Bài giảng Bài 2: Ngân sách Nhà nước

Bài 2

NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC

ộ

N i dung

ề

ệ

2. Vai trũ NSNN

1. Quan ni m v NSNN

ộ

ệ

3. N i dung thu chi c a

t Nam

ủ NSNN Vi

ệ ố

ệ

4. H th ng NSNN Vi

t Nam

ỡ

5. Chu tr nh ngõn NSNN

ệ ố

ố

NSNN và H th ng TC qu c gia

NSNN

Th tr ng

TC doanh nghi pệ ị ườ TC ộ TC h gia đ nhỡ

TC t ch c

ổ ứ tin d ngụ

1. Quan niệm về NSNN

 Pháp:

Ngân sách là văn kiện được Nghị viện hoặc Hội

đồng thảo luận và phê chuẩn mà trong đó, các

nghiệp vụ tài chính (thu, chi) của một tổ chức công

(CQTƯ, CQĐF, đ.vị công) hoặc tư (doanh nghiệp,

hiệp hội...) được dự kiến và cho phép

ỏ ệ

ế

Kh i ni m NSNN (ti p)

 Trung quốc:

NSNN là kế hoạch thu chi tài chính hàng

năm của Nhà nước được xét duyệt theo

trình tự pháp định

ỏ ệ

ế

Kh i ni m NSNN (ti p)

 VIỆT NAM:

"NSNN là toàn bộ các khoản thu, chi của Nhà

nước đã được cơ quan Nhà nước có thẩm quyền

quyết định và được thực hiện trong một năm để

bảo đảm thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của

Nhà nước”

Luật NSNN 2002

ỏ ệ

ệ

Kh i ni m NSNN (Vi

t nam)

 Pháp lý: được luật hoá cả về nội dung, trình tự,

biện pháp thu, chi NSNN

 Tác nghiệp: là toàn bộ thu, chi của NN trong một

năm, thực hiện theo một quy trình: dự toán, chấp

hành và quyết toán NSNN.

 QUản lý vĩ mô: công cụ chính sách, đảm bảo thực

hiện chức năng, nhiệm vụ của nhà nước

Ngõn s chỏ

 Là kế hoạch tài chính vĩ mô

 Là quỹ tiền tệ tập trung lớn nhất của NN

 Là Khâu chủ đạo trong hệ thống tài chính

ướ

ộ ế ạ

i gúc đ k ho ch

ụ

ủ

ộ ủ

• Các m c tiêu c a NN; Thái

đ c a các nhà lãnh

ủ

ứ

ầ

ạ

đ o, c a CP trong

đáp ng nhu c u XH

ỏ

ả

ươ

ỡ

ằ

• Các kho n chi tiêu, c c ch

ng tr nh nh m

ụ

ợ

đ t ạ đư c m c tiêu;

ồ ự

• Các ngu n l c huy

đ ng ộ đáp ng.ứ

2. Vai trũ NSNN

ủ

 Vai trò c a ngân sách tiêu dùng

ủ

 Vai trò c a ngân sách phát tri n ể

ự

ằ

 Vai trò th c hi n công b ng xã h i ộ ệ

Quy mô thu, chi NSNN ở Việt Nam (%GDP)

1991

1992

1993

1994

1995

1991/1995

Thu NS NN

13,5

19,0

21,7

23,6

23,3

20,2

Chi NS NN

15,9

22,0

29,3

27,9

27,4

24,5

1996

1997

1998

1999

2000

1996/2000

Thu NS NN

22,9

20,8

19,6

20,5

20,7

Chi NS NN

25,9

24,9

22,7

24,0

24,7

24,4

2001

2002

2003

2004 KH 2005 DB

2001/2005

Thu NS NN

21,4

22,1

22,5

22,3

22,0

22,1

Chi NS NN

26,7

27,4

28,1

27,0

27,4

ấ

Cơ c u chi tiêu công, 19972002 (% GDP)

N«ng l©m nghiÖp

2002

Thuû s¶n

VËn t¶i, kho b·i vµ b u ®iÖn C«ng nghiÖp

5%0%

25%

14%

Gi¸o dôc vµ ®µo t¹o

25%

14%

Y tÕ

B¶o hiÓm x· héi

4% 4%

V¸n ho¸, thÓ thao

17%

9% 17% 4%2%

10%

Khoa häc c«ng nghÖ vµ m«i tr êng Chi phÝ qu¶n lý hµnh chÝnh Tr¶ l·i vay

10%

C¸c kho¶n chi kh¸c

ủ ế ủ

ộ

3. N i dung thu chi ch y u c a

ệ

t Nam

NSNN Vi

ỏ

ướ

 Thu Ngõn s ch nhà n

ỏ

ướ

 Chi Ngõn s ch nhà n

ệ

t Nam

3.1. Thu NSNN Vi

 Thu thường xuyên: thuế, phí, lệ phí và thu khác ngoài

thuế

 Thu từ vốn

 Viện trợ không hoàn lại

 Thu kết chuyển năm trước

 Vay để cho vay lại

 Các khoản thu, chi QL qua NSNN

ế ở

ỏ

ả C c kho n thu

• ThuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng (VAT)

• ThuÕ tiªu thô ®Æc biÖt

ế ậ • Thu thu nh p DN

• ThuÕ tµi nguyªn

ế ậ • Thu thu nh p cá nhân

• ThuÕ sö dông ®Êt n«ng

• Thu nhà ế đ tấ

nghiÖp

• Thu môn bài ế

• ThuÕ xuÊt nhËp khÈu

• L phí tr ệ ư c bớ ạ

• C¸c lo¹i thuÕ kh¸c

ế • Thu chuy n quy n s ề ử ể

d ng ụ đ tấ

ớ ệ ớ

ế

Thu ph , l

ph và thu ngoài thu

Thu tõ lîi tøc sau thuÕ

Thu chªnh lÖch gi¸ hµng NK

Thu phÝ, lÖ phÝ (c¶ phÝ x¨ng

dÇu)

Thu tiÒn cho thuª ®Êt

Thu kh¸c ng©n s¸ch

ệ

t Nam

3.2. Chi NSNN Vi

 Chi cõn đ i :ố

ườ

ờ

Chi th

ng xuy n

ầ ư ỏ

ể

Chi đ u t

ph t tri n

ự

Chi d phũng

ế

ể

Chi k t chuy n năm sau

 Chi cho vay l

iạ

ừ ỏ

ể ạ

 Chi t

ả c c kho n thu đ l

ộ

ườ

ờ

3.2.1. N i dung Chi

ng xuy n

•Chi qu¶n lý hµnh chÝnh •Chi sù nghiÖp kinh tÕ •Chi sù nghiÖp x· héi Chia ra: Chi gi¸o dôc §µo t¹o Chi Y tÕ

ườ

ế

ờ ng xuy n (ti p)

Chi th

Chi khoa häc c«ng nghÖ vµ m«i trêng

Chi v¨n ho¸ th«ng tin

Chi ph¸t thanh truyÒn h×nh

Chi thÓ dôc thÓ thao

Chi d©n sè kÕ ho¹ch ho¸ gia ®×nh

Chi hç trî quÜ BHXH, b¶o ®¶m x· héi

Chi tr¶ nî l·i

Chi c¶i c¸ch tiÒn l¬ng

Chi thêng xuyªn kh¸c

Ể

Ờ

3.2.2. Đ C Ặ ĐI M CHI TH

Ư NG XUYÊN ?

• n ổ đ nhị

ặ ớ ủ ổ ứ ộ ắ • G n ch t v i ho t ạ đ ng c a t ch c

ụ ể ứ ộ ẩ ị • Có đ nh m c, tiêu chu n, ch ế đ chi c th

ỏ ẻ ứ ả ấ • M c chi th p, các kho n chi nh l

ệ ữ ộ ế • Liên h gi a ngân sách và k t qu ho t ả ạ đ ng ch ưa

rõ ràng

• ờ ít đư c ngợ ư i dân quan tâm

ầ ư ỏ

ộ

ể

3.2.3. N i dung Chi đ u t

ph t tri n

 Chi xây dựng cơ bản

 Chi về vốn khác

Ầ Ư

Ể 3.2.4. Đ C Ặ ĐI M CHI Đ U T

ớ ả • Là các kho n chi l n, không n ổ đ nhị

• ặ ớ ụ ể ế – xã

ắ G n ch t v i m c tiêu phát tri n kinh t h iộ

ự ờ • Th i gian th c hi n v n ệ ố đ u tầ ư kéo dài

ờ ề • Đư c ngợ ư i dân quan tâm nhi u

(WORLD

Ờ

Ớ

NGƯ I DÂN V I NGÂN SÁCH XÃ

BANK)

ừ ấ

ổ Thu b sung t

c p

ờ

trên. ít chú ý

Lương, chi thư ng xuyên

i t

NGÂN SÁCH DO Ả XÃ QU N LÝ

ế ữ ạ ừ ầ Ph n gi thu , l đóng góp vào NSNN.

Chi đ u tầ ư cơ ở ạ ầ s h t ng

Chương trình ự 135, d án tài tr ...ợ

ể

đ u ấ ệ phí, thu Phí, l th u, ầ đ t....Không rõ, ấ ậ có th gây bàn lu n

THÔN

ạ

ễ ể ợ

ậ

ỉ

Thôn huy đông: D hi u, minh b ch Đư c th o lu n k , hài ỹ ả lòng Đi u ch nh theo ý ki n ế ề

ủ Chi c a thôn: D hi u, minh b ch ễ ể Đư c th o lu n k , hài ỹ ả ợ lòng Đi u ch nh theo ý ki n ế ề

ệ ố

ệ

4. H th ng NSNN Vi

t Nam

Ư

 Ngõn s ch Tỏ

ị

ươ

 Ngõn s ch đ a ph ỏ

ng:

ự

ộ

ỏ

ỉ

Ngõn s ch t nh, TP tr c thu c TU

ỏ

ậ

ị

ệ Ngõn s ch huy n, qu n, th xó

ườ

ỏ Ngõn s ch xó, ph

ị ấ ng, th tr n (xó)

ỏ ấ

ệ ữ

4.1 Quan h gi a NS c c c p

ự

ổ

ồ

ệ

ấ

 Th c hi n phõn chia % 1 s ngu n thu. B sung NS c p ố

ờ

tr n cho c p d

ấ ướ i

ỷ ệ

ổ ị

 T l

% phõn chia n đ nh 35 năm

ụ

ỡ

ệ

ấ

ả

ấ

 Nhi m v chi c p nào th do c p đú đ m nhi m

ị

ượ ử ụ

ồ

c s d ng ngu n tăng thu

ỏ

ể

ế

 Trong th i k n đ nh, ĐF đ ờ ỳ ổ ộ xó h i

đ chi ph t tri n kinh t

ụ

ự

ấ

 Kh ng d ng NS c p này chi cho c p kh c ỏ ấ

ấ

ả 4.2 Phõn c p qu n lý NSNN VN

ạ ủ ỏ ị ớ ề ề ạ  Là x c đ nh ph m vi và quy n h n c a ch nh quy n

ỏ ấ NN c c c p trong QL NSNN

ờ ắ

ự

ấ

 Nguy n t c: Ph h p v i phõn c p QL KT, XH, QP, AN và năng l c QL ự ợ ớ

ượ

ụ

ồ

ệ

NST , NSĐF đ Ư

c phõn chia ngu n thu, nhi m v chi

ấ

ở

ế ị

ỉ

Phõn c p NS

CQDF do HĐND t nh quy t đ nh

ễ ị

ỷ ệ

ế

ề

ỳ

ỉ

K t th c TK Đ nh, đi u ch nh t l

ứ ổ % và m c b sung CĐ

Ư

ồ 4.3.1. Ngu n thu NST

Ư

ỏ

ả

1. C c kho n thu NST 100%

ỷ ệ

ỏ

ả

2. C c kho n thu phõn chia t l

Ư

ỏ

ả

4.3.1.a. C c kho n thu NST 100%

ế

ế 1. Thu VAT (hàng NK);Thu XNK;Thu TTĐB (hàng NK);

ế ầ

ỏ

ớ

ế

ị

Thu TNDN (đ.v h.to n t.ngành); Thu d u kh …

ồ ố

ề

2. Ti n thu h i v n

ợ ụ

ệ

ạ

3. Vi n tr kh ng hoàn l

ớ ệ ớ

Ư

ơ

Ph , l

ph do c quan, đvi T thu

ộ Ư ả

ự

ệ ủ ơ ị 5. Thu s nghi p c a đ n v thu c T qu n lý

ờ

ệ

6. Ch nh l ch thu chi NHNN Vi

t Nam

ế ư

Ư

7. Thu k t d NST

ỏ ủ

ạ ị

ỏ

ả

Ư

8. C c kho n ph t, t ch thu và thu kh c c a NST

4.3.1.b. C c kho n thu phõn chia %

ỏ ữ Ư

ị

ươ

ả gi a T và đ a ph

ụ ể ế 1. Thu VAT (kh ng k VAT hàng NK);

ể ế ụ ỏ ị ế 2. Thu TNDN ( kh ng k thu TNDN đ.v h.to n

ổ ố t.ngành và X S KT);

ậ ố ớ ế ườ ậ 3. Thu thu nh p đ i v i ng i thu nh p cao

ụ ỏ ế ị ướ 4. Thu TTĐB hàng ho và d ch v trong n c,

ụ ể kh ng k XSKT

ớ ầ 5. Ph xăng d u

ụ

ệ

Ư

4.3.2. Nhi m v chi NST

ỗ ợ

Ư

ổ ứ

1. Chi ĐTPT: CSHT do T QL, h tr DN, t

ch c, chi theo

ươ

ụ ờ

ự ữ

ỡ

ổ

ng t nh m c ti u, b sung d tr NN

2. Chi TX: do T QLƯ

3. Tr nả ợ

4. Chi cho vay

ự ữ

ớ

ổ

5. B sung d tr tài ch nh

ổ

6. B sung NSĐF

ồ ừ

ể

ướ

7. Chi chuy n ngu n t

năm tr

c sang năm sau

ồ 4.4.1. Ngu n thu NSĐF

ưở

ế

ấ

1. Thu h

ế ng 100%: Thu nhà, đ t; thu

ế ụ

ế

ấ

ế TN; thu m n bài; thu CQSD đ t; thu

ờ ấ

ề

ặ

ử ụ s d ng ĐNN; ti n cho thu đ t, m t

ướ

c….

ỷ ệ

ỏ

ả

2. C c kho n thu phõn chia theo t l

4.4.2. Chi NSĐF

ầ ư ỏ

ể

1. Chi đ u t

ph t tri n

2. Chi TX

3. Chi tr nả ợ

ự ữ

ổ

ớ

4. Chi b sung d tr tài ch nh

ồ ừ

ể

ớ

5. Chi chuy n ngu n t

năm tru c sang năm

5. Chu trình NSNN

ấ Ch p hành NS 2005

ấ Ch p hành NS 2006

67/2005

12/2005

ự

ị

• Đánh giá 6 tháng đ u nầ

ăm

• Quy t ế đ nh d toán 2006

ế

ớ

• Quy t toán NS n

ăm 2005

• Ư c 6 tháng cu i n

ố ăm

ự

• D toán NS n

ăm 2006

ị

L p, quy t

đơn v ị

ự ế đ nh, giao d toán cho các ấ

ậ ự

ự

ộ

d toán c p I tr c thu c và NS c p d

ấ ư iớ

ả

ự

ị ự ế

ệ ợ

ơn v d toán các ạ đ u ầ

ơ quan t ng h p (tài chính, k ho ch ả

Cơ quan ph i th c hi n là : Đ c p, cấ ổ ế tư, qu n lý thu )

ờ

Th i gian: (612/N1)

Ậ Ự • L P D TOÁN NSNN

Ự Ấ CH P HÀNH D TOÁN

ả Qu n lý thu

ử ụ ấ ả Qu n lý chi, c p phát, s d ng NSNN

ờ Th i gian: (1/1/N 31/12/N)

Ế

Ự Ế K TOÁN, QUY T TOÁN NSNN CÓ 2 NHÓM CƠ QUAN PH I Ả Ệ TH C HI N:

Ị Ự NHÓM ĐƠN V D TOÁN CÁC

C PẤ

Ổ NHÓM CƠ QUAN T NG H P:

Ợ TÀI CHÍNH, KBNN, CƠ QUAN QU NẢ LÝ THUẾ

Ờ TH I GIAN: (30/6/N+2)

Ậ Ự 5.1. L P D TOÁN

ị

ủ

ậ ự

ả

ậ

ự

ị

V trí, vai trò c a khâu l p d toán ứ ậ ự Căn c l p d toán Quy trình, phương pháp l p d toán ậ ự L p và th o lu n d toán ổ Quy t ế đ nh, phân b , giao d toán ngân sách

Ủ

Ị 5.1.1. V TRÍ, VAI TRÒ C A KHÂU Ậ Ự L P D TOÁN NSNN

ứ

ụ

ế

Đáp ng các m c tiêu kinh t

vĩ mô

ổ

ớ

ợ

Phân b ngu n l c phù h p v i chính sách

ủ ưu tiên c a Nhà n

ồ ự ư cớ

ả

ả ệ

Cơ s ở đ m b o qu n lý thu, chi minh ạ b ch, trách nhi m

ế

Cơ s ở đánh giá, quy t toán ngân sách

ứ ậ ự

5.1.2. Căn c l p d toán

ế

ộ ớ ủ ư c ngày

ớ ộ

ố ể

ứ ị ị ổ đ nh

ứ ộ

ệ

ệ ự ớ

ế ể ạ K ho ch phát tri n kinh t xã h i ớ ủ ư ng Chính ph (tr ị ủ ỉ Ch th c a Th t 31/5) ẫ ủ ộ ế Thông tư hư ng d n c a B Tài chính, B K ớ ho ch ạ đ u tầ ư (trư c ngày 10/6) ề ự S ki m tra v d toán thu, chi NSNN Chính sách, ch ế đ thu; Đ nh m c phân b , ộ ế đ chi tiêu m c, ch ụ ồ ấ Phân c p ngu n thu, nhi m v chi ộ ố ăm trư c và m t s ự Tình hình th c hi n d toán n ề ề năm li n k .

Ậ Ự

5.1.3. QUY TRÌNH L P D TOÁN

Ậ Ự

PHƯƠNG PHÁP L P D TOÁN

ớ

ố ế ậ ừ ế ậ ừ ư i lên ợ

 Ti p c n t  Ti p c n t  Trao đ i, thổ

trên xu ng d ương lư ng,

đàm phán

Nguyên lý ưu tiên chi tiêu công

ả

ề

ả ủ

ể ả

đ u tầ ư và chi thư ng ờ

ế kh thi v tài Đ m b o tính kinh t ờ chính và trong môi trư ng chính sách ệ có th nâng cao hi u qu c a các kho n chi tiêu ố Cân đ i chi xuyên

Ự

Ấ

5.2.CH P HÀNH D TOÁN

ậ ạ L p kê ho ch quý

ộ ứ ị ẩ đ nh m c, các

ứ ế đ , chính sách, tiêu chu n, ị ổ ứ ệ ự ự ợ Căn c ch đơn v t ch c th c hi n d toán ngân sách ả đư c giao c

ự phân chia (

ả ộ năm và t ả tháng đ ể đ m b o ti n ầ đăng ký nhu c u chi) theo quý, ế đ công vi c c a ệ ủ đơn v .ị

ế ậ ề Cơ quan tài chính l p k ho ch

ấ ộ sách c p mình theo quý ạ đi u hành thu, chi ngân ồ ể ủ đ ng ngu n thanh toán, đ ch

ề đi u hành ngân sách trong quý cũng nh ư c nả ăm.

ể

Ki m soát NSNN

ộ ộ

ể

ủ

 Ki m soát n i b chính ph

ể

ộ ậ ừ

Ki m toán

đ c l p t

bên ngoài

ủ

Đánh giá ho t ạ đ ng c a chính ph ộ

ộ ộ

ể

ủ

Ki m soát n i b chính ph

ủ ụ

Là t

ằ

ị

ấ ả t c các chính sách và th t c do chính ủ ph quy

đ nh nh m:

ả

ệ ử ụ

ệ

ả

 Đ m b o vi c s d ng ngân sách hi u qu ả  Đ m b o trách nhi m gi

i trình c a

ủ đơn v ị

ệ ả

ả ố ớ ề đ i v i ti n và tài s n nhà n

ư cớ

ủ

ể

Ki m soát c a KBNN

ộ ộ

ể

ằ

• N m trong quy trình ki m soát n i b theo

ậ

ị

quy đ nh lu t ngân sách 2002

ệ

ể

• Hi n nay, ki m soát

theo

thông

ư t

79/2003/TTBTC ngày 13/8/2003

ể

Ki m toán

ệ

ể

ạ

• Phát hi n sai ph m, y u kém trong ki m soát ế

ố ệ

ộ

ứ đ tin c y trong s li u, báo

ậ ủ cáo (ki m toán tuân th ) ề ế

ả ủ

• Cung c p thông tin v k t qu c a chi tiêu

ể

ạ đ ng)ộ

n i bộ ộ • Xác đ nh m c ị ể ấ (ki m toán ho t

§¸nh gi¸ chi tiªu

• Cung cÊp th«ng tin vÒ t¸c ®éng cña chÝnh

s¸ch vµ ch¬ng tr×nh chi tiªu

• T¹o thuËn lîi cho qu¸ tr×nh ra quyÕt ®Þnh

•Xem xÐt kÕt qu¶ cña mét ch¬ng tr×nh cã

t¬ng øng víi chi phÝ bá ra kh«ng?

ấ ậ

ữ

Nh ng b t c p

ậ ự

ứ

ề

• L p d toán hình th c, ph i

ỉ ả đi u ch nh nhi u

l n ầ ấ

ứ ớ

ủ ụ

ạ

• C p phát theo h n m c v i th t c hành

ờ

chính rư m rà

Ế

5.4. QUY T TOÁN NGÂN SÁCH

ố ủ Là khâu cu i c a chu trình ngân sách

ị ả ủ ổ ứ ệ ư trách nhi m c a t ch c

ự Xác đ nh k t qu cũng nh ế ệ ự th c hi n d toán NSNN

ố ộ ả ấ Cung c p thông tin qu n lý ngân sách cho Qu c h i,

ồ ợ ờ h i ộ đ ng nhân dân, các nhà tài tr , ng ư i dân

ọ ề Rút ra bài h c cho quá trình l p, ậ đi u hành ngân sách

ế ti p theo

• Nguyên tắc quản lý ngân sách truyền

thống

• Nguyên tắc phân cấp quản lý ngân sách

• Nguyên tắc cân đối ngân sách, quản lý và

sử dụng bội chi ngân sách

6. C¸c ng uyªn t¾c qu¶n lý NS NN ë ViÖt nam

6.1. Nguyên tắc quản lý ngân sách truyền thống

• Nguyên tắc niên độ

• Nguyên tắc toàn diện

• Nguyên tắc tài khoá thống nhất

• Nguyên tắc quản lý NS theo chương loại

• Nguyên tắc tài khoá cân bằng

Nguyên tắc quản lý ngân sách truyền thống

• Nguyên tắc phối hợp chặt chẽ giữa chính sách tài

khoá với chính sách tiền tệ và các chính sách kinh tế

khác

• Nguyên tắc phân định rõ trách nhiệm quyền hạn giữa

các cơ quan liên quan trong quá trình lập, chấp hành

và quyết toán ngân sách (Cơ quan quyết định ngân

sách ; Cơ quan quản lý NSNN ; Cơ quan chuẩn chi ;

Cơ quan kiểm tra, kiểm toán).

6.2. Nguyên tắc phân cấp QLNS

• Nguyên tắc 1: NSNN được quản lý thống nhất theo nguyên tắc tập trung dân chủ, công khai, minh bạch, có phân công, phân cấp quản lý, gắn quyền hạn với trách nhiệm.

• Nguyên tắc 2 : Phân cấp quản lý ngân sách phải phù hợp với phân cấp quản lý kinh tế - xã hội, quốc phòng, an ninh của Nhà nước và năng lực quản lý của mỗi cấp trên địa bàn;