Bài giảng Tài chính tiền tệ: Tài chính công

TÀI CHÍNH CÔNG

Ệ

TÀI CHÍNH TI N TỀ

Ứ

Ộ

N I DUNG NGHIÊN C U

Ữ Ả Ề NH NG V N Đ C

Ể

 KHÁI NI M, Đ C ĐI M TÀI CHÍNH CÔNG  VAI TRÒ TÀI CHÍNH CÔNG NGÂN SÁCH NHÀ NƯ CỚ

Ể

Ệ

Ặ

Ố

Ổ Ứ Ệ Ố

Ấ Ệ Ề Ơ B N V TÀI CHÍNH CÔNG Ặ

 KHÁI NI M, Đ C ĐI M NSNN  T CH C H TH NG NSNN  CÂN Đ I THU CHI NSNN  THU NSNN  CHI NSNN Ệ Ố

Ỹ H TH NG CÁC QU NGOÀI NSNN

Ự KHU V C CÔNG

Ự

Ồ

Ự

Ủ

Ớ

Ệ

Ạ

KHU V C CÔNG BAO G M KHU V C CHÍNH PH VÀ CÔNG TY Ư C) VÀ CÔNG PHI TÀI CHÍNH (CÁC DOANH NGHI P NHÀ N CÔNG TY CÔNG TÀI CHÍNH (NGÂN HÀNG TRUNG ƯƠNG, NGÂN Ư C…)Ớ HÀNG THƯƠNG M I NHÀ N

Khu v cự công

Chính quy nề

Các doanh nghi pệ /tổ ch cứ công

trung

ngươ

Các DN/tổ ch cứ công phi tài chính

Các DN/tổ ch cứ công tài chính

Chính quy nề đ aị

ngươ

Các DN/tổ ch cứ công tài chính ti nề tệ , g mồ NHTW Các DN/tổ ch cứ công phi ti nề tệ

Sơ đồ 8 .1 Khu v cự công

Ữ

Ấ

I. NH NG V N Đ C

Ề Ề Ơ B N V Ả TÀI CHÍNH CÔNG

ướ

ề ị

c nhà

ự Khu v c công:  H th ng chính quy n nhà n ệ ố  H th ng các đ n v kinh t ế ệ ố cướ

ạ ộ

ầ

 Tính đa d ng ph c t p ứ ạ ạ ự Ho t đ ng khu v c công c n có tài chính  tài chính công

Ữ

Ấ

I. NH NG V N Đ C

Ề Ề Ơ B N V Ả TÀI CHÍNH CÔNG

ả

ộ

ạ đ ng thu

ề ệ ủ

ủ

Theo nghĩa h p:ẹ  Tài chính công ph n ánh các ho t c a chính ph

ự

ủ

chi ti n t Theo nghĩa r ng:ộ  Tài chính công là tài chính c a khu v c công

Ữ

Ấ

NH NG V N Đ C

Ề Ề Ơ B N V Ả TÀI CHÍNH CÔNG

ệ

ữ ạ đ ng thu chi ti n t

ằ ộ ệ ứ ư c nh m th c hi n các ch c n

ệ ề ệ ăng, ấ ệ ư c trong vi c cung c p

Khái ni m tài chính công  Tài chính công là nh ng ho t ự ủ ớ c a nhà n ớ ụ ủ nhi m v c a nhà n hàng hóa công cho xã h i.ộ

ỹ  Tài chính công bao g m qu ngân sách nhà n ồ

ỹ ả ể

ỹ ỹ ỗ ợ

ả

ớ ệ đó qu ngân sách nhà n

ậ ư c, ớ ộ các qu ngoài ngân sách (qu b o hi m xã h i, đơn v ị các qu h tr tài chính…), tài chính các ị ự đơn v s qu n lý hành chính, tài chính các ỹ ộ ư c là b nghi p, trong ấ ọ ph n quan tr ng nh t

Ữ

Ấ

Ả

Ề

NH NG V N Đ C

Ề Ơ B N V TÀI CHÍNH CÔNG

ể Đ c ặ đi m tài chính công

ộ ở ữ

ạ

ị

 Tài chính công là lo i hình tài chính thu c s h u nhà n  Quy n quy t ế đ nh thu chi tài chính công do nhà n ề ố

ợ ủ

ủ

ư c ớ ư c ớ ơ quan công quy n ề đư c y

ộ ị

ạ

ặ

(qu c h i, chính ph hay c quy n) ề đ nh

ọ đ t lên m i công dân.

ế ợ

ộ ợ

ậ

ạ đ ng không vì l ế

đo t và áp  Tài chính công ph c v cho nh ng ho t ụ ụ ọ đ n l

ữ ồ ộ đ ng, l

i ích c ng

i ích kinh t

ợ i xã

nhu n, chú tr ng h i ộ

ọ

ờ

 Tài chính công t o ra hàng hóa công, m i ng

ư i dân có nhu

ạ ể ế ậ

ầ c u có th ti p c n

ọ

ả

ắ

ả

 Qu n lý tài chính công ph i tôn tr ng nguyên t c công khai,

ủ

ự

ạ

minh b ch và có s tham gia c a công chúng

Ữ

Ấ

I. NH NG V N Đ C

Ề Ề Ơ B N V Ả TÀI CHÍNH CÔNG

ớ

ể Xu hư ng phát tri n

ớ

ề ồ ự

ể ạ ậ

Quy mô tài chính công có xu hư ng ngày càng tăng so v i GDP ủ ậ Tính phi t p trung c a tài chính công ụ ử ụ Tài chính công s d ng nhi u công c khác nhau đ t o l p ngu n l c cho nhà nư c ớ

Ữ

Ấ

Ả

Ề

NH NG V N Đ C

Ề Ơ B N V TÀI CHÍNH CÔNG

ủ ộ

ồ

ủ

ả

Vai trò c a tài chính công  Huy đ ng ngu n tài chính ả

ầ đ m b o nhu c u chi tiêu c a

ị

ấ đư c xu t phát t

ừ ộ ạ n i t

ộ

i ơ ch ế

ế

ợ ử ủ ế đ xã h i và c ủ c a ph m trù tài chính mà trong b t k ch ệ kinh t

nhà nư cớ  Đây là vai trò l ch s c a tài chính công ấ ỳ ả ự ế

ạ nào, tài chính công ằ ồ

ế

 Các ngu n thu b ng hình th c thu và thu ngoài thu

ủ

ề đ u ph i th c hi n và phát huy ứ  Phát huy vai trò này c a tài chính công, trong quá trình huy

ồ

ầ

ế

đ nhị

ồ

ự

ệ

ồ

ả t ph i xác ừ đơn v cị ơ sơ ạ ế đư c s d ng t o ngu n thu và th c hi n

ợ ử ụ ư c.ớ

ộ đ ng các ngu n tài chính c n thi  M c ứ đ ng viên các ngu n tài chính t ộ  Các công c kinh t ả ộ

ụ các kho n chi c a nhà n ỷ ấ

ủ

ớ

ủ ỷ ệ đ ng viên (t

 T l

su t thu) c a nhà n

ư c trên GDP

Ữ

Ấ

NH NG V N Đ C

Ề Ề Ơ B N V Ả TÀI CHÍNH CÔNG

ậ

ứ

ệ

ủ ả

ệ

ứ ệ

ộ ứ

ậ

ắ

ủ ấ ạ ủ

ớ ắ

ụ

ị ư ngờ

Vai trò tài chính công nh n th c thông qua ỏ ả ờ tr l i các câu h i:  T i sao chính ph ph i can thi p? ạ  Can thi p b ng cách th c gì? ằ  Tac đ ng c a s can thi p. ủ ự ủ Nh n th c vai trò c a tài chính công g n ủ ề li n v i vai trò c a chính ph  Kh c ph c th t b i c a th tr  Tái phân ph iố

Ữ

Ấ

Ả

Ề

NH NG V N Đ C

Ề Ơ B N V TÀI CHÍNH CÔNG

ị

ơ c u kinh t ị

ế ấ , ở ổ đ nh

ế ăng trư ng n

ả

ủ Vai trò c a tài chính công  Thúc đ y s chuy n d ch c ể ẩ ự ề ả ả đ m b o n n kinh t ề ữ và b n v ng  Thông qua các kho n chi cho

ở ạ ầ s h t ng, nh kênh đ p tậ ư i tiêu n ớ ệ ả b o v môi tr đ u tầ ư xây d ng cự ư: đư ng sá, c ng, sân bay, ả ờ ư c, vi n thông, n ễ ớ ệ ệ ư ng, b nh vi n, tr

ờ ờ  Chính sách thu c a tài chính công, ủ

ế t là ỏ đ n ế

ỉ ơ đi n, ệ ư c s ch, ớ ạ ọ ư ng h c.... ệ ặ đ c bi ộ đ ng không nh chính sách thu cũng tác ế ấ ơ c u kinh t ề . chính sách đi u ch nh c

Ữ

Ấ

Ả

Ề

NH NG V N Đ C

Ề Ơ B N V TÀI CHÍNH CÔNG

ủ Vai trò c a tài chính công  Góp ph n n ị ầ ổ đ nh th tr ả ử ụ ớ

ể

ầ

ứ

ớ

ờ vĩ mô, d ỹ ự ữ

ị ư ng ngân sách nhà n ề ệ

ờ ủ

ộ

ị ư ng ti n t

ệ

ạ

ư c còn tác ớ ị ư ng ờ ờ , th tr ể ả ơ s ở đó th c hi n gi m l m phát, ki m soát

ờ ụ ả  Nhà nư c ph i s d ng công c tài chính công

ị ư ng và giá c hàng hóa ệ đ can thi p đ ng ộ ờ vào th trị ư ng thông qua chính sách chi tiêu công tác ị ư ng là cung c u và giá c ế ố ơ b n c a th tr ả ủ ả vào hai y u t ợ ư i hình th c tài tr ế ờ ư ng kinh t ị ể ổ đ nh môi tr đ n ề ư c v hàng ớ ử ụ ợ ố v n, tr giá và s d ng các qu d tr nhà n ự ữ hóa và d tr tài chính  Quá trình đi u ch nh th tr ỉ ề ạ đ ng c a th tr ự ế đ ng ộ đ n s ho t ự ố v n và trên c ạ l m phát

Ữ

Ả

Ấ

Ề

NH NG V N Đ C

Ề Ơ B N V TÀI CHÍNH CÔNG

ủ

ộ

ậ

ữ ằ

ệ

Vai trò c a tài chính công  Tái phân ph i thu nh p xã h i gi a các ự ư, th c hi n công b ng xã

ế ộ ồ

ố ớ ầ t ng l p dân c h iộ  thu là công c mang tính ch t ụ

ấ đ ng viên ngu n

thu cho nhà nư c ớ

ấ

ậ ấ ờ

ộ

ế ả ệ i quy t vi c làm, xóa

 chi tiêu công mang tính ch t chuy n giao thu ể ữ ư i có thu nh p th p ế nh p ậ đó đ n nh ng ng ả thông qua các kho n chi an sinh xã h i, chi cho các chương trình gi đói gi m nghèo...

ả

II. NGÂN SÁCH NHÀ NƯ CỚ

ằ

ế ậ ố

ả

ể

ợ ồ đ tài tr .

ậ

ắ ủ

ự

Ngân sách nhà nư c ớ đư c thi ợ t l p là ị ụ đích n ấ đ nh con s chi nh m m c tiêu công trong m t nộ ăm mà nhà nư c ớ ế ph i tìm ki m ngu n ạ NSNN là đ o lu t tài chính ả Qu n lý theo nguyên t c c a khu v c công

II. NGÂN SÁCH NHÀ NƯ CỚ

ệ

ạ

ế

ư cớ ộ

ả ph n ư c ớ

ằ

c a nhà n ư c.ớ

ự ạ ậ ự ề ặ

ứ ể

Khái ni m ngân sách nhà n ớ Ngân sách nhà nư c là m t ph m trù kinh t ử ụ ánh s t o l p và s d ng qu ti n t ệ nh m th c hi n các ch c n  V m t hình th c bi u hi n có th hi u ngân sách nhà n ệ

ự ộ ớ

ủ ẩ

ư c trong d toán ị ế đ nh và ệ ự ự ệ ư c ớ đã đư c ợ ứ ể ả đ m th c hi n các ch c ộ ăm đ b o

ụ ủ ệ ư c ớ

ấ ố ộ

ỹ ề ệ ủ ủ ứ ăng c a nhà n ể ể ả là toàn b các kho n thu chi c a nhà n ề ớ đư c cợ ơ quan nhà nư c có th m quy n quy t ả th c hi n trong m t n năng, nhi m v c a nhà n  V b n ch t ngân sách nhà n

ủ ệ

ỹ ề ả ạ đ ng phân ph i các ớ ư c là ho t ớ ề ộ ắ ồ ngu n tài chính c a xã h i g n li n v i vi c hình thành và ư c.ớ ử ụ s d ng qu ngân sách nhà n

Ệ

Ố

Ắ Ổ Ứ Ệ KHÁI NI M VÀ CÁC NGUYÊN T C T CH C H TH NG NSNN

ố

ổ

ệ

ứ

ệ ch c h th ng

Khái ni m và các mô hình t NSNN  H th ng NSNN là m t th th ng nh t

ộ ợ ạ ể ố ệ ố

ậ

ệ

ộ ưng chúng có m i quan h tác ố ệ ự ệ

ấ ộ

 T ch c h th ng NSNN là vi c xác ậ ệ ế ằ ủ ụ ả

ệ ấ ấ đư c t o ấ ở thành b i các b ph n c u thành là các khâu ngân đ ng ộ ộ ậ sách đ c l p nh ụ ạ ẫ i l n nhau trong quá trình th c hi n nhi m v qua l ủ thu, chi c a mình. ắ ị ổ ứ ệ ố đ nh, s p x p, ố b trí các b ph n c u thành h th ng NSNN nh m ự th c hi n có hi u qu các nhi m v thu, chi c a ừ t ng c p NS cũng nh ệ ệ ố ệ ộ ệ ố ư toàn b h th ng NSNN

Ệ

Ố

Ắ Ổ Ứ Ệ KHÁI NI M VÀ CÁC NGUYÊN T C T CH C H TH NG NSNN

ư ng ờ

ớ ệ ố ị

ề ả

ầ

ệ

ệ ố ợ ổ ứ đư c t ch c phù H th ng NSNN th ư c. ớ ợ ề h p v i h th ng chính quy n nhà n ộ ấ ể Đ xác đ nh m t c p chính quy n nhà nư c có nên là m t c p NS, c n ph i xem ộ ấ ớ ạ xét trên 2 khía c nh:  Nhi m v c a c p chính quy n ấ ụ ủ ố

ấ

ộ

ổ

ả

ợ ề đư c giao phó ph i tả ương đ i toàn di n trên các lĩnh ệ ế ự xã h i trên vùng lãnh th mà c p v c kinh t chính quy n ề đó qu n lý.

ổ

ồ

ấ

ổ

ả

ầ

ợ

i quy t

 T ng ngu n thu trên vùng lãnh th mà c p ả ăng ả chính quy n ề đó qu n lý ph i có kh n ầ ớ ế đư c ph n l n nhu c u chi tiêu ả gi ủ c a mình.

Ệ

Ố

Ắ Ổ Ứ Ệ KHÁI NI M VÀ CÁC NGUYÊN T C T CH C H TH NG NSNN

ổ

ứ ỹ ch c hành chính theo mô hình liên ở đư c c u thành b i các khâu: ương, như M , Đ c,

ứ ch c hành chính theo ki u nhà n

ấ

Có hai mô hình cơ b n:ả  Các nư c có t ứ ớ ợ ấ ệ ố bang, thì h th ng NSNN ị NS liên bang; NS bang và đ a ph Malaysia.  Các nư c t ấ nh t, nh ồ NSNN bao g m: NS trung  NSTW đư c c u thành t ừ ợ

ố ớ ổ ư Trung qu c, nh t b n, Vi ư c ớ đơn ể ệ ố t nam… h th ng

ương.

ủ ấ ả

ừ

ợ

 NSĐP đư c hình thành t ng NS c a t

ấ t c các c p chính

ậ ả ệ ị ương và NS đ a ph ủ ấ ả t c các c NS c a t ương. ơ quan trung

ổ ứ ệ ố

T ch c h th ng ngân sách nhà n

ư cớ

H E Ä TH OÁN G N GAÂN S AÙCH N H AØ N ÖÔÙC

N gaân saùch Trung öông

N gaân saùch ñòa phöông

Ngaân saùch caáp tænh (N gaân saùch t h aøn h ph oá t h u oäc t run g öôn g)

Ngaân saùch thaønh phoá

N gaân saùch Ngaân saùch

thuoäc tænh

thò xaõ

caáp huyeän

Ngaân saùch

thò traán

caáp xaõ (phöôøng)

ệ ố ấ ả Cơ c u h th ng NSNN mô t theo s ơ đ sauồ

Ệ

Ố

Ắ Ổ Ứ Ệ KHÁI NI M VÀ CÁC NGUYÊN T C T CH C H TH NG NSNN

ả

ặ

ấ ấ ề ệ ố ch c h th ng NSNN: m c dù ệ ưng các c p c u thành h

ố

ả ấ ự ệ ầ

ả ả ể ậ ọ ủ ương, chính sách,

ố ế ị

ả ố

 Đ m b o tính nh t quán trên ph m vi toàn qu c v h ề ệ ề ương th c báo cáo, trình

ứ ẩ

ắ ổ ứ ch c và qu n lý h th ng NSNN Các nguyên t c t  Nguyên t c th ng nh t trong t ắ ổ ứ ệ ố ấ ố ấ ứ ợ ổ đư c t ch c thành nhi u c p nh ấ ả ố th ng ph i th ng nh t và duy nh t. ả Đ m b o tính th ng nhât ph i th c hi n 3 yêu c u:  Ph i th ch hóa thành lu t m i ch tr tiêu chu n, ẩ đ nh m c v thu, chi NSNN. ứ ề ấ ự ế ấ ẩ

ố ả ạ ố th ng và chu n m c k toán, v ph ự ậ l p, phê chu n, ch p hành và quy t toán NSNN. t ả ạ ơ s pháp lý cho vi c thi

 Ph i t o c ấ NS c p trên v i c p d các c pấ

ệ ữ ữ ở ớ ấ ố ớ ế ế ậ t l p m i quan h gi a ể ề ệ đi u chuy n v n gi a ệ ư i trong vi c

Ệ

Ố

Ắ Ổ Ứ Ệ KHÁI NI M VÀ CÁC NGUYÊN T C T CH C H TH NG NSNN

ắ ổ ứ ệ ố

ủ ủ ự ự ộ ậ ự đ c l p và t

ị ệ ch ự

ậ ồ

ụ ấ

ệ ỗ ấ ầ ụ ể ề ừ ị ấ

ch c h th ng NSNN Các nguyên t c t  Nguyên t c ắ đ c l p và t ấ ộ ậ ch c a các c p NS: các ừ ủ ở ộ ầ ấ m t ch ng c p NS c n có s ứ ấ đ nh trong quá trình th c hi n ch c n ự ăng m c nh t ả ủ c a mình. Do v y c n ph i giao các ngu n thu và ư cho các nhi m v chi c th cho t ng c p cũng nh phép m i c p có quy n quy t ề ự ấ

ở

 Nguyên t c t p trung quy n l c trên c ữ ắ ậ ề ẩ

ộ

ủ ẩ

ữ ề

ế đ nh NS c p mình. ị ơ s phân đ nh ư c ớ ề th m quy n gi a các c p chính quy n nhà n ủ ị ế đ nh c a ề trong ho t ạ đ ng ngân sách: quy n quy t ố ấ ủ ề đi u hành th ng nh t c a chính ố ề qu c h i và quy n ủ ị ủ đ o c a NSTW, phân ạ đ nh th m ph ; vai trò ch ư c ớ đ a ị ấ ề quy n gi a các c p chính quy n nhà n phương.

ấ

ả

Phân c p qu n lý ngân sách nhà n

ư cớ

ậ ề ệ

ấ ả

ề ủ ộ ạ đ ng c a ngân sách nhà n ị ạ đ nh quy n h n, nhi m ư c trong vi c qu n lý ệ ớ ư c ớ

ề ự

ạ ồ G m các quy ph m pháp lu t xác ụ ủ v c a các c p chính quy n nhà n ề và đi u hành ho t N i dung

ộ ế đ , tiêu

ấ

ả

ị

ề ứ chu n ẩ đ nh m c tài chính  Phân c p v v t ch t (xác ề ậ

đ nh các kho n thu và chi cho các

ấ ị ấ ấ c p ngân sách). ấ

ệ ề

ả

 Phân c p v chu trình ngân sách (quan h v qu n lý trong chu

ề ộ

ủ trình v n ậ đ ng c a ngân sách nhà n

ư c).ớ

ộ  Phân c p v quy n l c ban hành các chính sách, ch

ấ

ả

Phân c p qu n lý ngân sách nhà n

ư cớ

ấ

ấ ề ậ Phân c p v v t ch t  Phân c p thu c a các c p NSNN: ủ ấ

đư c phân chia theo

ữ

% gi a NSTW và NSĐP

ừ

ấ

NS c p trên cho NS

ợ ủ

Các kho n thu 100% ả Các kho n thu ợ ả ỷ ệ t l S b sung t ố ổ c p dấ ư iớ Vay n c a chính quy n

ị ề đ a ph

ương

ả

ấ

Phân c p qu n lý ngân sách nhà n

ư cớ

ấ

ủ

ậ

ấ Phân c p chi c a các c p NSNN:  NSTW và NSĐP v cề ơ b n ả đ m nh n các ả

ả

ầ

kho n chi sau:  Chi đ u tầ ư phát tri nể  Chi thư ng xuyên ờ  Phân c p chi ph i ấ

ả đáp ng các yêu c u: ị

ứ  Ch t lấ ương cung c p các d ch v hàng hóa công

ụ ấ

ị c a ủ đ a ph

ươg ả

 Năng l c qu n lý ự  Đô th hay nông thôn

ị

ố

Cân đ i thu chi ngân sách nhà n

ướ c

ố

ả

ự ề

ỉ

ữ

ề

c đã đ ra

ừ

ị

ư ố ổ

ổ

ướ ph n ánh s đi u Cân đ i ngân sách nhà n ệ ươ ố ch nh m i quan h t ng tác gi a thu và chi ngân ụ ằ ướ ạ ượ sách nhà n c nh m đ t đ c các m c tiêu kinh ở ầ ướ ộ ế – xã h i mà nhà n t t m vĩ mô ự ụ ể cũng nh trong t ng lĩnh v c và đ a bàn c th . ố Cân đ i t ng thu và t ng s chi NSNN  Cân đ i số ơ c p => thu th ư ng xuyên – chi th

ấ ờ ư ng ờ

xuyên

ứ ấ ệ  Cân đ i th c p => chênh l ch cân ấ đ i số ơ c p – chi

ố đ u tầ ư

ố

ướ

Cân đ i thu chi ngân sách nhà n

ể

c bi u hi n qua 3 tr ng thái

ệ ướ ướ ộ ướ ộ

NSNN trong m t ộ ữ ố ươ ng quan gi a thu và chi M i t ạ ượ : tài khóa đ  Ngân sách nhà n ằ c cân b ng  Ngân sách nhà n c b i thu  Ngân sách nhà n c b i chi

ố

ướ

Cân đ i thu chi ngân sách nhà n

ọ

ố ế đ i ti

ế đ n cân ẩ

ế

ố

đ i NSNN

ế

suy thoái => chính sách tài khóa

ở

ộ m r ng => b i chi NSNN t

ố Cân đ iố NSNN là cân đ i vĩ mô quan tr ng tác đ u tầ ư và xu t – ấ ệ đ ng ộ t ki m – ậ nh p kh u. Chính sách tài khóa liên quan đ n cân  N n kinh t ề ở ộ  N n kinh t ế ăng trư ng nóng => chính sách ề ắ

ằ

ặ

tài khoá th t ch t => cân b ng NSNN

ố

ướ

Cân đ i thu chi ngân sách nhà n

ố

ắ

Nguyên t c cân

đ i thu chi NSNN

ờ ổ ờ ổ

>

ế ệ ư ng xuyên T ng thu th mang tính không hoàn trả ồ g m: thu , phí, l phí..

ầ

ư ng xuyên T ng chi th mang tính không thu h iồ chi cho tiêu dùng ớ Dành ph n ngày càng l n cho chi đ u tầ ư phát tri nể mang tính tích lũy

ờ

ợ

ộ

Trư ng h p NSNN có b i chi

ộ

ử

ệ

<

ứ ộ M c b i chi NSNN

ằ X lý b i chi b ng 2 bi n pháp • Vay n ợ • Phát hành ti nề

ổ T ng chi đ u tầ ư phát tri nể

HEÄ THOÁNG THU NSNN

ổ ả ệ

ớ ử ụ ế ệ

ủ

ộ ự ạ ứ ờ ồ phát sinh trong ể ế đ huy ằ t các ngu n tài chính c a xã h i nh m t o ệ ư c ớ đ ng th i th c hi n ch c c a nhà n

ệ ể Ph n ánh t ng th các quan h kinh t quá trình nhà nư c s d ng các quan h kinh t ồ ế đ ng ộ ề đi u ti ỹ ề ệ ủ ậ l p qu ti n t ụ ủ năng, nhi m v c a NN.

phí

ế

ệ

ậ

ợ

ố ế

3.1. Thu thuế 3.2. Thu t 3.3. Thu t 3.4. Thu t

ệ ừ phí và l ừ ạ đ ng kinh t ộ ho t ợ ừ vay n và nh n vi n tr qu c t

Bao g mồ

3.1. Thu thueá

ệ

ậ ư c theo lu t

ủ ứ ế đ c ặ đi m thu : ể ộ ắ ả đóng góp b t bu c cho nhà n ầ ằ đáp ng nhu c u chi tiêu c a nhà n ớ ư c.ớ

ế ế ủ ộ t vĩ mô kinh t xã h i c a nhà

3.1.1. Khái ni m và ế Thu là kho n ị đ nh nh m Đ c ặ đi mể : Tính pháp lý cao ả ự ế Tính không hoàn tr tr c ti p ố ứ không đ i ng. ề Là công c ụ đi u ti nư c. ớ

3.1. Thu thueá

3.1.2. Phaân loaïi thueá - Caên cöù vaøo tính chaát kinh teá, thueá chia

Đư ng thu ế ờ gián thu

Thu nh pậ

laøm 2 loaïi: ờ Đư ng thu ế Thueá tröïc thu (luõy tieán) ự tr c thu T ỷ Lệ n pộ thuế /TN

Tỷ ệ l n pộ thuế /TN

Thu nh pậ

Thueá giaùn thu ( luyõ thoaùi)

3.1. Thu thueá

ứ

Căn c vào

đ i tố ư ng, thu g m:

ộ

ế ồ ả

ấ

ợ Thu ế đánh vào ho t ạ đ ng s n xu t kinh doanh. Thu ế đánh vào hàng hóa Thu ế đánh vào thu nh pậ Thu ế đánh vào tài s nả

ừ

ệ

3.2. Thu t

phí và l

phí

ắ ố ớ

ệ ể ộ ộ

ặ ừ ớ

ừ ộ đ i v i các pháp nhân và ả L phí là kho n thu b t bu c ạ đ ng hành ắ th nhân m t m t v a bù đ p chi phí ho t ể ấ chính mà nhà nư c cung c p cho các pháp nhân th nhân ộ đó, v a mang tính là kho n ả đ ng viên cho NSNN.

ầ

ờ ấ ờ ộ ị

ộ ế ấ ể

ử ộ ế ộ ắ ả đ p m t ph n chi phí Phí là kho n thu mang tính bù ụ ề ư ng v các d ch v công c ng thư ng xuyên và b t th ho c ặ đ duy tu s a ch a các công trình thu c k t c u h ạ ữ ầ t ng kinh t xã h i.

ế

3.3. Thu t

ộ ừ ạ đ ng kinh t

ho t

ấ

ư cớ

ừ ạ đ ng ộ ho t ệ các doanh nghi p nhà n

ủ đ u tầ ư c a nhà n ư cớ

ả Các kho n thu xu t phát t ậ ừ Thu nh p t Chia lãi liên doanh Chia c t cổ ứ …..

ả

ừ

ộ ở ữ

ả

Các kho n thu t

khai thác tài s n thu c s h u nhà n ộ ở ữ

ư c ớ ổ

ế

ầ

ớ

ả

ư c trong ti n trình c ph n hoá các

ề ử ụ đ tấ

ộ ở ữ

Bán tài s n thu c s h u nhà n DNNN ấ Đ u giá quy n s d ng Bán tài nguyên thiên nhiên ả Cho thuê tài s n thu c s h u nhà n

ư c.ớ

ợ

ủ ệ 3.4. Vay n và vi n tr chính ph

ể đáp ng nhu c u ầ đ u tầ ư

ủ ế ụ ề

ứ ư c ớ ề ỳ ạ

ợ ầ ủ ồ ỳ

ợ 3.4.1. Vay n chính ph ắ Vay n ợ đ bù đ p thi u h t NSNN và ế đi u hòa v n c a nhà n ố ủ ể , phát tri n kinh t ớ ệ ự ủ đư c th c hi n v i nhi u k h n khác ợ Vay n chính ph nhau, tu theo nhu c u c a các c p NSNN. Bao g m: ế ớ ấ Vay trong nư c: Tín phi u, trái phi u, trái phi u công

ế ế trình, trái phi u chính quy n ị ề đ a ph ế ương….

ủ

ố ế

ờ

 ODA song phương  ODA đa phương  Phát hành trái phi u chính ph ra th tr ế

ị ư ng tài chính qu c t

ớ Vay nư c ngoài :

ệ

ợ

ủ

3.4. Vay n và vi n tr chính ph

ạ

ệ

ợ ố ế

không hoàn l

ủ

ệ

ằ

ớ

ứ

ộ ư c nh m th c hi n các ch

ủ ổ ứ ch c liên chính ph , các ương trình ự

ủ

ố ế :

ố ế ư: WB, ADB.

ộ

T các t

3.4.2. Vi n tr qu c t ể ủ ồ Là ngu n phát tri n c a các chính ph các t ố ế ấ ổ c p cho m t n t ch c qu c t ộ ế ể ợ xã h i. h p tác phát tr in kinh t ổ ứ ừ ch c tài chính qu c t T các chính ph , các t  ODA không hoàn l ạ ương i song ph  ODA không hoàn l ổ ứ ạ ừ i t các t ch c tài chính qu c t ừ ố ệ ổ ứ ch c thu c liên hi p qu c  UNDP  UNICEF  UNFPA  PAM  OMS  …..

Ố

Ệ

H TH NG CHI NSNN

ổ ả ế

ự phát sinh trong ằ c a NN nh m th c

ụ ủ ệ ệ ể Ph n ánh t ng th các quan h kinh t quá trình nhà nư c s d ng ti n t ề ệ ủ ớ ử ụ ệ ứ ăng, nhi m v c a NN. hi n các ch c n

ờ Chi thư ng xuyên

Chi đ u tầ ư phát tri nể

ự ữ Chi d tr

ả ợ ố ủ ề Chi tr n g c ti n do chính ph vay

ờ 4.1. Chi thư ng xuyên

ả

ủ

ồ

ộ

ố

ủ ư i:ờ

con ng

ủ ệ đáp ng nhu c u tiêu dùng c a xã ầ ứ ể ế đ n phát tri n nhân t ế

ệ ệ

ấ Là các kho n chi mang tính ch t chi cho tiêu dùng, c a ớ nhà nư c và c a xã h i, bao g m: ự Chi s nghi p: ư ng ớ h i, hộ  Chi s nghi p kinh t ự  Chi s nghi p v ự

ăn hoá xã h i: ộ

; ế

ể ụ ể

 Khoa h c công ngh ; ệ ọ  Giáo d c ụ đào t o; ạ  Y t  Văn hóa ngh thu t th d c th thao; ậ  Chi s nghi p xã h i. ộ

ệ ệ ự

ờ

4.1. Chi thư ng xuyên

ủ ộ

ị

ả ồ

ớ ư c: cho tiêu dùng c a b máy ương. Kho n ả ương đ n ế đ a ph ệ ệ t ki n và hi u qu . G m:

ả Chi qu n lý nhà n ớ ừ nhà nư c t trung ả ế chi này ph i ti  Cơ quan l p pháp, hành pháp, t ậ  Các cơ quan qu n lý vĩa mô kinh t ả

ư pháp ế ộ ủ xã h i c a nhà

nư cớ

ậ ự

ộ

an toàn xã h i:

ể

ộ xã h i ố ạ ố  Cơ quan Đ ng, Đoàn th … ả ố Chi an ninh qu c phòng, tr t t  An ninh, tr t t ậ ự  Qu c phòng, ch ng ngo i xâm

4.2. Chi đ u tầ ư phát tri nể

ỹ ả

ấ ế ủ ệ ự ộ đ ng tr c ti p ố ớ ệ ăng năng su t và các quan h cân đ i l n c a

ế ộ ơ s h t ng kinh t xã h i: Hình

ế ấ

ạ ầ

ế

Là các kho n chi mang tính tích lu , có tác ế đ n vi c t ế ề . n n kinh t Chi đ u tầ ư phát tri n cể ị thành nên tài s n c

xã

h iộ

ề

ộ

 Các ngành công nghi p cệ ơ b nả  Các công trình tr ng ọ

đi m v phát xã h i…

ở ạ ầ ố ả ố đ nh qu c dân  Đ u tầ ư XDCB các công trình thu c k t c u h t ng kinh t ộ

ể Chi đ u tầ ư h tr v n cho các doanh nghi p nhà n

ậ

ố ố

ế

ầ

ổ

ệ ư cớ

ữ ạ l

i trong ti n trình c ph n

ấ ỗ hoá.

ỗ ợ ố  C p phát v n thành l p DN NN  B sung v n cho các DNNN gi

4.2. Chi đ u tầ ư phát tri nể

ố ố

ủ ế

ự ầ ẫ ể ế ớ

ể ệ

ệ ổ ầ Góp v n liên doanh, v n c ph n vào các doanh nghi p ư c ớ ự ộ thu c các lĩnh v c c n thi t có s tham gia c a nhà n ạ ố ặ ư ng d n, ki m soát ho c kh ng ch các ho t nh m hằ ớ ư ng phát tri n có ủ ộ đ ng c a các doanh nghi p này theo h ế ề ợ . i cho n n kinh t l

ể ỹ ỗ ợ

ể Chi cho các qu h tr phát tri n:  Ngân hàng chính sách  Qu h tr ỹ ỗ ợ đ u tầ ư  Các qu h tr phát tri n khác ỹ ỗ ợ

ự ữ

4.3. Chi d tr nhà n

ư cớ

ế ư m t công c ề ụ đi u ti t vĩ mô,

ự

ờ ị ộ ụ đích: ộ ạ đ ng th tr ị ư ng, n ổ đ nh môi

ờ ả ấ ề ờ ắ ử ụ ợ Đư c NN s d ng nh ệ ằ nh m th c hi n 2 m c  Đi u ch nh các ho t ỉ vĩ mô ấ t h i do r i ro b t ng x y

ệ ạ ấ ủ ộ ế trư ng knih t  Kh c ph c t n th t thi ụ ổ ả ờ ố đ i s ng, s n xu t, xã h i.

ế ế t y u

ạ ị ra, n ổ đ nh ứ ự ữ Hình th c d tr  Các hàng hóa thi  Vàng, ngo i tạ ệ  Qu d tr , d phòng t ỹ ự ữ ự ấ ề i chính quy n các c p

4.4. Chi tr nả ợ

ủ

ề ả ợ ố Chi tr n g c ti n do chính ph vay  Tr n vay n ư c ngoài ớ ả ợ  Tr n vay trong n ư cớ ả ợ

Ỹ

CÁC QU NGOÀI NGÂN SÁCH

ủ

ỹ i khách quan c a các qu

ỹ

ả

ộ

ầ ủ đáng nhu c u c a các đ u tầ ư phát đ i ố

ự ồ ạ S t n t  T i sao ph i có qu ngoài NSNN? ạ  Tính linh ho t trong qu n lý ả ạ  Khai thác các ngu n l c xã h i cho ồ ự ế ả tri n và gi i quy t thõa tư ng xã h i ộ ậ

ỹ

ầ

ự

ệ

ắ

ả

=> thành l p các qu ngoài NSNN c n cân nh c: s phân tán và kém hi u qu

ể ợ

Ỹ

CÁC QU NGOÀI NGÂN SÁCH

ỹ

ư cớ ủ

ệ ố H th ng các qu ngoài NSNN Qu d tr nhà n ỹ ự ữ Các qu b o hi m c a nhà n ư cớ ể ỹ ả Các qu h tr tài chính c a nhà ủ ỹ ỗ ợ

nư cớ

Ỹ Ự Ữ

QU D TR NHÀ N

Ư CỚ

ấ

ạ

ỏ

ạ

M c ụ đích  Kh n c p phòng ch ng thiên tai, h a ho n, ố ẩ tai n n trên di n r ng;

ả

ạ

ỏ

ệ ộ ậ

 Kh p ph c h u qu thiên tai, h a ho n trên

ụ

ề

ệ

ọ

 Th c hi n các nhi m v quan tr ng v an

ụ ắ ệ ộ di n r ng; ệ ự ố ninh qu c phòng; ệ

ệ

 Th c hi n các nhi m v

ụ đ n

ị ể ổ đ nh th ị

ự trư ng;ờ

ỹ ự ữ

ể

Đ c ặ đi m qu d tr

ỹ ự ữ

ố

ứ Các hình th c qu d tr  Hàng hóa chi n lế ư cợ  Ngo i t ạ ệ , vàng… ỹ ấ Các c p qu lý  Qu d tr t p trung qu c gia ỹ ự ữ ậ  Qu d tr c a các B , ngành ộ ỹ ự ữ ủ  Qu d tr c a NHNN ỹ ự ữ ủ ả ắ Nguyên t c qu n lý:  Nguyên t c t p trung th ng nh t ấ ắ ậ  Nguyên t c bí m t, an toàn ắ

ậ

Ỹ Ả

Ể

Ộ QU B O HI M XÃ H I

ồ

ộ ợ

ấ ăn do m t kh n ả ăng lao đ ngộ

ề

ủ

ữ

ợ

ờ

ư i lao

đ ng ộ

Bao g m các n i dung:  Các trư ng h p khó kh ờ  Tai n n, b nh ngh nghi p ệ ệ ạ  m Ố đau  Hưu trí  Tr c p gia ợ ấ  Th t nghi p ệ ấ  ... Đ i tố ư ng c a BHXH là nh ng ng trong XH.

ờ đình ngư i lao ị ế ộ đ ng b ch t

Ỹ Ả

Ể

Ộ QU B O HI M XÃ H I

ề ừ nhi u phía: ỗ ợ ộ đ ng và h tr đư c ợ đóng góp t ờ ử ụ ư i s d ng lao

ự

ấ

ể ố ụ i m c tiêu cu i cùng cua s phát ư. ờ ố đ i s ng dân c

Đóng góp phí bao hi m:ể  Ngu n l c BHXH ự ồ ngư i lao ộ ờ đ ng, ng ừ NSNN. t ủ M c ụ đích c a BHXH:  Góp ph n ầ đ t t ạ ớ ị ự ổ đ nh tri n là s n ậ ỹ Tính ch t và k thu t BHXH:  Thu, chi BHXH và tiêu chu n tr ti n b o hi m ẩ

ả ề ả ể đ u ề

ậ do lu t pháp quy ị đ nh.

Ỹ Ả

Ể

Ế

QU B O HI M Y T

ộ

ằ

ớ ộ

đ ng ồ

ẽ ủ ụ đích chia s r i ro v i c ng

ăm sóc kh e.ỏ

ữ

ệ ặ

ẽ ớ

ợ

ả

ệ ố

ứ

ồ

ể ể

Ho t ạ đ ng nh m m c dân cư trong lĩnh v c chự ố Gi a BHXH và BHYT có m i quan h ch t ch v i nhau ộ ạ t o thành h th ng b o tr xã h i. Hình th c BHYT, có 2 hình th c:  Hình th c b o hi m b t bu c ộ ắ ứ ả  Hình th c b o hi m t ệ ự ứ ả nguy n ỹ Ngu n hình thành qu BHYT  Đóng góp t  Tài tr t ợ ừ

ờ ử ụ ư i s d ng lao ờ ngừ ư i lao ộ đ ng và ng đ ngộ

NSNN

Ị

QU Đ U T

Ỹ Ầ Ư Đ A PH

ƯƠNG

ự

ở ạ ầ

ặ xã h i

ớ

ấ

ả

ấ

ờ

ọ

ế ệ đ u tầ ư tr c ti p ho c gián ti p phát ế ương ế ơ s h t ng kinh t ị ộ đ a ph ử ư c; x lý ấ ư ng h c…. Cung c p ụ ư v n ấ đ u tầ ư và tham gia th trị ư ng ờ

ự Th c hi n tri n cể như: giao thông; h th ng c p, thoát n ệ ố ệ ệ ch t th i; b nh vi n; tr ị các d ch v t v n.ố

CHÍNH SÁCH TÀI KHÓA

ư c ớ

ẹ

 Chính sách tài khóa th t ch t

ặ

ọ

ề ộ đ ng vào n n kinh t

 Chính sách tài khóa n i l ng

ộ

ọ

fiscal policy) khi thu nh hỏ ơn chi (còn g i ngân sách b i chi)

ệ ử ụ Chính sách tài khóa là vi c s d ng ngân sách nhà n ế ể . đ tác ạ ể ộ Chính sách tài khoá có th m t trong 2 tình tr ng: ặ hay thu h p (Contractionary ắ ơn chi (còn g i ngân sách th ng d ư). fiscal policy) khi thu l n hớ ở ộ ớ ỏ hay m r ng (Expansionary

Ổ Ố Ộ Ủ Ầ T NG C U C A XÃ H I VÀ S NHÂN CHI TIÊU

ố ở

ộ ủ

ố

ổ đ i nhân t

ạ ổ ậ ầ ơ s phân tách ự đ nh ị đ c ộ khác, ụ ứ thu nh p. (ii) chi tiêu ng d ổ đ i khi

Keyness hình thành mô hình s nhân trên c chi tiêu c a xã h i thành 2 lo i: (i) chi tiêu t ( autonomy expenditures) thay đ i các nhân t ố ớ ậ l p v i thay ( induced expenditure) là thành ph n chi tiêu thay ậ thu nh p thay đ i.ổ

AE = C + I + G + (X – M) = AEO + mpcY

ớ ị ự đ nh; mpc: thiên h

ứ ố ư ng tiêu Trong đó: AEO : là chi tiêu t ậ dùng biên ( marginal pronsit to consume); Y: thu nh p và ụ tích s mpcY chính là chi tiêu ng d .

(cid:0) (cid:0)

mpc

(cid:0) (cid:0)

C Y

AE Y

(cid:0) (cid:0)

Ổ Ộ Ố Ủ Ầ T NG C U C A XÃ H I VÀ S NHÂN CHI TIÊU

ờ ằ ạ

ờ

ả ổ

ủ ể ậ ằ ộ ổ ị ư ng c nh tranh, t ng cung ể ị ư ng hoàn h o, ổ ệ đi u ki n th tr ộ ổ ầ AE = AD) chính là t ng chi tiêu xã h i và t ng ạ đi m cân b ng c a i

ờ T i ạ đi m cân b ng th tr ề ầ ằ b ng t ng c u. Trong ổ t ng c u ( ổ cung là t ng thu nh p xã h i, nên t th trị ư ng ta có:

AE 0

mpcY

(cid:0) (cid:0)

AE 0

1 mpc

)

 (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0)

(cid:0) (cid:0)

1 mpc

)

(cid:0) (cid:0) ố ọ g i là s nhân chi tiêu Trong đó (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0)

Ổ

Ầ

CHÍNH SÁCH TÀI KHÓA VÀ T NG C U

)( C Δ

(cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0)

)( I Δ

1 mpc

)(G

(X Δ

(cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0)

ắ ầ ổ ổ đ i t ng c u theo chính sách th t

ặ ở ộ

ầ ủ ổ

ế ở ổ m , chính sách tài khoá cũng tác đ ng ộ

ể ủ Chính ph có th làm thay ch t hay m r ng. ầ Chính sách tài khoá cũng làm thay đ i thành ph n c a t ng c u ế ỷ ề Trong n n kinh t đ n t giá h i ố đoái và cán cân thương m i.ạ