
Trung Tâm Luyện Thi Đại Học Amsterdam Chương I-Bài 2. Cực trị hàm số
85
Lớp Toán Thầy-Diệp Tuân Tel: 0935.660.880
A. LÝ THUYẾT.
1. Khái niệm cực trị hàm số :
Giả sử hàm số xác định trên tập hợp
DD
và
0xD
0
x
được gọi là một điểm cực đại của hàm số
f
nếu tồn tại một khoảng
;ab
chứa điểm
0
x
sao cho:
00
;
( ) ( ) ; \
a b D
f x f x x a b x
.
Khi đó
0
fx
được gọi là giá trị cực đại của hàm số
f
.
0
x
được gọi là một điểm cực tiểu của hàm số
f
nếu tồn tại một khoảng
;ab
chứa điểm
0
x
sao cho:
00
;
( ) ( ) ; \
a b D
f x f x x a b x
.
Khi đó
0
fx
được gọi là giá trị cực tiểu của hàm số
f
.
Giá trị cực đại và giá trị cực tiểu được gọi chung là cực trị
Nếu
0
x
là một điểm cực trị của hàm số
f
thì người ta nói rằng hàm số
f
đạt cực trị tại điểm
0
x
.
Điểm cực đại, cực tiểu gọi chung là điểm cực trị của hàm số
0
fx
là giá trị cực trị (hay cực trị ) của hàm số.
Như vậy : Điểm cực trị phải là một điểm trong của tập hợp
D
``Chú ý.
Giá trị cực đại (cực tiểu)
0
fx
của hàm số
f
chưa hẳn đã là GTLN (GTNN) của hàm số
f
trên tập
xác định
D
mà
0
fx
chỉ là GTLN (GTNN) của hàm số
f
trên khoảng
;a b D
và
;ab
chứa
điểm
0.x
Nếu
fx
không đổi dấu trên tập xác định
D
của hàm số
f
thì hàm số
f
không có cực trị .
2. Điều kiện cần để hàm số đạt cực trị:
2.1. Định lý 1: Giả sử hàm số
f
đạt cực trị tại điểm
0
x
.
Khi đó, nếu
f
có đạo hàm tại điểm
0
x
thì
0
'0fx
.
Chú ý :
Đạo hàm
'f
có thể triệt tiêu tại điểm
0
x
nhưng hàm số
f
không đạt cực trị tại điểm
0
x
.
Hàm số có thể đạt cực trị tại một điểm mà tại đó hàm số không có đạo hàm.
Hàm số chỉ có thể đạt cực trị tại một điểm mà tại đó đạo hàm của hàm số bằng
0,
hoặc tại
đó hàm số không có đạo hàm .
§BI 2. CỰC TRỊ CỦA HÀM SỐ

Trung Tâm Luyện Thi Đại Học Amsterdam Chương I-Bài 2. Cực trị hàm số
86
Lớp Toán Thầy-Diệp Tuân Tel: 0935.660.880
3. Điều kiện đủ để hàm số đạt cực trị:
Định lý 2: Giả sử hàm số
f
có đạo hàm cấp một trên khoảng
;ab
chứa điểm
0
x
,
0
'0fx
và
f
có đạo hàm cấp hai khác
0
tại điểm
0
x
.
Nếu
0
'' 0fx
thì hàm số
f
đạt cực đại tại điểm
0
x
.
Nếu
0
'' 0fx
thì hàm số
f
đạt cực tiểu tại điểm
0
x
.
Chú ý :
Nếu
0
x
là một điểm cực trị của hàm số
f
thì điểm
00
( ; ( ))x f x
được gọi là
điểm cực trị của đồ
thị
hàm số
f
.
Trong trường hợp
0
'( ) 0fx
không tồn tại hoặc
0
0
'( ) 0
''( ) 0
fx
fx
thì định lý 3
không dùng được.
B. PHƯƠNG PHÁP GIẢI TOÁN.
DẠNG 1. Tìm các điểm cực trị của hàm số.
1. Phương pháp.
① Bước 1. Tìm tập xác định của hàm số
.f
② Bước 2. Tính đạo hàm
()
fx
và tìm các điểm
0
x
sao cho
0
()
fx
= 0 (nếu có) và tìm các điểm
0xD
mà tại đó hàm
f
liên tục nhưng đạo hàm
()
fx
không tồn tại.
③ Bước 3. Vận dụng định lý 2 (lập bảng xét dấu
()
fx
) hay định lý 3( tính
()
fx
) để xác định
điểm cực trị của hàm số.
⋆ Chú ý:
Cho hàm số
()y f x
xác định trên
D
. Điểm
0
x x D
là điểm cực trị của hàm số khi và chỉ khi
hai điều kiện sau đây cùng thảo mãn:
Tại
0
xx
đạo hàm triệt tiêu hoặc không tồn tại
Đạo hàm đổi dấu khi
x
đi qua
0
x
.
2. Bài tập minh họa.
Bài tập 1. Tìm cực trị (nếu có) của các hàm số sau:
1).
42
21 y x x
2).
42
68 y x x x
Lời giải.
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................

Trung Tâm Luyện Thi Đại Học Amsterdam Chương I-Bài 2. Cực trị hàm số
87
Lớp Toán Thầy-Diệp Tuân Tel: 0935.660.880
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
Nhận xét
. Trong bài toán này, vì
'(1) 0
''(1) 0
y
y
do đó
định lý 3
không khẳng định được điểm
2x
có
phải là điểm cực trị của hàm số hay không.
Bài tập 2. Tìm cực trị (nếu có) của các hàm số sau:
1).
32
361
2
y x x x
2).
21 y x x x
Lời giải.
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
Bài tập 3. Tìm cực trị (nếu có) của các hàm số sau:
1).
4
4
x
yx
2).
1
31
yx x
Lời giải.
................................................................................................................................
................................................................................................................................

Trung Tâm Luyện Thi Đại Học Amsterdam Chương I-Bài 2. Cực trị hàm số
88
Lớp Toán Thầy-Diệp Tuân Tel: 0935.660.880
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
Bài tập 4. Tìm cực trị (nếu có) của hàm số :
3 2cos cos 2 y x x
Lời giải.
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................

Trung Tâm Luyện Thi Đại Học Amsterdam Chương I-Bài 2. Cực trị hàm số
89
Lớp Toán Thầy-Diệp Tuân Tel: 0935.660.880
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
Bài tập 5. Cho hàm số
21
sin , 0
0 , 0
xx
fx x
x
. Chứng minh rằng
'0fx
nhưng hàm số
fx
không đạt cực trị tại điểm
0
.
Lời giải.
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
3. Câu hỏi trắc nghiệm
Mức độ 1. Nhận biết
Câu 1. Cho hàm số
33.y x x
Mệnh đề nào dưới đây đúng?
A. Hàm số đồng biến trên khoảng
;1
và nghịch biến trên khoảng
1;
.
B. Hàm số đồng biến trên khoảng
( ; ).
C. Hàm số nghịch biến trên khoảng
;1
và đồng biến trên khoảng
1;
D. Hàm số nghịch biến trên khoảng
1;1
.
Lời giải
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
Câu 2.(THPT Chuyên Bắc Ninh 2018) Phát biểu nào sau đây là sai?
A. Nếu
00fx
và
00fx
thì hàm số đạt cực tiểu tại
0
x
.
B. Nếu
00fx
và
00fx
thì hàm số đạt cực đại tại
0
x
.
C. Nếu
fx
đổi dấu khi
x
qua điểm
0
x
và
fx
liên tục tại
0
x
thì hàm số
y f x
đạt cực
trị tại điểm
0
x
.
D. Hàm số
y f x
đạt cực trị tại
0
x
khi và chỉ khi
0
x
là nghiệm của đạo hàm.
Lời giải
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................