Báo cáo phát triển con người Việt nam

Töíng quan

Baùo caùo naøy ñeà caäp tôùi vaán ñeà phaùt

Quan àiïím phaát triïín con ngûúâi - möåt quan àiïím mang tñnh nhên vùn coi con ngûúâi laâ trung têm, laâ muåc àñch töëi thûúång cuãa sûå phaát triïín. Phaát triïín con ngûúâi laâ sûå múã röång cú höåi cho viïåc ngûúâi dên nhùçm hûúáng túái möåt cuöåc söëng àêëy àuã vïì vêåt chêët phong phuá vïì tri thûác....

trieån con ngöôøi taïi Vieät Nam, ñaëc bieät trong thôøi kyø ñoåi môùi. Trong suoát quaù trình ñaáu tranh giaønh ñoäc laäp daân toäc vaø xaây döïng ñaát nöôùc, Ñaûng vaø Nhaø nöôùc Vieät Nam luoân kieân trì con ñöôøng phaùt trieån mang laïi haïnh phuùc cho toaøn theå nhaân daân. Ñieàu ñoù giaûi thích taïi sao ñoái vôùi nhieàu ngöôøi daân Vieät Nam, quan nieäm veà phaùt trieån con ngöôøi (PTCN) nhö moät quaù trình môû roäng cô hoäi löïa choïn vaø taêng cöôøng naêng löïc cho ngöôøi daân maø Chöông trình Phaùt trieån Lieân Hôïp Quoác (UNDP) ñöa ra, khoâng phaûi hoaøn toaøn môùi laï. Tuy nhieân, ñoâi khi giöõa chuû tröông chính saùch vaø thöïc tieãn trieån khai laïi coù söï thieáu ñoàng boä, aûnh höôûng ñeán vieäc thöïc hieän caùc muïc tieâu phaùt trieån nhaèm naâng cao ñôøi soáng nhaân daân.

thaùch thöùc chuû yeáu maø Vieät Nam ñang vaø seõ ñoái maët trong vieäc thöïc hieän caùc muïc tieâu phaùt trieån con ngöôøi trong möôøi naêm tôùi döôùi taùc ñoäng cuûa toaøn caàu hoaù kinh teá vaø böôùc chuyeån sang kinh teá tri thöùc ñang dieãn ra maïnh meõ treân phaïm vi toaøn theá giôùi. Moät trong nhöõng thaùch thöùc ñoù laø laøm theá naøo tieáp tuïc cuûng coá vaø naâng cao nhöõng thaønh quaû cuûa ñoåi môùi ñoàng thôøi haïn cheá cheânh leäch giaøu ngheøo hieän ñang coù chieàu höôùng gia taêng. Vieäc chæ ra caùc thaùch thöùc ñoù cuõng haøm yù veà nhöõng muïc tieâu phaùt trieån con ngöôøi caàn ñöôïc Vieät Nam öu tieân giaûi quyeát trong giai ñoaïn tôùi. Baùo caùo khaúng ñònh ñeå vöôït qua caùc thaùch thöùc lôùn ñang ñaët ra treân con ñöôøng phaùt trieån, ñeå caùc muïc tieâu phaùt trieån con ngöôøi cuûa giai ñoaïn tôùi ñöôïc thöïc hieän moät caùch coù hieäu quaû, Vieät Nam khoâng coù caùch naøo khaùc hôn laø phaùt huy söùc maïnh toaøn daân toäc, tieáp tuïc ñoåi môùi, chuû ñoäng hoäi nhaäp kinh teá quoác teá vaø ñaåy maïnh quaù trình coâng nghieäp hoaù, hieän ñaïi hoaù ñaát nöôùc. Caùc noäi dung chính cuûa Baùo caùo seõ ñöôïc trình baøy khaùi quaùt döôùi ñaây.

Quan nieäm phaùt trieån con ngöôøi

TÖÍNG QUAN

1

Coâng cuoäc ñoåi môùi, baét ñaàu ñöôïc khôûi xöôùng vaø trieån khai töø giöõa nhöõng naêm 1980, ñaõ taïo döïng moät khuoân khoå môùi ñeå thöïc hieän moät caùch toát hôn caùc muïc tieâu phaùt trieån con ngöôøi. Thoâng qua vieäc môû roäng cô hoäi löïa choïn cho ngöôøi daân, ñoåi môùi ñaõ mang laïi nhöõng thay ñoåi lôùn lao veà cô hoäi ñöôïc laøm vieäc, hoïc taäp vaø höôûng thuï moät cuoäc soáng coù yù nghóa cho ngöôøi daân trong hôn moät thaäp nieân qua. Baùo caùo naøy coá gaéng laøm roõ moái quan heä giöõa ñoåi môùi vaø vieäc thöïc hieän caùc muïc tieâu phaùt trieån con ngöôøi ôû Vieät Nam trong 15 naêm qua. Baùo caùo chöùng minh raèng ñoåi môùi laø söï tieáp tuïc con ñöôøng phaùt trieån maø daân toäc Vieät Nam ñaõ theo ñuoåi trong suoát lòch söû cuûa mình; raèng ñoåi môùi laø caùch thöùc phuø hôïp ñeå giaûi quyeát caùc vaán ñeà phaùt trieån cuûa Vieät Nam trong caùc ñieàu kieän hieän nay. Baùo caùo cuõng neâu ra nhöõng Chöông I ñeà caäp nhöõng noäi dung cô baûn cuûa quan ñieåm phaùt trieån con ngöôøi, taïo thaønh cô sôû lyù luaän cho Baùo caùo. Luaän ñieåm xuaát phaùt, cuõng laø yù töôûng trung taâm cuûa Baùo caùo laø: Phaùt trieån con ngöôøi (tieáng Anh: human development) chính laø, vaø phaûi laø söï phaùt trieån mang tính nhaân vaên. Ñoù laø söï phaùt trieån vì con ngöôøi, cuûa con ngöôøi vaø do con ngöôøi. Quan ñieåm naøy coi vieäc môû roäng nguoàn thu nhaäp laø moät phöông tieän quan troïng

maø coøn laø muïc tieâu cuûa phaùt trieån. Vì vaäy, quan ñieåm phaùt trieån con ngöôøi gaén lieàn vôùi nhöõng lyù thuyeát veà nguoàn voán con ngöôøi hay nguoàn nhaân löïc. Ñaëc tröng thöù ba laø vieäc naâng cao vò theá cuûa ngöôøi daân. Ngöôøi daân khoâng chæ ñôn thuaàn laø ñoái töôïng thuï höôûng moät caùch thuï ñoäng thaønh quaû cuûa söï phaùt trieån, maø coøn laø nhöõng thaønh vieân tham gia tích cöïc, chuû ñoäng vaøo caùc hoaït ñoäng vaø quaù trình phaùt trieån coù yù nghóa quyeát ñònh tôùi cuoäc soáng cuûa hoï. Thöù tö, quan ñieåm phaùt trieån con ngöôøi chuù troïng ñeán vieäc taïo laäp söï bình ñaúng veà cô hoäi cho moïi ngöôøi daân, khoâng phaân bieät chuûng toäc, taàng lôùp, toân giaùo, giôùi tính, quoác tòch; ñoàng thôøi nhaán maïnh taàm quan troïng cuûa söï coâng baèng giöõa caùc theá heä vaø tính beàn vöõng veà moâi tröôøng. Cuoái cuøng, quan ñieåm phaùt trieån con ngöôøi mang tính toaøn dieän vì ñoù laø moät quaù trình môû roäng cô hoäi löïa choïn cuûa ngöôøi daân veà taát caû caùc maët cuûa cuoäc soáng, nhö kinh teá, chính trò, xaõ hoäi, vaên hoaù vaømoâi tröôøng.

Ñoåi môùi vaø Phaùt trieån con ngöôøi ôû Vieät Nam.

ñeå ñaït ñöôïc muïc tieâu phaùt trieån con ngöôøi; song xeùt veà baûn chaát saâu xa, môû roäng cô hoäi löïa choïn cho ngöôøi daân, haøm caû nghóa taïo ra caùc ñieàu kieän ñeå hoï thöïc hieän ñöôïc söï löïa choïn ñoù, môùi laø muïc tieâu toái thöôïng cuûa moïi noã löïc phaùt trieån. Nhöõng söï löïa choïn quan troïng nhaát trong soá raát nhieàu cô hoäi löïa choïn theo quan ñieåm cuûa ngöôøi daân laø ñöôïc soáng laâu vaø khoeû maïnh, ñöôïc hoïc haønh vaø ñöôïc tieáp caän vôùi caùc nguoàn löïc caàn thieát ñeå ñaûm baûo moät cuoäc soáng aám no. Phaùt trieån con ngöôøi cuõng coù theå ñöôïc coi laø söï taêng cöôøng naêng löïc cho ngöôøi daân, töùc laø khaû naêng thöïc hieän nhöõng coâng vieäc vaø yù töôûng maø hoï cho laø coù giaù trò. Cuõng gioáng nhö khaùi nieäm veà cô hoäi löïa choïn, khaùi nieäm veà naêng löïc roõ raøng haøm chöùa yù töôûng cuûa ngöôøi daân veà quyeàn töï do quyeát ñònh cuoäc soáng treân moïi maët cuûa mình. Ngoaøi ra, phaùt trieån con ngöôøi khoâng chæ laø vieäc xaây döïng naêng löïc cho con ngöôøi, nhö naâng cao söùc khoeû, tri thöùc vaø kyõ naêng, maø coøn laø vieäc söû duïng nhöõng naêng löïc ñoù thoâng qua caùc hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh, vaên hoaù - xaõ hoäi vaø chính trò. Chæ khi naøo phaùt trieån con ngöôøi ñaûm baûo moái quan heä caân baèng giöõa hai quaù trình xaây döïng vaø söû duïng naêng löïc cuûa con ngöôøi, thì luùc ñoù tieàm naêng cuûa con ngöôøi môùi ñöôïc khai thaùc ñaày ñuû. Caùc neàn kinh teá Ñoâng AÙ coù theå coi laø nhöõng thí duï thaønh coâng trong vieäc taïo laäp vaø phaùt trieån moät moâi tröôøng thuaän lôïi ñeå môû roäng vaø thöïc hieän caùc cô hoäi löïa choïn cuûa ngöôøi daân. Nhöõng nöôùc naøy khoâng chæ tích cöïc ñaàu tö xaây döïng nhöõng naêng löïc cô baûn, maø ngöôøi daân coøn ñöôïc hoã trôï ñeå söû duïng nhöõng naêng löïc naøy thoâng qua caùc chính saùch thuùc ñaåy söï taêng tröôûng kinh teá nhanh choùng cuõng nhö taêng cöôøng caùc cô hoäi löïa choïn cho ngöôøi daân.

BAÁO CAÁO PHAÁT TRIÏÍN CON NGÛÚÂI VIÏÅT NAM 2001

2

Quan ñieåm phaùt trieån con ngöôøi coù naêm ñaëc tröng cô baûn. Thöù nhaát, con ngöôøi ñöôïc coi nhö laø trung taâm cuûa söï phaùt trieån. Nhöõng vaán ñeà phaùt trieån caàn ñöôïc nhaän thöùc treân cô sôû lôïi ích vaø söï tham gia ñoùng goùp cuûa ngöôøi daân. Thöù hai, ngöôøi daân khoâng chæ laø phöông tieän Caùc chính saùch kinh teá-xaõ hoäi maø Vieät Nam thöïc hieän trong thôøi gian qua, ñaëc bieät trong quaù trình ñoåi môùi, veà caên baûn laø thöïc hieän phöông thöùc tieáp caän höôùng tôùi vieäc phaùt trieån theo quan ñieåm phaùt trieån con ngöôøi. Tröôùc ñoåi môùi, Vieät Nam ñaõ ñaït ñöôïc nhöõng thaønh töïu töông ñoái toát veà phaùt trieån con ngöôøi, ñaëc bieät trong caùc lónh vöïc phaùt trieån nguoàn nhaân löïc, y teá, giaùo duïc. Tuy nhieân, quaù trình môû roäng cô hoäi löïa choïn vaø taêng cöôøng naêng löïc cuûa ngöôøi daân trong lónh vöïc kinh teá bò haïn cheá bôûi vieäc duy trì quaù laâu cô cheá keá hoaïch hoaù taäp trung. Trong nhöõng naêm 1980, nhöõng yeáu keùm cuûa cô cheá naøy baét ñaàu ñöôïc boäc loä, cuøng vôùi haäu quaû naëng neà cuûa chieán tranh ñaõ ñaåy neàn kinh teá rôi vaøo tình traïng khuûng hoaûng, nhieàu ngöôøi daân bò ngheøo ñoùi. Tröôùc tình hình ñoù, Ñaïi hoäi Ñaûng toaøn quoác laàn thöù 6 naêm 1986 ñaõ

Toaân cêìu hoaá àaä àoáng vai troâ quan troång trong viïåc tùng cûúâng sûå phöìn thõnh vaâ àêíy luâi àoái ngheâo úã nhiïìu nûúác. Möåt quaá trònh höåi nhêåp thûåc sûå thaânh cöng àoâi hoãi phaãi xêy dûång kõp thúâi nhûäng chñnh saách mang tñnh chuã àöång nhùçm tranh thuã töëi àa lúåi ñch vaâ giaãm thiïíu ruãi ro cuãa quaá trònh toaân cêìu hoáa.

chuû tröông tieán haønh coâng cuoäc ñoåi môùi. Ñoåi môùi khoâng thay ñoåi caùc muïc tieâu phaùt trieån vì ñònh höôùng xaõ hoäi chuû nghóa tieáp tuïc ñöôïc khaúng ñònh laø phöông höôùng cô baûn ñeå ñaùp öùng nhu caàu cuûa ngöôøi daân. Ñònh höôùng naøy ñöôïc phaûn aùnh roõ qua muïc tieâu "daân giaøu, nöôùc maïnh, xaõ hoäi coâng baèng, daân chuû vaø vaên minh". Ñoåi môùi ôû Vieät Nam ñöôïc baét ñaàu töø ñoåi môùi tö duy phaùt trieån. Treân cô sôû giöõ vöõng ñònh höôùng xaõ hoäi chuû nghóa, caùc chính saùch môùi ñöôïc ñeà ra nhaèm thieát laäp neàn kinh teá thò tröôøng, ñoàng thôøi môû cöûa, tích cöïc, chuû ñoäng hoäi nhaäp vaøo neàn kinh teá theá giôùi. Ñoåi môùi thöïc söï ñaõ mang laïi nhöõng keát quaû phaùt trieån con ngöôøi ñaày aán töôïng, ñaëc bieät trong lónh vöïc kinh teá - xaõ hoäi, qua ñoù taïo ñaø phaùt trieån môùi, ñaûm baûo naêng löïc ñeå giaûi quyeát nhöõng thaùch thöùc môùi trong giai ñoaïn phaùt trieån tieáp theo.

Toaøn caàu hoaù vaø phaùt trieån con ngöôøi

Phaàn cuoái cuûa chöông naøy xem xeùt nhuõng vaán ñeà phaùt trieån con ngöôøi noùi chung vaø cuûa Vieät Nam noùi rieâng trong boái caûnh toaøn caàu hoaù. Tröôùc taùc ñoäng cuûa quaù trình töï do hoaù thöông maïi vaø nhöõng tieán boä mang tính ñoät phaù cuûa khoa hoïc kyõ thuaät vaø coâng ngheä, toaøn caàu hoaù ñaõ vaø ñang laøm thu heïp khoâng gian vaø thôøi gian, môû ra nhöõng thò tröôøng môùi, coâng cuï môùi, theå cheá môùi, quy taéc môùi vaø giaù trò môùi. Toaøn caàu hoaù ñaõ ñoùng vai troø xuùc taùc quan troïng trong vieäc taêng cöôøng söï phoàn thònh vaø ñaåy luøi ñoùi ngheøo ôû nhieàu nöôùc. Song neáu chæ tích cöïc tham gia vaøo quaù trình hoäi nhaäp khoâng thoâi thì chöa ñuû. Moät quaù trình hoäi nhaäp thöïc söï thaønh coâng ñoøi hoûi phaûi xaây döïng ñöôïc nhöõng chính saùch mang tính chuû ñoäng nhaèm tranh thuû toái ña maët tích cöïc, lôïi ích vaø giaûm thieåu maët tieâu cöïc, ruûi ro cuûa quaù trình toaøn caàu hoùa.

TÖÍNG QUAN

3

Caùc chính saùch "môû cöûa" vaø theo höôùng töï do hoaù thöông maïi vaø ñaàu tö cuûa nhieàu nöôùc chaâu AÙ coù theå laø moät ví duï toát. Nhöõng neàn kinh teá "thaàn kyø" cuûa chaâu AÙ cho thaáy raèng tieán kòp caùc neàn kinh teá phaùt trieån trong voøng 40 - 50 naêm laø hieän thöïc, vaø phaàn nhieàu caùc nöôùc naøy ñaõ thöïc hieän ñieàu naøy thoâng qua quaù trình hoäi nhaäp nhanh choùng vaøo neàn kinh teá theá giôùi. Nhöõng yeáu toá caên baûn quan troïng ñaûm baûo cho caùc nöôùc naøy thaønh coâng laø chính saùch kinh teá vó moâ coù hieäu quaû, tích cöïc döïa vaøo nguoàn voán trong nöôùc, phaùt trieån theo höôùng xuaát khaåu döïa treân lôïi theá caïnh tranh, môû cöûa neàn kinh teá ñeå tieáp nhaän thöông maïi vaø ñaàu tö quoác teá, tích cöïc hoã trôï taïo laäp moâi tröôøng thuaän lôïi cho söï phaùt trieån cuûa khu vöïc kinh teá tö nhaân, chuù troïng ñaàu tö taêng cöôøng naêng löïc cuûa ngöôøi daân, ñoàng thôøi haïn cheá söï cheânh leäch veà thu nhaäp ôû möùc khieâm toán. Cuoäc khuûng hoaûng taøi chính tieàn teä chaâu AÙ naêm 1997 khoâng heà laøm mai moät ñi giaù trò cuûa nhöõng baøi hoïc kinh nghieäm treân. Baûn thaân cuoäc khuûng hoaûng naøy laø moät ví duï raát roõ raøng veà tieàm naêng gaây maát oån ñònh cuûa quaù trình toaøn caàu hoaù. Ñieàu ñoù cho thaáy heä thoáng taøi chính toaøn caàu ngaøy nay chöùa ñöïng nhöõng yeáu toá baát oån ñònh vaø deã bò toån thöông. Kinh nghieäm cuõng chæ ra raèng tính linh hoaït, chuû ñoäng laø nhöõng yeáu toá heát söùc quan troïng ñeå vöôït qua khuûng hoaûng. Nhöõng neàn kinh teá chaâu AÙ thoaùt khoûi cuoäc khuûng hoaûng moät caùch töông ñoái an toaøn laø nhöõng neàn kinh teá coù tính linh hoaït cao vaø hoäi nhaäp toát hoaëc coù möùc ñoä hoäi nhaäp taøi chính yeáu nhö Vieät Nam. Thöù hai, cuoäc khuûng hoaûng cho thaáy raèng vieäc môû roäng thoâng thöông veà taøi chính vôùi theá giôùi, ñaëc bieät laø caùc doøng luaân chuyeån voán ngaén haïn, caàn phaûi ñöôïc tieán haønh moät caùch thaän troïng trong ñieàu kieän khi caùc theå cheá taøi chính vaø cô cheá giaùm saùt mang tính phoøng ngöøa ñoái vôùi khu vöïc taøi chính coøn yeáu keùm, ñaëc bieät khi hoaït ñoäng cho vay coøn chòu aûnh höôûng nhieàu cuûa Nhaø nöôùc. Thöù ba, caàn löu yù moät thöïc teá laø nhieàu raéc roái maø caùc nöôùc chaâu AÙ phaûi ñöông ñaàu trong thôøi gian vöøa qua naûy sinh ra khoâng phaûi do chính phuû laøm quaù nhieàu maø laïi laø vì hoï laøm quaù ít. Nhaø nöôùc ñaùng ra caàn theå hieän maïnh meõ vai troø quan troïng cuûa mình

trong vaán ñeà ngaên chaën vaø giaûi quyeát söï thaát baïi veà thoâng tin, töùc laø ñaûm baûo vieäc cung caáp nhöõng thoâng tin cô baûn töø thò tröôøng, giaùm saùt thöïc thi nhöõng yeâu caàu phaùp lyù lieân quan tôùi tính coâng khai minh baïch, traùch nhieäm giaûi trình vaø cheá ñoä baùo caùo cuûa caùc coâng ty. nhö thöïc hieän caùc bieän phaùp theå cheá. Moät ñieàu roõ raøng laø baûo hoä ít khi giuùp ích cho ngöôøi ngheøo, ñaëc bieät laø veà laâu daøi. Caùc chính saùch vó moâ phuø hôïp cuøng vôùi caùc bieän phaùp chính saùch mang tính muïc tieâu, coù ñoái töôïng roõ raøng ñöôïc coi laø coù hieäu quaû hôn.

Maëc duø cuoäc khuûng hoaûng chaâu AÙ coù aûnh höôûng ñaùng keå tôùi Vieät Nam, ñaëc bieät laø laøm suy giaûm toác ñoä xuaát khaåu vaø caùc doøng ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi, song nhìn chung Vieät Nam ñaõ choáng choïi khaù toát cuoäc khuûng hoaûng naøy, thoâng qua moät loaït caùc bieän phaùp caàn thieát nhö kieåm soaùt chaët cheõ caùc hoaït ñoäng giao dòch ngoaïi hoái vaø söû duïng nguoàn voán nöôùc ngoaøi chuû yeáu laø caùc khoaûn ñaàu tö tröïc tieáp thay vì caùc khoaûn ñaàu tö giaùn tieáp. Trong töông lai, vieäc tieáp tuïc môû cöûa caàn ñöôïc quaûn lyù moät caùch thaän troïng. Caàn nhaán maïnh laø vieäc khoâng môû cöûa hay duy trì caùc raøo caûn thöông maïi chaët cheõ coù theå daãn ñeán nhöõng haäu quaû coøn nghieâm troïng hôn.

Toaøn caàu hoaù ñoøi hoûi phaûi hoäi nhaäp vaên hoaù ôû möùc ñoä cao hôn. Maëc duø ñieàu naøy coù theå aûnh höôûng tôùi tính ña daïng vaên hoaù ôû moät möùc ñoä nhaát ñònh, song hy voïng raèng yù thöùc vaên hoaù ñaõ aên saâu vaøo tieàm thöùc cuûa ngöôøi daân vaø yù thöùc daân toäc seõ khoâng bò "cuoán troâi" ñi, ngöôïc laïi vieäc taêng cöôøng giao löu vaên hoaù mang laïi nhöõng lôïi ích to lôùn. Coù ngöôøi e ngaïi raèng toaøn caàu hoaù seõ laøm phöông haïi ñeán chuû quyeàn quoác gia cuûa moãi nöôùc. Taát nhieân, ñieàu khoâng theå phuû nhaän laø moät khi ñaõ tham gia vaøo quaù trình hoäi nhaäp quoác teá moãi nöôùc ñeàu caàn tieán haønh moät soá bieän phaùp caûi caùch nhaát ñònh, vaø ñieàu ñoù vì theá coù theå haïn cheá phaàn naøo phaïm vi cuûa caùc chính saùch quoác gia. Ñeå hoäi nhaäp thaønh coâng ñoøi hoûi nhieàu yeáu toá, trong ñoù coù yeâu caàu veà moät neàn kinh teá ñoäc laäp töï chuû linh hoaït coù khaû naêng öùng phoù moät caùch nhanh choùng vaø coù hieäu quaû vôùi moïi bieán ñoäng naûy sinh trong quaù trình toaøn caàu hoaù. Chuû ñoäng tích cöïc tham gia hoäi nhaäp khoâng phaûi laø söï hy sinh chuû quyeàn quoác gia maø phaûi laø moät bieän phaùp thöïc hieän chuû quyeàn quoác gia thoâng qua vieäc taêng cöôøng naêng löïc ñaát nöôùc ñeå coù theå quyeát ñònh töông lai cuûa chính mình. Ñieàu ñoù ñoøi hoûi caû Chính phuû vaø ngöôøi daân phaûi coù naêng löïc môùi vaø tö duy môùi. Thaønh coâng cuûa hoäi nhaäp tuøy thuoäc vaøo khaû naêng thích öùng vaø xaây döïng caùc naêng löïc ñoù. Hoäi nhaäp toaøn caàu coù theå môû ra con ñöôøng daãn tôùi phaùt trieån beàn vöõng vaø cô hoäi tieán kòp, nhöng toác ñoä cuûa cuoäc haønh trình coøn phuï thuoäc vaøo söùc maïnh, baûn lónh vaø yù chí cuûa nhöõng con ngöôøi ñi treân con ñöôøng thieân lyù ñoù.

Caûi caùch theå cheá vaø phaùt trieån con ngöôøi

BAÁO CAÁO PHAÁT TRIÏÍN CON NGÛÚÂI VIÏÅT NAM 2001

4

Tình traïng cheânh leäch ngaøy caøng gia taêng cuõng laø moät vaán ñeà thöôøng ñi ñoâi vôùi quaù trình toaøn caàu hoaù. Hieän chöa coù theå khaúng ñònh chaéc chaén veà moät moái lieân heä mang tính heä thoáng giöõa (nhöõng thay ñoåi veà) thöông maïi vaø (nhöõng thay ñoåi veà) phaân phoái thu nhaäp. Nhöõng soá lieäu hieän coù cho thaáy caùc neàn kinh teá ñang troãi daäy coù möùc ñoä toaøn caàu hoaù cao thöôøng, nhöng khoâng phaûi luoân luoân, coù ñöôïc moät söï phaân phoái thu nhaäp töông ñoái ñoàng ñeàu hôn so vôùi caùc neàn kinh teá ñang troãi daäy coù möùc ñoä toaøn caàu hoaù thaáp hôn. Möùc ñoä cheânh leäch veà thu nhaäp ôû moät neàn kinh teá coù theå lieân quan tôùi lòch söû, taêng tröôûng kinh teá, caùc bieän phaùp kieåm soaùt giaù caû vaø tieàn löông, caùc chöông trình phuùc lôïi vaø caùc chính saùch giaùo duïc nhieàu hôn laø lieân quan tôùi chæ rieâng toaøn caàu hoaù hay töï do hoaù thöông maïi. (Xu höôùng cheânh leäch giaøu ngheøo ôû Vieät Nam trong thôøi gian gaàn ñaây seõ ñöôïc trình baøy ôû chöông 3). Tuy nhieân, ñeå tranh thuû ñöôïc lôïi ích cuûa thöông maïi, ngöôøi ngheøo caàn ñöôïc tieáp caän, öùng phoù vôùi thò tröôøng, maø ñieàu ñoù ñoøi hoûi phaûi ñaàu tö veà cô sôû haï taàng cuõng Chöông 2 trình baøy chi tieát hôn nhöõng

Höåi nhêåp kinh tïë toaân cêìu coá thïí múã ra con àûúâng dêîn túái phaát triïín bïìn vûäng vaâ cú höåi tiïën kõp, nhûng töëc àöå cuãa cuöåc haânh trònh coân phuå thuöåc vaâo sûác maånh, baãn lônh vaâ yá chñ cuãa nhûäng con ngûúâi ài trïn con àûúâng thiïn lyá àoá

naêng cuûa nhaân daân Vieät Nam. Maëc duø coøn coù nhöõng baát caäp trong moâi tröôøng kinh doanh, khu vöïc kinh teá daân doanh ñaõ toû ra raát coù taùc duïng trong vieäc taïo ra nhöõng vieäc laøm môùi. Vì vaäy, vieäc thuùc ñaåy söï phaùt trieån cuûa khu vöïc naøy laø noäi dung heát söùc quan troïng. Thöù hai, caàn phaûi thaáy raèng giôø ñaây Nhaø nöôùc khoâng coøn laø nguoàn cung caáp vieäc laøm duy nhaát hay toát nhaát nöõa. Thay vaøo ñoù, Nhaø nöôùc caàn taäp trung thöïc hieän vai troø giaùn tieáp nhieàu hôn treân cô sôû thieát laäp vaø giaùm saùt caùc theå cheá nhaèm taïo thuaän lôïi cho thò tröôøng lao ñoäng vaän haønh toát. Nhaø nöôùc coù traùch nhieäm ñaûm baûo cung caáp caùc dòch vuï xaõ hoäi phuø hôïp vôùi khaû naêng tieáp caän vaø chi traû cuûa ngöôøi daân, ví duï nhö thoâng qua vieäc thöïc hieän coù hieäu quaû Chöông trình quoác gia Xoaù ñoùi Giaûm ngheøo vaø Vieäc laøm.

Xoaù ñoùi giaûm ngheøo trong nhöõng naêm 1990

thaønh töïu ñaày aán töôïng trong thôøi kyø ñoåi môùi suoát gaàn hai thaäp kyû qua. Ñoåi môùi ñaõ thöïc söï taïo laäp moâi tröôøng thuaän lôïi vaø môû roäng cô hoäi löïa choïn cho ngöôøi daân. Quaù trình caûi caùch theå cheá naøy coù theå noùi ñaõ baét ñaàu töø noâng nghieäp baèng vieäc giao ñaát cuûa caùc hôïp taùc xaõ cho caùc hoä noâng daân. Ñieàu ñoù ñaõ môû roäng raát nhieàu phaïm vi löïa choïn cho ngöôøi daân noâng thoân ñeå hoï coù theå söû duïng vaø quaûn lyù ñaát noâng nghieäp moät caùch hieäu quaû nhaát. Cuøng vôùi caùc bieän phaùp caûi caùch kinh teá vó moâ nhö töï do hoaù giaù caû vaø thoáng nhaát tyû giaù hoái ñoaùi, ñaàu tö phaùt trieån cô sôû haï taàng noâng thoân vaø phaùt trieån vuøng laõnh thoå, coâng cuoäc caûi caùch theå cheá nhö vaäy ñaõ thuùc ñaåy thöông maïi caû trong nöôùc vaø quoác teá. Saûn löôïng löông thöïc taêng voït ñaõ ñöa Vieät Nam töø moät nöôùc nhaäp khaåu gaïo trong nhöõng naêm 1980 trôû thaønh nöôùc xuaát khaåu gaïo lôùn thöù hai hoaëc thöù ba treân theá giôùi. Caùc hoä noâng daân baét ñaàu ña daïng hoaù saûn phaåm theo höôùng chuyeån sang troàng caùc loaïi caây coù giaù trò kinh teá cao hôn nhö caø pheâ, cheø vaø cao su. Maëc duø thöông maïi quoác teá ñaõ mang laïi nhöõng lôïi ích to lôùn, song söï bieán ñoäng veà giaù caû treân thò tröôøng quoác teá ñaëc bieät laø ñoái vôùi caùc maët haøng noâng saûn caø pheâ vaø gaïo cuõng ñaët ngöôøi noâng daân tröôùc nhöõng ruûi ro, khoù khaên to lôùn. Ngöôøi noâng daân coøn gaëp raát nhieàu khoù khaên trong vieäc ñöông ñaàu vôùi nhöõng ruûi ro ñoù. Caùc noã löïc nhö ña daïng hoaù saûn xuaát ôû möùc cao hôn, ña daïng hoaù thu nhaäp hay taän duïng vaø phaùt huy caùc bieän phaùp hoã trôï, xuùc tieán thöông maïi khaùc caàn ñöôïc ñaåy maïnh hôn.

TÖÍNG QUAN

5

Tröôùc "ñoåi môùi", tình traïng ngheøo ñoùi raát phoå bieán vôùi tyû leä ngöôøi ngheøo leân tôùi hôn 70%. Tình traïng ngheøo ñoùi phoå bieán naøy coù nhieàu nguyeân nhaân. Tröôùc heát laø do ngöôøi daân roõ raøng khoâng coù nhieàu cô hoäi ñeå taïo ra vaø gia taêng thu nhaäp, ñaëc bieät trong ñieàu kieän cô cheá keá hoaïch hoaù taäp trung. Thöù hai laø do ñaõ chuù troïng quaù nhieàu vaøo vieäc ñaûm baûo vieäc laøm vaø möùc soáng bình ñaúng neân khoâng taïo ra ñöôïc vaø phaùt huy taùc duïng cuûa caùc bieän phaùp khuyeán khích lao ñoäng. Thöù ba, ngöôøi daân khoâng coù ñuû naêng löïc ñeå öùng phoù vôùi ruûi ro. Phaàn lôùn daân cö Vieät Nam soáng ôû noâng thoân vaø cuoäc soáng cuûa hoï phuï thuoäc vaøo noâng nghieäp. Nhöõng ngöôøi daân noâng thoân naøy khoâng coù cô cheá ñaûm baûo an toaøn trong nhöõng tình huoáng khaån caáp nhö haïn haùn, baõo luõ vaø nhöõng ruûi ro, thieân tai khaùc do trình ñoä kyõ thuaät laïc haäu, möùc ñoä ña daïng hoaù coøn thaáp vaø naêng löïc taøi chính haïn cheá. Ñoåi môùi khoâng chæ ñôn thuaàn laø nhöõng Nhöõng thaønh tích ñaùng khích leä cuõng ñaõ ñaït ñöôïc trong vieäc môû roäng cô hoäi vieäc laøm. Trong nhöõng naêm 1990, soá lao ñoäng môùi coù vieäc laøm ôû Vieät Nam moãi naêm taêng theâm hôn moät trieäu ngöôøi töùc laø ôû möùc hôn 3%/naêm, cao hôn ñaùng keå so vôùi nhöõng thaäp kyû tröôùc ñoù. Coù hai baøi hoïc ñöôïc ruùt ra töø thaønh coâng to lôùn naøy. Thöù nhaát, quaù trình chuyeån ñoåi sang neàn kinh teá thò tröôøng vaø moät neàn kinh teá thoâng thoaùng hôn ñaõ mang laïi hieäu quaû to lôùn trong vieäc giaûi phoùng nhieàu tieàm

ñöôïc heát söùc quan taâm. Caùc phöông phaùp giaûng daïy truyeàn thoáng vaãn chuû yeáu döïa treân vieäc daïy chay, hoïc gaïo. Caùc tröôøng tieåu hoïc vaø trung hoïc vaãn chuù troïng nhieàu tôùi vieäc hoïc thuoäc loøng, vaø hoïc sinh thöôøng coù ít cô hoäi ñeå theå hieän söï saùng taïo vaø baøy toû nhöõng taâm tö tình caûm vaø yù töôûng cuûa mình. Caàn thieát phaûi hieän ñaïi hoaù heä thoáng giaùo duïc vaø ñaøo taïo ñeå Vieät Nam vöõng tin ñi vaøo kinh teá tri thöùc nhö chuùng ta haèng mong muoán.

bieän phaùp kinh teá nhaèm ñoái phoù vôùi tình hình khuûng hoaûng vaøo giöõa nhöõng naêm 1980. Ñoåi môùi chính laø caû moät chöông trình caûi caùch toaøn dieän nhaèm khaéc phuïc tình traïng ngheøo ñoùi vaø tieáp tuïc phaùt trieån ñaát nöôùc, treân cô sôû nhaän thöùc ñöôïc raèng cô cheá keá hoaïch hoaù taäp trung khoâng coøn phuø hôïp vôùi vieäc thöïc hieän caùc muïc tieâu cao caû phaùt trieån con ngöôøi trong khung caûnh hoaø bình vaø ñaát nöôùc taäp trung vaøo giaûi quyeát nhöõng vaán ñeà cuûa phaùt trieån. Ñoåi môùi ñaõ ñem laïi nhöõng thaønh töïu ñaày aán töôïng trong coâng cuoäc xoaù ñoùi giaûm ngheøo, xeùt theo moïi tieâu chuaån. Caên cöù vaøo chuaån ngheøo cuûa quoác teá, tyû leä ngheøo ñaõ giaûm töø khoaûng 75% vaøo giöõa thaäp kyû 80 xuoáng coøn 58% naêm 1993 vaø tieáp tuïc giaûm coøn khoaûng 37% naêm 1998. ôû caùc vuøng thaønh thò, tyû leä ngheøo giaûm töø 25% naêm 1993 xuoáng coøn 9% naêm 1998, trong khi ñoù ôû caùc vuøng noâng thoân tyû leä ngheøo giaûm töø 66% xuoáng coøn 45%.

Trong thôøi kyø ñoåi môùi, chính saùch daân soá vaø caùc chöông trình keá hoaïch hoaù gia ñình ñaõ ñöôïc taêng cöôøng vaø thöïc hieän treân quy moâ lôùn. Cuøng vieäc möùc soáng noùi chung ñöôïc naâng cao, caùc noã löïc trong vieäc thöïc hieän chính saùch daân soã vaø keá hoaïch hoaù ñaõ laøm cho toác ñoä taêng daân soá giaûm ñaùng keå. Giôø ñaây, Chính phuû coù döï ñònh chuyeån daàn töø vieäc kieåm soaùt tyû leä sinh vaø keá hoaïch hoaù gia ñình sang vieäc thöïc hieän chính saùch taäp trung taïo ñieàu kieän ñeå ngöôøi daân töï do löïa choïn treân cô sôû cung caáp ñaày ñuû thoâng tin thoâng qua vieäc giuùp ngöôøi daân tieáp caän vôùi caùc dòch vuï chaêm soùc söùc khoeû chaát löôïng cao vaø cung caáp thoâng tin phuø hôïp. Böôùc ñi ñoù cho thaáy chính saùch daân soá laø phuø hôïp vôùi quan ñieåm veà phaùt trieån con ngöôøi.

Àöíi múái khöng chó àún thuêìn laâ nhûäng biïån phaáp kinh tïë nhùçm àöëi phoá vúái tònh hònh khuãng hoaãng vaâo giûäa nhûäng nùm 1980. Àöíi múái chñnh laâ caã möåt chûúng trònh caãi caách toaân diïån nhùçm khùæc phuåc tònh traång ngheâo àoái vaâ tiïëp tuåc phaát triïín àêët nûúác thöng qua viïåc múã röång cú höåi lûåa choån cho ngûúâi dên

BAÁO CAÁO PHAÁT TRIÏÍN CON NGÛÚÂI VIÏÅT NAM 2001

6

Trong lónh vöïc y teá, ñoåi môùi tieáp tuïc môû roäng vaø caûi thieän heä thoáng y teá ba caáp hieän haønh. Ñaëc bieät, caùc chöông trình tieâm chuûng ñaõ ñöôïc thöïc hieän raát thaønh coâng. Chính saùch y teá chính thöùc hieän nay bao goàm ba noäi dung chính: (a) thöïc hieän phöông chaâm "phoøng beänh hôn chöõa beänh"; (b) keát hôïp y hoïc coå truyeàn vaø y hoïc hieän ñaïi vaø thöïc hieän phöông chaâm xaõ hoäi hoaù, "nhaø nöôùc vaø nhaân daân cuøng laøm". Trong thôøi kyø ñoåi môùi, baûo hieåm y teá ñaõ ñöôïc môû roäng vaø giôø ñaây ñaõ phuïc vuï cho gaàn 12% daân soá. Söï tham gia cuûa khu vöïc tö nhaân vaøo trong caùc hoaït ñoäng chaêm soùc söùc khoûe ñang ngaøy caøng gia taêng, ñaëc bieät laø söï phaùt trieån cuûa maïng löôùi caùc hieäu thuoác tö nhaân. Maëc duø söï gia taêng caùc nguoàn cung caáp caùc dòch vuï chaêm soùc söù khoûe veà nguyeân taéc ñaõ môû roäng söï löïa choïn cuûa ngöôøi daân, song ñieàu Xeùt veà caùc khía caïnh khaùc cuûa phaùt trieån con ngöôøi, ñaëc bieät laø trong caùc lónh vöïc y teá vaø giaùo duïc, Vieät Nam ñaït keát quaû cao hôn ñaùng keå so vôùi caùc nöôùc thu nhaäp thaáp khaùc, coù theå laø do möùc cheânh leäch veà thu nhaäp coøn töông ñoái thaáp vaø Chính phuû daønh öu tieân cao cho vieäc ñaàu tö vaøo caùc lónh vöïc xaõ hoäi. Tyû leä bieát chöõ ôû ngöôøi lôùn ñaõ ñaït möùc 94%. Tyû leä nhaäp hoïc trong ñoä tuoåi ôû caáp tieåu hoïc leân tôùi 92% vaø ôû caáp trung hoïc cô sôû laø 74%. Treû em caùc daân toäc thieåu soá ñaõ tieán kòp veà tyû leä nhaäp hoïc, ñoàng thôøi baát bình ñaúng giöõa nam vaø nöõ ñaõ ñöôïc thu heïp. Ñöôïc khuyeán khích bôûi möùc löông cao hôn ñoái vôùi nhöõng ngöôøi lao ñoäng coù tay ngheà, giaùo duïc ñaïi hoïc ñaõ trôû neân phoå bieán vaø soá sinh vieân du hoïc ôû nöôùc ngoaøi ñang taêng leân, ñoàng thôøi nhöõng hình thöùc giaùo duïc môùi nhö caùc tröôøng tö thuïc vaø baùn coâng ñaõ xuaát hieän. Trong khi ñoù, tyû leä nhaäp hoïc, ñi hoïc thöôøng xuyeân vaø toát nghieäp vaãn chöa ñaït yeâu caàu, moät phaàn coù theå do chi phí cuûa caùc gia ñình cho con em ñi hoïc ngaøy caøng taêng leân. Chaát löôïng giaùo duïc vaø ñoäi nguõ giaùo vieân cuõng laø moät vaán ñeà caàn

ñoù cuõng daãn ñeán tình traïng söû duïng thuoác baát hôïp lyù, gia taêng hieän töôïng khaùng thuoác vaø caùc khoaûn chi cuûa ngöôøi daân cho vieäc ñieàu trò.

khoâng theå xem thöôøng tôùi moâi tröôøng sinh thaùi. Tình traïng suy giaûm ña daïng sinh hoïc, oâ nhieãm khoâng khí, chaát thaûi raén vaø tình traïng xuoáng caáp cuûa caùc taøi nguyeân röøng, nöôùc vaø bieån ñang vaø seõ laø nhöõng vaán ñeà raát caàn ñöôïc quan taâm. Quaù trình coâng nghieäp hoaù vaø hieän ñaïi hoaù caàn ñaûm baûo tính beàn vöõng veà moâi tröôøng sao cho caùc theá heä mai sau seõ coù nhöõng cô hoäi phaùt trieån.

Nhöõng thaùch thöùc veà phaùt trieån con ngöôøi

Cuoái cuøng, ñoåi môùi ñaõ taïo ra böôùc ngoaët trong lónh vöïc vaên hoaù vaø thoâng tin. Vieäc cung caáp vaø khaû naêng tieáp ñeán caùc loaïi thoâng tin khaùc nhau ñaït ñöôïc böôùc caûi thieän ñaùng keå; coâng ngheä thoâng tin vaø truyeàn thoâng (ICT) hieän ñaïi vaø Internet ñaõ trôû neân phoå bieán. Tuy nhieân, trong lónh vöïc naøy vaãn coøn khoaûng caùch khaù xa giöõa nhöõng gì ñaõ ñaït ñöôïc vôùi tieàm naêng vaø kyø voïng cuûa Vieät Nam cuõng nhö so vôùi trình ñoä cuûa nhieàu nöôùc laùng gieàng trong khu vöïc. Thöïc söï caàn phaûi coù nhöõng böôõc ñoät phaù maïnh meõ hôn trong lónh vöïc naøy.

Thúâi kyâ xoaá àoái giaãm ngheâo möåt caách dïî daâng coá leä àaä qua, vaâ viïåc thûåc hiïån muåc tiïu xoaá àoái giaãm ngheâo trong thêåp kyã túái seä khöng dïî daâng, kïí caã khi coá thïí duy trò töëc àöå tùng trûúãng kinh tïë úã mûác tûúng àöëi cao

Nhìn chung, ñoåi môùi ñaõ môû roäng ñaùng keå söï löïa choïn cuûa ngöôøi daân ñoàng thôøi tieáp tuïc keá thöøa vaø taêng cöôøng nhöõng naêng löïc ñaõ ñöôïc taïo döïng tröôùc thôøi kyø ñoåi môùi. Ñieàu naøy ñöôïc phaûn aùnh qua möùc taêng cao veà Chæ soá Phaùt trieån con ngöôøi (HDI) vaø nhöõng tieán boä trong vieäc caûi thieän Chæ soá Ngheøo ñoùi cuûa con ngöôøi (HPI). Veà HDI, moät chæ soá toång hôïp theå hieän tieán boä ñaït ñöôïc veà thu nhaäp, y teá vaø giaùo duïc, Vieät Nam ñöùng ôû vò trí 101 trong toång soá 162 nöôùc ñöôïc xeáp haïng, ñöùng sau Trung Quoác vaø Philipin nhöng ñöùng tröôùc Inñoâneâxia vaø AÁn Ñoä. Do caùc hoaït ñoäng cuûa Vieät Nam trong lónh vöïc cung caáp nöôùc saïch vaø giaûi quyeát tình traïng suy dinh döôõng ôû treû em coøn yeáu keùm neân vò trí xeáp haïng cuûa Vieät Nam veà HPI coøn chöa cao maëc duø ñaõ ñaït ñöôïc tieán boä trong nhöõng naêm gaàn ñaây.

Taêng gaáp ñoâi GDP, caûi thieän ñaùng keå HDI, xoaù ñoùi, giaûm nhanh tyû leä ngheøo, taêng tuoåi thoï vaø phoå caäp giaùo duïc trung hoïc cô sôû laø nhöõng muïc tieâu chính cuûa Chieán löôïc Phaùt trieån Kinh teá - Xaõ hoäi 10 naêm 2001 - 2010 ñöôïc thoâng qua taïi Ñaïi hoäi Ñaûng toaøn quoác laàn thöù IX. Theo quan ñieåm phaùt trieån con ngöôøi, Chieán löôïc naøy nhaán maïnh taàm quan troïng cuûa vieäc xaây döïng vaø naâng cao naêng löïc cuûa ngöôøi daân cuõng nhö taïo ñieàu kieän ñeå ngöôøi daân coù theå söû duïng nhöõng naêng löïc cuûa mình nhaèm xaây döïng cô sôû cho vieäc thöïc hieân muïc tieâu "daân giaøu, nöôùc maïnh, xaõ hoäi coâng baèng, daân chuû vaø vaên minh". Tuy nhieân, thôøi kyø xoaù ñoùi giaûm ngheøo moät caùch deã daøng coù leõ ñaõ ñi qua, vaø vieäc thöïc hieän muïc tieâu xoaù ñoùi giaûm ngheøo trong thaäp kyû tôùi seõ khoâng deã daøng, keå caû khi coù theå duy trì toác ñoä taêng tröôûng kinh teá ôû möùc töông ñoái cao (ít nhaát 7%/naêm). Vaán ñeà cheânh leäch veà phaùt trieån giöõa caùc vuøng laõnh thoå, tình traïng ngheøo khoå cuûa nhieàu nhoùm daân cö ôû caùc vuøng saâu vuøng xa, nhöõng nôi vaø nhöõng ñoái töôïng ñaëc bieät khoù khaên ñang caàn ñöôïc quan taâm nhieàu hôn nöõa.

TÖÍNG QUAN

7

Tuy nhieân, coøn coù nhieàu vaán ñeà caàn ñöôïc giaûi quyeát. Tröôùc heát, nhöõng thaùch thöùc veà phaùt trieån con ngöôøi laø to lôùn vì Vieät Nam vaãn laø moät nöôùc ngheøo theo tieâu chuaån quoác teá vaø coøn ñang trong quaù trình chuyeån ñoåi. Thöù hai, vaãn toàn taïi cheânh leäch ñaùng keå veà phaùt trieån kinh teá- xaõ hoäi giöõa caùc vuøng laõnh thoå, caùc daân toäc cuõng nhö giöõa phuïnöõ vaø nam giôùi. Thöù ba, quaù trình phaùt trieån kinh teá trong thôøi gian qua ñaõ keøm theo nhöõng aûnh höôûng Chöông 3 ñaõ chæ ra raèng taêng tröôûng kinh teá trong nhöõng naêm 1990 ñaõ mang laïi lôïi ích cho ngöôøi ngheøo Vieät Nam, song coù theå toát hôn nöõa neáu nhöõng thaønh quaû taêng tröôûng ñöôïc chia seû moät caùch ñoàng ñeàu hôn. Maëc duø vaãn coøn ôû möùc khaù thaáp caên cöù vaøo tieâu chuaån quoác teá,

hôn so vôùi caùc khu vöïc khaùc, ñaëc bieät laø vuøng Ñoâng Baéc, Taây Baéc vaø Taây Nguyeân. Xeùt veà chæ soá HDI, caùc khu vöïc treân coù theå saùnh vôùi caùc nöôùc nhö Hungary vaø Es- toâ-nia. Nhöõng tænh coù chæ soá HDI thaáp cuõng gaàn nhö caùc nöôùc Laøo, Neâ-pan vaø Bu-tan. Thöù hai, keát quaû phaân tích rieâng veà söï cheânh leäch thu nhaäp coù theå daãn ñeán nhöõng keát luaän chính saùch khaùc so vôùi tröôøng hôïp döïa treân keát quaû phaân tích cheânh leäch veà möùc ñoä phaùt trieån con ngöôøi. Coù theå ruùt ra keát luaän töông töï töø tình hình cheânh leäch hieän nay giöõa nam vaø nöõ trong toaøn quoác. Nhö vaäy, khi xaây döïng chính saùch môùi ñeå caûi thieän cuoäc soáng cuûa ngöôøi daân, caàn phaûi nghieân cöùu roäng hôn (khoâng chæ xem xeùt khía caïnh thu nhaäp) cuõng nhö saâu hôn (khoâng chæ döïa treân nhöõng soá lieäu trung bình quoác gia). Vì vaäy, raát coù theå caùc chæ soá HDI vaø HPI cuûa caùc tænh caàn ñöôïc tham khaûo khi hoaïch ñònh caùc chính saùch kinh teá-xaõ hoäi vaø phaân boå nguoàn löïc trong toaøn quoác.

song söï cheânh leäch veà thu nhaäp döôøng nhö ñang gia taêng moät caùch ñaùng keå treân phaïm vi caû nöôùc trong thôøi gian gaàn ñaây. Keát quaû öôùc tính veà chæ soá Gini, moät chæ soá phaûn aùnh möùc ñoä baát bình ñaúng giöõa caùc taàng lôùp daân cö veà thu nhaäp cho toaøn boä 61 tænh thaønh vaø 8 vuøng trong caùc naêm 1995, 1996 vaø 1999 döïa treân soá lieäu Ñieàu tra cuûa Toång cuïc Thoáng keâ trong Khaûo saùt Möùc soáng Daân cö caùc naêm cho thaáy chæ soá Gini veà thu nhaäp treân phaïm vi caû nöôùc tính cho naêm 1999 laø 40.7 coù nghóa laø möùc cheânh leäch veà thu nhaäp cuûa nöôùc ta ñaõ raát gaàn vôùi möùc cheânh leäch cuûa Trung Quoác, (ôû möùc 40.3 naêm 1997) trong khi thu nhaäp bình quaân ñaàu ngöôøi theo söùc mua töông ñöông cuûa ta (1867 USD) môùi chæ baèng khoaûng moät nöûa cuûa Trung quoác (3617 USD). Möùc cheânh leäch veà thu nhaäp naøy cuõng cao hôn so vôùi ñaùnh giaù möùc cheânh leäch döïa treân soá lieäu veà tieâu duøng do Ngaân haøng Theá giôùi vaø TCTK ñöa ra tröôùc ñaây. Tình traïng gia taêng möùc cheânh leäch giaøu ngheøo noùi treân laø khaù phoå bieán. Neáu tính veà möùc phaàn traêm thay ñoåi cuûa heä soá Gini thì coù treân moät nöûa (31/61) tænh thaønh coù heä soá Gini ñaõ taêng leân ít nhaát 10% trong thôøi gian 1995-1999. Chæ coù 9 trong soá 61 tænh thaønh coù heä soá naøy giaûm, nhöng ngay caû tröôøng hôïp nhö vaäy thì nhieàu tænh trong soá ñoù ñaõ coù möùc ñoä baát bình ñaúng cao hôn möùc trung bình cuûa caû nöôùc.

Chïnh lïåch vïì phaát triïín giûäa caác vuâng laänh thöí, tònh traång ngheâo khöí cuãa nhiïìu nhoám dên cû úã caác vuâng sêu vuâng xa, nhûäng núi vaâ nhûäng àöëi tûúång àùåc biïåt khoá khùn àang cêìn àûúåc quan têm nhiïìu hún nûäa. Tùng trûúãng laâ töët cho ngûúâi ngheâo nhûng seä töët hún nïëu tùng trûúãng mang àêåm tñnh nhên vùn

BAÁO CAÁO PHAÁT TRIÏÍN CON NGÛÚÂI VIÏÅT NAM 2001

8

Chöông 3 tieáp tuïc trình baøy nhöõng thaùch thöùc chuû yeáu trong vieäc thöïc hieän caùc muïc tieâu phaùt trieån to lôùn trong thôøi kyø môùi. Thöù nhaát laø nhöõng thaùch thöùc trong vieäc chuû ñoäng hoäi nhaäp kinh teá quoác teá, thöïc hieän caùc cam keát trong caùc hieäp ñònh thöông maïi song phöông vaø ña phöông, chuaån bò ñieàu kieän gia nhaäp Toå chöùc Thöông maïi Theá giôùi ( WTO). Möùc taêng tröôûng cao trong thôøi gian qua khoù coù theå duy trì ñöôïc neáu nhö caùc moái quan heä thöông maïi vaø ñaàu tö khoâng ñöôïc ñaåy maïnh vaø laøm saâu saéc theâm. Vieäc ban haønh Luaät Doanh nghieäp môùi, söûa ñoåi Luaät Ñaàu tö nöôùc ngoaøi vaø thöïc hieän Chöông trình Haønh ñoäng hoã trôï caùc doanh nghieäp vöøa vaø nhoû gaàn ñaây ñaõ caûi thieän moâi tröôøng ñaàu tö vaø kinh doanh, song vaãn caàn phaûi coù nhöõng noã löïc lôùn hôn nöõa. Söùc caïnh tranh cuûa neàn kinh teá vaãn coøn yeáu, khaû naêng tieáp thu coâng ngheä hieän ñaïi vaãn coøn haïn cheá. Trong quaù trình hoäi nhaäp kinh teá quoác teá, vieäc baûo hoä vaø bao caáp ôû möùc ñoä cao cho caùc doanh nghieäp Nhaø Möùc ñoä cheânh leäch khoâng chæ phaûn aùnh qua soá lieäu veà thu nhaäp maø coøn theå hieän trong caùc khía caïnh khaùc cuûa quaù trình phaùt trieån con ngöôøi giöõa caùc ñòa phöông. Laàn ñaàu tieân, baùo caùo naøy cho bieát caùc chæ soá HDI vaø HPI cuûa 61 tænh/thaønh ôû Vieät Nam vaø tình traïng phaùt trieån khoâng ñoàng ñeàu cuõng ñöôïc theå hieän trong caùc chæ soá ñoù. Coù theå ruùt ra hai baøi hoïc chung töø vieäc phaân tích naøy. Thöù nhaát, caùc chæ soá toång hôïp döôøng nhö che laáp nhöõng söï cheânh leäch ñaùng keå veà möùc ñoä phaùt trieån con ngöôøi trong phaïm vi quoác gia. Vuøng Ñoâng Nam boä vaø vuøng Ñoàng baèng soâng Hoàng coù kinh teá töông ñoái khaù

tröôøng lôùp vaø cung caáp trang thieát bò hieän ñaïi caàn ñöôïc ñaàu tö phuø hôïp. nhaát laø ôû caùc vuøng noâng thoân, vuøng saâu vuøng xa, do tình traïng cheânh leäch ñaùng keå veà giaùo duïc giöõa caùc vuøng trong caû nöôùc. Khoa hoïc, coâng ngheä coù böôùc tieán boä, song chaát löôïng vaãn thaáp caû veà ñoäi nguõ caùn boä vaø trang thieát bò vaø haàu nhö chöa gaén vôùi caùc hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh. Chính phuû ñaõ coù nhöõng noã löïc ñaàu tieân nhaèm ñaåy nhanh toác ñoä phaùt trieån coâng ngheä thoâng qua vieäc thieát laäp moät soá trung taâm coâng ngheä cao. Tuy nhieân khaû naêng tieáp caän vôùi dòch vuï Internet vaãn coøn töông ñoái haïn cheá do chi phí, leä phí cao vaø caùc quy ñònh kieåm soaùt chaët cheõ.

Phaát huy sûác maånh toaân dên töåc, tiïëp tuåc àöíi múái, chuã àöång höåi nhêåp, àêíy maånh cöng nghiïåp hoaá, hiïån àaåi hoaá vò muåc tiïu phaát triïín con ngûúâi, coá àêìy àuã cú höåi vaâ àiïìu kiïån tiïëp tuåc baão àaãm thaânh cöng trong viïåc thuác àêíy sûå nghiïåp phaát triïín con ngûúâi úã Viïåt Nam

Nhaø nöôùc cuõng coù theå tröïc tieáp goùp phaàn vaøo coâng cuoäc xoaù ñoùi giaûm ngheøo thoâng qua vieäc phaân boå chi tieâu coâng coäng, taøi trôï cho caùc coâng trình haï taàng coâng coäng, cung caáp caùc dòch vuï coâng vaø thöïc hieän caùc chöông trình xoaù ñoùi giaûm ngheøo. Cuoái cuøng, Nhaø nöôùc coù moät traùch nhieäm ñaëc bieät trong lónh vöïc baûo veä moâi tröôøng. Nhaän thöùc cuûa daân chuùng veà caùc vaán ñeà moâi tröôøng caàn ñöôïc naâng cao, caùc moái quan taâm veà moâi tröôøng caàn ñöôïc loàng gheùp trong quaù trình ra quyeát ñònh phaùt trieån kinh teá xaõ hoäi. Ngoaøi ra, cuõng caàn phaûi thöïc hieän nghieâm chænh Luaät Moâi tröôøng cuõng nhö taêng cöôøng naêng löïc quaûn lyù moâi tröôøng beàn vöõng cho caùn boä Chính phuû. Caàn taêng cöôøng phaân boå ngaân saùch Nhaø nöôùc cho caùc hoaït ñoäng veà moâi tröôøng, coù theå keát hôïp vôùi vieäc thu phí dòch vuï, ñoàng thôøi Chính phuû cuøng vôùi caùc toå chöùc quoác teá caàn noã löïc hôn nöõa ñeå tranh thuû ñöôïc caùc nguoàn taøi trôï quoác teá veà moâi tröôøng, nhö Quyõ Moâi tröôøng toaøn caàu vaø Nghò ñònh thö Moânreâan.

Cuûng coá thaønh töïu vaø tieáp tuïc laøm saâu saéc theâm thaønh quaû cuûa ñoåi môùi

TÖÍNG QUAN

9

nöôùc nhö tröôùc ñaây seõ khoâng theå thöïc hieän ñöôïc vaø khoâng coøn beàn vöõng nöõa. Taïo vieäc laøm vaãn laø moät trong nhöõng thaùch thöùc lôùn nhaát trong thaäp kyû tôùi. Moãi naêm, coù theâm 1,4 trieäu ngöôøi tham gia vaøo thò tröôøng lao ñoäng. Seõ coù theâm nhöõng lao ñoäng doâi dö trong quaù trình caûi caùch doanh nghieäp. Tyû leä thieáu vieäc laøm vaãn coøn cao, ñaëc bieät laø ôû caùc vuøng noâng thoân. Trong boái caûnh nhö vaäy, vieäc taïo ñieàu kieän tröïc tieáp hay giaùn tieáp cho söï phaùt trieån cuûa nhöõng ngaønh coâng nghieäp söû duïng nhieàu voán thay vì cho nhöõng ngaønh coâng nghieäp söû duïng nhieàu lao ñoäng seõ laø moät ñieàu ñaùng lo ngaïi moät phaàn vì ñieàu ñoù caûn trôû nghieâm troïng cho quaù trình taêng tröôûng taïo ra nhieàu vieäc laøm. Kinh nghieäm trong nhöõng naêm gaàn ñaây cho thaáy khu vöïc daân doanh coù nhöõng ñoùng goùp quan troïng trong vieäc taïo ra nhöõng vieäc laøm môùi, keå caû ôû caùc vuøng noâng thoân. Luaät Doanh nghieäp môùi, baét ñaàu trieån khai thöïc hieän thaùng 1 naêm 2000, ñaõ thuùc ñaåy söï phaùt trieån maïnh meõ cuûa khu vöïc daân doanh. Boä luaät môùi naøy ñaõ giaûm khaù nhieàu chi phí vaø gaùnh naëng veà haønh chính khi thaønh laäp moät doanh nghieäp tö nhaân do vieäc ñôn giaûn hoaù caùc thuû tuïc vaø xoaù boû hôn 100 loaïi giaáy pheùp vaø leä phí. Trong naêm 2000, coù 14.400 doanh nghieäp quy moâ vöøa vaø nhoû môùi vaø 140.000 doanh nghieäp hoä gia ñình ñaõ ñaêng kyù hoaït ñoäng, taïo ra 500.000 vieäc laøm môùi. Ngoaøi yeáu toá soá löôïng doanh nghieäp, moät yeâu caàu caáp baùch ñaët ra laø taêng cöôøng tri thöùc, kyõ naêng vaø naêng suaát cuûa nhöõng ngöôøi lao ñoäng caû cuõ vaø môùi thoâng qua vieäc daïy ngheà vaø ñaøo taïo taïi choã qua coâng vieäc. Trong tình hình nhö vaäy, heä thoáng giaùo duïc ñaøo taïo vaø nghieân cöùu khoa hoïc caàn phaûi coù söï ñoåi môùi ñaùng keå. Chöông trình giaûng daïy caàn ñöôïc hieän ñaïi hoùa nhaèm ñaûm baûo hoïc ñi ñoâi vôùi haønh. Ngoaøi vieäc taêng soá löôïng, cuõng caàn phaûi naâng cao chaát löôïng cuûa ñoäi nguõ giaùo vieân, vaø cô cheá khuyeán khích trong ngaønh giaùo duïc caàn phaûi ñöôïc xem xeùt laïi. Vieäc xaây döïng Döïa treân keát quaû phaân tích ñöôïc trình baøy ôû caùc chöông ñaàu, Chöông 4 ñeà caäp tôùi naêm noäi dung chính cuûa chieán löôïc toaøn dieän nhaèm taêng cöôøng phaùt trieån con

ngöôøi ôû Vieät Nam, cuï theå laø: (i) caûi caùch theå cheá; (ii) tieáp tuïc chuyeån ñoåi cô caáu kinh teá; (iii) taêng cöôøng phaùt trieån noâng thoân; (iv) caûi caùch giaùo duïc vaø ñaøo taïo, khoa hoïc vaø coâng ngheä; vaø (v) môû roäng vaø caûi thieän caùc dòch vuï coâng.

Möåt möi trûúâng kinh doanh töët hún hay möåt sên chúi bònh àùèng trïn thûåc tïë àoâi hoãi hïå thöëng phaáp luêåt phaãi àûúåc thûåc thi möåt caách coá hiïåu lûåc

ñaåy nhanh toác ñoä caûi caùch haønh chính vaø thöïc hieän quy cheá daân chuû ôû cô sôû. Ñieàu naøy goùp phaàn thöïc hieän nguyeân taéc "daân bieát, daân baøn, daân laøm, daân kieåm tra". Vieäc naâng cao nhaän thöùc vaø tuyeân truyeàn, giaùo duïc cho coâng chuùng laø yeáu toá heát söùc quan troïng ñeå ñaûm baûo cho ngöôøi daân hieåu bieát hôn veà caùc quyeàn, quyeàn lôïi vaø nghóa vuï cuûa mình. Ñieàu ñoù cuõng giuùp cho ngöôøi daân ñaáu tranh vôùi teä quan lieâu, tham nhuõng, nhöõng haønh vi thieáu daân chuû vaø gaây phieàn haø cuûa caùc caùn boä coâng chöùc.

Caûi caùch theå cheá ñoøi hoûi phaûi tieáp tuïc caûi thieän khuoân khoå phaùp lyù, laøm roõ "luaät chôi" trong moät neàn kinh teá thò tröôøng, xaây döïng ñoàng boä caùc thò tröôøng nhö thò tröôøng lao ñoäng vaø thò tröôøng baát ñoäng saûn. Moät yeâu caàu roõ raøng laø phaûi thieát laäp moät saân chôi thöïc söï bình ñaúng cho moïi thaønh phaàn kinh teá. Thay vì söûa ñoåi nhöõng boä luaät ñieàu chænh caùc hoaït ñoäng kinh doanh cuûa caùc thaønh phaàn kinh teá, moät boä luaät thoáng nhaát cho taát caû caùc doanh nghieäp caàn ñöôïc xaây döïng. Vieäc raø soaùt laïi caùc boä luaät nhö Luaät Ñaát ñai, Luaät Lao ñoäng, Luaät Phaù saûn vaø Luaät veà caùc theå cheá ngaân haøng vaø taøi chính caàn ñöôïc tieán haønh, ñoàng thôøi nhöõng boä luaät môùi nhö Luaät Caïnh tranh vaø kieåm soaùt ñoäc quyeàn, Luaät Quyeàn sôû höõu trí tueä vaø Luaät Thöông maïi ñieän töû caàn ñöôïc xaây döïng. Nhöõng boä luaät môùi naøy caàn phaûi phuø hôïp vôùi caùc boä luaät môùi ñöôïc ban haønh, caùc tieâu chuaån vaø thoâng leä quoác teá cuõng nhö caùc cam keát song phöông vaø ña phöông. Toùm laïi, ñieàu ñoù ñoøi hoûi phaûi raø soaùt kyõ löôõng taát caû caùc quy ñònh lieân quan tôùi ñaàu tö vaø thöông maïi quoác teá.

Vai troâ cuãa Nhaâ nûúác trong viïåc cung cêëp caác haâng hoaá vaâ dõch vuå cöng cöång, àùåc biïåt liïn quan túái giaáo duåc, y tïë, caác hïå thöëng an sinh xaä höåi vaâ möi trûúâng sinh thaái laâ cûåc kyâ quan troång

BAÁO CAÁO PHAÁT TRIÏÍN CON NGÛÚÂI VIÏÅT NAM 2001

10

Moät moâi tröôøng kinh doanh toát hôn hay moät saân chôi bình ñaúng treân thöïc teá ñoøi hoûi heä thoáng luaät phaùp caàn phaûi ñöôïc thöïc thi moät caùch coù hieäu löïc. Moät chöông trình toång theå veà caûi caùch haønh chính cuûa chính phuû laø caàn thieát ñeå thöïc hieän ñieàu ñoù. Ñoàng thôøi, söï tham gia roäng raõi hôn cuûa ngöôøi daân vaøo ñôøi soáng kinh teá, xaõ hoäi vaø chính trò caàn ñöôïc taêng cöôøng vaø chuù troïng. Muïc tieâu naøy caàn phaûi theo ñuoåi vì lôïi ích naâng cao vò theá cuûa ngöôøi daân, ñoàng thôøi taïo ra ñoäng cô vaø aùp löïc cho vieäc caûi thieän chaát löôïng hoaït ñoäng cuûa boä maùy Nhaø nöôùc. Vì vaäy, moät nhieäm vuï quan troïng haøng ñaàu laø Veà caûi caùch kinh teá, ñoåi môùi doanh nghieäp Nhaø nöôùc vaø xaây döïng moät saân chôi bình ñaúng vôùi caùc hình thöùc kinh doanh khaùc caàn ñöôïc tieáp tuïc, keát hôïp vôùi vieäc ñoåi môùi heä thoáng taøi chính, ngaân haøng . Nhöõng bieän phaùp caûi caùch naøy giôø ñaây trôû neân caáp baùch hôn, ñaëc bieät trong boái caûnh thöïc hieän nhöõng cam keát trong caùc hieäp ñònh thöông maïi song phöông, ña phöông vaø khu vöïc. Treân tinh thaàn ñoù, moät Chöông trình Haønh ñoäng veà chuû ñoäng hoäi nhaäp kinh teá toaøn dieän nhaèm ñaûm baûo hoäi nhaäp quoác teá thaønh coâng caàn ñöôïc xaây döïng vaø thöïc hieän. Caùc vaán ñeà chính saùch, luaät phaùp vaø theå cheá cuõng nhö nhöõng taùc ñoäng saâu saéc, nhieàu maët veà maët taøi chính vaø xaõ hoäi caàn ñöôïc ñeà caäp. Trình töï vaø toác ñoä cuûa caùc bieän phaùp caûi caùch thöông maïi vaø ñaàu tö caàn ñöôïc xem xeùt moät caùch thaän troïng nhaèm ñaûm baûo ñöôïc quyeàn lôïi vaø hoã trôï cho ngöôøi ngheøo vaø nhöõng ñoái töôïng deã bò toån thöông. Ví duï, vieäc môû cöûa thò tröôøng cho caùc nguoàn vaät tö noâng nghieäp nhö phaân boùn, gioáng, thuoác tröø saâu coù theå thöïc hieän trong giai ñoaïn ñaàu nhaèm giuùp noâng daân coù khaû naêng choáng ñôõ ñöôïc vôùi taùc ñoäng tieâu cöïc coù theå naûy sinh töø quaù trình töï do hoaù tieáp theo trong nhöõng lónh vöïc khaùc maø hoï phaûi ñoái maët. Veà lónh vöïc phaùt trieån noâng thoân, ñieàu quan troïng laø ñaûm baûo thöïc thi coù hieäu löïc caùc quyeàn theo Luaät Ñaát ñai, ñaëc bieät laø quyeàn söû duïng ñaát, quyeàn chuyeån nhöôïng vaø theá chaáp ñaát ñai. Vieäc môû roäng caùc thò

vöïc kinh teá daân doanh.

Khu vûåc dên doanh seä coá vai troâ lúán trong viïåc thûåc hiïån caác muåc tiïu phaát triïín àûúåc àïì ra

lan

tröôøng quoác teá cho caùc loaïi noâng saûn seõ laøm cho thò tröôøng coù tính caïnh tranh cao hôn cuõng nhö taêng cöôøng khaû naêng tieâu thuï saûn phaåm cho noâng daân. Caùc bieän phaùp hoã trôï cho noâng daân thoâng qua vieäc cung caáp thoâng tin, taêng cöôøng caùc dòch vuï khuyeán noâng, khuyeán khích aùp duïng coâng ngheä môùi, caûi thieän cô sôû haï taàng vaø heä thoáng giao thoâng noái lieàn noâng thoân - thaønh thò vaø naâng cao chaát löôïng cuûa caùc dòch vuï hoã trôï thay theá, ñaëc bieät laø ôû caùc vuøng saâu vuøng xa caàn ñöôïc taêng cöôøng vaø ñaûm baûo ñeán ñöôïc vôùi noâng daân.. Kinh teá trang traïi caàn ñöôïc tieáp tuïc khuyeán khích vaø hoã trôï phuø hôïp.

Trong caû hai lónh vöïc giaùo duïc vaø y teá, caàn tieán haønh raø soaùt laïi chính saùch xaõ hoäi hoaù hieän nay - moät chính saùch coù aûnh höôûng lôùn tôùi ngöôøi ngheøo - nhaèm ñaàu tö taêng cöôøng khaû naêng tieáp caän vôùi caùc dòch vuï cuõng nhö naâng cao chaát löôïng cuûa caùc dòch vuï ñoù baèng caùch ñeà ra caùc tieâu chuaån toái thieåu, taêng cöôøng tinh thaàn thaùi ñoä phuïc vuï vaø coâng taùc theo doõi chaët cheõ. Trong lónh vöïc söùc khoeû sinh saûn, ñaëc bieät truyeàn tôùi nguy cô lieân quan HIV/AIDS, Chính phuû caàn trieån khai theo höôùng taêng cöôøng caùc bieän phaùp phoøng ngöøa nhö thöïc hieän caùc dòch vuï tö vaán vaø thoâng tin, caùc hoaït ñoäng tuyeân truyeàn giaùo duïc, môû roäng caùc bieän phaùp phoøng traùnh thai vaø naâng cao naêng löïc caùn boä. Caùc chính saùch kinh teá-xaõ hoäi caàn ñeà caäp tôùi quaù trình ñoâ thò hoaù dieãn ra nhanh choùng vaø hieän töôïng di cö ñang gia taêng hieän nay, keå caû taùc ñoäng cuûa chuùng tôùi söùc khoeû coäng ñoàng vaø moâi tröôøng.

Maëc duø vai troø cuûa Nhaø nöôùc caàn ñöôïc ñieàu chænh trong ñieàu kieän môùi song traùch nhieäm cuûa Nhaø nöôùc trongvieäc cung caáp caùc haøng hoaù vaø dòch vuï coâng coäng, ñaëc bieät lieân quan tôùi giaùo duïc, y teá, caùc heä thoáng an sinh xaõ hoäi vaø moâi tröôøng sinh thaùi laø cöïc kyø quan troïng. Tuy nhieân, cuõng caàn phaûi xaùc ñònh roõ hôn vai troø vaø traùch nhieäm rieâng cuûa kinh teá nhaø nöôùc vaø kinh teá daân doanh trong nhöõng lónh vöïc naøy. Ví duï, trong lónh vöïc giaùo duïc, Chính phuû coù traùch nhieäm ñaûm baûo phoå caäp giaùo duïc tieåu hoïc vaø trung hoïc cô sôû, trong khi ñoù khu vöïc tö nhaân coù theå giöõ vai troø tích cöïc trong vieäc thöïc hieän vaø taøi trôï cho caùc baäc giaùo duïc cao hôn vaø daïy ngheà. Cuõng caàn thöïc hieän caùc bieän phaùp maïnh meõ ñeå xuùc tieán xaây döïng kinh teá tri thöùc taïi Vieät Nam.

Ñeå ñoái phoù vôùi nhöõng maët tieâu cöïc cuûa quaù trình töï do hoaù thöông maïi vaø chuyeån ñoåi cô caáu kinh teá cuõng nhö ñeå ngaên ngöøa ruûi ro vaø phoøng choáng caùc teä naïn xaõ hoäi, caàn taêng cöôøng heä thoáng an sinh xaõ hoäi cho nhöõng nhoùm daân cö deã bò toån thöông nhaát. Vieäc ñoù ñoøi hoûi phaûi môû roäng phaïm vi hoã trôï, caûi thieän coâng taùc xaùc ñònh muïc tieâu ñoái töôïng hoã trôï, giuùp ngöôøi daân ñoái phoù toát hôn vôùi nhöõng tình huoáng ruûi ro vaø baát traéc do thieân tai gaây ra, cuõng nhö thieát laäp moät heä thoáng khaéc phuïc haäu quaû thieân tai ñaùp öùng ñöôïc yeâu caàu.

TÖÍNG QUAN

11

Khu vöïc daân doanh coù vai troø lôùn trong vieäc thöïc hieän caùc muïc tieâu phaùt trieån ñöôïc ñeà ra. Maëc duø Luaät Doanh nghieäp môùi ñaõ goùp phaàn ñaùng keå vaøo vieäc caûi thieän moâi tröôøng cho khu vöïc kinh teá naøy, nhöng vaãn caàn coù nhöõng noã löïc lôùn ñeå ñaûm baûo cho boä luaät naøy ñöôïc thöïc hieän toát ôû caáp ñòa phöông trong caû nöôùc, song song vôùi vieäc thöïc hieän caùc bieän phaùp chính saùch khaùc. Vai troø quan troïng cuûa chính quyeàn ñòa phöông ñöôïc theå hieän qua nhöõng saùng kieán maø moät soá ñòa phöông naêng ñoäng ñaõ tieán haønh, coù taùc duïng nhaân roäng caùc hoaït ñoäng cuûa khu Nhöõng khuyeán nghò chính saùch neâu treân coù quan heä maät thieát vôùi nhau neân ñoøi hoûi phaûi coù moät chieán löôïc toaøn dieän ñeå taêng cöôøng xaây döïng naêng löïc cho ngöôøi daân vaø caûi thieän moâi tröôøng thuaän lôïi ñeå ngöôøi daân coù theå söû duïng coù hieäu quaû nhöõng naêng löïc cuûa mình. Ví duï, ñieàu kieän thuaän lôïi ñeå caùc coâng ty tö nhaân coù theå taïo ra vieäc laøm môùi vaø naâng cao trình ñoä hoïc vaán vaø söùc khoeû cho ngöôøi ngheøo laø yeáu toá quan troïng quyeát ñònh ñeå ñaûm baûo caùc bieän phaùp caûi caùch thöông maïi

BAÁO CAÁO PHAÁT TRIÏÍN CON NGÛÚÂI VIÏÅT NAM 2001

12

thôøi gian qua seõ coù nguy cô bò aûnh höôûng, vaø nhöõng muïc tieâu phaùt trieån ñeà ra khoù coù theå thöïc hieän ñöôïc. Phaùt huy söùc maïnh toaøn daân toäc, tieáp tuïc ñoåi môùi, chuû ñoäng hoäi nhaäp, ñaåy maïnh coâng nghieäp hoaù, hieän ñaïi hoaù vì muïc tieâu phaùt trieån con ngöôøi, Vieät Nam coù ñaày ñuû cô hoäi vaø ñieàu kieän tieáp tuïc ñaûm baûo thaønh coâng trong vieäc thuùc ñaåy söï nghieäp phaùt trieån con ngöôøi ôû Vieät Nam. mang laïi vieäc laøm vaø thu nhaäp cao hôn cho caùc hoä gia ñình ngheøo. Vieäc phaùt trieån khu vöïc tö nhaân laïi phuï thuoäc raát nhieàu vaøo caûi caùch haønh chính, vaø coâng cuoäc caûi caùch naøy ñoøi hoûi phaûi taêng cöôøng hôn nöõa vai troø cuûa baûn thaân ngöôøi daân trong quaù trình hoaïch ñònh, thöïc hieän vaø theo doõi caùc chính saùch vaø dòch vuï coâng, ñaëc bieät laø ôû caáp cô sôû. Neáu khoâng tieáp tuïc ñaåy maïnh tieán trình ñoåi môùi thì nhöõng thaønh töïu veà phaùt trieån con ngöôøi ñaït ñöôïc trong