Báo cáo khoa học:
Ảnh hưởng của thực tập sư phạm 1 đến lòng yêu nghề
của các giáo sinh sư phạm kỹ thuật nông nghiệp
T¹p chÝ KHKT N«ng nghiÖp, TËp 1, sè 2/2003
169
¶nh h−ëng cña thùc tËp s− ph¹m 1 ®Õn lßng yªu nghÒ
cña c¸c gi¸o sinh s− ph¹m kü thuËt n«ng nghiÖp
Influence of practical pedagogical training exercise on attitudes of future
agicultural teachers
NguyÔn ThÞ Ngäc Thuý
1
& §Æng ThÞ V©n
1
Summary
To investigate the effects of the practical training by attending classes at high schools
on professional attitudes, two quick surveys using semi-structured questionnaires were
carried out with 40 students in the Faculty of Agricultural Teachers' Training, Ha noi
Agricultural University before and after the field trip to high schools. The results
indicated that not only students' teaching skills were improved but also their professional
feeeling were increased. After the field trip at high schools, 44% of the students said
their self- confidence strongly increased and 74% of them affirmed that they really love
their job. With the profound awareness about difficulties of teaching-learning
agriculture at high schools nowadays, the students understood that the prerequisite
requirement to be come an excellent agriculture-teacher is the love to the job.
Keywords: Pedagogical training exercise, professional attitudes.
I. Giíi thiÖu chung1
Gi¸o dôc t×nh c¶m nghÒ nghiÖp cho
gi¸o sinh lµ mét nhiÖm vô quan träng cña
c¸c khoa, tr−êng s− ph¹m. T×nh c¶m nghÒ
nghiÖp lµ ®éng lùc m¹nh mÏ gióp con
ng−êi v−ît qua ®−îc nh÷ng khã kh¨n, trë
ng¹i ®Ó chiÕm lÜnh nh÷ng gi¸ trÞ nghÒ, th«i
thóc hä v−¬n tíi nh÷ng ho¹t ®éng s¸ng t¹o
nghÒ nh»m t¹o ra nhiÒu cña c¶i vËt chÊt
cho xN héi vµ n©ng cao ®êi sèng tinh thÇn
cho c¸ nh©n (NguyÔn Quang UÈn, 1981).
HiÖn nay trong ch−¬ng tr×nh ®µo t¹o ch−a
cã mét m«n häc riªng ®Ó gi¸o dôc t×nh
c¶m nghÒ nghiÖp cho gi¸o sinh song c¸c
nhµ gi¸o dôc ho¹t ®éng trong lÜnh vùc ®µo
t¹o gi¸o viªn ph¶i t×m mäi c¬ héi ®Ó lµm
tèt nhiÖm vô nµy.
Thùc tËp s− ph¹m 1 (TTSP1) lµ mét
c«ng ®o¹n quan träng trong qu¸ tr×nh ®µo
t¹o ng−êi gi¸o viªn, ®−îc thùc hiÖn vµo
n¨m thø ba trong ch−¬ng tr×nh ®µo t¹o.
1
Bé m«n T©m lý, Khoa S− ph¹m Kü thuËt
C¸c ®ît thùc tËp s− ph¹m lµ thêi gian
ng−êi gi¸o sinh ®−îc tiÕp xóc trùc tiÕp víi
thÕ giíi sinh ®éng cña ho¹t ®éng nghÒ
nghiÖp nh»m gióp gi¸o sinh cñng cè, më
réng vµ n©ng cao nh÷ng kiÕn thøc chuyªn
m«n, kü n¨ng nghiÖp vô, kh¶ n¨ng øng
xö...(NguyÔn Th¹c, 1992) TTSP1 t¹o c¬
héi cho gi¸o sinh kiÓm nghÞªm nh÷ng tri
thøc lý luËn ®N tiÕp thu ®−îc trong thùc
tiÔn gi¸o dôc ë nhµ tr−êng. TTSP1 còng lµ
mét c¬ héi ®Ó c¸c gi¸o sinh tr¶i nghiÖm
víi nh÷ng khã kh¨n bøc xóc cña ng−êi
gi¸o viªn ë bËc trung häc phæ th«ng
(THPT), ®Æc biÖt lµ cña gi¸o viªn d¹y m«n
kü thuËt n«ng nghiÖp (KTNN), m«n häc
vÉn bÞ ®a sè häc sinh coi lµ m«n phô vµ
th−êng kh«ng thÝch häc (néi dung thùc tËp
s− ph¹m 1). ViÖc ®èi mÆt víi thùc tr¹ng ®ã
¶nh h−ëng nh− thÕ nµo ®Õn lßng yªu nghÒ
cña c¸c gi¸o sinh kü thuËt n«ng nghiÖp?
Nh×n l¹i thùc tÕ nh÷ng n¨m qua, c«ng
t¸c ®µo t¹o nghiÖp vô s− ph¹m, gi¸o dôc
¶nh h−ëng cña thùc tËp s− ph¹m 1 ®Õn lßng yªu nghÒ cña gi¸o sinh
170
lßng yªu nghÒ ë c¸c tr−êng s− ph¹m cßn
cã phÇn ch−a ®¸p øng yªu cÇu thùc tiÔn,
nhiÒu gi¸o sinh sau khi tèt nghiÖp c¸c
tr−êng s− ph¹m ®N bá nghÒ (NguyÔn TiÕn
C−êng,1994). §èi víi c¸c gi¸o sinh khoa
S− ph¹m kü thuËt (SPKT) Tr−êng §¹i häc
N«ng nghiÖp I Hµ néi (§H NNI), tuy ®N
qua TTSP1 ®¹t kÕt qu¶ kh¶ quan nh−ng
chóng t«i vÉn ch−a thÓ m¹nh d¹n kh¼ng
®Þnh c¸c gi¸o sinh hoµn toµn cã ®Çy ®ñ
n¨ng lùc s− ph¹m, nghiÖp vô nghÒ còng
nh− t×nh c¶m g¾n bã víi nghÒ. Môc ®Ých
cña nghiªn cøu nµy lµ ®¸nh gi¸ xem xÐt
TTSP1 cã ¶nh h−ëng nh− thÕ nµo ®Õn lßng
yªu nghÒ cña gi¸o sinh Khoa SPKT ®Ó tõ
®ã x©y dùng néi dung, ch−¬ng tr×nh
TTSP1 vµ TTSP2 cã hiÖu qu¶ nhÊt nh»m
n©ng cao lý t−ëng nghÒ nghiÖp vµ nghiÖp
vô s− ph¹m cho gi¸o sinh.
2. §èi t−îng vµ ph−¬ng ph¸p
nghiªn cøu
Chóng t«i tiÕn hµnh ®iÒu tra 40 gi¸o
sinh khoa SPKT kho¸ 42 vÒ thùc tr¹ng
nhËn thøc, th¸i ®é vµ t×nh c¶m nghÒ
nghiÖp cña gi¸o sinh tr−íc vµ sau TTSP1
qua nh÷ng tiªu chÝ cô thÓ sau: t×nh c¶m
nghÒ nghiÖp; tù chuÈn bÞ kiÕn thøc chuyªn
m«n vµ khoa häc gi¸o dôc tr−íc TTSP1;
nhËn thøc vÒ ®iÒu kiÖn trë thµnh gi¸o viªn
d¹y giái KTNN; nhËn thøc vÒ thùc tr¹ng
d¹y- häc m«n KTNN ë c¸c tr−êng trung
häc phæ th«ng.
ViÖc ®iÒu tra ®−îc tiÕn hµnh theo
c¸ch c¸c gi¸o sinh tù ®iÒn phiÕu ®iÒu tra 2
lÇn: tr−íc vµ ngay sau khi kÕt thóc ®ît
TTSP1 kÕt hîp pháng vÊn trùc tiÕp mét sè
gi¸o sinh. PhiÕu ®iÒu tra ®−îc thiÕt kÕ
d¹ng b¸n cÊu tróc (Semi-structured), c¸c
c©u hái pháng vÊn lµ c¸c c©u hái më.
C¸c sè liÖu tõ phiÕu ®iÒu tra ®−îc ph©n
tÝch b»ng ph−¬ng ph¸p thèng kª m« t¶,
c¸c kÕt qu¶ pháng vÊn ®−îc tiÕn hµnh
ph©n tÝch ®Þnh tÝnh.
3. KÕt qu¶
T×nh c¶m nghÒ nghiÖp cña c¸c gi¸o sinh
Khi thi vµo ®¹i häc, cã 52,5%% c¸c
gi¸o sinh ®−îc ®iÒu tra ®N chän khoa
SPKT víi nhËn thøc râ rµng vÒ nghÒ
nghiÖp. Trong ®ã cã 50% nhËn ®Þnh r»ng
“gi¶ng d¹y KTNN lµ mét viÖc quan träng
®èi víi mét n−íc n«ng nghiÖp nh− ViÖt
nam” nªn hä chän vµ theo häc khoa
SPKT; 30% sè gi¸o sinh chän khoa SPKT
v× lý do “c¸c tr−êng THPT ®ang thiÕu
gi¸o viªn d¹y KTNN”; chØ 25% thËt sù
“thÝch trë thµnh gi¸o viªn d¹y KTNN”.
Tuy sè l−îng gi¸o sinh xuÊt ph¸t tõ
nguyÖn väng muèn trë thµnh gi¸o viªn
d¹y KTNN ch−a nhiÒu nh−ng c¸c gi¸o
sinh ®ã ®N cã mét sù nhËn thøc râ rµng khi
chän nghÒ d¹y häc KTNN. Sè cßn l¹i
vµo häc khoa SPKT do “kh«ng ®ñ ®iÓm
vµo khoa kh¸c” chiÕm ®Õn 45%; cßn lý do
“kh«ng ph¶i ®ãng häc phÝ” hay “tèt
nghiÖp khoa SPKT dÔ xin viÖc lµm”, chØ cã
2,5% sè gi¸o sinh lùa chän.
KÕt qu¶ ®iÒu tra cßn cho thÊy sau mét
thêi gian häc tËp vµ rÌn luyÖn t¹i khoa
SPKT, ®Õn n¨m thø ba ®N cã 95% sè gi¸o
sinh ®−îc ®iÒu tra kh¼ng ®Þnh sÏ kh«ng
chuyÓn khái khoa SPKT ngay c¶ khi cã c¬
héi. Cã nhiÒu gi¸o sinh muèn tù kh¼ng
®Þnh m×nh, muèn sau nµy sÏ truyÒn ®¹t
nh÷ng kiÕn thøc khoa häc kü thuËt n«ng
nghiÖp cho häc sinh, ¸p dông vµo thùc tÕ
s¶n xuÊt t¹i gia ®×nh.
Sau TTSP1 gÇn mét nöa sè gi¸o sinh
c¶m thÊy tù tin vµo kh¶ n¨ng cña m×nh
(43,6%), trong khi tr−íc KTSP chØ cã 5%
sè gi¸o sinh cã t©m tr¹ng nµy. §a phÇn
c¸c gi¸o sinh cho r»ng hä “Yªu nghÒ h¬n”
(74,4%), mét sè gi¸o sinh béc lé lßng
nhiÖt huyÕt víi nghÒ. Nh÷ng lý do ®−îc nªu
ra lµ: kÕt qu¶ TTSP1 cao (100% gi¸o sinh ®¹t
lo¹i kh¸ giái); ®−îc ®¸nh gi¸ cao vÒ n¨ng lùc
vµ th¸i ®é tr¸ch nhiÖm trong c«ng viÖc,
NGuyÔn ThÞ Ngäc Thuý, §Æng ThÞ V©n
171
chiÕm lÜnh ®−îc t×nh c¶m häc sinh, gi¸o viªn
tr−êng thùc tËp.
Qua ®iÒu tra tÊt c¶ c¸c gi¸o sinh ®Òu
nhËn ®Þnh r»ng TTSP1 rÊt quan träng
trong qu¸ tr×nh häc tËp, rÌn luyÖn ®Ó trë
thµnh gi¸o viªn. HÇu hÕt (trªn 76%) c¸c
gi¸o sinh nhËn thÊy qua TTSP1 ®N h×nh
thµnh cho hä niÒm tin vµo nghÒ nghiÖp
trong t−¬ng lai, x©y dùng ý thøc tr¸ch
nhiÖm ®èi víi c«ng viÖc; më réng, n©ng
cao kiÕn thøc chuyªn m«n, vËn dông lý
luËn vµo thùc tiÔn gi¶ng d¹y, häc hái ®−îc
kinh nghiÖm gi¶ng d¹y cña gi¸o viªn d¹y
KTNN ë tr−êng PTTH.
Sau khi KTSP gi¸o sinh cßn thÊy râ
TTSP1 ®N gióp hä nh×n nhËn ra nhiÒu h¹n
chÕ, ch−a hoµn chØnh vÒ kiÕn thøc chuyªn
m«n vµ nghiÖp vô s− ph¹m.
ViÖc «n luyÖn kiÕn thøc, kü n¨ng tr−íc
khi ®i TTSP1 cña gi¸o sinh
§a sè c¸c gi¸o sinh thÓ hiÖn tinh thÇn
tr¸ch nhiÖm cao tr−íc khi ®i TTSP1, hä
®äc l¹i c¸c gi¸o tr×nh ®N häc. Cô thÓ: 85%
sè gi¸o sinh ®äc gi¸o tr×nh “Ph−¬ng ph¸p
d¹y häc KTNN”; 57,5% ®äc l¹i gi¸o tr×nh
“Ho¹t ®éng gi¸o dôc trong tr−êng
PHTH”; 52,5% sè gi¸o sinh ®äc l¹i c¸c
m«n chuyªn ngµnh n«ng nghiÖp; 50% ®äc
l¹i gi¸o tr×nh “T©m lý häc løa tuæi vµ t©m
lý häc s− ph¹m”; 37,5% ®äc l¹i gi¸o tr×nh
“Gi¸o dôc häc ®¹i c−¬ng”.
§Ó chuÈn bÞ ®i TTSP1, c¸c gi¸o sinh rÊt
nç lùc tù rÌn luyÖn c¸c kü n¨ng s− ph¹m.
Kü n¨ng viÕt vµ tr×nh bµy b¶ng cña gi¸o
sinh nh×n chung kh¸ yÕu, nhËn thøc râ
®iÒu nµy 100% c¸c gi¸o sinh ®Òu chó
träng tËp luyÖn, trong ®ã 75% t×m mäi c¬
héi tù tËp viÕt b¶ng mét m×nh, 32,5% tËp
theo nhãm víi b¹n bÌ. Trong néi dung
TTSP1 yªu cÇu c¸c gi¸o sinh ph¶i thùc tËp
d¹y häc KTNN trªn líp nªn hä rÊt lo l¾ng
vµ tËp gi¶ng rÊt tÝch cùc. Do thêi gian thùc
hµnh chÝnh kho¸ h¹n chÕ, chØ cã 37,5% sè
gi¸o sinh cã c¬ héi tËp gi¶ng trong giê
thùc hµnh víi gi¸o viªn, 50% gi¸o sinh ®N
tù tËp gi¶ng mét m×nh, 25% ®N tËp gi¶ng
tr−íc nhãm b¹n ®Ó nhËn ®−îc c¸c nhËn
xÐt gãp ý cña b¹n bÌ vÒ kü n¨ng d¹y häc
cña m×nh. Kü n¨ng viÕt biªn b¶n dù giê
®−îc hä rÌn luyÖn kh¸ nhiÒu (80%), ngoµi
c¸c giê thùc hµnh chÝnh kho¸ 25% sè gi¸o
sinh cßn tù luyÖn tËp theo nhãm nhá víi
c¸c b¹n cña m×nh.
Tr¸ch nhiÖm víi nghÒ nghiÖp cßn thÓ
hiÖn qua nhËn ®Þnh vÒ nh÷ng tri thøc
chuyªn m«n KTNN ng−êi gi¸o viªn d¹y
m«n KTNN cÇn cã vµ tù ®¸nh gi¸ vÒ c¸c
kiÕn thøc mçi gi¸o sinh ®N tÝch luü ®−îc.
ChÝnh v× vËy chóng t«i ®N tiÕn hµnh ®iÒu
tra nhËn thøc cña gi¸o sinh vÒ c¸c kiÕn
thøc ®N ®−îc trang bÞ t¹i khoa SPKT. Sè
liÖu ®−îc thu thËp qua 2 lÇn ®iÒu tra tr−íc
vµ sau TTSP1 (b¶ng 1).
Sù kh¸c biÖt qua hai lÇn ®iÒu tra mµ
gi¸o sinh ®N nhËn ®Þnh cã c¬ së thùc tÕ
qua kiÓm nghiÖm TTSP1. Cô thÓ th«ng
qua dù giê gi¸o viªn gi¶ng d¹y KTNN ë
tr−êng phæ th«ng, qua thùc tËp gi¶ng d¹y
vµ dù giê cña c¸c gi¸o sinh. So víi yªu
cÇu d¹y häc ë bËc PTTH, hÇu hÕt c¸c gi¸o
sinh n¨m thø ba nhËn thÊy râ nh÷ng kiÕn
thøc thu ®−îc lµ ch−a ®Çy ®ñ. C¸c kiÕn
thøc hä häc ®−îc phÇn lín ch−a ®¸p øng
®−îc yªu cÇu vÒ tÝnh hiÖn ®¹i, tÝnh hÖ
B¶ng 1
. Gi¸o sinh tù ®¸nh gi¸ vÒ kiÕn thøc
KTNN ®B ®−îc trang bÞ tr−íc vµ sau KTSP
Tù ®¸nh gi¸ cña gi¸o
sinh
Tr−íc
KTSP
Sau
KTSP
§Çy ®ñ 22,5%
10,3%
Ch−a ®Çy ®ñ 50,6%
84,6%
§¶m b¶o tÝnh hiÖn ®¹i
10% 12,5%
§¶m b¶o tÝnh hÖ
thèng
12,5%
10,3%
§¶m b¶o tÝnh khoa
häc
20% 15,4%
¶nh h−ëng cña thùc tËp s− ph¹m 1 ®Õn lßng yªu nghÒ cña gi¸o sinh
172
thèng vµ tÝnh khoa häc lµ nh÷ng yªu cÇu
vÒ tri thøc KTNN rÊt ®−îc chó träng ë bËc
PTTH. NhËn thøc ®−îc ®iÒu nµy sÏ gióp
c¸c gi¸o sinh cã ®Þnh h−íng ®−îc viÖc häc
tËp tiÕp theo cña b¶n th©n.
VÊn ®Ò trang bÞ kiÕn thøc chuyªn
ngµnh, kiÕn thøc khoa häc gi¸o dôc vµ c¸c
kü n¨ng nghiÖp vô s− ph¹m ®−îc c¸c gi¸o
sinh ®¸nh gi¸ lµ h÷u Ých cho hä trong ®ît
TTSP1. PhÇn lín (trªn 80%) gi¸o sinh cho
r»ng c¸c kiÕn thøc chuyªn ngµnh ®N ®¶m
b¶o tÝnh khoa häc, hÖ thèng, ®Çy ®ñ.
Trong c¸c m«n häc thuéc khèi kiÕn thøc
s− ph¹m, c¸c gi¸o sinh ®¸nh gi¸ cao nhÊt
lµ m«n t©m lý häc løa tuæi vµ s− ph¹m víi
®iÓm trung b×nh (§TB = 4,6; theo thang
®iÓm 5); tiÕp ®Õn lµ giao tiÕp s− ph¹m
(§TB = 4,4); m«n thø ba lµ ®¹i c−¬ng vÒ
ph−¬ng ph¸p d¹y häc KTNN ( §TB =
3,9), vµ tiÕp ®Ðn lµ ho¹t ®éng gi¸o dôc
trong tr−êng phæ th«ng, gi¸o dôc häc ®¹i
c−¬ng, t©m lý häc ®¹i c−¬ng...
NhËn thøc cña gi¸o sinh vÒ nh÷ng ®iÒu
kiÖn trë thµnh gi¸o viªn d¹y giái.
Sau thêi gian TTSP1 tiÕp xóc vµ t×m
hiÓu kinh nghiÖm d¹y häc cña c¸c gi¸o
viªn PTTH, phÇn lín gi¸o sinh kh¼ng ®Þnh
®Ó trë thµnh gi¸o viªn d¹y giái m«n
KTNN th× ®iÒu kiÖn cÇn nhÊt lµ ph¶i cã
“Lßng yªu nghÒ” (§TB = 7,6; thang ®iÓm
8); tiÕp ®Õn lµ “Cã kiÕn thøc chuyªn m«n
KTNN s©u réng” (§TB = 6,1); “Ph−¬ng
ph¸p gi¶ng d¹y tèt” (§TB = 5,7); tiÕp ®ã
lµ “HiÓu biÕt t©m lý häc sinh”, “Kü n¨ng
thÝ nghiÖm, thùc hµnh tèt vÒ KTNN”, cã
“T− c¸ch ®¹o ®øc”, “Kh¶ n¨ng s¸ng t¹o”
vµ “KiÕn thøc vÒ gi¸o dôc häc”. Nh×n
chung, gi¸o sinh ®¸nh gi¸ vÒ sù cÇn thiÕt
cña c¸c ®iÒu kiÖn trªn kh¸ hîp lý ®Ó tõ ®ã
tiÕp tôc trau dåi, phÊn ®Êu ®Ó trë thµnh
mét gi¸o viªn giái.
NhËn thøc vÒ thùc tr¹ng d¹y häc KTNN
trong tr−êng THPT
Theo nhËn xÐt cña c¸c gi¸o sinh, ®a
phÇn häc sinh THPT cho r»ng KTNN lµ
m«n phô, kh«ng quan träng nªn cßn häc
l¬ lµ, ®èi phã. ChØ cã mét sè häc sinh tÝch
cùc, cã ý thøc häc tËp tèt (kho¶ng 30%) v×
hä cho r»ng kiÕn thøc KTNN s¸t thùc tÕ,
cã thÓ øng dông vµo thùc tiÔn s¶n xuÊt
trong gia ®×nh cña m×nh.
Trong thùc tÕ, vÉn cßn nhiÒu gi¸o viªn
PTTH quan niÖm KTNN lµ m«n phô. Tuy
nhiªn phÇn lín ®Òu cã th¸i ®é nhiÖt t×nh,
cã tr¸ch nhiÖm trong gi¶ng d¹y. Mét sè
gi¸o viªn giái ®N thùc sù trë thµnh tÊm
g−¬ng ®Ó c¸c gi¸o sinh häc hái phÊn ®Êu
noi theo. §ã lµ nh÷ng gi¸o viªn ®−îc ®µo
t¹o chuyªn ngµnh KTNN t¹i §¹i häc S−
ph¹m I Hµ néi tr−íc ®©y. Hä thùc sù t©m
huyÕt víi nghÒ vµ lu«n t×m c¸ch c¶i tiÕn
néi dung vµ ph−¬ng ph¸p d¹y häc nh»m
n©ng cao chÊt l−îng giê lªn líp.
"Gi¶ng d¹y KTNN trong nhµ tr−êng
THPT lµ cÇn thiÕt, lµ kh«ng thÓ thiÕu" - ®ã
lµ nhËn ®Þnh cña 97% sè gi¸o sinh ®−îc
®iÒu tra. Theo nhËn thøc cña hä, m«n
KTNN cã môc ®Ých trang bÞ kiÕn thøc c¬
b¶n vµ khoa häc vÒ KTNN cho häc sinh,
h×nh thµnh mét sè kü n¨ng thùc hµnh, tri
thøc cÇn cho s¶n xuÊt t¹i gia ®×nh.
Gi¸o sinh tù ®¸nh gi¸ vÒ kÕt qu¶ TTSP1
VÒ c«ng t¸c chuyªn m«n, c¸c gi¸o sinh
kh¼ng ®Þnh hä ®N thµnh thôc trong viÖc
so¹n mét gi¸o ¸n hoµn chØnh, thùc hiÖn
®óng qui tr×nh lªn líp, thùc thi mét bµi
gi¶ng ®¶m b¶o tÝnh khoa häc vÒ néi dung;
s¾p xÕp kiÕn thøc hÖ thèng, logic theo thêi
gian qui ®Þnh. Gi¸o sinh ®N b−íc ®Çu biÕt
vËn dông ph−¬ng ph¸p d¹y häc phï hîp
víi tr×nh ®é nhËn thøc cña häc sinh vµ néi
dung tri thøc cña bµi d¹y, b−íc ®Çu biÕt
c¸ch kÕt hîp c¸c ph−¬ng ph¸p d¹y häc
nh»m ph¸t huy tÝnh tÝch cùc nhËn thøc vµ
høng thó häc tËp cña häc sinh.
VÒ c«ng t¸c chñ nhiÖm, c¸c gi¸o sinh
cho r»ng hä ®N biÕt lËp kÕ ho¹ch chñ