MEN – NGAØ – TUÛY
(cid:3)Caáu truùc vi theå
(cid:3)Thaønh phaàn caáu taïo
(cid:3)Tính chaát vaät lyù
(cid:3)Caùc ñaëc ñieåm sinh lyù vaø beänh lyù
www.hoangtuhung.com
Thaønh phaàn caáu taïo moâ cöùng
Khoaùng
Chaát höõu cô Nöôùc
% Khoái löôïng
% Theå tích
www.hoangtuhung.com
MEN RAÊNG
www.hoangtuhung.com
Caáu truùc vi theå men raêng
• Truï men: ñôn vò caáu truùc
(cid:4)Ñöôøng kính:
5µm beà maët > tieáp noái men ngaø
(cid:4)Maät ñoä:
20 000 – 30 000/mm2 tieáp noái men ngaø > beà maët (cid:4)Caáu taïo: tinh theå hydroxy apatite
www.hoangtuhung.com
Thaønh phaàn caáu taïo men raêng
• 1. Nöôùc:
• 2. Khuoân höõu cô:
voû hydrat bao boïc quanh tieåu tinh theå
• 3. Thaønh phaàn tinh theå:
raõnh, tieáp noái men ngaø, coå raêng
www.hoangtuhung.com
Ca10 (PO4)6 (OH)2 Möùc ñoä khoaùng hoùa: beà maët > tieáp noái men ngaø
Tính chaát vaät lyù cuûa men raêng
• Ñoä daøy cuûa men raêng raát thay ñoåi
Raêng vónh vieãn / Raêng söõa: 2 laàn
(cid:4)Loaïi raêng
ÔÛ raêng vónh vieãn:
• rìa caén vaø ñænh muùi: 2,5 mm • vuøng coå: vaøi micron
ÔÛ caùc raêng cöûa giöõa vaø cöûa beân döôùi vónh vieãn:
Maët ngoaøi: 0,8 mm Maët trong: 0,55 mm Maët gaàn thöôøng moûng hôn maët xa
(cid:4)Vuøng
www.hoangtuhung.com
(cid:4) Ñoä moøn
• 1. Ñoä cöùng:
cöùng nhaát vaø gioøn nhaát trong cô theå beà maët > lôùp trong sau khi sinh > tröôùc khi sinh
2. Maøu:
trong, aùnh xanh xaùm - vaøng nhaït Yeáu toá quyeát ñònh maøu raêng: ngaø raêng men raêng:ñoä trong vaø tính ñoàng nhaát
chieàu daøy lôùp men
www.hoangtuhung.com
3. Tính thaám:
Caùc chaát phaân töû löôïng nhoû: chaát maøu, nöôùc, coàn
Töø 2 phía:moâi tröôøng mieäng
phía ngaø tuûy
Sau khi raêng moïc: ít xoáp hôn, ít thaám hôn
Cô cheá: maøng thaám vaø trao ñoåi ion
khoâng phaûi laø hoaït ñoäng chuyeån hoùa
Taùc duïng:
www.hoangtuhung.com
Duy trì vaø bieán ñoåi thaønh phaàn cuûa men
NGAØ RAÊNG
ngaø gian oáng
ngaø quanh tuûy ñaõ khoaùng hoùa
ngaø quanh oáng
ñuoâi nguyeân baøo ngaø
caàu calci
vuøng khoaùng hoùa
maët khoaùng hoùa
tieàn ngaø tröôûng thaønh
tieàn ngaø
tieàn ngaø non
nguyeân baøo ngaø
www.hoangtuhung.com
Caáu truùc vi theå ngaø raêng
• OÁng ngaø: ñôn vò caáu truùc (cid:4)Ñöôøng kính:
Gaàn tuûy: 5µm
Ngoaïi vi: 2µm
(cid:4)Maät ñoä: trung taâm - ngoaïi vi
thaân raêng - coå raêng - vuøng choùp
theo tuoåi
www.hoangtuhung.com
Caùc thaønh phaàn trong oáng ngaø
1. Ñuoâi nguyeân baøo ngaø:
(cid:5) moät phaàn ba phía tuûy cuûa ngaø
(Brännström, 1972)
☺ xuyeân suoát toaøn boä beà daøy cuûa ngaø raêng
daøi 2 –3 mm, 5 mm
• Ñöôøng kính:
www.hoangtuhung.com
– Tröôùc khi vaøo tieàn ngaø: 4 - 5 m m – Ngaø gaàn tuûy: 1 ñeán 3 m m – Ngaø xa tuûy: 0,5 - 1 m m
2. Thaàn kinh: (cid:4) khoaûng 0,2mm (Byers, M.R., 1983)
tôùi saùt tieáp noái men ngaø (La Fleche, R.G., 1985)
(cid:4) khoâng myelin (cid:4) khoâng coù tieáp noái synapse, khôùp kín hay khôùp
khe giöõa sôïi truïc vaø nguyeân baøo ngaø
• Traàn tuûy, söøng tuûy > Thaønh tuûy, coå raêng, chaân
raêng
• Ngaø vuøng cheõ (saøn tuûy) vaø ngaø thöù ba: khoâng coù
www.hoangtuhung.com
thaàn kinh 3. Dòch ngaø
Thaønh phaàn caáu taïo cuûa ngaø raêng
(cid:4) khaùc vôùi men raêng (cid:4) töông töï xeâ maêng vaø xöông • 1. Thaønh phaàn höõu cô:
91% collagen + 9% khoâng collagen
• 2. Thaønh phaàn voâ cô:
nhoû hôn caùc tinh theå ôû men raêng töông töï nhö tinh theå ôû xeâ maêng vaø xöông 90% ngaø quanh oáng - 50% ngaø gian oáng
Tinh theå hydroxy apatite:
www.hoangtuhung.com
• 3. Nöôùc
Tính chaát vaät lyù cuûa ngaø raêng
1. Ñoä cöùng
Men raêng > Ngaø raêng > Xöông vaø xeâ maêng
(cid:4) Ít phuï thuoäc vò trí:
thaân raêng, coå raêng, chaân raêng
(cid:4) Phuï thuoäc ñoä saâu:
Cöùng nhaát:caùch tuûy 0,5mm cho tôùi khoaûng
giöõa lôùp ngaø
Meàm ôû gaàn tuûy, vuøng ngaø voû
(cid:4) Ngaø xô hoùa cöùng hôn haún so vôùi ngaø bình
www.hoangtuhung.com
thöôøng
2. Maøu: vaøng nhaït
3. Ñaøn hoài cao, xoáp vaø coù tính thaám
• Deã thaåm thaáu:
(cid:4)lôùp ngaø moûng (cid:4)phaân töû kích thöôùc nhoû (cid:4)beà maët ngaø bò xöû lyù baèng acid
• Khoù thaåm thaáu:
(cid:4)xô hoùa (cid:4)fluorine vaø chlohexidine
www.hoangtuhung.com
(baùm vaøo thaønh oáng ngaø)
Nhöõng phaûn öùng cuûa ngaø tröôûng thaønh
ngaø voû
(cid:1) Ngaø xô (cid:1) Ngaø cheát (cid:1) Ngaø thöù phaùt sinh lyù (Ngà lớp/thứ hai)
(cid:1) Ngaø thöù phaùt söûa chöõa
www.hoangtuhung.com
(ngà lớp/thứ ba)
www.hoangtuhung.com
Thay ñoåi caáu truùc vi theå cuûa ngaø raêng Trong giai ñoaïn hình thaønh ngaø quanh tuûy nguyeân phaùt (a) Ngay sau khi raêng moïc leân (b) Sau khi moïc vaøi naêm (c) Sô ñoà phía treân moâ taû hình aûnh quan saùt ñöôïc ôû laùt caét ngang qua vò trí ñöôøng vaïch trong laùt caét doïc ôû sô ñoà phía döôùi
ngaø quanh oáng ngaø gian oáng ngaø thöù hai giai ñoaïn sôùm ngaø thöù hai giai ñoaïn muoän tieàn ngaø nhuù nguyeân baøo ngaø vaø nguyeân baøo ngaø
Caùc thuyeát veà caûm giaùc ngaø
A. Ngaø nhaän bieát kích thích moät caùch tröïc tieáp bôûi caùc sôïi thaàn kinh B. Nguyeân baøo ngaø ñoùng vai troø thuï theå C. Caùc thuï theå bò kích thích bôûi söï dòch chuyeån cuûa chaát dòch trong oáng ngaø
ÑAU
ngaø quanh oáng ngaø gian oáng tieàn ngaø
www.hoangtuhung.com
A
B
C
TUÛY RAÊNG
men ngaø voû
ngaø quanh tuûy
tieàn ngaø
nguyeân baøo ngaø
vuøng Weil
vuøng löôõng cöïc
www.hoangtuhung.com
maïng löôùi thaàn kinh Raschkow maïng löôùi mao maïch döôùi nguyeân baøo ngaø
Ñaëc ñieåm tuaàn hoaøn tuûy
(cid:4) Giaøu maïch maùu – Naèm trong moät buoàng kín (cid:4) Nhieàu mao maïch haàu nhö khoâng coù chöùc naêng
khi tuûy ôû traïng thaùi bình thöôøng
(cid:4) Thoâng ñoäng-tónh maïch (cid:4) Thaønh maïch moûng caû veà kích thöôùc tuyeät ñoái cuõng nhö khi so saùnh vôùi kích thöôùc ñöôøng kính cuûa maïch
(cid:4) Thaønh bieåu moâ khoâng lieân tuïc vaø mao maïch
www.hoangtuhung.com
daïng cöûa soå Xung huyeát tuûy khu truù vaø lan toûa coù theå xaûy ra gaàn nhö töùc thì maø khoâng caàn quaù trình taêng sinh caùc mao maïch
PHÖÙC HÔÏP NGAØ - TUÛY
(cid:4)nguoàn goác phoâi thai (cid:4)chöùc naêng: thoáng nhaát veà caùc phaûn öùng
sinh lyù vaø beänh lyù
• Ngaø laø moät moâ soáng, cuøng vôùi tuûy raêng taïo thaønh phöùc hôïp ngaø-tuûy, coù chöùc naêng quan troïng ñoái vôùi toaøn boä söï soáng vaø hoaït ñoäng cuûa raêng.
www.hoangtuhung.com
Thay ñoåi moâ hoïc cuûa raêng khi söûa soaïn xoang:
1. Taïi beà maët
• 2. ÔÛ caùc vuøng moâ lieân quan
www.hoangtuhung.com
LÔÙP MUØN
(cid:2) Daøy 2µm (cid:2) Baûn chaát:
laø hieän töôïng lyù hoïc coù yù nghóa sinh hoïc
(cid:2) Thaønh phaàn:
(cid:4)maûnh vuïn tinh theå cuûa men, ngaø (cid:4)khuoân ngaø gian oáng vaø quanh oáng (cid:4)caùc thaønh phaàn trong oáng ngaø (cid:4)nöôùc, dòch ngaø, nöôùc boït, vi khuaån
(cid:2) Hình thaønh nuùt muøn
www.hoangtuhung.com
Ñaëc ñieåm lôùp muøn: (cid:4)Thaønh phaàn lôùp muøn thay ñoåi phuï thuoäc caáu truùc moâ raêng bò maøi vaø kyõ thuaät maøi (cid:4)Lôùp muøn laøm giaûm doøng chaûy cuûa chaát dòch töø ngaø ra vaø giaûm tính thaám cuûa ngaø (cid:4)Lôùp muøn khoâng phaûi laø moät caáu truùc oån
ñònh
(cid:4)Acid yeáu ñeå trong thôøi gian vöøa ñuû (cid:7)
Thay ñoåi lôùp muøn, giöõ laïi nuùt muøn
www.hoangtuhung.com
Nhöõng thay ñoåi caáu truùc cuûa phöùc hôïp ngaø tuûy (cid:2) Taïo ngaø quanh oáng thöù phaùt (cid:2) Taïo ngaø trong oáng (cid:2) Taùch rôøi lôùp tieàn ngaø vaø lôùp nguyeân baøo
ngaø
(cid:2) Nhaân nguyeân baøo ngaø di chuyeån vaøo loøng
oáng ngaø
(cid:2) Xaùo troän vaø phaù vôõ caùc thaønh phaàn cuûa
oáng ngaø
(cid:2) Co maïch – Taêng tuaàn hoaøn tuûy
www.hoangtuhung.com
Co maïch - taêng tuaàn hoaøn tuûy
(cid:2) Taêng tuaàn hoaøn coù theå ñöôïc coi laø cô cheá baûo veä, khôûi ñaàu cho vieäc söûa chöõa nhöõng
toån thöông
(cid:2) Xaûy ra thoaùng qua khoâng ñeå laïi bieán chöùng
laâm saøng (cid:7) Vieâm tuûy hoài phuïc
(cid:2) Khi tuaàn hoaøn tuûy bò ngaên chaën khu truù hoaëc lan toûa vôùi möùc ñoä vaø thôøi gian ñuû lôùn (cid:7) Vieâm tuûy khoâng hoài phuïc
www.hoangtuhung.com
Nguyeân nhaân 1. Nhieät ñoä: Noùng quaù möùc vaø chaùy ngaø khi maøi 2. Taùc ñoäng khi xöû lyù beà maët xoang: • •
Laøm khoâ quaù möùc ngaø raêng sau söûa soaïn Taùc ñoäng lyù hoïc hoaëc hoùa hoïc cuûa dòch treân maët xoang (cid:1) Thay ñoåi caáu truùc vi theå ngaø raêng (cid:1) Thoaùi hoùa nhuù nguyeân baøo ngaø, nguyeân
baøo ngaø
www.hoangtuhung.com
(cid:1) Taïo ngaø thöù ba, hình thaønh vuøng ngaø cheát (cid:1) Vieâm tuûy – Cheát tuûy
Ảnh hưởng của tuổi đối với phản ứng cuûa phöùc hôïp ngaø tủy
Ñaëc ñieåm tích tuoåi cuûa phöùc hôïp ngaø tuûy: (cid:4) Khoái ngaø raêng daøy: söøng tuûy, saøn tuûy (cid:4) Ñöôøng kính oáng ngaø thu heïp: xô hoùa (cid:4) Maät ñoä oáng ngaø thaáp: xô hoùa bít kín oáng ngaø (cid:4) Buoàng tuûy heïp: ngaø thöù phaùt, saïn tuûy (cid:4) Tuaàn hoaøn tuûy giaûm
www.hoangtuhung.com
ÔÛ tuoåi 55, moâ tuûy coù theå tích baèng khoaûng moät phaàn naêm so vôùi ôû tuoåi 25 vaø chæ chöùa moät phaàn naêm nguoàn cung caáp maùu
KHI NAØO CAÀN TAÏO LOÃ TRAÙM?
1. Ñaõ hình thaønh loã saâu 2. Raêng coøn traùm ñöôïc (moâ cöùng coøn laïi) 3. Nhöõng vaán ñeà lieân quan/keá hoïach ñieàu trò:
www.hoangtuhung.com
– beänh tuûy raêng – beänh nha chu – tình traïng caùc raêng khaùc
Nguyeân taéc söûa soaïn xoang
1. Maøi raêng: (cid:4)Muõi khoan ñuû saéc (cid:4)Maøi giaùn ñoaïn vôùi aùp löïc ñaët leân tay khoan
nheï nhaøng
(cid:4)Tia nöôùc laøm maùt muõi khoan ôû dieän caét (cid:4)Chú ý hieäu öùng “che khuaát”: raêng ngaên caûn tia nöôùc phun thaúng vaøo muõi khoan • Maøi raêng vôùi toác ñoä cao khoâng cónước phun vaø söû duïng thuoác teâ gaây co maïch ñeàu coù haïi vôùi tuûy raêng
www.hoangtuhung.com
Chuù yù quan troïng
Moâ raêng caàn ñöôïc baûo toàn caøng nhieàu caøng toát. Vieäc söûa soïan loã traùm laëp ñi laëp laïi khoâng traùnh khoûi laøm raêng tieáp tuïc suy yeáu, vì vaäy, söï toàn taïi laâu daøi cuûa mieáng traùm laø ñoøi hoûi quan troïng baäc nhaát
Vaät lieäu traùm, duø coù toát nhaát, cuõng khoâng thay theá ñöôïc moâ raêng laønh maïnh, caû veà chöùc naêng vaø thaåm myõ, ñaét tieàn!
www.hoangtuhung.com
Giá trị của phục hồi phụ thuộc phần lớn vào hiểu biết và kỹ năng mà thầy thuốc đặt vào chứ không phải là giá cả của vật liệu.
HAI KYÕ THUAÄT CÔ BAÛN
• TRAÙM TRÖÏC TIEÁP: • -Daïng deûo khi ñaët vaøo (cid:8)coù theå uoán khuoân vaø taïo
hình
• -Nhieàu uùng duïng • TRAÙM GIAÙN TIEÁP: • -Phaûi qua giai ñoïan chuaån bò ôû Lab (cid:8)phaûi taïo loã coù
thaønh thích hôïp (thoát)
www.hoangtuhung.com
• -Gaén treân raêng baèng vaät lieäu gaén.
VAÁN ÑEÀ LÖU
• Vaät lieäu traùm löu trong loã traùm hoaëc treân beà maët
raêng theo 2 cô cheá
Theo cô cheá daùn, coù 2 loaïi: –Vi ngaøm (vi löu cô hoïc) –Daùn hoùa hoïc qua trao ñoåi ion
www.hoangtuhung.com
• - Ngaøm cô hoïc • - Daùn
VAÁN ÑEÀ BEÀN CHAÉC
• TRÖÔÙC ÑAÂY: raêng giöõ mieáng traùm • (cid:8)moâ raêng phaûi ñuû vöõng chaéc
• HIEÄN NAY: vaät lieäu daùn (cid:8) mieáng traùm taêng
cöôøng cho moâ raêng
www.hoangtuhung.com
• Cần chú ý: Mỗi vật liệu đòi hỏi tạo lỗ trám phù hợp
• Chuaån bò xoang tröôùc khi phuïc hoài: (cid:2) Laøm saïch:
(cid:5)Hoùa chaát: coàn, oxy giaø ☺Nöôùc
• kích thích tuûy
• aûnh höôûng chaát löôïng daùn
(cid:2) Laøm khoâ:
www.hoangtuhung.com
(cid:5)Boâng goøn ☺Thoåi hôi nheï ☺Coân giaáy
Duïng cuï maøi moøn nhôø thoåi caùt Söû duïng caùc buïi laøm moøn maøi caét caáu truùc raêng (cid:2) Nhöôïc ñieåm:
(cid:4)Khoâng coù caûm giaùc xuùc giaùc khi maøi (cid:4)Buïi maøi moøn khoâng taïo ñöôïc moät phaïm vi laøm
vieäc roõ raøng
(cid:4)AÛnh höôûng söùc khoûe cuûa beänh nhaân vaø ngöôøi thöïc
(cid:2) ÖÙng duïng:
hieän kyõ thuaät khi hít phaûi
Laøm saïch hoá raõnh:
www.hoangtuhung.com
ñaët sealant chaån ñoaùn saâu maët nhai
Thieát bò laser (cid:2) Caét moâ cöùng nhôø sinh nhieät (cid:2) Taêng nhieät ñoä tuûy 50C (cid:7) huûy hoaïi tuûy (cid:2) ÖÙng duïng:
(cid:1)Laøm saïch hoá raõnh (cid:1)Giaûm nhaïy caûm beà maët chaân raêng bò loä (cid:1)Laøm nhaùm beà maët moâ cöùng
(phoái hôïp hoaëc thay theá cho acide xoi moøn) (cid:1)Laáy boû moâ bò saâu hoaëc moâ tuûy chaân raêng trong
www.hoangtuhung.com
noäi nha.
Phần thứ hai PHUÏC HOÀI
PHẢN ỨNG TỦY ĐỐI VỚI CAÙC KỸ THUẬT VAØ VẬT LIỆU
www.hoangtuhung.com
MUÏC TIEÂU
1. Trình baøy ñöôïc khaùi nieäm töông hôïp sinh hoïc
vaø vaät lieäu sinh hoïc.
2. Moâ taû ñöôïc caùc aûnh höôûng cuûa moät soá vaät lieäu phuïc hoài thöôøng söû duïng ñoái vôùi caùc caáu truùc caùc moâ cuûa raêng.
3. Trình baøy ñöôïc baûn chaát hieän töôïng quaù caûm
www.hoangtuhung.com
ngaø vaø moái lieân quan ñeán söï hình thaønh vi keõ.
Daøn baøi
• 1. Tính töông hôïp cuûa vaät lieäu nha khoa vaø
khaùi nieäm vaät lieäu sinh hoïc
• 2. Caùc vaät lieäu thöôøng söû duïng
3. Vi keõ
www.hoangtuhung.com
• 4. Hieän töôïng quaù caûm ngaø
• Tính töông hôïp cuûa vaät lieäu nha khoa vaø
khaùi nieäm vaät lieäu sinh hoïc
www.hoangtuhung.com
Tính an toaøn cuûa vaät lieäu nha khoa
(cid:2) Thuaät ngöõ: (cid:4) Tröôùc ñaây: töø “ñoäc tính “ (cid:4) Töông hôïp sinh hoïc laø tính hoøa hôïp vôùi söï soáng vaø khoâng gaây ñoäc hoaëc thöông toån ñeán chöùc naêng sinh hoïc.
www.hoangtuhung.com
(cid:2) Töông hôïp sinh hoïc ñöôïc ñaùnh giaù theo: (cid:4) Tính ñoäc taïi choã: phaûn öùng cuûa tuûy, nieâm maïc (cid:4) Phaûn öùng toaøn thaân: gaây dò öùng, sinh ung thö
Yeâu caàu ñoái vôùi vaät lieäu nha khoa
(cid:4) Khoâng gaây haïi cho tuûy vaø moâ meàm
(cid:4) Khoâng chöùa caùc chaát coù khaû naêng khuyeách taùn ñoäc tính, giaûi phoùng vaø ñi vaøo heä tuaàn hoaøn, gaây
phaûn öùng ñoäc toaøn thaân
(cid:4) Khoâng coù caùc yeáu toá deã gaây phaûn öùng dò öùng
www.hoangtuhung.com
(cid:4) Khoâng coù tieàm naêng gaây ung thö
• Vaät lieäu sinh hoïc laø moät chaát
(khoâng phaûi thuoác), ñöôïc söû duïng ñeå ñieàu trò, boå sung, hoaëc thay theá moät phaàn moâ, cô quan, hoaëc chöùc naêng naøo ñoù cuûa cô theå.
www.hoangtuhung.com
• Khoa hoïc vaät lieäu sinh hoïc nha khoa phaûi döïa treân cô sôû kieán thöùc veà sinh hoïc, keát hôïp vôùi vieäc söû duïng caùc vaät lieäu ñöôïc laøm ñeå söû duïng trong mieäng. Moät vaät lieäu duø coù beàn chaéc ñeán ñaâu nhöng gaây toån thöông cho tuûy vaø moâ meàm thì cuõng khoâng phaûi laø vaät lieäu toát.
Vaät lieäu nha khoa töông töï nhö caùc vaät lieäu söû duïng
trong chænh hình, caùc boä phaän tim maïch nhaân
taïo, phaãu thuaät thaåm myõ, nhaõn khoa; töùc laø,
chuùng laøm vieäc trong ñieàu kieän tieáp xuùc vôùi
nhieàu moâ khaùc nhau trong cô theå.
(cid:3)vaät lieäu sinh hoïc
(cid:3)tính töông hôïp sinh hoïc
(cid:3)chaáp nhaän sinh hoïc
Vaät lieäu sinh hoïc nha khoa coù moâi tröôøng vaät chuû
www.hoangtuhung.com
ñaëc bieät phöùc taïp.
LÖÏA CHOÏN VAÄT LIEÄU
Cần chú ý : Bản chất vật liệu Cô cheá vaø phöông phaùp löu giöõ vaät lieäu.
www.hoangtuhung.com
Haïn cheá hình thaønh vi keõ, döï phoøng saâu taùi phaùt Khaû naêng giuùp taùi khoùang? Toàn taïi laâu daøi, khaùng gaõy hoaëc moøn? Khaû naêng baûo toàn moâ raêng coøn laïi?
Thaåm myõ
Caùc vaät lieäu thöôøng söû duïng
oAmalgam
oXi-maêng
oComposite
www.hoangtuhung.com
Amalgam
www.hoangtuhung.com
Ñaëc ñieåm cuûa Amalgam
(cid:4) Thaønh phaàn: Hôïp kim coù baïc + Thuûy ngaân (cid:4) Trơ - ít kích thích tủy (cid:4) Bản thaân thủy ngaân dường như khoâng gaây phản
ứng tủy
(cid:4) Nhieãm ñoäc toaøn thaân:
da, tieâu hoùa, phoåi (beänh nhaân – nhaân vieân nha khoa), thaûi tröø chaäm
www.hoangtuhung.com
(cid:4) OÂ nhieãm moâi tröôøng: rôi vaõi, bay hôi
Phản ứng cuûa tủy ñoái vôùi phuïc hoài amalgam
• Cô cheá: (cid:4) Lyù học: đặt vaø nhồi neùn amalgam
daãn ñieän, daãn nhieät
(cid:4) Khoâng phải laø caùc đặc tính nhiệt, hoùa học,
hay độc tính
(cid:4) Lieân quan tới caùc ống ngaø mới bị cắt (cid:4) Ít ảnh hưởng tôùi caùc ống ngaø ñaõ ñöôïc sửa chữa do quaù trình bệnh lyù cũ hoặc quy trình điều trị trước đaây
www.hoangtuhung.com
Đặc điểm moâ bệnh học thường thấy ở caùc răng phục hồi amalgam
(cid:2) Bạch cầu trung tính tập trung daøy đặc giữa lớp tiền ngaø
vaø lớp nguyeân baøo ngaø
• (cid:7) đẩy lớp nguyeân baøo ngaø ra xa khỏi lớp tiền ngaø vaø
lấn saâu vaøo moâ tủy
• (cid:7) tạo abscess (cid:2) Mức độ thaâm nhập thủy ngaân qua men vaø ngaø phuï
thuoäc mức độ khoaùng hoùa:
(cid:4) tuổi (cid:4) tình traïng beänh lyù:
www.hoangtuhung.com
raêng saâu, maát khoaùng, oáng ngaø hôû chết tủy (thaønh phần nước thấp)
Một số ý kiến về ngà-tủy sau trám amalgam
(cid:2) Nếu khoâng coù lớp loùt, vuøng ngaø răng gần amalgam coù tỷ lệ thủy ngaân cao; thủy ngaân cản quang đi vaøo tủy răng người sau 6 ngaøy (Soremark, 1968)
(cid:2) Thủy ngaân khoâng đi từ phục hồi amalgam vaøo tủy. Thực tế, noù khoâng thấm qua ngaø răng đaõ được laøm mất khoaùng trước khi đặt amalgam.
www.hoangtuhung.com
• Khi phase γ2 bị ăn moøn, thủy ngaân khoâng thoaùt ra ngoaøi như thiếc maø thấm ngược vaøo amalgam vaø tiếp tục phản ứng với caùc phần tử hợp kim chưa phản ứng (Kurosaki vaø Fusayama, 1969; Stephen vaø Igram, 1973) (cid:2) Lớp ngaø cản quang nhiều nằm dưới phục hồi amalgam: khoâng thấy thủy ngaân, chæ thấy kẽm vaø thiếc với nồng độ cao (van der Linden, van Aken 1973; (Halse, 1975 )
Xi-maêng
www.hoangtuhung.com
Xi-maêng voâ cô
Thaønh phaàn: Boät oxit kim loaïi + Phosphoric acid Phosphoric acid trong hỗn hợp xi-măng bị đẩy vaøo caùc ống ngaø(cid:1)kích thích tủy
(cid:2) Xi-maêng silicate: Khi traùm: pH<3 Sau 1thaùng: pH<7
(cid:2) Xi-maêng phosphate keõm:
www.hoangtuhung.com
Khi traùm: pH» 2 Sau 24 giôø: pH» 5,5 Coù theå thaám qua lôùp ngaø daøy 1,5mm
• Caùc chaát baûo veä: (cid:4) Varnish (cid:4) Vật liệu daùn ngaø:
primer: taïo lôùp lai, daùn caùc ống ngaø
(cid:4) Cácvậtliệuchốngê: nuùt cơ học caùc ống ngaø +
www.hoangtuhung.com
trung hoøa acid
Xi-maêng höõu cô
Thaønh phaàn loûng: Polyacrylic acid (cid:4) yếu hơn nhiều so với phosphoric acid (cid:4) laø polymer coù phaân tử lượng cao (cid:1) khoù khuyếch taùn qua oáng ngaø vaøo tuûy (cid:7)Ít kích thích hơn so với xi-măng silicate, xi-măng
phosphate kẽm, composite QTH
www.hoangtuhung.com
• (do khoâng coù acid mạnh vaø monomer)
• Xi-maêng polycarboxylate
• Xi-măng Glass Ionomer
(cid:4) Khi traùm: pH» 2 ñeán 3
(cid:4) Taêng nhanh khi phaûn öùng
(cid:4) Sau 24 giôø: pH» 6
• Đối vôùi tuûy, töông töï ZOE, ít kích thích hôn so
www.hoangtuhung.com
vôùi xi-maêng phosphate keõm
Fluor
(cid:2) Men raêng:
Lôùp men beà maët/ Lôùp saâu: 20 laàn 50 µm beà maët: 300 - 1.200 ppm hoaëc cao hôn
(cid:2) Ngaø raêng:
Vuøng gaàn tuûy > vuøng gaàn men raêng
Vai troø:
taùi khoaùng hoùa öùc cheá saâu raêng
www.hoangtuhung.com
Cô cheá: fluorine hoaëc chlorine thay theá nhoùm hydroxyl
(cid:1)nöôùc uoáng, thöùc aên, kem ñaùnh raêng (cid:1)tuoåi: haáp thu fluor + fluor cuûa ngaø thöù phaùt (cid:1)beà maët cuûa raêng, ñoä moøn (cid:1)vaät lieäu
www.hoangtuhung.com
Caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán haøm löôïng fluor
Phuïc hoài composite
(cid:1) Chaát xoi moøn
(cid:1) Heä thoáng daùn vaø söï hình thaønh lôùp lai
www.hoangtuhung.com
(cid:1) Phuïc hoài composite quang truøng hôïp
Chất xoi moøn
Phosphoric acid 37%
Caùc thaønh phaàn cuûa ngaø raêng ñöôïc khöû khoaùng moät caùch choïn loïc:
(cid:4) Ngaø quanh oáng bò khöû khoaùng nhanh hôn khuoân
ngaø gian oáng (cid:1) laøm roäng caùc oáng ngaø: daïng pheãu
www.hoangtuhung.com
(cid:4) Boäc loä caùc khuoân collagen cuûa ngaø gian oáng
Bề mặt ngaø răng sau khi xoi moøn
Thay ñoåi bề mặt ngaø răng (10µm) : (cid:4) laáy ñi thaønh phaàn voâ cô (cid:4) giöõ laïi khuoân collagen vaø caùc nuùt muøn (cid:7)Xử lyù bằng acid yếu trong thời gian ngắn, caùch ly
vaø rửa sạch:
www.hoangtuhung.com
(cid:4) tạo điều kiện daùn tốt (cid:4) gaây phản ứng tối thiểu ôû tủy
LÔÙP LAI
(cid:2) Thaønh phaàn: Lưới collagen
Nuùt muøn
Primer
www.hoangtuhung.com
(cid:2) Ñoä aåm aûnh höôûng ñeán chaát löôïng daùn: (cid:4) Caáu truùc ngaø (cid:4) Kyõ thuaät laøm khoâ (cid:4) Loaïi vaät lieäu söû duïng
Composite quang truøng hợp
(cid:4)Höõu cô: monomer (cid:4)Voâ cô: haït ñoän (cid:2) AÛnh höôûng sinh hoïc:
(cid:4)Monomer dư chưa truøng hợp (cid:1)Kyõ thuaät truøng hôïp (cid:4)Vi keõ do co khi truøng hôïp (cid:1)Kỹ thuật traùm từng lớp
www.hoangtuhung.com
(cid:2) Thaønh phaàn:
VI KEÕ
(cid:2) Brännström vaø coäng söï (1971; 1974):
• Nhieãm khuaån do vi keõ ñe doïa tuûy nhieàu hôn
ñoäc tính cuûa vaät lieäu phuïc hoài
(cid:2) Nordenvall vaø coäng söï (1979)
• Neáu coù 1 vi sinh vaät naèm laïi trong lôùp muøn ngaø,
ôû ñieàu kieän thuaän lôïi, trong voøng 24 giôø, noù coù
www.hoangtuhung.com
theå sinh soâi thaønh 100 tyû vi sinh vaät
(cid:2) Bergelholtz (1982): • Ngaø raêng: ít dinh döôõng
dòch ngaø chöùa caùc yeáu toá baûo veä
Vi khuaån phaùt trieån döôùi phuïc hoài nhôø nguoàn dinh döôõng töø keõ hôû bôø
(cid:2) Pashley (1990): • Ngaø ñaõ ñöôïc xöû lyù baèng acid (laáy ñi muøn ngaø vaø
moät phaàn ngaø quanh oáng)
www.hoangtuhung.com
• (cid:1)taêng tính thaám theâm treân 50% • (cid:1)vi khuaån deã xaâm nhaäp oáng ngaø
QUAÙ CAÛM NGAØ
• Caùc yeáu toá aûnh höôûng: • • • • • • ngaø
www.hoangtuhung.com
(1) tuoåi vaø giôùi cuûa ngöôøi beänh; (2) tuoåi cuûa raêng; (3) tình traïng xô hoùa; (4) möùc ñoä saùt tuûy; (5) coù hay khoâng coù lôùp loùt; (6) ñoä saâu cuûa sang thöông so vôùi ñoä daøy söûa chöõa ñöôïc hình thaønh.
Khoâng coù trieäu chöùng sau ñieàu trò:
(cid:4) söï daùn vi cô hoïc toaøn veïn, khoâng coù keõ hôû hoaït
ñoäng
(cid:4) coù ngaø xô hoùa, ngaø söûa chöõa, vaø lôùp ngaø ñuû daøy
www.hoangtuhung.com
ñeå ngaên caûn trieäu chöùng
• Nhaïy caûm ôû giai ñoaïn sôùm: (cid:4) Lôùp ngaø khoâng ñuû daøy (cid:4) Söï phaùt trieån caùc ñuoâi gai khoång loà taïm thôøi do caùc ñaàu taän thaàn kinh naèm ôû moâ tuûy ngoaïi vi, ñaëc bieät ôû lôùp nguyeân baøo ngaø vaø vuøng tieàn ngaø, bò thöông (cid:1)taêng quaù caûm ngaø
www.hoangtuhung.com
(cid:4) Thôøi gian caàn thieát ñeå hoaøn thaønh quaù trình taùi caáu truùc caùc ñaàu taän thaàn kinh, vaø trôû laïi möùc caûm giaùc ngaø bình thöôøng sau khoaûng 21 ngaøy
• Caùc trieäu chöùng bieán maát sau moät thôøi gian:
• Sau 7 ñeán 12 tuaàn
• Coù söï taïo ngaø söûa chöõa moät caùch ñaày ñuû ôû vuøng
lieân quan (phía döôùi caùc oáng ngaø môùi bò caét)
• (cid:7) Bít kín caùc oáng ngaø hôû vaø loaïi boû hieän töôïng quaù
www.hoangtuhung.com
caûm sau ñieàu trò
• Caùc trieäu chöùng dai daúng vaø keùo daøi: • • (1) phaân raõ moái daùn vi cô hoïc; (2) co khi truøng hôïp vaø thaát baïi veà söï tieáp hôïp
cuûa lôùp loùt hay lôùp neàn;
• • •
(3) loä caùc oáng ngaø; (4) bieán daïng muùi; (5) löïc nhai quaù möùc ôû phuïc hoài raêng sau, loaïi II, composite (ñaëc bieät khi bôø coå raêng naèm treân xeâ-maêng – ngaø raêng);
• •
www.hoangtuhung.com
(6) söï uoán khi nhai (do modul ñaøn hoài thaáp); (7) kích thích nhieät (ñaëc bieät nhieät ñoä thaáp) coù theå laøm taêng ñoä roäng keõ hôû do söï co cuûa resin vaø vi keõ hình thaønh.
