Bộmôn Hoá sinh - Sinh lý ñộng vật 2/19/2008
Phạm Kim ðăng - Khoa CN&NTTS 1
Ch
Ch−¬
−¬ng
ng 1.
1.
Sinh
Sinh lý
lý h
h−
−ng
ng phÊn
phÊn
I. H−ng phÊn
1.HF? k/n ®¸p øng cña tæ chøc sèng víi c¸c kÝch thÝch
(c¬ thÓ sèng, T§C)
•TÝnh HF: c¬ v©n > c¬ tim > c¬ tr¬n
•Qua 2 g®:
- TiÕp nhËn KT (thô quan)
- BiÕn KT
d¹ng E ®Æc tr−ng
§/øng
2. KÝch thÝch?t¸c nh©n t¸c ®éng lªn c¬ thÓ (ngoµi, trong)
Ngoµi: c¬ giíi, T
0
, ®é Èm, a/s, ®iÖn ....
Trong:
pH m¸u, ASTT h.t−¬ng, [] c¸c chÊt m¸u
VÒ mÆt sinh häc:2 lo¹i
-
ThÝch hîp:
g©y HF tæ chøc tù nhiªn, quen thuéc (thô quan t/ø)
VD: a/s
m¾t, ©m thanh
tai
-
Kh«ng thÝch hîp:
kh«ng quen thuéc, ë c−êng ®é nhÊt ®Þnh cã
thÓ g©y HF
.
VD: T¸t m¹nh
.......
3. §K g©y HF:
c−êng ®é vµ thêi gian
C−êng ®é: (4 møc)
-D−íi ng−ìng: yÕu, kh«ng HF
- Ng−ìng: ®ñ g©y HF (min)
- Trªn ng−ìng: > ng−ìng (KT
↑
HF
↑
) ®Õn khi HF kh«ng
t¨ng n÷a (ch−a tæn th−¬ng)
KTmax
-Qu¸ giíi h¹n:>KTmax, HF gi¶m, tæn th−¬ng
(¸c tÝnh)
Thêi gian (T):
- T qu¸ ng¾n
kh«ng HF
- TÝnh HF phÊn tû lÖ nghÞch víi T
(HF cµng cao
T cµng bÐ)
KÐo dµi KT
thÝch nghi
mÊt k/n ®¸p øng VD: ngöi formon
Bộmôn Hoá sinh - Sinh lý ñộng vật 2/19/2008
Phạm Kim ðăng - Khoa CN&NTTS 2
T vµ c−êng ®é t−¬ng quan chÆt chÏ ®o tÝnh HF
tæ chøc - “thêi trÞ”(Lapied)
0 0.5 1.0 1.5 2.0
t
(ms)
Thêi trÞ
ng−ìng
C−êng ®é
Thêi trÞ =
T tèi thiÓu ®Ó KT cã c−êng ®é=2 lÇn ng−ìng g©y
®−îc HF
.
VD: C¬ v©n ng−êi = 0.1 –0.7 ms
- Tæ chøc HF cµng cao thêi trÞ cµng bÐ
II. HiÖn t−îng ®iÖn sinh vËt
§iÖn SV? = HF. T/chøc HF
sinh ®iÖn
Cuèi TK 17 Galvani:c¬ ®ïi Õch treo mãc ®ång co
Mét n¨m sau Volta cho r»ng:c¬ chØ co khi cã giã, do
2 mãc s¾t ch¹m vµo ®ång
sinh ®iÖn
→
→→
→
Tranh luËn
KÕt qu¶ c¶ 2 th¾ng (pin & ®iÖn SV)
3 lo¹i ®iÖn sinh vËt
1. §iÖn tæn th−¬ng
TN Galvani:
C¬ 2
C¬ 1
Nguyªn vÑn
Tæn th−¬
ng
KÕt qu¶: C¬ 2 co
KiÓm chøng: vi ®iÖn kÕ ®o
§iÖn tæn th−¬ng?
-
+
Tæn th−¬ng
C¬ 2C¬ 2
Bộmôn Hoá sinh - Sinh lý ñộng vật 2/19/2008
Phạm Kim ðăng - Khoa CN&NTTS 3
C¬ 2
2.
2. §
§i
iÖ
Ön
nho
ho¹
¹t
t ®
®é
éng
ng
*
* TN
TN Mateucci
Mateucci:
:
C¬ 1
KT
C¶ 2 c¬ ®Òu co
* TN trªn tim Õch:
C¬
T©m
thÊt
T©m nhÜ
T/chøc HF (h/®) t¹i ®ã (-), yªn tÜnh (+)
2 vïng chÖnh lÖch ®iÖn thÕ
®iÖn ho¹t ®éng
C¬ co
(-)(+)
§iÖn N¬ron = §iÖn thÕ mµng của
TB TK yên tĩnh, nguyên vẹn
.
3. Dßng ®iÖn tÜnh
(®iÖn thÕ mµng)
T/chøc yªn tÜnh, nguyên vẹn, trong vµ ngoµi mµng tæ
chøc sèng cã chªnh lÖch ®iÖn thÕ (ngoµi +) t¹o dßng ®iÖn
gäi lµ dßng ®iÖn tÜnh
-
Vi ®iÖn cùc
C¸ch ®o: - Chän n¬ron sîi trôc to
- Vi ®iÖn cùc ®ñ bÐ (
∅
∅∅
∅ ≤
≤≤
≤
0.5
µ
µµ
µ
m)
4. C¬ chÕ ph¸t sinh:
cÊu tróc mµng, 2 thuyÕt
* ThuyÕt biÕn chÊt
Tæn th−¬ng hay h/® T§C sinh nhiÒu chÊt ®iÖn gi¶i
(H
2
CO
3
H
+
+ HCO
3-
)
•H
+
bÐ
kh/t¸n nhanh
nguyªn vÑn (y/tÜnh)
(+)
•Ion lín
kh/t¸n chËm, t¹i vïng tæn th−¬ng (h/®)
(-)
* ThuyÕt mµng (ion mµng):
Bernostein, Hogkin, Huxley,
Katz dùa trªn tÝnh thÊm chän läc mµng
-
Lç mµng
Φ
ΦΦ
Φ
= 4A
0
-
Qua mµng = bÞ & chñ ®éng
protein
protein
photpholipit
70-80 A
0
Bộmôn Hoá sinh - Sinh lý ñộng vật 2/19/2008
Phạm Kim ðăng - Khoa CN&NTTS 4
Gi¶i thÝch 1:
ph©n cùc t¹i mµng do ngoµi nhiÒu ion+ (K
+,
Na
+
), trong nhiÒu ion- (protein
-
, HCO
3-
, Cl
-
) ∈
∈∈
∈:
-KÝch th−íc:ΦNa
+
=1.9A
0
, ΦK
+
=2.6A
0
ΦNa
+
.8H
2
O >
Φ
K
+
.4H
2
O
K
+
dÔ qua mµng h¬n
-Chªnh lÖch nång ®é
(trong so víi ngoµi mµng)
50mol/kgH
2
O
[Na
+
]= = 1/8
440mol/kgH
2
O
400mol/kgH
2
O
[K
+
]= = 20/1
20mol/kgH
2
O
Nh− vËy: [Na
+
] ngoµi > 8 lÇn trong mµng
[K
+
] trong > 20 lÇn ngoµi mµng
K
+
trong ra nhanh, m¹nh h¬n Na
+
ngoµi vµo (b¬m Na, K qua
vËt t¶i) K
+
hót ion –(Cl
-
, OH
-
) trong mµng dßng ®iÖn tÜnh
ngoµi +, trong -
Gi¶i thÝch 2: tæn th−¬ng thay ®æi tÝnh thÊm mµng
ion - ra ngoµi trung hoµ bít K
+
®iÖn tæn th−¬ng cã
E<®iÖn thÕ mµng
Gi¶i thÝch 3: h/® (xung TK ®iÓm A)thay ®æi tÝnh thÊm
Na
+
vµo rÊt nhanh
(500-700 lÇn b×nh th−êng)
trung hoµ
ion- khö cùc ®¶o cùc
(ngoµi + trong -)
A B C
- - - +++ ......
+++ - - -
K/qu¶: A HF (-) chªnh lÖch, phÝa trong tõ A B, phÝa
ngoµi B A t¹i B x¶y ra khö, ®¶o cùc ®iÖn h/®éng
5.
5. ø
øng
ng dông
dông ®
®i
iÖ
Ön
nsinh
sinh v
vË
Ët
t
-
-§
§i
iÖ
Ön
nt
t©
©m
m ®å
®å
-
-§
§i
iÖ
Ön
nn
n·
·o
o ®å
®å
-
-§
§iÒu
iÒu tra
tra xÐt
xÐt h
há
ái
i
-
-§
§o
o ®
®i
iÖ
Ön
nthÕ
thÕ ®
®Ü
Üa
aph
ph«
«i
i gia
gia c
cÇ
Çm
m
-
-Ph
Ph¸
¸t
t hi
hiÖ
Ön
n®
®é
éng
ng dôc
dôc b
bß
ß=
= chÊt
chÊt d
dÎ
Îo
o,
, h
h×
×nh
nh trô
trô =25x12.5mm
=25x12.5mm
E=10
E=10-
-30mV
30mV t
tè
èt
t,
,
E< 10mV lo
E< 10mV lo¹
¹i
i
Bộmôn Hoá sinh - Sinh lý ñộng vật 2/19/2008
Phạm Kim ðăng - Khoa CN&NTTS 5
III.
III. d
dÉ
Én
ntruyÒn
truyÒn h
h−
−ng
ng phÊn
phÊn
- C¸c sîi trôc kÕt l¹i = d©y TK
- 2 lo¹i sîi TK (trÇn & vá bäc)
- TB Schwann chøa miªlin (photphatit)
c¸ch ®iÖn, mµu tr¾ng quÊn nhiÒu líp
quanh sîi trôc t¹o sîi miªlin
- Eo Ranviª cã vai trß trong T§C sîi
trôc vµ dÉn truyÒn HF (sợi có vỏbọc)
1.
1. Tr
Trª
ªn
ns
sî
îi
iTK
TK
a.
a. CÊu
CÊu t
t¹
¹o TB TK
o TB TK
Sîi trôc
Th©n TB
Sîi nh¸nh
TB
Schwann
Vá
miªlin
Eo Ranviª
Synap
HF vềthân
(cảm giác)
HF từ thân ra
(v/ñ)
b. §Æc ®iÓm slý cña sîi TK
+ Hoµn chØnh, liªn tôc vÒ mÆt slý (Ðp, buéc, kÑp, phong bÕ)
+ TruyÒn HF t¸ch biÖt (kh«ng lan sang ngang chÝnh x¸c)
+ DÉn truyÒn 2 chiÒu, nh−ng trong c¬ thÓ chØ 1 chiÒu (synap)
+ TÝnh HF cao, sîi cã vá bäc > sîi trÇn
+ TÝnh linh ho¹t chøc n¨ng sîi cã vá bäc > sîi trÇn
