Bài tiểu luận: Vai trò của các bên liên quan đến công tác quản lý rừng dựa vào cộng đồng

Rừng đóng vai trò thiết yếu trong việc duy trì cân bằng sinh thái toàn cầu, bảo tồn đa dạng sinh học và cung cấp sinh kế cho hàng triệu người. Tuy nhiên, tình trạng suy thoái rừng ngày càng nghiêm trọng trên thế giới, đặc biệt tại các quốc gia đang phát triển, đòi hỏi những cách tiếp cận quản lý bền vững và hiệu quả hơn. Trong bối cảnh đó, quản lý rừng dựa vào cộng đồng (CBFM) nổi lên như một giải pháp hứa hẹn nhằm bảo vệ tài nguyên rừng, nâng cao sinh kế và trao quyền cho người dân địa phương thông qua sự tham gia thực chất. Mặc dù mô hình này đã được triển khai và chứng minh hiệu quả tại nhiều quốc gia, thực tiễn tại Việt Nam vẫn đối mặt với nhiều bất cập liên quan đến khung pháp lý, năng lực cộng đồng, cơ chế chia sẻ lợi ích, và khả năng tiếp cận thị trường. Nghiên cứu này nhằm phân tích những thách thức hiện tại, đánh giá các mô hình điển hình, và đề xuất các giải pháp mang tính hệ thống để thúc đẩy sự tham gia bền vững của cộng đồng trong quản lý rừng.

Sinh viên, nhà nghiên cứu, nhà hoạch định chính sách và cán bộ quản lý trong lĩnh vực lâm nghiệp, tài nguyên và môi trường, cũng như các tổ chức phát triển cộng đồng.

Tiểu luận này tập trung phân tích thực trạng và những thách thức trong công tác quản lý rừng dựa vào cộng đồng (CBFM) tại Việt Nam, đồng thời làm rõ vai trò của các bên liên quan. Bắt đầu bằng việc nhấn mạnh tầm quan trọng của rừng đối với sinh thái và sinh kế, nghiên cứu đặt CBFM vào bối cảnh toàn cầu như một phương pháp hiệu quả để bảo vệ tài nguyên rừng và trao quyền cho người dân địa phương. Mặc dù Luật Lâm nghiệp 2017 đã chính thức công nhận cộng đồng dân cư là chủ rừng hợp pháp, tiểu luận chỉ ra nhiều bất cập trong thực thi. Cụ thể, các cộng đồng thường gặp khó khăn trong việc tiếp cận quyền sử dụng đất thực chất, nguồn tài chính, và các lợi ích từ lâm sản ngoài gỗ hay dịch vụ môi trường rừng (PES). Việc thiếu quy định rõ ràng, thủ tục hành chính phức tạp, năng lực cộng đồng còn hạn chế, và cơ chế chia sẻ lợi ích chưa minh bạch đã làm suy giảm động lực bảo vệ rừng lâu dài. Nghiên cứu cũng đi sâu vào vai trò của các chủ thể chính, bao gồm cộng đồng địa phương, chính quyền, cơ quan chuyên môn, tổ chức phi chính phủ, doanh nghiệp, và các tổ chức quốc tế, trong việc triển khai CBFM. Trên cơ sở đó, tiểu luận đề xuất một loạt giải pháp toàn diện. Các giải pháp này bao gồm đơn giản hóa thủ tục giao rừng và cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, mở rộng quyền khai thác lâm sản ngoài gỗ hợp pháp, tăng cường năng lực quản trị cho cộng đồng, và xây dựng cơ chế chia sẻ lợi ích rõ ràng, công bằng hơn. Mục tiêu cuối cùng là hoàn thiện chính sách, củng cố năng lực cộng đồng, và thúc đẩy sự tham gia thực chất, bền vững của người dân, giúp họ trở thành chủ thể thực sự trong quản lý tài nguyên rừng để đạt được các mục tiêu phát triển bền vững.