Bán khống chứng khoán: Cần thông
điệp rõ ràng
Chân dung “tội đồ” bán khống
Hiện có 2 dạng bán khống, đó là bán khi không có chứng khoán và
vay chứng khoán thật để bán. Đối với thị trường chứng khoán
(TTCK) Việt Nam, chủ yếu tồn tại dạng vay chứng khoán thật để
bán, tức là bán chứng khoán thật, nhưng với sự cho phép và theo
những thỏa thuận với người có chứng khoán (về mức phí vay cũng
như thời gian phải hoàn trả chứng khoán về tài khoản). Do đó,
nhiều người cho rằng, “bán khống” tại Việt Nam thực ra là “bán
nhờ” (trên tài khoản của người có chứng khoán).
Những người ủng hộ hoạt động này lý sự rằng, việc đó có ích cho
cả người vay và người cho vay, bởi khi thị trường giảm điểm
mạnh, các nhà đầu tư (thường là nhà đầu tư dài hạn) đang nắm giữ
cổ phiếu luôn mong muốn cổ phiếu của mình sẽ trở về giá trị thực,
nên ít quan tâm tới giá cổ phiếu hiện thời, trong khi cho vay chứng
khoán, họ thu được một khoản phí nhất định. Với người đi vay, dù
không đủ chứng khoán trong tài khoản, nhưng chỉ với số tiền ký
quỹ 25 - 35% giá trị chứng khoán, họ đã có thể tranh thủ cơ hội để
giao dịch, thu lời.
Nhưng bán khống bị nhìn ở góc độ tiêu cực cũng có lý do của nó.
Dù chưa có cơ sở nào xác định một cách chính xác mức độ “tội
đồ” của bán khống với việc kéo thị trường đi xuống, thì cũng đã có
không ít vụ tranh chấp, kiện tụng phức tạp trên thị trường liên quan
đến hoạt động vay mượn, mua bán này. khi vụ việc một công ty
chứng khoán (CTCK) cho một khách VIP mượn tài khoản của các
nhà đầu tư khác để bán khống bị vỡ lở, số tiền phải truy thu lên
đến gần 50 tỷ đồng.
Nhưng vì sao hoạt động bán khống vẫn tồn tại trên thị trường, dù
luật pháp không cho phép, dù có những hệ lụy đã xảy ra? Câu trả
lời chỉ có thể là chuyện muôn thuở: có cầu thì có cung.
Thực tế, các nhà đầu tư đã “lách luật” để thỏa mãn nhu cầu đầu tư
của mình. Theo giới đầu tư, bán khống và mua chứng khoán ký
quỹ là hai công cụ của TTCK ở trình độ cao và nó là nhu cầu ở hai
cực của thị trường (bên mua và bên bán). Cụ thể, nhà đầu tư có
nhu cầu và được phép mua ký quỹ (tức là mua khi không có đủ
tiền), thì cũng xuất hiện nhu cầu bán khống (bán khi không có đủ
chứng khoán).
Trong khi đó, lách luật là chuyện quá cũ. Chẳng hạn, luật không
cho CTCK đem tiền cho vay, thì giữa hai bên có hợp đồng “hợp
tác đầu tư”...
Những cách thức “lách luật”, khi bị cơ quan chức năng phát hiện,
đã và sẽ bị xử lý theo quy định. Vài năm qua, đã có một số CTCK
bị phạt hành chính vì cho khách hàng bán chứng khoán khi không
sở hữu chứng khoán (bán khống).
Nhưng mặt khác, nhu cầu của thị trường, của nhà đầu tư đang tồn
tại khách quan và điều đó cũng rất đáng để cơ quan chức năng
quan tâm nhằm phát huy những mặt tích cực hay hạn chế những hệ
lụy của nó