Boä Noâng Nghieäp & PTNT
___________________________________________________________________
__
BÁO CÁO TIẾN ĐỘ
036/04VIE: Ñaùnh giaù tính hieäu quaû cuûa caùc lôùp
huaán luyeän noâng daân (FFS) cho vieäc thöïc hieän
IPM treân caây coù muùi taïi Vieät Nam
MS6: Baùo caùo 6 thaùng lần thứ 3
1
1. Toùm löôïc döï aùn:
Caây coù muùi laø moät chuûng loaïi caây aên traùi quan troïng taïi Vieät Nam nhöng hieän traïng
saûn xuaát vaø saûn löôïng caây coù muùi ñang bò trôû ngaïi bôûi moät loaït caùc ñoái töôïng dòch haïiù
quan troïng. Vieäc quaûn lyù dòch haïi toång hôïp (IPM) ñöôïc thöøa nhaän nhö moät phöông phaùp
kieåm soaùt dòch haïi coù hieäu quaû vaø chaáp nhaän ñöôïc. Vieät Nam ñaõ coù moät Chöông trình
IPM Quoác Gia phaùt trieån raát toát baèng vieäc taäp huaán cho caùc noâng daân tham gia vaø vieäc
nghieân cöùu thoâng qua caùc lôùp huaán luyeän noâng daân (FFS). Qua chöông trình ñoù ñaõ coù
treân 500.000 noâng daân ñöôïc huaán luyeän veà caùc kyõ thuaät IPM treân luùa, rau, boâng vaûi,
traø, ñaäu naønh, ñaäu phoïng, vaø khoai lang. Tröôùc khi coù döï aùn naøy, naêng löïc huaán luyeän
cho noâng daân cuûa caùc caùn boä ôû Vieät Nam trong laûnh vöïc IPM treân caây coù muùi coøn raát
haïn cheá. Nhöng nhôø vaøo döï aùn naøy naêng löïc aáy hieän taïi ñaõ ñöôïc naâng cao moät caùch roõ
reät vaø ñeán tröôùc thaùng 11 naêm 2006 naøy seõ coù hôn 2.200 noâng daân seõ ñöôïc hoaøn taát moät
ñôït taäp huaán daøi haïn veà IPM treân caây coù muùi. Ñeå ñaït ñöôïc thaønh töïu veà vieäc huaán
luyeän noâng daân ñeán möùc ñoä nhö theá naêng löïc cuûa caùc khuyeán noâng vieân cuõng ñaõ ñöôïc
naâng cao moät caùch ñaùng keå. Trong naêm 2005, 98 khuyeán noâng vieân ñaõ hieåu roõ ñöôïc
vieäc huaán luyeän noâng daân thöïc hieän IPM treân caây coù muùi, vaø hoï ñaõ hoaøn taát vieäc toå
chöùc huaán luyeän cho 24 FFS ôû 12 tænh Ñoàng Baèng Soâng Cöûu Long vaø caùc tænh ven bieån
mieàn Trung Vieät Nam. Trong naêm 2006, toång coäng 111 huaán luyeän vieân ñaõ ñöôïc huaán
luyeän vaø nhöõng huaán luyeän vieân naøy hieän ñang thöïc hieän 52 FFS ôû 11 tænh ôû ÑBSCL vaø
ven bieån mieàn Trung.
1. Toùm taét tieán ñoä thöïc hieän
Vieät Nam ñaõ coù moät chöông trình IPM quoác gia raát phaùt trieån vôùi hôn 500.000 noâng
daân ñaõ ñöôïc huaán luyeän veà kyõ thuaät IPM treân luùa, rau maøu, boâng vaûi, traø, ñaäu naønh,
ñaäu phoäng vaø khoai lang. Tröôùc khi coù döï aùn naøy hoaøn toøan chöa coù toå chöùc huaán
luyeän gì veà IPM treân caây coù muùi, maëc duø caây coù muùi laø moät chuûng loaïi caây aên traùi
quan troïng ôû Vieät Nam. Trong saùu thaùng ñaàu naêm 2006 hieäu suaát laøm vieäc ñaït ñöôïc
raát cao laø nhôø vaøo söï noå löïc cuûa caùc thaønh vieân trong döï aùn vaø keát quaû laø ñaõù huaán
luyeän naâng cao naêng löïc ñöôïc cho 111 huaán luyeän vieân nhôø vaøo 11 nhaø khoa hoïc chuû
löïc, vaø caùc huaán luyeän vieân naøy ñaõ toå chöùc ñieàu haønh hoaït ñoäng cho 52 FFS ôû 11 tænh
ÑBSCL vaø caùc tænh duyeân haûi mieàn Trung Vieät Nam. Chöông trình cho caùc FFS ñaõ
ñöôïc boå sung sau nhöõng phaûn hoài töø caùc cuoäc hoïp ñaùnh giaù keát quaû döï aùn vaøo thaùng
11 naêm 2005. Nhöõng vaán ñeà ñöôïc boå sung ñoù laø: vieäc môû caùc FFS thì sôùm hôn nhöng
keát thuùc laïi muoän hôn ñeå ñaûm baûo caùc giai ñoaïn phaùt trieån cuûa caây - töø khi caây ra hoa
ñeán luùc thu hoaïch - vaãn coøn naèm trong chöông trình; caùc kyø hoïp maët neân ít thöôøng
xuyeân hôn vaø thôøi ñieåm hoïp maët ôû moãi FFS thì tuyø thuoäc vaøo ñieàu kieän töøng ñòa
phöông ñeå ñaûm baûo caùc thôøi ñieåm hoïp maët aáy truøng khôùp vôùi caùc giai ñoaïn sinh
tröôûng quan troïng cuûa caây coù muùi cuõng nhö caùc thôøi ñieåm maø caùc ñoái töôïng dòch haïi
quan troïng phaùt trieån maïnh ôû vuøng ñoù. Vieäc giaûng daïy thoâng qua caùc thí nghieäm
trình dieãn cuõng ñöôïc thöïc hieän ôû taát caû caùc FFS. Moät cuoäc ñieàu tra veà kyõ thuaät canh
taùc cuûa noâng daân tröôùc vaø sau khi tham döï chöông trình huaán luyeän cuõng ñaõ ñöôïc
thöïc hieän ôû 9 ñòa phöông vaø taát caû nhöõng noâng daân tham döï trong caùc FFS ñeàu phaûi
2
traû lôøi hoaøn taát 52 caâu hoûi. Taát caû noäi dung trong khung döï aùn cho 6 thaùng ñaàu naêm
2006 ñeàu ñaõ hoaøn taát.
2. Giôùi thieäu vaø boái caûnh :
Caây coù muùi laø moät trong nhöõng chuûng loaïi caây aên traùi chuû löïc ôû Vieät Nam vaø saûn
xuaát traùi caây coù muùi laø moät nguoàn thu nhaäp quan troïng cuûa nhieàu noâng daân Vieät
Nam. Tuy nhieân, moät loaït nhöõng loaïi dòch haïi vaø beänh nguy hieåâm ñang gaây trôû
ngaïi ñeán saûn löôïng cuõng nhö ngaønh saûn xuaát caây coù muùi taïi Vieät Nam. Phöông
phaùp hoaït ñoäng cuûa döï aùn naøy laø tham gia treân cô sôû laø hoïc taäp vaø haønh ñoäng treân
cô sôû laø nghieân cöùu ñeå huaán luyeän cho caùc khuyeán noâng vieân cuûa Cuïc Baûo Veä Thöïc
Vaät vaø noâng daân troàng caây coù muùi caûi thieän taäp quaùn canh taùc vaø quaûn lyù dòch haïi
vaø beänh. Naâng cao kieán thöùc cho khuyeán noâng vieân vaø noâng daân troàng caây coù muùi
vaø phöông phaùp IPM seõ giuùp cho hoï coù nhöõng quyeát ñònh toát hôn veà vieäc troàng vaø
quaûn lyù dòch haïi treân caây coù muùi.
Chöông trình taäp huaán bao goàm taäp huaán cho caùc huaán luyeän vieân (TOT) do caùc
nhaø nghieân cöùu khoa hoïc vaø caùc khuyeán noâng vieân chuyeân veà quaûn lyù IPM treân caây
coù muùi huaán luyeän, sau ñoù caùc FFS seõ ñöôïc toå chöùc thöïc hieän ôû ñòa phöông cuûa caùc
huaán luyeän vieân vöøa ñöôïc taäp huaán. Muïc tieâu cuûa döï aùn naøy laø xaây döïng hoaøn taát
moät maïng löôùi huaán luyeän vieân veà IPM treân caây coù muùi khaép ÑBSCL vaø caùc tænh
Duyeân haûi mieàn Trung Vieät Nam. Vieäc gia taêng soá löôïng khuyeán noâng vieân bieát
huaán luyeän veà IPM treân caây coù muùi seõ naâng cao naêng löïc cho maïng löôùi khuyeán
noâng cuûa Cuïc BVTV, giuùp hoï coù theå huaán luyeän moät caùch hieäu quaû hôn vaø giuùp cho
noâng daân troàng caây coù muùi ôû Vieät Nam quaûn lyù vöôøn töôït cuûa hoï ñöôïc toát hôn.
3.Tieán ñoä thöïc hieän ñöôïc cho ñeán nay:
Nhöõng ñieåm noåi baät trong vieäc thöïc hieän:
Môû ñaàu cho nhöõng hoaït ñoäng cho naêm 2006 laø moät cuoäc hoïp giöõa nhöõng ñoái taùc cuûa
döï aùn ñaõ ñöôïc toå chöùc taïi Trung Taâm BVTV phía Nam vaøo ngaøy thöù hai 9/01/2006.
Toång coäng goàm coù 18 ngöôøi tham döï trong ñoù coù OÂng Nguyeãn Höõu Huaân, Phoù Cuïc
tröôûng Cuïc BVTV. Nhöõng ngöôøi tham döï vaø vò trí coâng taùc cuûa hoï ñöôïc lieät keâ
trong phuï luïc 1. Nhöõng yù kieán chính ñöôïc ruùt ra töø cuoäc hoïp ñoù laø:
¾ Trong chöông trình huaán luyeän TOT caàn taêng cöôøng hoaït ñoäng thöïc haønh nhieàu
hôn.
¾ Ñieàu chænh soá FFS ôû moãi tænh tham gia cho töông thích vôùi hieän traïng canh taùc
caây coù muùi cuûa moãi vuøng.
¾ Phöông tieän trôï giaûng cho moãi FFS neân coù moät boä aùp phích veà saâu beänh haïi
chính treân caây coù muùi. Moãi noâng daân tham gia seõ coù moät bìa keïp hoà sô, moät boä
maãu phieáu ñeå ñieàu tra, moät kính luùp caàm tay. Vaøo luùc keát thuùc döï aùn moät quyeån
soå tay höôùng daãn nhaän dieän saâu beänh haïi caây coù muùi seõ ñöôïc xuaát baûn.
3
Nhöõng thoâng tin keát luaän ruùt ra töø sau cuoäc hoïp ñöôïc cung caáp trong phuï luïc 2.
Thôøi khoaù bieåu cuûa chöông trình huaán luyeän TOT cuûa moãi lôùp ñaõ ñöôïc ñònh roõ.
Ngaøy baét ñaàu caùc lôùp TOT laø 13/02/2006; 27/02/2006; 13/03/2006. Chi tieát veà tieâu
ñeà vaø ngöôøi trình baøy ñöôïc ñaêng trong phuï luïc 3. Taát caû nhöõng chöông trình huaán
luyeän ñöôïc thöïc hieän theo keá hoaïch vaø toång coäng ñaõ coù 111 huaán luyeän vieân, trong
ñoù coù 74 nam vaø 37 nöõ toát nghieäp khoaù huaán luyeän. Danh saùch teân caùc hoïc vieân
nhaän chöùng chæ toát nghieäp vôùi ñieåm soá ñaït ñöôïc ñaêng trong phuï luïc 4.
Töø 21-24/03/06 OÂng Oleg Nicetic ñaõ sang thaêm mieàn Nam Vieät Nam vaø döï cuoäc
hoïp taïi Trung taâm BVTV phía Nam vôùi Hieäp hoäi traùi caây Vieät Nam (Vinafruit).
Moät baùo caùo veà chuyeán coâng taùc naøy ñöôïc ñaêng trong phuï luïc 5. Keát luaän chính töø
cuoäc hoïp naøy laø:
¾ Caùc lôùp TOT ñaõ ñöôïc toå chöùc raát toát. Coù moät vaøi thay ñoåi trong vieäc phaân boå
caùc tham döï vieân ôû tænh Quaûng Nam trong naêm 2006 naøy bôûi vì dieän tích troàng
caây coù muùi ôû Tænh Quaûng Nam thì ít vaø hoï ñaõ ñöôïc huaán luyeän ñuû soá löôïng
trong naêm 2005. Tænh Bình Ñònh ñaõ khoâng gôûi caùn boä ñeán tham gia khoaù huaán
luyeän trong naêm nay vì baän roän moät soá coâng vieäc taïi ñòa phöông, nhöng vaãn toå
chöùc tieáp 2 FFS trong naêm nay.
¾ Giaûng daïy thoâng qua nhöõng thí nghieäm trình dieãn laø moät phöông phaùp raát höõu
hieäu ôû naêm 2005 nhöng yù kieán phaûn hoài töø cuoäc hoäi thaûo cho raèng chuùng quaù
ñôn giaûn. Chieán löôïc ñöôïc ñeà xuaát trong naêm 2006 naøy laø döïa vaøo chu kyø ra
choài non cuûa caây, söû duïng moät laàn imidacloprid roài moãi ñôït ra choài sau ñoù seõ söû
duïng 3-4 laàn daàu khoaùng vôùi noàng ñoä söû duïng laø 0,25%. Trong moãi ñôït taäp huaán
TOT, caùc hoïc vieân ñaõ hoaït ñoäng nhoùm vaø hoï ñaõ soaïn ra nhöõng ñeà cöông chi tieát
cho cho nhöõng thí nghieäm trình dieãn bao goàm caùc kyõ thuaät canh taùc nhö xeùn tæa
caønh, boùn phaân, quaûn lyù dòch haïi treân 3 nhoùm caây coù muùi quan troïng laø Böôûi,
Quyùt vaø Cam maät.
¾ Nhôø vaøo söï keát hôïp vôùi Vinafruit maø döï aùn naøy ñaõ ñöôïc hoaøn thieän hôn. OÂng
Chieán laø ngöôøi ñaõ laøm cho moái lieân keát naøy ñöôïc thuaän tieän hôn qua vieäc cung
caáp nhöõng baøi giaûng cho caùc thaønh vieân cuûa Hieäp hoäi traùi caây Vieät nam taïi
ÑBSCL. Trong naêm 2006 taát caû caùc hoïc vieân ôû moät FFS cuûa Tænh Beán Tre ñeàu
laø thanh vieân cuûa Hieäp Hoäi traùi caây Vinafruit.
Trong naêm 2005 nhöõng tham döï vieân TOT cuûa Chi cuïc BVTV tænh Caàn Thô ñaõ in
aán moät boä goàm 12 tôø aùp phích lôùn veà caùc loaïi dòch haïi vaø beänh treân caây coù muùi vôùi
söï coäng taùc giöõa caùc quan chöùc khuyeán noâng, nhaø nghieân cöùu, khuyeán noâng vieân vaø
noâng daân. Qua boä aùp phích naøy caùc thoâng tin quan troïng ñaõ ñöôïc theå hieän giuùp cho
noâng daân coù theå nhìn thaáy, hieåu vaø nhôù ñöôïc moät caùch deã daøng, vì vaäy ngöôøi ta ñaõ
ñeà nghò neân coù moät boä aùp phích cho moãi FFS trong 2006. Toång coäng ñaõ coù 56 boä
vôùi moãi boä goàm 12 aùp phích ñaõ ñöôïc in aán vôùi soá tieàn laø 106.400.000 ñoàng Vieät
Nam. Bôûi vì chi phí in aán aùp phích naøy khoâng coù trong khuoân khoå cuûa döï aùn,
ACIAR, Vaên Phoøng Giao Dòch vaø Chính Saùch ñaõ ñoùng goùp 60.800.000 ñoàng Vieät
4
Nam, vaø Trung taâm Khoa Hoïc Caây troàng vaø Thöïc Phaåm (UWS) ñoùng goùp
45.600.000 ñoàng Vieät Nam. Nhöõng maãu cuûa caùc aùp phích ñaõ ñöôïc trình leân CARD
PMU ôû Haø Noäi vaøo ngaøy 28 thaùng 3 naêm 2006.
Vaøo thaùng 4 moät quyeån saùch vôùi töïa ñeà “ Quaûn lyù dòch haïi toång hôïp treân caây coù muùi
– Höôùng daãn veà Sinh thaùi” ñaõ ñöôïc xuaát baûn vaø phaùt cho taát caû caùc huaán luyeän vieân
tham gia. Noäi dung trong quyeån saùch naøy coù söï keát hôïp raát chaët cheõ giöõa caùc
chöông töø söï thieát laäp vöôøn ñeán quaûn lyù vöôøn veà töôùi tieâu, phaân boùn caùc loaïi dòch
vaø beänh haïi, coû daïi moät caùch toång hôïp. AÁn phaåm naøy ñaõ ñöôïc nhieàu huaán luyeän
vieân nhieät tình ñoùn nhaän vaø cuõng ñaõ ñeä trình moät baûn leân PMU cuøng vôùi baùo caùo
tieán ñoä ôû Moác thôøi gian 5.
Töø 13-24 thaùng 6 oâng Oleg ñaõ sang Vieät Nam vaø cuøng vôùi OÂng Chieán, OÂng Hai ñaõ
thöïc hieän moät chuyeán coâng taùc ñeán taát caû caùc nôi ñang môû caùc FFS cuûa 9 tænh ñeå
ghi laïi caùc ñòa ñieåm môû lôùp vaø ñaùnh giaù tình hình ôû töøng nôi. Do thôøi gian bò haïn
cheá neân caùc FFS ôû Traø Vinh ñaõ khoâng ñöôïc ñeán thaêm. Ngoaøi vieäc xaùc nhaän vò trí
caùc lôùp hoïc ra vieäc ñaùnh giaù söï chaáp nhaän vôùi EUREP GAP cuõng ñaõ ñöôïc thöïc hieän
ñeå xaùc minh söï khaùc bieät giöõa thöïc teá saûn xuaát caây coù muùi cuûa noâng daân Vieät Nam
vaø nhöõng yeâu caàu cuûa EUREP GAP. Moät baùo caùo ñaày ñuû veà ñieàu tra noâng daân vaø
nhöõng ghi nhaän ñöôïc trình baøy trong Phuï luïc 6. Nhöõng phaùt hieän chính cuûa ñieàu tra
naøy laø:
¾ Coù moät söï khaùc bieät roõ raøng trong heä sinh thaùi noâng nghieäp vaø ñaëc ñieåm
canh taùc caây coù muùi ñaõ aùp duïng ôû ÑBSCL vaø caùc tænh ven bieån mieàn Trung,
goàm tænh Ngheä An.
¾ Noâng daân caàn nhaän ñöôïc nhieàu hôn veà kyõ naêng nhaän dieän caùc loaïi dòch haïi
vaø beänh haïi vaø moái lieân heä giöõa caùc loaïi dòch haïi vaø beänh haïi naøy vôùi ñaëc
ñieåm sinh hoïc cuûa caây coù muùi.
¾ Noâng daân ñaõ söû duïng raát phoå bieán caùc loaïi thuoác tröø saâu theá heä cuõ hôn vaø reõ
tieàn tuy nhieân kieán thöùc cuûa hoï veà nhöõng phöông phaùp khaùc ñeå kieåm soaùt
dòch haïi chaúng haïn nhö daàu khoaùng, nuoâi kieán vaøng, duøng phaân höõu cô vaø
Trichoderma ñeå quaûn lyù beänh do naám Phytophthora coù xu höôùng gia taêng vaø
nhöõng thöïc teá naøy ñang ñöôïc söï chaáp nhaän nhieàu hôn.
¾ Haàu nhö khoâng coù söï chaáp thuaän vôùi nhöõng yeâu caàu cuûa EUREP GAP vaø coù
nhöõng ñeà nghò raèng laø neân coù moät hình thöùc ñôn giaõn hôn, thích hôïp vôùi
nhöõng ñieàu kieän kinh teá xaõ hoäi vaø moâi tröôøng ôû Vieät Nam nhaèm ñaûm baûo
nhöõng saûn phaåm traùi caây coù muùi an toaøn hôn cho ngöôùi tieâu duøng vaø giaûm
taùc ñoäng ñeán moâi tröôøng.
Xaây döïng khaû naêng:
Döï aùn naøy tieáp tuïc naâng cao naêng löïc cuûa Cuïc BVTV ñeå cho vieäc taäp huaán veà kyõ
thuaät canh taùc vaø quaûn lyù saâu beänh haïi treân caây coù muùi cho noâng daân ñöôïc deã daøng
hôn. Vieäc gia nhaäp tieáp caän naøy seõ taïo ra moät maïng löôùi laøm vieäc maø ôû ñoù caùc yù
5