Báo cáo tiểu luận Hóa sinh đại cương: Hormon và Vitamin

ƯỜ

Ạ Ọ

TR

Ộ NG Đ I H C BÁCH KHOA HÀ N I

Ọ

Ệ

Ậ ­­­VI N KĨ THU T HÓA H C­­­

***

Ậ

Ể

BÁO CÁO TI U LU N

Ạ ƯƠ

MÔN HÓA SINH Đ I C

NG

ề

Đ  tài: Hormon và Vitamin

ễ

ứ

ọ

ế

H  và tên sinh viên tham gia : Nguy n Đ c Hi u(20191226)

Đào Văn Thành(20191275)

ễ

Nguy n Xuân Nghiêm(20180514)

ạ

Ph m Văn Hùng(20181030)

ướ

ị ươ

ẫ

Giáo viên h

ng d n: Giang Th  Ph

ng Ly

Ả

B NG DANH SÁCH SINH VIÊN   Ự   Ộ KÈM N I DUNG TH C HI NỆ

3

Ễ Ứ ấ ạ ứ Ế ệ ạ ầ

­NGUY N Đ C HI U: Ph n khái ni m, vai trò, ch c năng, c u t o, phân lo i  Hormone.

ạ ườ ề ượ ụ ế ­ĐÀO VĂN THÀNH: Ph n các lo i hormon th ng g p (tác d ng, li u l ng, bi n

ề ả ặ ặ ế ầ ứ ch ng             g p ph i khi thi u hay quá li u) .

ấ ạ Ạ ứ ệ ạ ầ ­PH M VĂN HÙNG: Ph n khái ni m, vai trò, ch c năng, c u t o, phân lo i Vitamin.

ườ ạ ề ượ ụ ặ ế ng g p (tác d ng, li u l ng, bi n

­VŨ XUÂN NGHIÊM: Ph n các lo i vitamin th ế ầ ứ ề ả ặ ch ng g p ph i khi thi u hay quá li u).

MỤC LỤC

Nội dung bài tiểu luận

Ấ Ạ Ứ Ạ Ấ A.HORMON Ệ I. KHÁI NI M, VAI TRÒ, CH C NĂNG, C U T O, PHÂN LO I, TÍNH CH T

CHUNG

ả ở ự ậ ượ ả đ ng v t hormones đ c s n xu t t

th c v t và đ ng v t.  ế ậ Ở ộ ơ ừ ộ

ế ự ế ấ ạ i các  ộ   ế  tuy n n i ụ ượ ế ậ ị ệ 1.1 Khái ni m và vai trò Hormones có c   ộ ế ế tuy n n i ti ế ượ t đ c ti ti ậ ộ ượ ạ t và tác đ ng đ n các mô khác n i nó đ c t o ra. Hormones t ể t tr c ti p vào máu và đ c máu v n chuy n đ n các mô ch u tác d ng.

Khái ni m:ệ

ụ ọ

ấ ụ

ữ ạ ộ ớ ề ẳ ể

ệ ả ặ ấ  bào đ c bi t s n xu t, có tác d ng  ấ ấ ượ ng r t th p, hormones h p th ạ ộ ữ i mô đích đ  kích thích,ho t hóa nh ng ho t đ ng sinh lý, sinh  ả ứ ự ế ơ ể ệ ế ấ Hoocmon là nh ng ch t xúc tác sinh h c do t ơ ể ớ ố đi u hòa các ho t đ ng s ng trong c  th . V i 1 l ạ th ng vào máu, t ặ hóa đ c bi t trong c  th  mà không tham gia tr c ti p vào ph n  ng.

ậ ạ ự ế ả

ệ  đ ng v t, tín hi u gi a các t ấ ượ ữ ị bào có th  chia là 3 lo i d a trên kho ng cách  ị ể ấ ể ệ ụ ế Ở ộ gi a v  trí ch t đ ữ c bài ti t và v  trí mà ch t đó th  hi n tác d ng.

ấ ữ ơ ữ ấ ộ ế ở bào

ấ ộ ế ượ ả t: nh ng ch t ch t h u c  tác đ ng lên nh ng t ấ ị + Hormon hay ch t n i ti xa v  trí mà nó đ ữ c s n xu t ra.

ấ ữ ơ ượ ả + Tín hi u t i ch  (paracrine signaling): các ch t h u c  đ

ỗ ữ i phóng ra tác  ầ ự ẩ ả ấ ế ề ớ ế ầ c gi  bào s n xu t ra nó, không c n s  v n bào g n k  v i t

ể ệ ạ ụ d ng ngay trên nh ng t ở chuy n b i dòng máu.

ớ ả ế

thân (autocrine signaling): t ợ ứ ưở ể ấ ng ho t đ ng theo ki u

ế ế  bào nuôi c y th t ra các ch t đ  kích thích b n thân chúng phát

ể ế ả ế ế ố ề t ra. Nhi u y u t ế ườ  baò kh i u cũng gi bào đáp  ng v i các ch t do b n thân t ạ ộ  tăng tr ả ấ ể ế ố i phóng ra các y u t ể ể  phát tri n đ

ể ệ ự + Tín hi u t ổ bào đó t ng h p và bài ti ấ ng ti này.Các t ố tri n và tăng sinh. Các t kích thích phát tri n và tăng sinh.

ộ ợ ưở ng t ng h p protein,enzym,  nh h

ớ ố ộ i t c đ  sinh tr ổ ưở ấ ổ ủ ủ ả ề ế ế ố   ng đ n t c ạ ộ  bà, qua đó, đi u hòa ho t đ ng

ế ả Hormones tác đ ng t ộ đ  xúc tác c a enzym; thay đ i tính th m c a màng t ố s ng x y ra trong t bào.

Vai trò:

(cid:0) ề ưở Tham gia đi u hòa quá trình sinh tr ể ủ ơ ể ng và phát tri n c a c  th .

(cid:0) ề ấ ượ

ổ ủ ậ ượ ổ ấ ế ng. Quá trình  ơ ể ụ ng trong c  th  ph

ể ộ ấ Tham gia quá trình đi u hòa quá trình trao đ i ch t và năng l ự ữ chuy n hóa, d  tr  và bi n đ i c a v t ch t và năng l ề thu c r t nhi u vào hormone.

(cid:0) ủ ị ự ề ạ ằ ộ ộ Tham gia đi u hòa s  cân b ng n i môi c a d ch n i bào và ngo i bào.

(cid:0) ề ế ự ủ ơ ể ớ ườ Tham gia đi u ti t s  thích nghi c a c  th  v i môi tr ng.

(cid:0) ả ề ề ằ ạ t quá trình sinh s n: Gây r ng tr ng nhi u b ng các lo i

ề then ch t c a vi c c y truy n phôi hi n nay.

ụ ố ủ ẫ ộ

ươ ụ ố ứ ệ ấ ớ ự t do vi c áp d ng các ph ộ ấ ượ ng t ề ỷ ệ ụ    r ng  l ng pháp gây

ứ ệ ế Tham gia đi u ti ộ ế ố ệ ụ hormone kích d c là m t y u t ặ ượ ử ụ c s  d ng r ng rãi v n có s  dao đ ng l n v  t Tuy nhiên, m c dù đ ệ ố ượ ứ ng phôi có ch t l tr ng và s  l ề ụ r ng tr ng nhi u hi n nay.

ạ 1.2 Phân lo i hormon

ơ ế ấ ạ ể ặ ạ ạ ọ

Hoocmon có th  phân lo i theo c u t o hóa h c ho c phân lo i theo c  ch  tác  d ngụ

ấ ạ ạ ọ 1.2.1 Phân lo i theo c u t o hóa h c

ạ 3 đ n 200

ộ Hormon là peptit và protein: thu c lo i này có nh ng hoocmon có t ế ữ ướ ồ ừ ế ụ ủ ế ồ ế i đ i,tuy n yên, tuy n t y. acid amin,bao g m các hormon c a tuy n vùng d

ủ ế ạ ộ thu c lo i này có hormon c a tuy n giáp

ượ ấ ủ Hormon là d n xu t c a acid amin:  ậ ế ủ và tuy n t y th ẫ ng th n.

ỏ ượ ủ ế ồ ụ ế ậ ng th n, tuy n sinh d c nam Hormon steroid: g m hormon c a tuy n v  th

và nữ

ấ ủ ấ ẫ Nhóm Eicosanoid: nh ng ch t này là d n xu t c a acid arachidonic­ m t acid

ữ ế ề

ộ có 20 carbon và nhi u liên k t đôi. Eicosanoid có 3 phân nhóm: prostaglandin,  leucotrien và thromboxan

ạ 1.2.2 Phân lo i theo c  ch  tác d ng

ế ấ bào đích qua ch t th  th  đ c hi u

ế ợ ấ ả ở ế  t

ơ ế ề T t c  các hormon đ u tác d ng lên t ỗ  bào đích. M i lo i t ứ ệ ụ ể ớ ế ấ ụ ụ ạ ế  bào có cách k t h p riêng gi a ch t th  th  v i  ế ủ  bào) màng t

ụ ể ở ượ ấ (receptor)  ị hormon. Căn c  vào v  trí khu trú c a ch t th  th  (  ủ và tính ch t hòa tan c a hormon mà hormon đ ụ ể ặ ấ ữ ặ  bào ho c trong t c phân thành hai nhóm.

ấ ụ ể ộ ế ợ ớ ồ g m các hormon steroid và hormon Nhóm k t h p v i ch t th  th  n i bào:

ế tuy n giáp.

ấ ụ ể ở ế Nhóm k t h p v i ch t th  th bào:

ế ợ ớ ấ ủ ẫ màng t ạ ộ ồ   g m các hormon peptid và các ấ   i chia thành các phân nhóm tùy thu c ch t

ơ ế ủ hormon d n xu t c a axit amin. Nhóm này l ụ thông tin thú hai tham gia vào c  ch  tác d ng c a hormon.

1.2.3 Phân lo i theo tính ch t hòa tan

ồ ấ ướ g m hormon peptid và catecholamine ạ (cid:0) Hormon tan trong n c:

(cid:0) Hormon tan trong lipid: g m hormon giáp tr ng, các hormon lipoid

ạ ồ

ấ ạ ứ 1.3 C u t o và ch c năng hormon

ơ ế ụ 1.3.1 C  ch  tác d ng

(cid:0) ụ ủ ế Tác d ng c a hormon streroid và hormon tuy n giáp:

ế

ậ c nên v n chuy n  ạ ế ể bào nh  ch t v n chuy n đ c hi u. T i t ớ ế i t

ướ Hormon steroid và hormon tuy n giáp khó tan trong n ặ ế ợ ờ ấ ậ ế ệ ớ ữ ể  bào  ụ  bào và k t h p v i protein th

ươ ế ể ờ ế  bào đích nh  t trong máu t ế đích, nh ng hormon này khu ch tán qua màng t ặ th  trong bào t ng ho c trong nhân t bào.

ấ ụ ụ ể ứ ợ ấ ộ

ắ ấ ứ ư ệ ủ ọ

ự ắ ạ

ế ờ ẫ ớ ườ i tăng c

ng sao chép m RNA nh  RNA polymerase  ườ ờ ng sao chép mRNÁ  nh  RNA polymerase và qua đó tăng c ng

ặ ợ ớ Ph c h p hormon ch t th  th  tác d ng nh  1 ch t thông tin n i bào  ạ   ặ ( ch t thông tin th  2) và g n vào 1 vùng đ c hi u c a DNA nhân g i là vùng nh y ả ớ c m v i hormon (HRE hormone responsive element). S  g n k t này làm ho t hóa  ủ ộ ố m t s  gen c a DNA d n t ườ và qua đó tăng c ự ổ s  t ng h p protein đ c hiêu m i.

(cid:0) ụ Tác d ng hormon peptid và amin:

ướ ầ c, không c n ch t v n

ắ ế ủ ế ng c a t

ệ ấ

ấ ấ

ẽ ế

ắ ươ  bào t ấ c g i là ch t thông tin th  hai  ượ ứ c bi ệ ặ ứ ặ ế ế ộ ộ ụ   ể ệ t d n đ n th  hi n tác d ng

ấ ậ ầ ớ ộ Ph n l n các hormon thu c nhóm này tan trong n ủ ễ ờ ể chuy n trong máu, có th i gian bán h y ng n. Các hormon không d  dàng qua  ụ ể ở ấ ớ ự ế ợ  bào và g n v i ch t th  th    bào đích. S  k t h p  màng t ứ ở ộ ấ ượ ọ ộ này làm xu t hi n m t ch t đ  n i bào. AMP  ấ ế t rõ nh t. Các ch t thông tin  vòng (cAMP ) là ch t thông tin th  hai đã đ ạ th  hai s  khu ch đai tín hiêuj hormon qua vi c ho t hóa các enzym n i bào  ệ ẫ ể ho c tác đ ng d n các quá trình chuy n hóa đ c bi hormon.

ế

c

ầ ố ướ ớ là polypeptid 199 acid amin v i 2 c u n i disulfua( a.a 52 và 1.3.2 Hormon tuy n yên ế 1.3.2.1 Hormon tuy n yên tr (cid:0) Hormon tăng tr ưở ng :

ủ ố ớ

ấ ạ ấ ụ ườ ủ ể 65; a.a 182 và 189). GH ( Growth hormone) có c u t o r t gi ng v i prolactin c a  i và hormon lactogen c a rau thai. GH có tác d ng lên chuy n hóa glucid,  ng

ệ ả ủ ự ụ ư ề ỡ ơ i c a nhi u mô nh  mô gan, c , m . GH có tác d ng lên s  phát

protid và đi n gi ể ủ ơ ể tri n c a c  th

ổ ỗ ộ là m t chu i

ượ ậ ộ ng t = 23000 DA. C u trúc b c m t và ho t

ủ ố ồ

ấ ạ ữ ẻ ề ủ ế ể ạ ữ ụ ế

(cid:0) Hormon kích thích t ng h p s a (lutetropic hormon LTH):  ợ ữ ử ọ ạ polypeptid 199 acid amin,tr ng l ớ ố ộ đ ng c a LTH có nhi u gi ng nhau v i GH và hormon t o s a ngu n g c rau  thai.LTH tác d ng ch  y u lên tuy n vú đ  t o s a sau đ

(cid:0) Hormon kích thích tuy n giáp (TSH th oide stimulating hormone):

ế ỷ g m 2 chu i

ề ỗ ộ ở ố ồ  nhi u loài đ ng v t và

ườ ề ạ ạ ợ ổ ỗ ậ i. TSH tham gia nhi u giai đo n quá trình t ng h p các hormon giáp tr ng. polypeptid chu i 98 acid amin và 112 acid amin gi ng nhau  ng

(cid:0) Hormon kích thích tuy n vô th ồ

ế ượ ậ

ầ ở

ố ộ ườ ậ ạ ộ ổ ồ

i đo n còn l ượ ể ề

ng th n (ACTH Adreno corticotropin hormon): ề   ạ  nhi u ạ ố   i thay đ i theo ngu n g c đ ng v t. ACTH có ậ   ng th n bài ti t các hormon chuy n hóa glucose, ấ ạ ượ ậ ụ ạ ự là polypeptid g m 39 acid amin, đo n peptid đ u 24 acid amin gi ng nhau  loài đ ng v t và ng nhi u tác d ng kích thích vô th kích thích t o melanin do ACTH có c u t o t alpha MSH. ế ng t

ữ 1.3.2.1 Hormon tuy n yên gi a ữ ế ế    bào). Tuy n

ế Thùy gi a tuy n yên bài ti ườ ớ ữ ế ế t alpha­MSH( hormon kích thích h c t ậ ế ươ ế ở i l n thi u thùy gi a vì v y không alpha­MSH ắ ố ng và tuy n yên huy t t

yên ng iườ ng

ế 1.3.2.1 Hormon tuy n yên sau (cid:0) ợ ố i ni u(ADH Antidiuretic hormone), là peptid có

ụ ể ớ ế ướ t n ụ ấ ng tái h p th

c ti u do tăng c ế ụ ậ ệ Vasopressin: là hormon ch ng l ả 9 acid amin v i tác d ng là gi m bài ti ạ ướ ở ố c  n ườ   ng th n và làm co m ch nên có tác d ng tăng huy t áp.

(cid:0) ứ

ụ ơ ế  cung và trên tuy n vú, gây co c

ể Oxytocin: là peptid có 9 acid amin, khác vasopressin,khác vasopressin th  3 và  ơ ơ ủ ử ứ th  8. Oxytocin có tác d ng trên c  tr n c a t ế ữ ạ ử  cung lúc chuy n d  và kích thích ti t t s a khi cho con bú.

ướ ồ i đ i

ụ ự ề ế   t

ế ướ ồ ấ ạ ướ ắ 1.3.3 Hormon vùng d ướ ồ ả          Vùng d ủ các hormon c a tuy n yên tr i đ i s n sinh nh ng hormon th n kinh, có tác d ng đi u hòa s  bài ti ở i đ i c u t o b i các peptid ng n ầ ữ c.Hormon vùng d

Ả B NG HORMON PEPTID VÙNG D ƯỚ Ồ I Đ I

Ấ

Ạ

Ụ

HORMON

C U T O

TÁC D NG CHÍNH

ế

Hormon corticotropin

Peptid 41 acid amin

Kích thích bài ti

t ACTH

ế

Hormon thyrotropin

Tripeptid

Kích thích bài ti

t TSH

ế

Hormon gornadotropin

Peptid 10 acid amin

Kích thích bài ti

t FSH/LH

ế ố ứ

ế

Ứ ế

ế

Y u t

c ch  prolactin

Peptid 56 acid amin

c ch  bài ti

t PRL

ả

ạ

ế

Hormon gi

i phóng GH

Kích thích bài ti

t GH

3 d ng peptid: 37,40,44 acid amin Peptid 14 acid amin

ế

Ứ ế

ế

ứ Hormon  c ch  GH

c ch  bài ti

t GH

ặ ả i, tuy n c n giáp tr ng dài 6­7mm và n ng kho ng 130mg. Hormon Ở ườ  ng

ế ậ ể ế ậ 1.3.4 Hormon tuy n c n giáp và calcitonin ạ ế ậ            tuy n c n giáp và calcitonin tham gia vào quá trình chuy n hóa Ca2+.

(cid:0) Hormon tuy n c n giáp (PTH Parathyroid hormone):  ồ

là polypeptid g m 84 acid

ế ậ ổ ườ ầ ị ồ ượ i ta cũng xác đ nh đ c ch t

ề ủ

ủ ế ụ ủ ậ  bào th n và x

ươ ứ ế ấ ế ấ ụ i phóng ca2+ vào máu; tăng tái h p thu Ca2+ và  c ch  h p th  phosphat ng, gi

ậ ợ ấ amin. Hormon t ng h p g m 34 acid amin đ u, ng ồ ti n thân c a PTH g m prepro PTH có 115 acid amin và proPTH có 90 axit amin.  ng: tăng phân h y  PTH làm Ca2+ máu, tác d ng ch  y u lên t ươ x ủ ế c a t ả  bào th n

(cid:0) Calcitonin (CT) đ

ế ừ ế ế ậ ượ ế ấ c bài ti t t t

ụ

ủ  bào c a tuy n c n gi p và tuy n giáp, có công  ạ ứ th c là 1 polypeptid có 32 acid amin. Có tác d ng chính là h  ca2+ và phosphat trong máu

Ạ

C U T O

ả

ấ

ậ

ồ

ự ẩ

ờ

ồ

ấ

ế

HORMON Insulin

bào,đ ng th i làm tăng s  th m

ấ

ừ ạ

ạ

ụ

d ng không ho t

ằ ầ

ế ổ

ứ

ố

ợ

ở

ấ B n ch t là protein, c u trúc b c 1 g m 51   ỗ acid amin và 2 chu i polypepid(A:21a.a và  ầ ỗ ố ớ B:30a.a) 2chu i n i v i nhau b ng 2  c u  ỗ ố n i disulfua và chu i A có 1 c u disulfua  ỗ ộ n i chu i

gan,  c ch  t ng h p 1 s  enzym

ng

ụ

ả

ủ

ế

ố

ng đ t cháy glucose

ượ

ủ ả

ườ ố

Glucagon

ế ở ế t b i t

gan. Gi ng adrenanlin, glucagon kích thích

ở

gan.

ạ

ề

ạ ỡ ủ

bào đích, ho t hóa enzym phosphorylase  ỡ

ủ

i phóng glycerol và

ạ

ở

ế

ế ự

Somatostalin

t

ả c ho t hóa b i Camp. ưở ế t hormon tăng tr

ng (GH hay STH).

c bài ti ủ

ướ ồ

ở ế

ượ  bào D c a

i đ i và b i t

TÁC D NGỤ ­tăng tính th m glucose qua màng t ơ th u các ion K+ và phosphat vô c ể ự ế ­tác d ng tr c ti p chuy n glycogen synthetase t ạ ạ ộ ộ đ ng thành d ng ho t đ ng ợ ổ ­kích thích t ng h p glucosekinase  ạ ườ ự xúc tác s  tân t o đ ủ ­gi m tác d ng c a glucose­6­phosphatase ậ ứ ­ c ch  phân h y lipid, do v y tăng c ủ ế ở Glucagon thoái háo ch  y u  ở ế ự ạ s  t o thành Camp   t Glucagon còn kích thích phân h y m  c a m , gi ượ acid béo đo enzym lipase đ ứ Somatostalin  c ch  s   bài ti Insulin và glucagon.

Đ c bài ti  bào alpha c a đ o  Langerhans, là 1 peptid có 29 acid amin  ố ứ ch a nhi u đo n gi ng secretin­ hormon  tiêu hóa  Là 1 peptid có 14 acid amin, đ ở  vùng d ế ụ tuy n t y

ế ụ 1.3.5 Hormon tuy n t y Ấ

ấ

ượ ẫ 1.3.6 Hormon là d n xu t axitamin ủ 1.3.6.1 Hormon t y th

ậ ượ ạ ế ế ậ ng th n ộ ế  bào, m t lo i t ng th n có hai t bào ti t adrenalin và m t lo i t bào

ọ ạ ế ấ ủ ượ ộ ẫ c coi là d n xu t c a

ủ T y th ế bài ti t noradrenalin, g i chung là catecholamin vì chúng đ catechol.

ụ ủ Tác d ng c a catecholamin:

ạ ở ơ ươ ạ ở ạ ­ Trên h  tim m ch: epinephrin làm giãn m ch c  x

ế ạ ạ ệ ở ụ da, các t ng ng, tim và làm co m ch   b ng. Norepinephrin làm co m ch toàn thân, dp đó gây tăng huy t áp.

ể ­Trên chuy n hóa: Epinephrin kích thích phân h y glycogen ơ  gan và c , làm tăng

ủ ả ở ủ i phóng acid béo và glycerol. glucose máu; tăng phân h y lipid, gi

1.3.6.2 Hormon giáp tr ngạ

ế ấ ủ ủ ế ẫ

ụ

ấ ề ấ ớ ạ ộ ượ ư ế ề ạ ơ Hormon tuy n giáp là d n xu t c a tyrosin. Ch t ti n thân c a hormon tuy n giáp  là monoiodotyrosin (MIT) và driodotyrosin (DIT). Hai ch t có tác d ng hormon là T3 và T4. T3 ho t đ ng m nh h n T4 nh ng T4 chi m l ơ ng l n h n nhi u.

ụ ủ ế Tác d ng c a hormon tuy n giáp:

ụ ấ ở ộ ủ ­Tăng h p th  glucose ru t, tăng phân h y glycogen.

ủ ấ ­Tăng phân h y lipid, nh t là triglycerid, phospholipid và cholesterol.

ế ự ạ ự ế ­Tăng t ng h p protein do tác đ ng tr c ti p đ n s  ho t hóa RNA polymerase

ổ ế ặ ợ ho c gián ti p qua kích thích bài ti ộ ế t GH.

ườ ủ ơ ể ử ụ ơ ả ụ ể ệ ­Tăng c ng s  d ng oxy c a c  th , tăng chuy n hóa c  b n, có tác d ng sinh nhi t

1.3.7 Hormone Steroid Hormon steroid chia ra làm 3 nhóm:

ơ ả ố ở ị ộ v  trí C13.Thu c nhóm

ụ ữ ồ ­Nhóm 18 C có nhân c  b n là Estran, g c metyl(C18) đính  này g m có các hormon sinh d c n

ở ị v  trí C10 và

ố ụ ượ ậ ộ ơ ả ­Nhóm 19 C có nhân c  b n là andostan, g c metyl(C18 và C19) đính  ụ C13. Thu c nhóm này là các hormon sinh d c th ng th n và sinh d c nam

ơ ả ở

ở ị ộ

ố ướ ủ ở ượ ườ ể ­Nhóm 21 C có nhân c  b n là pregnan. Ngoài hai nhóm metyl đính  ỗ thêm 1 chu i ngang –CH2­CH3 đính  ể các hormon chuy n hóa đ C13 và C10, có   v  trí C17. Thu c nhóm này có progesteron và  ng thân. ng, hormon chuy n hóa mu i n c c a v  th

ậ ng th n

ỏ ượ 1.3.7.1 Hormon v  th ọ ấ ạ C u t o háo h c:

(cid:0) Hormon chuy n hóa mu i, n ể

c (Mineralocorticoid):

ố ướ ượ ồ c bài ti ồ Bao g m aldosteron và ậ ầ ủ ỏ ượ ng th n g m vùng c u c a v  th ế ừ t t

11­deoxycorticosteron (DOC), đ 21C

ể ồ Bao g m cortison, cortisol và

ng (Glucocorticoid):  ở ọ ườ Hormon chuy n hóa đ corticosteron,21C và có oxy C11 nên g i là 11.oxystreron

(cid:0) DOC), đ

ượ ầ ủ ỏ ượ ậ ồ c bài ti ế ừ t t vùng c u c a v  th ng th n g m 21C

(cid:0) Hormon sinh d c v  th

ụ ở ượ ồ ng th n:

ậ Bao g m dehydroepaindrosteron (DHEA),  androstendion, 17 ceto androstendion và 11 belta­hydroxy androstenđion. Nhóm này có  19C.

ỏ ượ ụ ủ ậ Tác d ng c a các hormon v  th ng th n

ườ ở ng: kích thích tân t o đ

ạ ườ ả i phóng glucose t ự ữ ng, tăng d  tr  glycongen  ự  do t gan vào máu

ể ạ ộ ứ ừ ở ơ  c . Cortisol

ệ ề ạ ị ­Hormon chuy n hóa đ gan, tăng ho t đ  glucose­6­phosphatase, gi và làm tăng m c glucose máu, tăng thoái hóa acid amin và protein  ớ ượ đ c dùng trong đi u tr  viêm kh p và b nh t o keo

ụ ạ

ơ ể ượ ế ­Hormon chuy n hóa mu i: aldosterol có tác d ng m nh nh t, ch  y u là tăng tài  ụ ấ h p th  Na+ ố n xa, tăng bài ti ủ ế c trong c  th t K+, do đó tăng gi ể ở ố   ng l ấ ữ ướ  n

ụ ỏ ượ ụ ư ụ ư ậ ng th n: tác d ng nh  các hormon sinh d c nam nh ng

ơ ­Hormon sinh d c v  th ế y u h n.

ụ

ế ấ ế t, ngoài ra còn có

ẽ ủ ả ẩ 1.3.7.2 Hormon sinh d c nam ủ  bào k  ( Leydg) c a tinh hoàn bài ti Ch t chính là testosteron, do t ở androsteron là s n ph m thoái hóa c a testosteron gan

ụ ủ ằ

ể ủ ệ ụ ể ể ặ

ủ ụ Tác d ng c a androsteron b ng 1/6 tác d ng c a testosteron. Testosteron có vai trò  ụ ự ki m soát s  phát tri n c a h  sinh d c nam và giúp phát tri n các đ c tính sinh d c  ứ nam th  phát.

ồ 1.3.7.3 Hormon sinh d c nụ ữ G m 2 nhóm: Folliculin( hay estrogen) và progesterone

ữ ấ ồ

ấ ư Folliculin: 18C, g m 3 ch t là estron, estradiol và estriol. Đó là nh ng steroid  phenolic,ch t l u thông chính trong máu chính là estradiol

Progestreron: 21C, có nhân pregnan

ụ ạ ử ể ụ  cung. Sau khi th

ụ ụ ạ ủ ụ ợ

ắ ầ ổ ự ụ ế Tác d ng: ­ Progestrerone có tác d ng làm phát tri n niêm m c t tinh, nhau thai cũng b t đ u t ng h p progestreron ph c v  cho các giai đo n c a thai  ể ủ nhi ngoài ra còn tác d ng lên s  phát tri n c a tuy n vú

Ạ ƯỜ Ặ Ề ƯỢ Ế II. CÁC LO I HORMONE TH NG, BI N

Ứ Ặ Ả NG G P (TÁC D NG, LI U L Ế Ụ Ề

CH NG G P PH I KHI THI U HAY QUÁ LI U) ọ ộ ố 1. M t vài s  hoocmon quan tr ng

ưở ng (somatotropin)

ế ậ ộ ầ ủ t l p đ y đ  cho các

ố ẽ ượ  đ ấ ng là m t protein, c u trúc c  b n đã đ i và bò. Nó có l

ươ

ơ ả ượ c thi ổ ế c phân b  ph  bi n trong các  ầ ậ ể

ắ ặ ệ ế ố t cho vi c duy trì  ng s ng có hàm), trong đó nó c n thi ố ươ ộ ở ệ ủ  agnathans (đ ng v t có x ng s ng không  ậ ắ ộ c xác đ nh m t cách ch c ch n. Các đ c tính v t lý và hóa h c c a

ữ ế ự ng, khác nhau gi a các loài, có liên quan đ n s  khác bi

ầ ủ ạ ộ ọ

ạ ộ ệ ố ọ ủ ệ ệ t rõ r t  ử ự ự ị  th c s  ch u trách  ể ị ấ i 25% trong s  đó có th  b  m t đi mà không

ỉ ộ ớ ề ệ ự ấ ỳ ự ả 1.1 Hormone tăng tr ưở Hormone tăng tr ườ ạ ủ d ng hormone c a ng ậ ộ gnathostomes (đ ng v t có x ự ệ ư ự s  phát tri n, nh ng s  hi n di n c a nó  ư ượ ị ẫ hàm) v n ch a đ ưở hormone tăng tr trong ho t đ ng sinh h c. Tuy nhiên, ch  m t ph n c a phân t ọ ủ nhi m cho ho t đ ng sinh h c c a nó, t gây ra b t k  s  suy gi m nào v  hi u l c.

ườ ườ ọ ủ

ưở ưở ượ ừ c t

ng thu đ ề ừ i . Con ng ng ng ư ng khác, nh ng chu t l ự nhi u loài khác nhau. N i b t h n n a, s  phát tri n c aCá có x

ạ ộ ị ắ ỏ

ế ưở

ề ế nh ng loài cá này không  nh h

ớ ả ứ i ph n  ng v i hormone  ộ ạ ớ ứ i đáp  ng v i  ươ ể ủ ng  ể ắ ầ ạ ằ i b ng cách  ậ ủ ẩ ế ặ ng c a đ ng v t có vú; m t khác, các ch  ph m c a  ể ủ ộ ưở ng đ n s  phát tri n c a đ ng v t có  ẽ ớ ộ ổ ậ ơ ữ ế ủ ộ ả ổ ủ ặ ậ

ẫ ố ng s ng trên c n và c a cá t m, là thành viên nguyên th y c a dòng ti n hóa d n

ế ữ ươ ưở ẽ ậ ng đ n đ ng v t có vú.tăng tr ạ ả ng,  nh h ủ ủ ng , có l vì nh ng hormone

ộ ơ ấ ấ C u trúc hóa h c c a hormone tăng tr ưở tăng tr  các loài linh tr hormone t ừ ( teleost ), ng ng ho t đ ng n u tuy n yên b  c t b , có th  b t đ u l ị ằ đi u tr  b ng hormone tăng tr ừ ữ tuy n yên t vú. Các hormone tăng tr ươ x ế đ n cá có x này có c u trúc phân t ậ ế ự ưở ng c a cá ph i, có liên quan ch t ch  v i đ ng v t có  ầ ủ ế ưở ử ổ  t ng quát h n.

ứ ươ ưở ứ ạ

ộ ị ng là m t quá trình ph c t p đ n m c khó xác đ nh ph ế ủ

ợ ề ự

ưở ưở

ả ấ ồ

ế ả

ộ ố ự ữ ấ ướ ố

ế ụ ế ạ

ị ạ ộ ứ ng th c ho t đ ng  ố ộ ổ   t c a nó là tăng t c đ  t ng ọ ế ự ắ ng liên quan đ n s  l ng đ ng  ổ ế ự ưở ả ng  nh h ng đ n s  trao đ i  ệ ẩ i phóng ch t béo  ể ng đ n quá trình chuy n hóa carbohydrate theo  ng làm tăng m c đ  glucose trong máu. . Hành đ ng cu i cùng  t ra), có tác  ng. Đi u tr  kéo dài cho chó b ng ả ượ ng trong máu tr  l

ộ ng insulin (m t lo i hormone do tuy n t y ti ườ ế ụ ng đ ưở ở ạ ứ ượ ổ ề ơ ằ ợ ể ế ộ Tăng tr ữ ộ ưở ủ ng. M t trong nh ng tác đ ng đã bi c a hormone tăng tr ượ ợ c mong đ i, vì s  tăng tr h p protein , đi u này đ ủ ậ ệ ớ c a v t li u protein m i. Ngoài ra, hormone tăng tr ấ ủ ch t c a m t s  ion (bao g m natri, kali và canxi), thúc đ y vi c gi ừ  các kho d  tr  ch t béo và  nh h t ữ nh ng cách có xu h ầ ạ t o ra nhu c u tăng s n l ư ượ ụ d ng đ a l hormone tăng tr ưở ứ ộ ộ ườ i bình th ng có th  làm quá m c mô tuy n t y , n i insulin đ c t ng h p và

ớ ả ạ ệ ệ ượ ng , v i insulin đ ạ i hi u qu tình tr ng b nh ti u đ

ế ố ớ ố c hình thành v i s   ệ  hình thành b nh đái tháo

ề ế ng không đ . Tuy nhiên, ít có kh  năng đây là y u t ệ ng

ủ i. Tuy nhiên, vi c ti ự ườ

ể ườ ả t quá nhi u hormone tăng tr ể i, vì nó t o ra s  phát tri n quá m c c a b  x ử ưở ứ ủ ộ ươ ụ ế c khi đóng c a epiphyses (m c đích) c a lâu x

ộ ng có tác đ ng gây  ề ng . N u đi u này  ươ ủ ng , nó  ự ả ả

ế ồ  . N u nó x y ra sau đó, nó gây rach ng to c c , trong  ớ ự ở ộ ủ ươ ề ậ ả ọ ố ứ ng và mô m m và h u qu  là

ế ạ mang l ượ l ở ườ ườ đ  ng ạ ạ h i cho con ng ướ ả x y ra trong thanh niên, tr ổ ủ ế k t qu  trongch  nghĩa kh ng l ơ ạ đó r i lo n nghiêm tr ng h n, v i s  m  r ng c a x ộ ọ bi n d ng h p s .

ỏ ượ ậ 1.2 Hormone v  th ng th n

ậ

ư c g i là corticotropin) có trong t ứ ấ ả t c  các  ở

ộ ủ ố ỉ ạ ộ ư ượ ầ

ủ ượ ỏ ượ ậ ượ ế ớ ạ c gi c ch ng minh rõ ràng  ỏ ng th n đ

ạ ư ậ i h n  c g i làzona reticularis vàzona fasciculata , trong đó các hormone  ụ ỏ ượ ng th n (ACTH; còn đ ươ ng s ng có hàm nh ng v n ch a đ ủ ề ạ ộ  đ ng v t có vú, ho t đ ng c a nó trên v  th ự ượ ọ ọ

ợ

ả c hình thành; ACTH không  nh h ủ ế ở ễ

ạ ộ ượ ộ

ấ ằ ỳ ′ ợ

ẩ ổ ậ ng th n khi có ACTH; CAMP l n l t cho

ố ộ ổ ợ ệ ữ ố

ủ ụ ề ặ ự ủ ệ ố ộ ế ứ ộ ồ

ư ẫ

ế ự ỏ ượ ế ủ ướ

ng th n), có xu h ả

ứ ộ ủ ở ề ậ ế t c a tuy n đích (v  th ng c a glucocorticoid trong dòng máu. Vi c gi ng b i m c đ  epinephrine (adrenaline) l u thông , đi u này không có gì

ệ ư ặ ẽ ữ ủ ố

ủ ậ ượ ọ Hormone v  th ẫ ậ ộ đ ng v t có x agnathans. Nó đi u ch nh ho t đ ng c a m t ph n vùng ngoài (v  não) c a tuy n  ậ Ở ộ ng th n.  th trong các khu v c đ ẳ steroid quan tr ng (ví d , glucocorticoid , ch ng h n nh  cortisol và corticosterone)  ủ ưở ế ự ổ ượ ng đ n s  t ng h p aldosterone c a hormone  đ ứ ằ ỏ  vùng v  ngoài (zona glomerulosa). B ng ch ng  mineralocorticoid , di n ra ch  y u  ấ ượ ọ ở ủ rõ ràng cho th y r ng ho t đ ng c a ACTH đ c trung gian b i m t ch t đ c g i  làCAMP (chu k  3  , 5'­adenosine monophosphate), t c đ  t ng h p tăng trong mô  ế ầ ượ ượ ầ th t thúc đ y t ng h p các enzym c n thi ự ỏ ượ s  hình thành c a cortisol và corticosterone. M i quan h  gi a ACTH và v  th ng  ự ả ả ậ th n là m t ví d  v đ c tính ph n h i tiêu c c c a h  th ng n i ti t; t c là, s  gi m  ằ ế ứ t ACTH, b ng cách  m c glucocorticoid l u thông trong máu d n đ n s  gia tăng bài ti ụ ạ ộ kích thích ho t đ ng bài ti ng khôi ph c  ườ ứ i phóng ACTH cũng có  m c bình th ưở ể ị ả th  b   nh h ạ ệ ứ đáng ng c nhiên khi xem xét m i quan h  ch c năng ch t ch  gi a các hormone c a  ỏ ượ ng th n và t y. v  th

ủ ộ ồ polypeptit bao g m 39 axit amin , ch  20 axit

ử ạ ộ ườ

ng đ ậ ượ

ề ầ ộ

ổ ủ ộ ậ

ạ ộ ổ ấ ươ ừ ể ấ ậ ỉ ộ ậ ACTH c a đ ng v t có vú là m t phân t ầ ủ ế ể ượ ọ ố ầ ầ t đ  ho t đ ng đ y đ . Vùng này, th c g i  đ u tiên trong s  đó là c n thi ầ ạ ộ ộ ổ ở ấ ả c   t làtrung tâm ho t đ ng , là thành ph n không đ i  t c  các loài đ ng v t có vú đ ứ ử ạ ủ ế    thay đ i m t chút v  axit aminthành i c a phân t nghiên c u cho đ n nay; ph n còn l ữ ầ ph n gi a các loài khác nhau. Tuy nhiên, vì hormone c a đ ng v t có vú ho t đ ng  ố ng s ng, c u trúc ACTH có th  thay đ i r t ít t tích c c ộ t c  các đ ng v t có x ự ở ấ ả  t

ạ ọ ượ ị ị

ủ ạ ộ ụ

ả ề ậ ưở ủ ư ấ c đ nh v  trong trung  ể  ph c h p có th  áp d ng cho các hormone polypeptide  ng, c u trúc c a chúng, nh  đã đ  c p

ầ ạ

ấ ỏ ề ứ ộ ạ ộ ủ ầ ặ

ể ặ ặ ị

ụ ể ệ ớ ệ ọ ủ ế ậ t l p quan h  v i các th  th  chuyên bi

ằ ệ ớ ớ l p này sang l p khác. Khái ni m cho r ng ho t tính sinh h c đ ộ ử ứ ợ tâm ho t đ ng c a m t phân t ồ và protein khác, bao g m c  hormone tăng tr ướ ể ị ấ tr ệ ni m v  m t trung tâm ho t đ ng đ t ra câu h i v  ch c năng c a ph n còn l phân t ể đi m c u trúc quan tr ng trong vi c thi trong t c đây, có th  b  m t đi m t ph n mà không gây m t ho t tính. Tuy nhiên, khái  ề ộ ạ ủ i c a  ặ ử . Nó có th  đóng vai trò là v  trí c a các đ c tính kháng nguyên ho c các đ c  ệ ấ t  ế  bào đích.

ế 1.3 Thyrotropin (hormone kích thích tuy n giáp )

ỉ ề

ả ế ặ ế c g i là hormone kích thích tuy n giáp, ho c TSH) đi u ch nh  ự ư ố ớ ng t

ế ừ ệ ế t hormone t nh  đ i v i ACTH; thyrotropin   tuy n giáp và n u ho t đ ng c a nó kéo dài s  làm tăng

ủ ộ ậ ạ ộ ế ẽ ế ả ủ ng t

ộ

t, m c dù liên k t ch t ch  v i thyrotropin, có th  đ c tách ra

ề ặ ỏ

ả ừ ạ ộ  ho t đ ng c a m t ch t t o ra  ẽ ớ ặ ể ớ ệ ọ ộ ử ủ ứ ọ

ế ợ ế ả

ở ộ ế ậ ẩ ả ứ c khi th  nghi m ch  ph m n i ti

ượ ướ c  ở ứ ộ  m c đ  ph n  ng thu đ ấ ế ề ả

ượ ọ Thyrotropin (còn đ ồ ươ ố tuy n giáp thông qua m i quan h  ph n h i t ế làm tăng bài ti ả ướ ủ ế ố ượ  bào (tăng s n ) và kích th s  l c c a tuy n. M t h u qu  c a tuy n giáp  ủ ề ứ ở ườ ắ ồ ạ ộ i (exophthalmos ). Nguyên nhân c a đi u này là  i là m t l ho t đ ng quá m c   ng ấ ạ ế ượ ủ ặ c cho là k t qu  t không rõ ràng, m c dù nó đ ể ượ ế ặ exophthalmos riêng bi ộ kh i nó v  m t hóa h c. Thyrotropin, có th  không có trong agnathans, là m t  ượ  c a  glycoprotein ­ t c là m t protein k t h p v i carbohydrate. Tr ng l ng phân t ổ ả ộ ố  đ ng v t có vú. M t s  thay đ i x y  nó đ c tính là kho ng 26.000 đ n 30.000  ử ộ ế ố ừ ệ ượ ra   loài này trên   t t t ư ố ớ loài khác. Đi u này cho th y, cũng nh  đ i v i prolactin, nó đã tr i qua quá trình ti n  hóa phân t .ử

ạ ứ ế

ế ề ủ ế ơ

ư

ạ ộ ồ ỏ ứ ự ậ ứ nam gi

ố

ủ ộ ự ệ ượ

c tính (  ng ầ ng phân t ỹ ơ ậ ớ ọ ượ ưở ủ ở ườ ử ướ   c th o lu n k  h n trong ph n N i ti ộ ế ố ủ t t c a

ủ ướ ả 1.4  Hormone kích thích nang tr ngứ ệ ộ Hormone kích thích nang tr ng (FSH) là m t lo igonadotropin ; nó liên quan đ n vi c  ộ ế   ụ ụ đi u hòa ho t đ ng c a các tuy n sinh d c, hay c  quan sinh d c, là các tuy n n i ti t ể ủ ứ cũng nh  ngu n tr ng và tinh trùng . FSH kích thích s  phát tri n c anang graafian ,  ớ Ở ồ ộ ứ i, nó thúc m t túi nh  ch a tr ng, trong bu ng tr ng c a đ ng v t có vú cái.  ư ố ẩ ự ể ủ t hóa c a tinh trùng. FSH, gi ng nh   đ y s  phát tri n c a các  ng tinh hoàn và s  bi ộ i) là 41.000  thyrotropin, là m t glycoprotein, v i tr ng l ả Ả ế đ n 43.000.  nh h ệ ố h  th ng sinh s n , bên d ng c a FSH đ i.

ế ể c g i là hormone kích thích t

ọ ở ượ ượ ọ ộ

i.

ế ứ ổ ộ ặ ẽ  bào k , ho c  ử  26.000  c phóng thích   nam LH thúc đ ng v t có vú cái, nó thúc đ y s  bi n đ i, sau khi tr ng đ t .

ẩ ẽ ế ậ ủ ể ủ ẩ ự ế ể ủ

ụ ể ượ ế ợ t hormone sinh d c nam , testosterone . Nó có th  đ

ệ ạ ủ ệ ị

ề ậ

ư ộ ắ ấ ắ

ố ề ắ ố

ươ ư ụ ố ặ ố

ẫ ằ t.

ư ộ ặ ư ấ ở ộ ờ ủ

ả ở ộ ế

ệ ứ ế ả ẫ ấ ơ

ế ử ổ ổ tiên chung,

ế ự ồ ạ Hormone t o hoàng th  (LH; còn đ ộ ng phân t ICSH) là m t gonadotropin khác , m t glycoprotein có tr ng l ượ ứ ườ Ở ộ ng ộ ế Ở ụ ( r ng tr ng ), c a nang graafian thànhhoàng th  , m t tuy n n i ti ẩ ự đ y s  phát tri n c a mô k  (T  bào Leydig ) c a tinh hoàn và do đó thúc đ y quá  ế ớ trình ti c k t h p v i FSH trong  ố ứ ch c năng này. M i quan h  qua l i c a LH và FSH đã gây khó khăn cho vi c xác đ nh ắ ặ ệ ồ ạ ắ ằ ả ệ t, đ c bi ch c ch n r ng t n t i hai hormone riêng bi t vì c  hai đ u là glycoprotein.  ự ồ ạ ủ ượ ặ ạ ế ậ ở ộ  đ ng v t có vú, nh ng  t l p  i c a hai lo i hormone đã đ M c dù s  t n t c thi ấ ả ư ẫ ơ ươ ậ ở ộ ng s ng th p h n v n ch a ch c ch n. T t c  các đ ng   đ ng v t có x tình hình  ắ ủ ế ế ạ ộ ậ ng s ng ch c ch n đ u có ho t đ ng tuy n sinh d c trong tuy n yên c a  v t có x ệ ứ ệ ượ ể chúng; nh ng, m c dù có th  phát hi n đ c các hi u  ng gi ng FSH và gi ng LH,  ạ ệ ồ ạ i hai lo i hormone riêng bi nh ng v n ch a rõ ràng r ng luôn t n t ụ ậ ề M t đ c tính b t ng  c a FSH và LH   đ ng v t có vú là c  hai đ u có tác d ng kích  ố ươ ậ ế ứ t hormone tuy n giáp)  thích tuy n giáp (t c là kích thích ti ng s ng   đ ng v t có x ế ằ ị ướ ọ  thuy t r ng FSH, LH và  ng d n đ n gi th p h n. Cái g i làhi u  ng d  h ể ử ằ ể thyrotropin có th  đã phát tri n b ng cách s a đ i phân t  glycoprotein t ặ ẫ d n đ n s  ch ng chéo các đ c tính.

ế ắ ố bào h c t (intermedin)

ế t ra t pars

ề ự ủ

ặ ỉ ế ế ch a (t ế  h t trong các t ừ ậ ằ ắ ố  bào h c t

ố ươ ủ ộ

ượ c ti ở ộ  đ ng v t b ng cách thúc ế ạ ộ ế ự ổ ng. Không có ph n  ng liên quan đ n s  thay đ i màu s c

ậ ộ )   cá và bò sát có x ấ ở c tìm th y

ượ ả ở ữ

ế ế c  ng đ n hành vi c a đ ng v t có vú c bi

ắ ố ở ườ  ng

trên da c a chúng, chúng s  s m màu  ế ạ

bào   vàt ớ ệ ầ   ng s ng b c th p. MSH ho t đ ng cùng v i h  th n ắ ế t ra,  ệ ượ t đ ậ ử ụ ổ ổ ượ ớ ự c v i s  thay ng s c t

ả ủ ự c g i là s  thay đ i màu s c hình thái, trái ng ố ượ ọ ủ ộ ự ậ ấ ơ 1.5  Hormone kích thích t Melanocyte­stimulating hormone (MSH; ho c intermedin), đ ổ intermedia khu v c c a tuy n yên , đi u ch nh thay đ i màu  ắ ố ứ ủ ắ ố ạ ẩ ự ậ  bào s c t đ y s  t p trung c a s c t ắ ố ở ấ ậ ậ s c t  da c a đ ng v t có x ươ ả ứ ở kinh  ặ  chim và đ ng v t có vú, m c dù hormone do chúng ti sinh lý đ  nh ng loài mà vùng trung gian phân tích cú pháp không còn phân bi ngay c   ả ượ ủ ộ ưở trong adenohypophysis. MSH đ t là  nh h ủ ổ ượ ẽ ẫ và t ng l ng s c t i sau khi s  d ng  ớ ổ ề ượ ng l n hormone. Tuy nhiên, lo i thay đ i này là k t qu  c a s  thay đ i t ng  li u l ượ ắ ố ệ  hi n có, đ l ở ả ổ đ i sinh lý x y ra ổ ắ ươ ng s ng th p h n. da c a đ ng v t có x

ở ư ượ ạ ba d ng.  ­MSH ch a 13 axit amin, đ

trên, MSH t n t ộ ứ ứ α ượ ồ ạ ở i  ự ở ấ ả  t

t c  các loài đ ự ả ấ c tìm th y  c nghiên c u cho đ n nay. ß­MSH và  ­γ ế ạ ố ừ ộ ạ ồ Nh  đã nói  trong cùng m t trình t ề ộ MSH khác nhau v  đ  dài và trình t m t lo i ề . C  ba d ng đ u có ngu n g c t

ượ ọ ạ ọ ế   c g i là proopiomelanocortin (POMC). S  thay đ i ho t tính sinh h c là k t

ổ ỗ ạ ệ ề ầ ả ự t v  thành ph n axit amin , trong đó m i d ng có kh  năng kích

ả ủ ự ộ ạ ụ ể protein đ qu  c a s  khác bi ho t m t th  th  melanocortin (MCR) khác nhau .

ứ ấ ằ ượ ế ộ ng đ c ti

ụ ể ở t ra b i m t  ầ ộ c phân bi

ượ ế ệ ằ t b ng cách nhu m các ph n  ủ ộ ng c a m t hormone riêng l

ể ượ ế ề ả ượ t v  s n l ớ ạ ng quan v i các giai đo n trong chu k  s ng,  ạ ổ ề ặ ươ ữ ớ ẻ ,  ỳ ố ươ ủ ế ng  ng v i nh ng thay đ i v  hình d ng c a t bào t ng

ỗ ằ B ng ch ng cho th y r ng m i hormone sinh lý tuy n th ạ ế ạ ế  bào có th  đ  bào c  th . Các lo i t lo i t ữ ổ ế ủ c a tuy n yên và nh ng thay đ i đã bi ự ằ ệ ượ ạ đ c t o ra b ng th c nghi m ho c t ị ươ ứ ể ể ượ c hi n th  t có th  đ ể ứ ng. ki u.

ộ ế ề ụ ủ ạ ộ

ế ế ụ t c a tuy n sinh d c ph  thu c vào s  liên  ộ ệ ố i c a m t h  th ng bài ti

ề hoàn toàn, ự ế ầ t th n  ề ầ  đó. V n còn nhi u đi u c n

vùng d ế ế ủ  bào ti ả ủ ự ồ ạ ủ ướ ồ ở ở i đ i  ệ ẫ

ầ i đ i đ vùng d ẫ ề c g i làcác y u t ạ i phóng vùng d gi

ướ ồ ượ ọ ế ố ơ

ấ ủ

đ ng v t có vú, trong đó b ng ch ng t c hi u rõ nh t

ệ ấ ậ ộ ế ố ả i phóng riêng bi gi

ố ượ ề ự ồ ạ ủ ủ ứ t đã đ t cho m i hormone đ ự ế ươ ộ ự ắ ế ở t ra b i vùng pars xa c a adenohypophysis; m t s  s p x p t ỗ ng t i

ở agnathans là không rõ ràng, nh ng t

ố ủ c tìm hi u v  h  th ng này, liên quan đ n vi c d n truy n vào giai đo n cu i c a  ướ ế ố ả i  ả  này cho th y chúng là các polypeptit đ n gi n,  ướ ồ ế ệ ố i đ i. H  th ng bài ti t  ượ ố ằ c  ượ c  ể ồ ạ  có th  t n t ổ ứ ư  ch c  ứ ộ ố ụ ữ ấ

ẫ ủ ọ ữ ệ Vi c đi u hòa ho t đ ng c a các t ế ủ ớ ầ k t c a nó v i t ng não và là k t qu  c a s  t n t ẽ ủ ế ằ kinh n m ch  y u, có l ề ệ ố ể ượ đ ừ ả ự i th n kinh t s  phân gi ọ ủ ể ặ ồ đ i. Đ c đi m hóa h c c a các y u t ớ ề ặ v  m t chúng gi ng v i các hoocmon polypeptit c a vùng d ể ấ ở ộ ầ th n kinh này đ i c a m t y u t tìm th y v  s  t n t ti trong các gnathostomes khác. Tình hình  ộ ế ả gi ế ạ l c hóa h c gi a vùng d ậ ủ i ph u c a tuy n yên c a nh ng đ ng v t này ng  ý ít nh t m t s  hình th c liên  ướ ồ i đ i và tuy n yên.

1.6 N i ti ộ ế ố ủ t t ế  c a tuy n giáp

′ ả

′ ổ ế ượ ố ế

ủ

ế ằ ầ ượ ọ c g i làthyroglobulin . Thyroglobulin đ ư

ấ ượ ọ ế ầ ộ ượ ộ ủ ự ữ ế

ườ ệ ng xuyên trong môi tr ặ ng, đ c bi t th

ấ ườ ề ế ố ơ

ố c ng t. I­ t có nhi u nh t  ầ ấ ở ể ả ọ ể ầ ế ′ C  hai hormone tuy n giáp ,thyroxine (3,5,3  , 5 ­tetraiodothyronine) và 3,5,3 ­ t đ n thành ph n axit amin  triiodothyronine , đ c hình thành b ng cách b  sungi ữ ượ ư c l u tr   ( tyrosine ) c a glycoprotein đ ấ ứ c g i làch t  trong tuy n trong nang tr ng nh  là thành ph n chính c a m t ch t đ ự ắ ế ng d  tr  hormone tuy n giáp, có  keo tuy n giáp . S  s p x p này, cung c p m t l ạ ả ẽ t là trên  l  ph n ánh tình tr ng khan hi m i ấ ề ợ ổ ướ đ t li n và trong n  bi n, n i mà quá trình sinh t ng h p  ặ ể ế tuy n giáp có th  phát tri n l n đ u tiên. M c dù kh  năng các hormone tuy n giáp có

ố ẩ ả ụ ủ ở ự ấ ổ c g i ý b i s  xu t

ở ộ ậ ề ự ấ ượ ợ ự t v i tyrosine, s  liên k t này th ng ch ỉ

ế ự ế ủ ố ớ ả ườ ằ ế ế

ợ

ủ ậ ộ ơ ế ổ ươ ợ ế ể

ạ ồ ngu n g c là các s n ph m ph  c a quá trình trao đ i ch t đ ệ ộ hi n r ng rãi   đ ng v t v  s  liên k t c a i ẫ d n đ n s  hình thành c a iodotyrosine, không ph i các hormone tuy n giáp. B ng  ấ ấ ố ỉ ứ ng s ng và các h p ch t nguyên sinh có liên  ch ng cho th y ch  có đ ng v t có x ẽ ớ ộ ượ ặ quan ch t ch  m i có c  ch  t ng h p m t l ng đáng k  các hormone tuy n giáp  ọ ho t tính sinh h c.

ổ ằ ế ươ ở ộ

ợ ự ủ ậ  đ ng v t có x ố ớ

ộ

ủ ộ ả ứ

ầ ủ ố ơ ư ượ ạ ộ ợ ể ạ

ế ở ớ ẩ ế ợ t ho t đ ng) k t h p v i  ấ ử  thyroglobulin đ  t o thành hai h p ch t (3­ ạ

ế ở ự ổ ị ứ ợ ọ

ế ả ượ ế c g i làgoitrogens , làm gi m s n l

ả ả ượ ở ộ ồ

ế ự ấ ự ụ ặ ứ

ứ

ự ắ ầ ng s ng b t đ u b ng s   Quá trình t ng h p hormone tuy n giáp  ế ấ  bào tuy n giáp đ i v i iodide vô c  l u thông trong máu;  h p thu tích c c c a các t ả ứ ế ợ ơ ị c xúc tác b i m t  Iodide vô c  b  oxy hóa (k t h p v i oxy) trong m t ph n  ng đ ớ ố ả enzyme (iodide peroxidase). S n ph m c a ph n  ng này (i các thành ph n tyrosine c a phân t ạ monoiodotyrosine và 3,5­diiodotyrosine), sau đó tham gia t o thành các hormone ho t  ộ ố ộ đ ng. S  t ng h p các hormone tuy n giáp b   c ch  b i m t s  tác nhân hóa h c  ượ ọ ng hormone tuy n giáp, do đó gây ra, thông  đ ộ ế ả ng thyrotropin và do đó tuy n giáp m  r ng . M t  qua ph n h i tiêu c c , tăng s n l ữ ấ ả ố s  goitrogens (ví d , thiocyanat) làm gi m ho c  c ch  s  h p thu iodide; nh ng ch t  ả ự ắ ế ệ ố khác (ví d , thiourea, thiouracil)  c ch  h  th ng peroxidase và do đó ngăn c n s  g n  ế ủ ố ớ k t c a i ụ t v i thyroglobulin.

ế ế ắ ầ

ọ ọ ấ ế t ch t keo tuy n giáp d  tr . Thyroglobulin trong nh ng gi

ị ế

ộ ự ữ ộ ả ỉ ng, ch

ỏ ế ạ ỏ ỏ ấ    bào tuy n giáp h p t này sau đó  ầ ủ ả ứ c th y phân (b  phân h y trong m t ph n  ng liên quan đ n các thành ph n c a  ườ c) b i m t enzym đ  t o thành c  iodotyrosin và các hormone. Thông th ấ c lo i b  kh i các ng đáng k . I t đ

ố , b i m t enzym (deiodinase), và do đó i t

ế ớ ử ụ ở ạ ể ố ượ ớ ố ượ ộ ộ ế ố ở t t ườ i. Các hormone, th

ấ ơ ố t liên k t v i protein c a huy t t

ả ượ ướ

ầ ớ

ở ạ ộ ố ố ị ấ ậ ả ả ồ ự ầ ế ạ ế ươ ạ ỏ c lo i b  kh i  ế i tuy n giáp,  t b  m t t ph i b o t n; Tuy nhiên, m t s  i

ự ế S  phóng thích các hormone tuy n giáp vào máu b t đ u khi các t ữ ụ th  các gi ủ ủ ượ đ ể ạ ở ướ n  bào v i s  l có ch t sau đi ra kh i t ạ iodotyrosin, không có ho t tính n i ti ượ ả ồ ng liên k t v i protein ( globulin  đ c b o t n và s  d ng tr  l ủ ế ớ ng,  và albumin ) trong máu, n i chúng c u thànhi ỏ ố ượ ạ ộ ể ph i đ c khi chúng có th  ho t đ ng. I­ t đ các hormone ph n l n trong gan và trong th n, và ph n l n nó quay tr  l ộ ề m t n n kinh t ườ trong đ ỏ c tách kh i protein tr ầ ớ ấ ế  nh n m nh s  c n thi ng tiêu hóa .

ự ổ ư ề ợ ở ỉ

ứ ộ ướ ượ ạ ộ ơ ế ế ự ư ả ộ ộ ỉ S  t ng h p hormone tuy n giáp đ ồ là c  ch  ph n h i tiêu c c) ho t đ ng, nh  đã ch  ra tr ứ c đi u ch nh b i m c đ  hormone l u thông (t c  ầ c đó, m t ph n do tác đ ng

ộ ầ ế ế ủ t thyrotropin c a tuy n yên và m t ph n do tác đ ng gián

ả ộ ủ ắ

ế ủ ụ ủ ế  bào ti ướ ồ i đ i và hormone gi ế

ấ

ợ ổ ể ể ế

ể ấ ướ ạ ộ ứ ặ ế

ủ ế ẽ ả ớ ự ờ ự ủ , s  gia tăng kích th

ướ ổ ở ườ

i có th  bi u hi n ra bên ngoài nh  m t v t s ng t y.  ả ứ ự ở ộ ư ộ ế ư ồ ệ ủ ấ ự ố ắ ả

ế ự ế tr c ti p lên các t ế i phóng thyrotropin c a nó . Thyrotropin g n vào   ti p lên vùng d ổ   ằ các t  bào c a tuy n giáp và có th  phát huy tác d ng c a nó b ng cách kích thích t ng ả ố ộ ợ ế h p CAMP. Nó gây tái h p thu ch t keo tuy n giáp và làm tăng t c đ  chuy n hóa c   ế i d ng bài ti glucose và t ng h p protein d thormone tuy n giáp tăng lên đ  đáp  ng  ị ự ủ ớ v i nó. Sau khi tuy n giáp c a chu t ch u s  kích thích c a thyrotropin trong hai ho c  ế ướ ủ  bào c a tuy n s  x y ra, cùng v i s  gia tăng c c a các t ba gi ụ ấ h p thu iodide vào chúng; tác d ng thyrotropin kéo dài gây ra s  m  r ng rõ r t c a  ệ ể ể ế tuy n (b ả ủ ế Goitres, có nhi u lo i khác nhau, là k t qu  c a ph n  ng ph n h i tiêu c c c  g ng  duy trì s n l ng ạ ừ  tuy n giáp. u c  ),  ề ả ượ ng t

ố ậ ế ươ ế ụ ủ ộ bào zymogen ti

ả bào n i ti ế ộ ố ế c g i làđ o Langerhans . M t s  t

ấ ế ng s ng , ngoài các t ộ ế ượ ọ t đ ế ế ặ ế  bào B, ho c t

ườ bào beta) ti ọ

ư ả ả t ra hormoneinsulin , s n xu t không đ y đ  là  ng . Insulin và các t ầ

ế

ướ

― ― ― ư ỗ ỗ

c liên k t v i nhau b ng hai liên k t disulfide khác, s ự

ế ớ ủ ẽ ằ ườ . Ng

t ra các enzym  ố  bào trong s   ầ ủ ặ ế  bào B đ c tr ng  ể ế ở  bào ti u đ o   ph n sau, các t ể ạ ể ế ụ ộ  bào zymogen đ  t o thành m t tuy n t y đi n hình. Insulin,  ộ ỗ ồ  polypeptit bao g m hai chu i axit amin, m t   S ) và chu i B  ế ằ i ta cho r ng phân t ỡ ở ủ ủ ầ ạ ộ ợ ế ấ ả    bào B là h p ch t m ch đ n proinsulin , b  phá v  b i m t ph n

ử ấ  xu t  ộ ư ớ ị ạ ộ ể ạ ở ạ ệ ng xúc tác b i enzyme đ  t o thành hai chu i c a hormone ho t đ ng. Nh  v i các

ự ế ủ

ướ ơ

ớ ự ữ ữ ệ ộ ầ ớ ự

ử ả ượ ầ ắ ả ụ ế ưở ả

ủ ấ

ng đ n ho t đ ng sinh h c c a các phân t ả ứ ự ạ ộ ị ễ ở ủ ầ 1.7 Insulin Tuy n t y c a đ ng v t có x tiêu hóa, các nhóm t này (t ạ nguyên nhân gây ra tình tr ng g i là đái tháo đ có trong gnathostomes và trong agnathans; Tuy nhiên,  ế ớ không liên k t v i các t ử ộ ề ậ c đó, là m t phân t nh  đã đ  c p tr ế ứ ồ chu i A g m 21 axit amin ch a liên k t disulfua intrachain ( S  ỗ ượ ồ g m 30 axit amin. Hai chu i đ ử ủ phá h y c a nó s  phá h y ho t đ ng c a phân t ơ hi n đ u tiên trong t ỗ ủ ứ ề ổ ớ hormone polypeptide khác, s  bi n đ i l n v  thành ph n axit amin c a phân t  x y ra ữ ệ ng l n h n gi a các loài đ c tách  t có xu h gi a các loài khác nhau, v i s  khác bi ậ ổ ộ ơ t r ng rãi h n ­ ví d , gi a cá và đ ng v t có vú. S  thay đ i trong thành ph n axit  bi ắ ử ư ọ ủ  nh ng ch c ch n  nh  amin có ít  nh h ấ ằ ế ưở ng đ n các ph n  ng mi n d ch c a chúng; đi u này cho th y r ng hai tính ch t  h ử ộ ụ . ph  thu c vào trình t ề  các ph n khác nhau c a phân t axit amin

ả ư

ệ ủ ả ưở ủ

ầ ộ

ủ ầ ỡ

ệ ử ụ ạ ồ ườ ẩ ồ ờ ượ ụ ọ ườ ng đ Tiêm insulin làm gi m l ng ( glucose ) trong máu, nh ng cái g i là tác d ng  ố ớ ạ ườ ộ ỉ ế ể ộ h  đ ng huy t này ch  là m t bi u hi n c a  nh h ng r ng rãi c a insulin đ i v i  ơ ượ ệ ự ữ ng, trong đó các mô đích quan tr ng hàng đ u là c ,  vi c d  tr  và huy đ ng năng l ạ ộ ỡ m  ( m ) mô và gan . Các ho t đ ng c a insulin trên các mô này r t đa d ng. Đ u tiên, nó thúc đ y vi c s  d ng đ ọ ấ ượ ng; đ ng th i, nó ư ộ ng glucose nh  m t ngu n năng l

ự i d ng glycogen, carbohydrate d

ế ữ ủ ộ ư ộ ấ ồ

ệ ử ụ ứ ượ ư

ệ ư ứ ậ ẩ ồ ượ ừ ữ ư ừ ướ ạ khuy n khích vi c l u tr  carbohydrate d  th a d ả tr  c a đ ng v t. Th  hai, insulin làm gi m vi c s  d ng ch t béo nh  m t ngu n  ệ ử ụ ữ ấ ng và thúc đ y quá trình l u tr  ch t béo. Th  ba, nó làm gi m vi c s  d ng  năng l ẩ ự ư ộ  các axit amin. protein nh  m t ngu n năng l ả ng và thúc đ y s  hình thành protein t

ơ ằ ạ ộ

ế ể ơ bào c . Tác d ng này ph  thu c vào s  t

ở ươ ụ ng t

ả ặ ặ ặ x y ra  ươ ộ ự ả  gan ho c trong h  th n kinh trung

ữ ư ộ

ơ ử ượ ượ ng. Sau khi glucose xâm nh p vào t ợ ầ ấ ấ ể c thêm vào phân t ế  ế   , và hai h p ch t liên ti p hình thành, đ u tiên

ả ứ ứ ấ ủ ể ượ ỗ ợ ở ạ ộ ể

ợ ổ

ể

ủ ộ

ấ ả ữ ủ ế ế ạ ườ ỗ ợ  bào. T t c  nh ng tác đ ng này  ng huy t) c a hormone. Insulin có

ụ ủ ấ ự  bào c : nó làm ch m quá trình phân h y ch t béo và tăng s

ụ ố ớ ế ừ ế ể ng đ n quá trình chuy n hóa

ư ề ưở ẩ ư ở ơ  c  và cũng thúc đ y quá trình l u tr ữ

ấ ả ể Insulin có th  ho t đ ng trên chuy n hóa carbohydrate trongc  b ng cách tăng kh   ự ươ ụ ể ụ ng tác c  th   năng glucose đi qua màng t ấ ỡ ế ụ gi a màng t  mô m  (ch t béo),   bào và hormone; m c dù tác d ng t ự ụ ệ ầ ở ng, m c dù s  ph   nh ng nó không x y ra  ậ thu c hoàn toàn vào glucose đ  cung c p năng l bào c , phosphate đ ữ là glucose­6­phosphate, sau đó là glucose­1­phosphate; sau nh ng ph n  ng này, quá  c h  tr  b i hai ho t đ ng th  c p c a insulin.  trình chuy n hóa glucose có th  đ ẩ ạ ộ Hormone kích thích t ng h p m t lo i enzyme(glycogen synthetase), do đó thúc đ y  ổ quá trình chuy n đ i glucose­1­phosphate thành glycogen; nó cũng h  tr  quá trình  ượ ấ phân h y glucose, do đó cung c p năng l ng cho t ế ạ ườ ầ ề ng huy t (h  đ đ u góp ph n vào tác d ng h  đ ậ ơ tác d ng khác đ i v i t ả  các axit amin. Insulin  nh h hình thành protein t ỡ carbohydrate và protein trong mô m  nhi u nh   ch t béo.

ả ủ ạ ộ ớ ơ ở ỗ ưở ch  nó không có  nh h ng tr c ti p

ế ể ẽ bào gan; Tuy nhiên, có l

ế ẫ ố

ệ ậ ể ấ ự ế ẩ , insulin thúc đ y quá  ơ ắ  bào gan gi ng nh  cách nó làm trong c  b p, d n  ả ừ ạ

ư  máu. Ngoài ra, insulin làm gi m quá trình t o  ừ ự

ữ ế ả ả

ư ủ ồ

ạ ộ ọ ấ ợ ổ Ho t đ ng c a insulin trong gan khác v i c   ế đ n vi c v n chuy n glucose vào t trình chuy n hóa glucose trong t ế đ n tăng h p thu glucose t ồ  các axit amin và các ngu n không  gluconeogenesis (s  hình thành glucose trong gan t ộ ứ ườ ng huy t.  ph i carbohydrate khác). Nh ng tác đ ng khác nhau này làm gi m m c đ ự ỡ ố ớ Các ho t đ ng khác c a hormone đ i v i gan bao g m, nh  trong mô m , làm tăng s   ắ l ng đ ng ch t béo và t ng h p protein .

ộ ề ỉ

ả ư ộ ủ ng, nh ng r t khó đ  đánh giá li u t ế ệ ệ ấ ả t c  các tác đ ng đó có

ấ ạ ộ ứ

ượ ấ ủ ng th c ho t đ ng duy nh t c a hormone hay không. S  t ấ ả ạ i phóng năng l ộ ươ ớ ể ượ ấ ằ ụ ủ ế ơ ệ ự ữ Các tác đ ng đa d ng c a insulin rõ ràng có liên quan đ n vi c đi u ch nh vi c d  tr   ể và gi ả ph i là do m t ph ủ c a insulin v i màng t ự ươ t c  các tác d ng c a nó có th  đ bào c  cho th y r ng t ng tác c

ữ ế ng t ơ  bào. Tuy nhiên, c

ươ ư ượ ự ữ  gi a nó và màng bên trong t ộ ế ắ ắ ở ạ t o ra b i nh ng t ẫ ch  này v n ch a đ ng tác t c thi ươ ế ậ t l p m t cách ch c ch n.

ỏ ủ ả ả ồ bào B c a đ o nh  Langerhans ph n  ng tr c ti p thông qua ph n h i tiêu c c

ả ứ ứ ự ế ự

ườ ợ ế ng (80 đ n 100 miligam trên 100 mililít ở ườ  ng

ế ớ ế ả ố

ả ả ứ ố ấ ộ ỉ

ề ph c t p đi u ch nh quá trình chuy n hóa carbohydrate. M t y u t

ộ ế ố ở ạ ế ỏ ủ ế ả t ra trong các đ o nh  c a Langerhans b i lo i t ứ  bào th

ỉ ượ c ti ặ ế ự ế Các t ố ớ ứ đ i v i m c glucose trong máu đ n chúng; t c là, s  gia tăng glucose trong máu trên  ổ ứ i) làm tăng t ng h p và  m c bình th ố ế ả ả gi i phóng insulin v i k t qu  là m c glucose trong máu gi m xu ng. K t qu  là, t c  ộ ả ầ ủ ơ ế ộ   đ  s n xu t insulin sau đó gi m xu ng. Tuy nhiên, đây ch  là m t ph n c a c  ch  n i ể ế ố ứ ạ  khác là  t t ti hormone glucagon , đ hai, t bào A (alpha, ho c A 2 ).

ế ụ ượ t ra

ế c ti ặ ộ ộ

ữ ạ ộ ự ở ế ự

ấ ở ụ ữ ủ ự ệ ầ ụ  ph  n  c a con ng

ậ c tìm th y  ỳ ườ ữ ệ ố ả i, nh ng estrogen góp ph n vào các s  ki n  ỳ i nh ng thay đ i theo chu k  trong h  th ng sinh s n

ổ ớ ộ ệ ữ ể ậ 1.8 Estrogen ậ ở ộ ạ  đ ng v t có vú  Hai lo i hormone tuy n sinh d c, estrogen vàprogestin , đ ỳ   ụ ụ ấ ợ cái. Estrogen là nh ng ch t g i lên s  kh i phát đ ng d c ho c đ ng d c theo chu k  , trong đó con v t ho t đ ng tình d c và ti p thu con đ c. Estrogen theo nghĩa này không   ư ượ đ ạ ủ c achu k  kinh nguy t , mang l ổ ớ có th  so sánh v i nh ng thay đ i đi kèm v i đ ng v t có vú khác.

ở ậ ế ứ ứ ủ ộ c ti

ọ ặ ồ ứ t ra t ồ

ứ ộ ứ ườ

ố ế ẽ ữ ỗ ợ ệ ặ ố c ti

bu ng tr ng c a đ ng v t có vú b inang bu ng tr ng ,  ạ  bào h t ngay xung quanh noãn, ho c tr ng , và các  ng bên ngoài h  tr  cho nang tr ng. Estrogen  β c g i là  ­estradiol . M i quan h  ch t ch  gi a hormone sinh  ế ộ ở ớ ượ ọ t l c ti

ấ ự ế  b i th c t ườ ủ ặ ợ

ế ế ự ữ ậ ộ i) là  là testosterone (hormone chính c a nam gi ộ ẫ ng d n đ n t ng h p estradiol, m c dù m t con  ng khác, tránh s  hình thành testosterone, có kh  năng. Các estrogen khác cũng  c bi t đ n. Nh ng loài quen thu c nh t

ế ổ ả ộ ấ ở ườ i và các loài đ ng v t có vú   ng ề ơ

ạ ộ ổ ể ể ượ ế ứ

ụ ể

ổ ủ ể ấ ẩ

ớ ấ ượ ạ ồ i trong bu ng tr ng và  c l ệ ặ t là trong gan , thành  c chuy n đ i, đ c bi ợ ứ ạ ấ t. S  chuy n hóa c a các h p ch t này r t ph c t p;  ặ ế ộ ớ

ộ ể ướ ư ế ồ c khi bài ti

ơ ể ướ ộ t qua n ọ ướ ấ ậ ể c k t h p m t ph n v i các ch t khác, ho c chúng có th  đi qua m t  ể ấ c ti u. N ng  ề ứ ỉ ố ể ủ c ti u c a chúng cung c p m t ch  s  lâm sàng quan tr ng v  ch c năng

ừ ồ ượ Các hormone đ ế hay còn g i là túi, bao g m các t ạ ế  bào hình  ng, t o thành m t b c t t ượ t ra đ chính đ ượ ụ ữ d c n  và nam đ ộ ợ m t h p ch t trung gian trong con đ ườ đ ượ đ khác,estrone vàestriol , ho t đ ng kém h n nhi u so v i estradiol, estriol là y u nh t.  c chuy n đ i thành estradiol và ng Estrone có th  đ ượ trong các mô khác; ví d , estradiol đ ự ộ ả estriol, là m t s n ph m bài ti ấ ầ ể ượ ế ợ chúng có th  đ vào ru t đ  tái h p thu và l u thông qua c  th  tr ộ đ  trong n sinh s n.ả

ỉ ả ế

ậ ủ ổ ứ ượ ử ụ ch c sinh d c c a ph  n . Khi estradiol đ

ơ ệ ộ ợ ụ ữ ử ế ụ ủ ế ớ

ự ể ủ c s  d ng cho đ ng v t có  ố ộ ổ  cung , n i nó làm tăng t c đ  t ng h p protein ,  ể ơ

ử ổ

ể ệ ượ ệ ở ộ i c a bi u mô, m t hi n t

ể ự ứ ị ạ

ộ ụ ủ ậ ấ ộ ố c tìm th y trong cá và các đ ng v t có x

ấ ị ụ

ậ ươ ậ ậ ượ ậ ố

ng s ng . Th t v y, chúng th m chí còn đ ứ ươ ể ấ ớ ị c xác đ nh  ồ ủ ủ

ậ ở ộ  đ ng v t không x ứ ể ụ ư ể ả ơ

ụ ấ t b  h n ch  đ i v i steroid; ví d , oestrogen

ế ố ớ ả ừ ộ ả

ở  Thái Lan không ph i là steroid , cũng không ph i là  ợ ấ ạ ổ Estrogen không ch  quan tâm đ n hành vi sinh s n mà còn liên quan đ n vi c duy trì  chung c a t ẽ vú, hormone này s  liên k t v i mô t ố ấ ướ c và glucose, và cu i cùng là s  phát tri n c a bi u mô lót và mô c  bên  h p thu n ữ ợ ủ ạ ử ộ ướ  cung) c a các t  cung . Estradiol cũng g i lên nh ng thay đ i trong  d i (n i m c t ạ ạ ủ ồ âm đ o, bao g m s  c ng l  chu t thí nghi m,  ng mà  ượ ử ụ c s  d ng đ  xác đ nh tình tr ng tình d c c a nó. Estradiol và các estrogen khác  đ ơ ượ ng s ng th p h n khác. Cũng  cũng đã đ ử ộ ư nh  corticosteroid, các hormone sinh d c phát tri n r t s m trong l ch s  đ ng v t có  ươ x ng  ố s ng ­ ví d  nh  trong tr ng c a tôm hùm và trong bu ng tr ng c a cá sao, tuy nhiên,  ẩ ụ ủ chúng có th  không h n là s n ph m ph  c a quá trình chuy n hóa các steroid khác.  ế ị ạ ạ ộ Ho t đ ng estrogen không nh t thi ạ  m t lo i cây  mirestrol t stilbestrol oestrogen t ng h p r t m nh .

ộ ế ố 1.9 N i ti t t nam

ơ ả ề

ặ ữ ụ ủ ộ ế

ơ ắ ươ ế ớ ủ ơ i gi a tuy n yên và các tuy n sinh  ị ử

ặ ệ ế ể ớ i. FSH t

ể ủ ố

ầ ớ ấ ấ ấ ẫ ế ả ế

ế

ố

ẽ ằ ượ ạ ớ ể ế ế ằ ở ẩ ự ữ ệ c đ i di n b i các t ộ ế ẽ ủ  bào ranh gi i ti u thùy, n m trong c g i là t bào, đ

ộ Các hormone sinh d c c a nam tuân theo m t mô hình đ n gi n h n nhi u so v i c a  ế ồ ạ ữ ng tác t n t n , m c dù cùng m t nguyên t c t ấ ượ ọ ụ c g i làandrogen , ch u  d c. Các c  quan sau, tinh hoàn , ti t ra các ch t kh  trùng đ ừ ủ  tuy n yên kích thích trách nhi m duy trì các đ c đi m và hành vi c a nam gi   ủ ự   s  phát tri n c a các  ng bán lá kim c u thành ph n l n c u trúc c a tinh hoàn và thúc ừ  ưở ẩ ng thành . LH t  bào d n đ n s n xu t tinh trùng tr đ y bên trong chúng phân chia t ế  ồ ủ ể tuy n yên thúc đ y s  phát tri n trong tinh hoàn c a mô n i ti t, bao g m các nhóm t ộ ố bào (mô k ) n m gi a các  ng bán lá kim. Tuy nhiên, mô k  c a m t s  loài cá có  ượ ọ ươ x ng đ mô  ng.ố

ộ t ra hoocmôn steroid testosterone , là androgen quan

ướ ọ ự ế ng s ng. Th c t là nó là m t h p ch t trung gian

ố ợ ồ ộ ợ ố ủ ng chuy n hóa t ng h p estrogen là ngu n g c c a m t s  hình th c t

ậ ể ườ ứ ụ i; ví d , tinh hoàn có th  ti

ặ

ể ượ ế ậ ạ ụ ượ ế ạ ẽ ế ủ D i tác đ ng c a LH, mô k  ti ươ ấ ủ ộ tr ng nh t c a đ ng v t có x ổ ườ trong con đ ở ườ ụ ấ ch c sinh d c b t th  ng ng  ế ẫ thay vì androgen, d n đ n hình dáng và hành vi c a n   ở ỏ ượ t ra b i v  th th  đ c ti ấ ộ ố ứ ổ   ể ế ủ ế t ra ch  y u là estrogen  ủ ữ ở  nam. M c dù testosterone có  ố t ra ng ti ng th n, đôi khi t o ra các r i lo n tình d c, l

ườ ư ng không đáng k . Testosterone, liên k t v i m t protein khi nó l u thông

ườ ế ớ ợ ể ổ đó

i, có th  đ c hình thành, đ c bi

ể ể ượ ặ ệ ủ ế ở ấ ề ượ ể ợ ướ c ti u. M t l gan, thành các ch t đ t qua n ấ   ng r t

ể ượ ỏ bình th trong máu ng ượ nó đ ể chuy n hóa, ch  y u  nh  testosterone cũng có th  đ ộ ừ ấ c chuy n đ i thành h p ch t (androstenedione) mà t ơ ả c  t là trong gan và trong c ; c  hai h p ch t đ u đ ộ ượ ế c bài ti ể ướ c ti u, ấ ượ ế t qua n c bài ti

ưở ể ng bình th

ể ẻ ươ ẩ ớ ượ ng hormone tăng tr ở ng. S  dĩ tr  phát tri n nhanh t

ệ

ộ ng (estrogen có m t hành đ ng t ng

ậ ự ưở ữ ữ ả

ng dài, mà hoàn thành quá trình tăng tr ư ườ ạ ộ ng x y ra gi a các loài đ ng v t, s  tăng tr ữ ầ ủ ả c khi đ t đ

ạ ượ ề ạ ề ề ề ặ ầ

ố ớ ặ ệ i và duy trì các  ng sinh tinh,  Ngoài vi c thúc đ y các đ c tính nam, hành vi nam gi ẩ ự ườ ng , cũng thúc đ y s  phát tri n  testosterone, v i l ế ở ổ ậ ủ  tu i d y thì là do quá trình ti c a khung x ụ ề ệ ử androgen tăng lên rõ r t. Các hormone mang v  vi c đóng c a epiphyses (m c đích)  ươ ộ ưở ủ ươ c a x ộ ừ ự ng ng ng   trong n ). Do đó, nh  th t ự ạ ạ ướ i tr l c ho t đ ng sinh s n đ y đ , và s  c nh tranh gi a hai quá trình,  ồ ự ủ ơ ể ả c  hai quá trình đ u t o ra nhu c u n ng n  v  các ngu n l c c a c  th , là đi u tránh kh i.ỏ

ố ệ Ộ Ế Ố Ệ ộ ế ố ượ c ch n đoán trong phòng thí nghi m cũng nh  b ng bi u hi n  t t đ

ư ằ ể ượ ử ụ ể ể ệ c s  d ng

ặ ướ ọ ể ơ ể ư ướ ể ệ c ti u ho c n c b t đ  tìm các

ườ ề 2.N I TI T T  VÀ B NH ẩ ạ R i lo n n i ti ệ ặ và đ c đi m lâm sàng. Các xét nghi m trong phòng thí nghi m có th  đ ể ể đ  ki m tra các ch t l ng trong c  th  nh  máu, n ấ b t th ấ ỏ ng v  hormone.

ợ ệ ợ

ợ ả ế ụ ườ ấ

ế c s  d ng và trong tr ụ ổ ố ế ụ

ế ư ừ ườ ổ ộ c đi u tr  b ng thyroxine t ng h p có th  đ

ị ằ ườ ề ộ ố

ể ượ ứ ừ ế ể ố ư ủ ạ ố ộ ể ng h p thi u h t hormone, li u pháp thay th  hormone t ng h p có th   ể ượ ử c s   ạ ộ i có tuy n giáp ho t đ ng  ợ c dùng  ể ạ ộ i có tuy n giáp ho t đ ng quá m c có th   ụ i tác d ng c a th a i d ng thu c viên, trong khi m t ng ạ c s  d ng m t lo i thu c nh  propranolol đ  ch ng l

ế ườ Trong tr ượ ử ụ ng h p s n xu t hormone d  th a, thu c có th  đ đ ể ạ ủ ụ d ng đ  h n ch  tác d ng c a hormone. Ví d : m t ng ể ượ ặ kém ho c suy giáp có th  đ ướ ạ d ượ ử ụ đ hormone tuy n giáp

ệ ế 2.1 Các b nh liên quan đ n hormone

ạ ệ ể ệ ng ng đ

ơ ể c x p vào lo i b nh chuy n hóa. Nguyên nhân gây b nh là c  th   ệ ổ ế ữ

ượ ế ộ ặ ế ể ế ế ứ ề ờ ị ị ể ườ 2.1.1 Ti u đ ườ Đái tháo đ ấ ầ thi u hoàn toàn ho c m t ph n insulin trong máu. B nh r t ph  bi n và gân nh ng  bi n ch ng nguy hi m n u không không đi u tr  k p th i.

ạ ng chia là 2 lo i là đái tháo đ ng type 2. Ng

ườ ề ế ề ấ ậ

ế ề ặ ắ ườ ườ ng type 1 và đái tháo đ Đái tháo đ ệ ể ệ b nh có th  nh n bi ươ ụ nhi u và s t cân, hoa m t, chóng m t, v t th ườ i  ể ố ể t thông qua các d u hi u đi n hình là u ng nhi u, ăn nhi u, ti u  ng lâu lành,...

ể ườ ộ ế ấ ườ ặ Ti u đ ệ ng là b nh n i ti t r t th ng g p

ườ ệ ượ ế ờ ị ế i b nh n u không đ

ể ẫ c đi u tr  k p th i có th  d n đ n các bi n ch ng  ứ ứ ở ứ ề ứ ư ế ị ấ ế ế ế ạ ề Ng  nhi u  ơ c  quan khác nhau nh  bi n ch ng hô h p, bi n ch ng tim m ch, bi n ch ng não,...

ế ụ 2.1.2. Suy tuy n sinh d c

ấ ụ ả ấ ố

ệ ệ ả ạ ậ ụ ễ ầ ủ D u hi u ban đ u c a suy sinh d c d  nh n th y, đó là gi m ham mu n tình d c, khi  quan h  không làm tho  mãn b n tình.

ộ ổ ừ

ả ấ ồ ế ợ ẽ ớ

ẽ ả ẽ ế ợ ụ ậ ả

ứ ỗ ả T  kho ng 30 tu i, n ng đ  testosteron trong máu c  m i 10 năm s  gi m kho ng  ớ ấ 10%. Ch t protein k t h p v i testosteron s  gia tăng. Ch t này s  k t h p v i  ủ ự ả testosteron làm gi m testosteron t  do trong máu, do v y làm gi m tác d ng c a  ủ ơ ể testosteron trên các mô c a c  th .

ấ ừ ượ ế ậ c s n xu t t

ượ ả ư

ụ  sinh d c  ế t cho  ạ ổ ả ộ ế ố t t ầ ề ng đ n nhi u ho t ng v t. Nó cũng  nh h

ế ạ ươ ủ ươ ư ả ể ng th n, là n i ti ợ ưở ng, t o x ể ng, chuy n hóa

ế ệ ề tinh hoàn và tuy n th Testosteron đ ủ ữ ố ủ c a nam, gi ng nh  estrogen c a n . Testosteron giúp t ng h p protein, c n thi ươ ụ ạ ộ ng d ho t đ ng tình d c và làm c ộ ấ ế đ ng chuy n hóa nh  s n xu t t ứ ỡ ườ m , đ ươ ậ  bào máu trong t y x t to ra. ng, ch c năng gan và làm tuy n ti n li

ế ụ ườ ầ ở ộ ng kèm v i gi m testosteron. H u nh  b t k ư ấ ỳ

ớ ỗ ư ể ỗ

ả ệ ườ i có bi u hi n m i khác.  i đàn ông nào cũng gi m testosteron nh ng m i ng ậ ả ư ườ ặ ả ộ ồ ở ớ ổ Suy tuy n sinh d c kh i phát mu n th ả ng M c dù n ng đ  testosteron i gi m theo tu i nh ng không ph i ai cũng v y. nam gi

ị ớ ề ệ ả

ỏ ấ ượ ẩ ủ ệ ố

ụ ả

ể ẽ ươ ng s ng c a b nh nhân. B  sung testosteron là ph ố ậ ữ ồ ầ ươ ệ ả ả ầ ả ổ ứ ố ng, c i thi n tinh th n, gi m bu n r u hay gi n d , gi m m t

ệ ệ Xét nghi m máu có th  giúp ch n đoán chính xác, vi c đi u tr  s m s  giúp c i thi n  ề ứ ng pháp đi u  s c kh e và ch t l ụ ị ệ ả tr  hi u qu  sau 3­6 tháng. Nó có tác d ng tăng s c s ng, tăng ham mu n tình d c, c i  ệ ả ệ thi n kh  năng c m i... ỏ

ệ

ế ế ướ ổ c c  nên d  b ễ ị

ươ ấ ủ ơ ể t l n nh t c a c  th , nó n m ngay phía tr ệ ộ ế ớ ẩ ễ ặ ị 2.1.3. B nh lý tuy n giáp ế Tuy n giáp là tuy n n i ti ổ t n th ằ ự ng do vi khu n, virus ho c đôi khi là b nh lý t mi n d ch.

ườ C ng giáp

ệ ủ ệ ệ ậ ỏ

ồ ố ộ ế ề ể ấ ả

ườ ể Bi u hi n c a b nh là m t m i, sút cân, tim đ p nhanh, vã m  hôi. Nguyên nhân gây  ệ b nh là do tuy n giáp s n sinh quá nhi u hormone, làm t c đ  chuy n hóa ch t tăng  ấ b t th ng.

Suy giáp

ể ệ ơ ể ệ ủ ệ ụ ể ả ố ỏ

Bi u hi n đi n hình c a b nh là chán ăn, ham mu n tính d c gi m, c  th  m t m i và tăng cân,...

ủ ế

ườ ế ườ ể ể ư ể

ỳ ệ ế ế ầ ể t không đ  hormone đ  duy trì chuy n hóa  ậ ng ti n tri n ch m nh ng nguy hi m, có  ứ u c , tr m c m, bi n ch ng thai k , b nh th n

ạ ế ướ ổ ầ ượ ề ạ ờ ị ệ Nguyên nhân gây b nh là do tuy n giáp ti ơ ể ệ bình th ng cho c  th . B nh suy giáp th ứ ể th  gây ra bi n ch ng tim m ch, b kinh ngo i biên, vô sinh,… n u không đ ế ả ị c đi u tr  k p th i.

ệ

ế ế ế ộ ế ơ ả ề t nh  n m

ỏ ằ ở ủ ạ ế ề ọ

ấ  đáy não, n i s n xu t ra nhi u lo i hormone  ế ệ ị ớ ầ ượ ể ệ ườ ề ề 2.1.4. B nh lý tuy n yên Tuy n yên là tuy n n i ti quan tr ng đi u khi n ho t đ ng c a nhi u c  quan. Vì th , b nh lý tuy n yên  ể th ạ ộ ề ơ ứ ng gây nhi u tri u ch ng nguy hi m c n đ c đi u tr  s m:

ế ướ ụ Thi u hormone h ng sinh d c LH và FSH

ế ả ụ ả ố

ữ ị ụ ế Thi u hormone này khi n c  nam và n  b  r ng lông, gi m ham mu n tình d c, vô  sinh,…

ế ế Thi u hormone kích thích tuy n giáp TSH

ệ ườ ị ạ ng gây ra suy giáp, b nh nhân th ng ch u l nh kém, da khô và

ườ ơ ể ễ ệ ỏ ạ Tình tr ng này th xanh xao, c  th  d  m t m i,…

ế ướ ỏ ượ Thi u hormone h ng v  th ậ ng th n

ế ơ ụ ả ố ệ ế ặ ỏ ồ

ậ ấ ả ứ H u qu  s c kh e mà b nh nhân ph i đ i m t là y u c , s t cân, bu n nôn, huy t áp  th p, da xanh xao,…

ế ưở Thi u hormone tăng tr ng

ế ụ ạ ệ ế ế ạ ả ị ự ấ ng thi u h t do b nh lý tuy n yên gây ra tình tr ng m t th  l c  ớ ở ẻ ẻ ẽ ị  tr , tr  s  b

ưở ệ ễ ầ ể ậ ạ Hormone tăng tr nhanh, đau đ u, b nh lý tim m ch. N u tình tr ng này x y ra s m  ch m phát tri n, d  béo phì, lùn và da nhăn nheo.

ế ậ

ộ ế ế ậ ặ ượ ng

ượ ằ ở t này n m  ượ ng th n  ngay phía trên th n, th ả ấ ả ơ ậ ừ ế ấ ặ ậ ệ 2.1.5. B nh lý tuy n th C  quan n i ti th n, nghĩa là tuy n th ườ ng g p nh t là suy tuy n th ả ng th n ng ng ho c gi m kh  năng s n xu t hormone.

ệ ặ ạ ườ ứ ề ả B nh nhân g p ph i tình tr ng này th ư ệ ng có nhi u tri u ch ng nh :

(cid:0) D  b  t

ễ ị ụ ế ấ t huy t áp, nh t là khi thay đ i t ổ ư ế  th .

(cid:0) ạ ố ồ Bu n nôn, nôn, chán ăn, r i lo n tiêu hóa.

(cid:0) ế ơ ễ ơ ể ệ ề ặ ấ ỏ C  th  m t m i nhi u, y u c , d  chóng m t ng t.

(cid:0) ả ầ ặ ị ứ B  kích thích quá m c ho c tr m c m.

(cid:0) ạ ườ ư ồ ộ ạ ố ồ ng máu nh  h i h p, run tay chân, vã m  hôi, r i lo n kinh

ứ ệ Tri u ch ng h  đ nguy t.ệ

Ơ Ủ Ệ 3. CÁC NGUY C  C A LI U PHÁP HORMON

ụ C c máu đông

ừ ơ

ố ơ

ụ ứ ề ủ ơ ậ ơ ố

ế ằ t r ng dùng estrogen làm tăng nguy c  hình thành c c máu  T  lâu các bác sĩ đã bi ế ử ụ ơ đông. Nói chung, nguy c  này cao h n n u s  d ng thu c tránh thai ch a li u cao  ấ   ế estrogen. Nguy c  th m chí còn cao h n n u hút thu c và dùng estrogen. R i ro là th p khi dùng estrogen qua da.

Ung thư

Ung th  vúư

ụ ữ ử ụ ơ ắ ư ệ ơ Ph  n  s  d ng li u pháp estrogen có nguy c  m c ung th  vú h n.

ạ ử ử ư ộ Ung th  n i m c t cung / t cung

ơ ầ ở ữ ụ ữ ệ nh ng ph  n  dùng li u pháp

ư ộ ữ ạ ử Nguy c  ung th  n i m c t ườ ớ estrogen so v i nh ng ng ấ  cung cao g p năm l n  i không.

ệ ạ B nh tim m ch

ệ B nh tim

ơ ệ ặ ở ữ ổ ph  n  l n tu i, ho c ụ ữ  nh ng ph  n

ở ụ ữ ớ ể Estrogen có th  làm tăng nguy c  b nh tim  ơ ắ ầ ử ụ b t đ u s  d ng estrogen h n 10 năm sau khi mãn kinh.

ắ ầ ở ụ ữ ướ ặ ổ ph  n  d i 60 tu i, ho c trong vòng 10

ấ ẽ  là an toàn nh t khi b t đ u  ờ ỳ ắ ầ Estrogen có l năm sau khi b t đ u th i k  mãn kinh.

ố ế ạ ắ

ặ ụ ổ ặ ụ ạ Huy t kh i tĩnh m ch sâu (DVT ho c c c máu đông trong tĩnh m ch) và thuyên t c  ổ ph i (PE ho c c c máu đông trong ph i)

ơ ở ụ ữ ấ ể ổ ố ổ ế là ph  bi n h n ủ ọ  ph  n  dùng estrogen u ng, b t k  tu i tác c a h .

ỵ Đ t quộ

ụ ữ ơ ộ ỵ Ph  n  dùng estrogen tăng nguy c  đ t qu .

ệ ậ ỏ B nh s i m t

ụ ữ ứ ề ằ ị ỉ

ể ỏ ậ ộ ố M t s  nghiên c u đã ch  ra r ng ph  n  dùng estrogen / progestin đi u tr  tăng nguy  ơ c  phát tri n s i m t.

Ụ Ế 4. THI U H T HORMONE

ế ụ ưở 4.1. Thi u h t hormone tăng tr ng

ệ ể ệ ứ 4.1.1. Tri u ch ng , bi u hi n

ế ụ ổ ế

ạ ạ ấ

ộ ế ộ ố ng GH là m t r i lo n n i ti ế ẹ ơ ể ặ ở ế ể ả ưở ấ Thi u h t hormone tăng tr t ph  bi n nh t, bi u hi n  ầ ố ắ ặ ạ ằ b ng tình tr ng th p lùn. T n s  b t g p tình tr ng thi u hormone tăng tr ẻ kho ng 1/3500 – 1/4000 tr , thi u hormone th  nh  h n có th  g p ể ệ ưở ng vào  ẻ  1/2000 tr .

ậ 4.1.2 Nguyên nhân ch m tăng tr ưở ở ẻ ng tr

ắ ả Nguyên nhân m c ph i

ướ ồ ế ế ế ầ U vùng d i đ i, u tuy n yên: Craniopharyngioma, u t bào m m, u tuy n tùng

ươ ậ ẫ ấ ươ ấ Ch n th ng: Ph u thu t, ch n th ng não

ầ ấ ễ ạ Thâm nhi m: Langerhans cell histiocytosis (LCH), lymphoma, b ch c u c p.

ễ ễ ấ ẩ Nhi m trùng: Nhi m vi khu n, virus, n m.

ế ạ ọ ở ọ ố ọ Do chi u x  vùng s , vùng mũi h ng, u ắ  vùng h c m t, vùng s ...

ả ạ ờ ướ ổ ậ ạ Suy gi m hormone t m th i: Tr c tu i d y thì, suy giáp tr ng...

ườ ế ụ ưở ơ ng h p (50 ­ 70%) thi u h t hormone tăng tr

ầ ế ườ ợ ư ng GH) nh ng cũng có tr ỉ ầ ng đ n thu n (ch   ế ụ ớ ng h p kèm v i thi u h t các

ợ ế H u h t các tr ưở thi u hormone tăng tr ế hormone tuy n yên khác.

ề ị 4.1.3 Đi u tr

ế ề ị ưở Đi u tr  thi u hormone tăng tr ng

ưở ầ ượ ổ ể ể ỏ ng c n đ c b  xung hormone GH đ  phát tri n kh e

ườ ng

ưở ượ ế ế

ổ ố

ẻ ạ ử ụ ưở ệ ệ c khuy n cáo trong b nh thi u hormone tăng  ng GH đ ướ ng là 23 – 39 mcg/kg/ngày (0,7 ­ 1,0mcg/m2/ngày), tiêm d ể i da vào bu i t ự i.  ề ệ ả ị

ả ả ề ầ ị ụ ề ể ớ

ế Tr  thi u hormone tăng tr m nh bình th S  d ng hormone tăng tr tr ỳ B nh nhân ph i đ m b o vi c khám đ nh k  3­6 tháng/l n: ki m tra s  tăng chi u cao ụ ứ ố ộ và t c đ  tăng chi u cao đ  đánh giá đáp  ng v i đi u tr  GH, theo dõi tác d ng ph   ủ c a GH.

ế ụ 4.2 Thi u h t estrogen

ệ ể ệ ứ 4.2.1 : Tri u ch ng , bi u hi n

ỳ ệ ữ t t chính ki m

ỳ ể ị ệ ượ ề  Estrogen là m t trong nh ng n i ti ộ ế ố ộ ế ạ ệ . Do đó, kinh nguy t có th  b  gián đo n n u hàm l ể ng

Chu k  kinh nguy t không đ u: soát chu k  kinh nguy t estrogen quá th p.ấ

(cid:0) Vô sinh: Thi u hormone n  estrogen còn gây c n tr  quá trình r ng tr ng, khi n ế

ữ ế ả ở ụ

ệ ế ạ ở ứ  vô sinh hoàn toàn

ả ả vi c mang thai tr  nên khó khăn. N u tình tr ng này kéo dài, có kh  năng x y ra.

ộ ắ ầ ế  Estrogen góp ph n duy trì đ  ch c kh e c a x

ỏ ủ ươ ắ ệ ươ ơ

(cid:0) X ng y u: ụ ậ ươ ng. Vì v y, ph   ị ữ n  sau mãn kinh b  thi u h t estrogen có nguy c  cao m c b nh loãng x ng  hay th m chí gãy x

ươ ậ ế ụ ng.

(cid:0) ấ ả ủ ụ ộ

ượ ạ ạ ơ ng hormone

ệ  M t tác d ng khác c a estrogen là giúp bôi tr n  ế ụ ể ả ệ ạ ấ ế ơ ẫ ị C m th y đau rát khi quan h : âm đ o. Do đó, tình tr ng khô âm đ o có th  x y ra n u hàm l này th p, d n đ n c n đau khó ch u khi quan h  tình d c.

(cid:0) ạ ả  M t s  chuyên gia cho r ng tình tr ng thi u h t estrogen có th  gây

ế ụ ổ ầ ạ ể  đó góp ph n thay đ i tâm tr ng theo

ầ ộ ố ằ ầ Tr m c m: ả ở ả c n tr  quá trình s n xu t serotonin, t ự ướ ng tiêu c c hay t h ấ ệ ơ  h n là ừ ả .  tr m c m

(cid:0) Nhi m trùng đ ễ

ưở ả t ni u:

ệ  N ng đ  estrogen th p còn  nh h ề ồ ệ ấ ệ ạ

ủ ớ ấ ế ệ ế ễ ườ ộ ế ộ ng đ n đ   ng ti ậ ạ ả dày c a l p mô b o v  trong ni u đ o, t o đi u ki n cho các vi sinh v t gây  ẫ ệ b nh t n công, d n đ n nhi m trùng.

4.2.2 Nguyên nhân

ụ ữ ở ọ ứ ế ơ ị ứ ở ẳ ư ồ ồ ổ ề ế ụ ủ  m i l a tu i đ u có nguy c  b  thi u h t estrogen b i nhi u nguyên do, ch   ạ ươ ị ng t n, ch ng h n nh  suy bu ng

ổ ề Ph  n   ạ ế y u liên quan đ n tình tr ng bu ng tr ng ch u th tr ng.ứ

ộ ế ố ổ ế ạ ơ ồ nguy c  ph  bi n. Tình tr ng suy gi m n ng

ờ ỳ c vào th i k  mãn kinh là đi u r t bình th

ổ ở ụ ữ ượ ướ ả ề ấ ầ ừ ả ng. Tuy  ướ ướ ữ ng hormone n  này đã có xu h ng gi m d n t ườ  vài năm tr c đó (giai

ề ạ Bên c nh đó, tu i tác cũng là m t y u t ộ đ  estrogen   ph  n  khi b nhiên, hàm l đo n ạ ti n mãn kinh ).

ế ụ ộ ố ể ồ ở Ngoài ra, thi u h t estrogen còn có th  phát sinh b i m t s  lý do khác, bao g m:

(cid:0) Đi u ki n s c kh e b m sinh, ví d  nh

ỏ ẩ ệ ứ ứ ề ộ ụ ư h i ch ng Turner

(cid:0) ế ạ ố R i lo n tuy n giáp

(cid:0) ệ ậ ể ụ ụ ể ạ L m d ng vi c t p th  d c th  thao

(cid:0) Suy dinh d ngưỡ

(cid:0) Đã ho c đang ti p nh n ph

ế ặ ậ ươ ị ng pháp hóa tr

(cid:0) ạ ộ ế Tuy n yên ho t đ ng kém

(cid:0) ề ử ề ấ Có ti n s  gia đình v  các v n đ  n i ti ề ộ ế ố . t t

ị 4.2.3 Đi u trề

ệ ệ

ạ

ậ

ế ­ li u pháp thay th  hormone ­ li u pháp estrogen ỏ ặ ­ Duy trì cân n ng kh e m nh ả ể ụ ừ ­ T p th  d c v a ph i ậ ề ­ Dùng nhi u đ u nành

ế ụ ế 4.3 Thi u h t hormone tuy n giáp

ể ạ ệ 4.3.1 Bi u hi n, tình tr ng

ệ ệ ấ ấ ấ ườ ng th y xu t hi n các d u hi u sau: th Ng ị thi u hormon tuy n giáp (cid:0) ế ỏ (cid:0) ặ (cid:0)

ườ ệ C  th  m t m i th Th ệ Có bi u hi n tr m c m; ị (cid:0) ổ ườ ng; (cid:0) ế i b nh b ườ ơ ể ệ ng xuyên; ị ứ ầ ườ ng xuyên b  nh c đ u, chóng m t, đãng trí; ả ầ ể (cid:0) Da và tóc b  khô; ạ ạ ệ ố (cid:0) ứ ạ ả ấ

ấ Tâm tr ng thay đ i th t th R i lo n kinh nguy t; ạ Tay chân l nh, c m th y vô cùng l nh trong mùa đông và nóng quá m c trong  mùa hè...

(cid:0) ướ ổ       B u c : ơ ể ị ậ ả ệ ẽ

ấ ế ệ

ặ ề ị

u c ế ế ề ệ  b c và gây ra b nh ưở ẩ ố ỹ ộ ẽ ướ ổ. M c dù không gây nhi u khó ch u  ứ ứ ng đ n th m m  và ch c năng nhai nu t th c ăn

ế ụ ể ả ướ ướ ổ ớ ẽ ả u c  l n s   nh h ườ ệ ấ ủ i b nh. (cid:0) ệ

ơ ẫ ẽ ế

ơ ể thi u hormon tuy n giáp ượ ế ờ ằ ẫ ế ạ s  có nguy c  d n đ n  ng lipoprotein t

ố

ế ế ả ả

C  th  b  thi u hormon tuy n giáp s  kích thích cho b  ph n này ph i làm vi c  ị ơ liên t c đ  s n xu t ra nhi u hormon h n, vi c này s  làm cho tuy n giáp b   tăng kích th ư nh ng b và hô h p c a ng B nh tim: ế ể Ít ai có th  ng  r ng, c  th ệ ỷ ọ ở  tr ng  b nh tim. S  dĩ d n đ n tình tr ng này là do hàm l ơ ộ ế ấ ẽ ấ th p (LDL) – v n là các cholesterol x u s  có c  h i tăng cao khi tuy n giáp  ủ ạ ộ ho t đ ng kém và làm gi m kh  năng co bóp c a tim, thi u hormon tuy n giáp  cũng có th  d n đ n giãn bu ng tim và suy tim.

ế ề ề

ơ ắ ẽ i b  thi u hormon tuy n giáp trong th i gian dài s  có nguy c  m c

ờ ơ ờ ể ẫ ồ (cid:0) G p các v n đ  v  tâm th n: ầ ấ ế ế ọ ả  và tr  nên nghiêm tr ng h n theo th i gian. (cid:0) ệ ở ạ

ưở ế ờ ệ ầ   ng đ n h  th n

ế ồ ế ủ ả ứ ể ạ

ệ ở ườ ệ ị ả  vùng b   nh h ng b i các t n th t, nó

ể  trong th i gian dài có th  làm  nh h ệ ủ ế i b nh, bi u hi n c a bi n ch ng này bao g m tê,  ươ ổ ộ ưở ấ ế ơ ở ể ể ậ ặ ặ ng th n kinh. Đ c bi ơ ở ườ ệ i b nh. ng (cid:0) ứ ặ ườ ị Ng b nhệ  tr m c m ầ ầ B nh th n kinh ngo i biên: Thi u hormon tuy n giáp kinh ngo i biên c a ng ầ ứ đau, ng a ran  cũng có th  gây y u c  ho c m t ki m soát v n đ ng c   Ch ng phù niêm:

ế ế ể ả ư

ế ủ ứ ng đ n tính m ng c a ng

ế ồ

ể ạ ự ỳ ặ i c c k  nguy hi m, nó có th   nh  ả ủ ạ ế ườ ệ i b nh, là k t qu  c a tình tr ng suy giáp kéo  ệ ấ i b nh s  có d u hi u bu n nôn, hôn mê sâu,  ẩ ấ ề ặ M c dù bi n ch ng này hi m g p nh ng l ạ ưở h ứ dài. Khi có bi n ch ng này, ng ầ ượ m t tri giác... c n đ ườ ệ ẽ ị c đi u tr  kh n c p.

ấ (cid:0) Vô sinh: ộ ế ể ữ ự ế

ộ

ứ ươ ả ợ

ế

ế ể ả ng h p này, ph ể ẽ ệ ằ ụ ồ ượ ế ả ả

ể ứ M t trong nh ng bi n ch ng nguy hi m mà s  thi u hormon tuy n giáp có th   ở ự ụ ế ở ồ gây ra chính là vô sinh, b i n ng đ  hormone tuy n giáp có th  c n tr  s  r ng  ề   ườ ả ế tr ng và làm suy y u kh  năng sinh s n. Trong tr ng án đi u ệ trị suy giáp b ng li u pháp thay th  hormone tuy n giáp có th  s  không hoàn  ế ệ   ả ầ c kh  năng sinh s n mà ph i c n đ n các bi n pháp can thi p toàn ph c h i đ khác.

(cid:0) D  t ị ậ ẩ ả

t b m sinh:

ẻ ầ ng h p m  mang b u b , đ a tr  sinh

ẽ ế ặ ẻ ệ ị thi u hormon tuy n giáp ế ơ ứ t b m sinh cao h n đ a tr  khác, đ c bi ứ ễ ị t là d  b  các

ề ề ể ợ ườ ẹ X y ra trong tr ị ậ ẩ ơ ị ra s  có nguy c  b  d  t ự ấ v n đ  v  trí não và s  phát tri n.

Ấ Ạ Ứ Ạ Ấ B.VITAMIN Ệ I.KHÁI NI M, VAI TRÒ, CH C NĂNG, C U T O, PHÂN LO I, TÍNH CH T

CHUNG

1.1 Khái ni mệ

Vitamin là gì?

Ố Ồ       NGU N G C:

ồ ầ ượ ữ

ệ ưỡ

ế ự ự ượ ớ ầ  l n đ u tiên đ ưở ượ ư ặ ự t cho s  tăng tr c phân tách, đ ượ c phát hi n năm 1905 trong s a và đ ế ng và nuôi d ng. Đ n năm 1912, y u t ả ố c Casimir Funk miêu t ứ c ch ng  ế ố ữ ơ  h u c  này  gi ng nh  amin và đ t tên là

ố ­Ngu n g c vitamin ầ minh là c n thi m i th c s  đ vitamin.

ứ ấ

ấ ạ ữ   ự ố               VITAMIN=VIT+ AMIN: Ch t duy trì s  s ng ch a AMIN Ngày nay có nh ng ư ch t có ho t tính VIT nh ng không có nhóm AMIN

ặ ậ h u c

ợ ầ ạ ưỡ t y u ng thi

ử ử ữ ơ (ho c t p h p các phân t  có liên quan) là  ớ ố ượ ỏ ể ế ế  mà m tộ  sinh v tậ  c n v i s  l ng nh  đ  ho t  ưỡ

ổ ặ ấ . Các ch t dinh d ắ ủ  quá trình trao đ i ch t ấ ủ ố ượ ơ ể ả ợ c t ng h p trong c  th , c  ho c không đ  s  l ng thi ng, và do đó ph i có đ ể ế ế t y u không th   ượ ả c thông

ố Vitamin là m tộ  phân t m tộ  vi ch t dinh d ấ ộ đ ng đúng đ n c a ượ ổ đ ế ộ qua ch  đ  ăn u ng

ỏ ư ồ ạ ọ ng nh  nh ng đóng vai trò quan tr ng trong

ơ ể ớ i trong c  th  v i m t l ư ộ ượ ạ ộ ự ố ệ ố Vitamin t n t ủ ơ ể vi c duy trì s  s ng cũng nh  các ho t đ ng s ng c a c  th .

1.2 Vai trò

ứ ủ ơ ể Ch c năng c a vitamin trong c  th :

ờ ể ủ

ưở ộ

ự t cho s  tăng tr ế ế t k  di truy n đ ng c a m t sinh   thai ủ ườ ẹ ủ  cha m  c a nó,

ề ượ ấ ưỡ ng mà nó h p th . Nó đòi h i m t s  vitamin và

ộ ố ấ ộ ố ờ ưỡ

ả ứ ề

ự ế

ể ừ ưở c th a h ụ ấ ị ngươ , c  b p  da, x ấ ề ặ ộ ả ữ ữ ng này   Nh ng ch t dinh d ậ ộ ơ ắ  và các b  ph n  ưỡ ng này,  ể ộ ứ ẻ ế ỏ

(cid:0) V  s  tăng tr ơ ấ ự ưở ề ự ng c a thai nhi và s  phát tri n th i th   u ấ ầ ế ng và phát tri n bình th Các vitamin r t c n thi ừ ả ử ụ ậ v t đa bào. S  d ng b n thi ng t ỏ ấ ể ừ  các ch t dinh d nhi phát tri n t ể ặ ạ ấ ầ i m t s  th i đi m nh t đ nh. khoáng ch t c n có m t t ọ ạ ệ ạ t o đi u ki n cho các ph n  ng hóa h c t o ra ế ụ ủ ọ khác. N u có s  thi u h t nghiêm tr ng c a m t ho c nhi u ch t dinh d ể ị ệ ế ụ m t đ a tr  có th  b  b nh do thi u h t. Ngay c  nh ng thi u sót nh  cũng có th  gây ễ ra thi

ệ ạ t h i vĩnh vi n

(cid:0) ấ

(cid:0) ườ ệ ễ (cid:0) ể ủ ơ ể ị ng h  mi n d ch c a c  th . ủ ạ ộ ớ ệ ầ ề Tham gia vào quá trình chuy n hóa các ch t. Tăng c Tham gia đi u hòa ho t đ ng c a tim v i h  th n kinh.

ứ ế ổ

(cid:0) Vitamin trong c  th  nh  m t ch t xúc tác giúp đ ng hóa và bi n đ i th c ăn,  ạ ộ ỏ

ượ ạ t o năng l

ấ ồ ủ ơ ể ng cung c p cho các ho t đ ng c a c  th . ủ ấ ả ơ ể ư ộ ấ ả

(cid:0) Vitamin có kh  năng b o v  t ờ ặ trùng nh  đ c tính ch ng l ươ ị ổ trúc b  t n th

ễ ấ ữ ử ố ệ ế  bào kh i các t n công c a các tác nhân nhi m  ử ộ ạ i quá trình oxy hóa, kh  đ c và s a ch a các c u

ng.

(cid:0) ủ ơ ể ỗ ợ ề ệ ị ườ ứ ơ ỏ ng s c kh e cho c

Tham gia h  tr  đi u tr  các b nh lý c a c  th , làm c th .ể

ấ 1.3 Tính ch t chung c a vitamin (cid:0) ữ nh  (M=122­1300 đvc)

ệ ộ ủ ử ỏ Là nh ng phân t ụ ề ướ i tác d ng nhi t đ  cao, ánh sáng, oxy, hóa ch t…

(cid:0) Không b n d (cid:0) Vitamin Tham gia vào quá trình chuy n hóa các ch t, c n thi

ể ầ ấ ấ ự ế t cho s  phát

ể tri n và duy trì s  s ng

ự ố ế ơ ể ị ứ ệ ệ ấ ặ

ộ ố ự ị ng b  phá

(cid:0) Khi c  th  b  thi u vitamin s  xu t hi n các ch ng b nh đ c tr ng: ư ẽ ưỡ ế ệ  ­ B nh thi u hoàn toàn m t s  vitamin nào đó (avitaminoz): do s  dinh d ủ h y, ít g p

ặ

ộ ố ự ế ấ ặ ộ

ầ ườ ệ ­ B nh thi u m t ph n ho c m t s  vitamin (hypovitaminoz): do s  cung c p không  ủ ượ đ  l ng vitamin, th ả ng x y ra

(cid:0) Nhu c u v  vitamin thay đ i tùy theo l a tu i, tính ch t lao đ ng, hoàn c nh

ứ ề ấ ả ộ ổ ổ

ầ ườ ố ng s ng.

môi tr 1.4 Phân lo iạ

ạ ấ Phân lo i theo kh  năng tan trong dung môi(ch t béo, n c) (cid:0) ướ c:ướ  bao g m vitamin B, vitamin C, vitamin PP, vitamin

ệ ồ ụ

ượ ả ứ ả i phóng năng l

ấ ữ ơ ượ ng. (cid:0) ấ ấ ớ ng đi kèm v i ch t

ọ ắ ng ( các ph n  ng oxi hoá – kh , s  phân gi ứ  A, D, E, K th ạ ườ ấ ạ ứ ấ

ủ ơ ể ứ ơ

ả Các vitamin tan trong n ề U. Chúng tham gia và làm nhi m v  xúc tác trong quá trình sinh h c g n li n  ử ự ớ ự ả v i s  gi i các  ợ h p ch t h u c …) nghĩa là chúng hoàn thành ch c năng năng l ư Các vitamin tan trong ch t béo: Nh  vitamin ả ứ béo th c ăn. Chúng tham gia vào ph n  ng t o nên các ch t, t o nên các c u  ạ   trúc, các c  quan và các mô c a c  th , nghĩa là chúng hoàn thành ch c năng t o hình. ấ ạ

1.5 C u t o vitamin  Vitamin A

Chia làm 2 d ngạ

ư i

ti n ề

ự ậ ồ ự ồ ạ α β γ , , ­ caroten có

ộ

uượ : retinol, nh ng cũng có th  t n t  r ạ ẩ ọ ề ể ồ ạ ướ i d ấ ủ ề  axít retinoic. Các ti n ch t c a vitamin ( ạ ố i trong th c ph m ngu n g c th c v t g m ba lo i là  .[1] ắ  Beta­ionon và g n vào nó là chu i ỗ  isoprenoit.

ấ ả ấ ạ ộ ủ

ế ế ộ ầ ộ ậ ủ ế ể ươ ị ự ủ ạ d ng chính c a vitamin A là d ngạ  andehyt là retinal, hay d ng axít là ồ vitamin) t n t trong m t vài loài cây trong  h  Hoa tán ạ T t c  các d ng vitamin A đ u có vòng C u trúc này là thi (cid:0) Retinol ạ d u.ầ  Vitamin này c n thi t y u cho đ  ho t đ ng sinh hóa c a vitamin.   , d ng đ ng v t c a vitamin A, có màu vàng, hòa tan trong  t cho th  l c và phát tri n x ng.

ề ặ ọ ớ ấ i vitamin

(cid:0) Các retinoit khác, m t l p các hóa ch t có liên quan v  m t hóa h c t A, đ (cid:0) Vitamin A1: Retinol, dạng động vật của vitamin A, có màu vàng, hòa tan

ượ ử ụ ộ ớ ọ c s  d ng trong y h c

trong dầu. Vitamin này cần thiết cho thị lực và phát triển xương.

Retinol(C20H30O)

(cid:0) Vitamin A2

Vitamin A2 : 3,4-dehydroretinol(C 20 H 28 O)

Vai trò VITAMIN A

Bảo vệ mắt, giúp cơ thể tăng trưởng, tăng sự tạo máu, đảm bảo các hoạt

động về giống.

- Thiếu vitamin dẫn đến các nguy cơ:

+ Chậm lớn và ngừng phát triển.

+ Sừng hóa các màng nhầy ( ở niệu đạo, phế nang, đường tiêu hóa,..) đặc

biệt là sừng hóa ở giác mạc gây mù hòa.

 Vitamin C

+ Dễ bị lây nhiễm

ứ ọ Có công th c hóa h c C6h8O6

ồ ạ ướ ạ ử ạ i d ng axit ascobic(d ng kh ), axit

i trong thiên nhiên d ạ ế ạ ạ

ớ ­T n t dehidroascocbic(d ng oxi hóa) và d ng liên k t ascocbigen, chính là d ng liên  ế ủ k t c a vitamin C v i polypeptit.

ủ Vai trò c a Vitamin C:

ố ­Ch ng oxy hóa

ạ ­T o collagen

ệ ạ ố ­Phòng ch ng b nh tim m ch

ườ ­tăng c ệ ễ ị ng h  mi n d ch

ấ ẫ ề ầ ợ ổ ­T ng h p ch t d n truy n th n kinh

ố ợ ố ử ụ ắ ­ Ph i h p t t trong s  d ng s t, canxi và acid folic

…..

 Vitamin B

ọ ể ỉ ộ ướ vitamin hòa tan trong n

ọ ổ

ấ ủ ế ườ ấ ạ ộ ượ ọ Vitamin B là tên g i đ  ch  m t nhóm các quan tr ng trong quá trình trao đ i ch t c a t ượ c cho là m t lo i vitamin duy nh t và th đ bào. Các vitamin nhóm B t ng  c g i chung là ng đ c có vai trò  ừ  vitamin B

ệ ữ các vitamin B riêng bi ọ t có nh ng tên g i khác nhau nh  B ư 1, B2, B3.

ộ ố ư ặ M t s  vitamin nhóm B đ c tr ng:

­Vitamin B1:

ự ẩ ượ ả c s n xu t d ấ ướ ạ  th c ự i d ng

ẩ ộ ạ  vitamin có trong th c ph m, và đ là m t lo i ổ ph m b  sung và thu c.ố [

ấ ứ

ấ ủ ồ

ượ ế ằ ỗ ọ  C12H17N4O   S  .  ữ ơ v iớ  công th c hóa h c ế ở ộ  aminopyrimidin và thiazol vòng liên k t b i  ụ c thay th  b ng chu i methyl và ph

vitamin B1  là m tộ  h p ch t sulfur h u c ợ C u trúc c a nó bao g m m t m tộ  methylene c uầ . Các thiazol đ hydroxyethy

ủ      vai trò c a vitamin B1:

ể ệ ẩ

ẩ ừ ự ừ ế

ặ ị t cho c  th , đi u tr  ho c ngăn ng a thi u h t ộ ể ề ị ệ ạ ả  th c ph m thành các s n  ế ụ  vitamin B1,  c s  d ng đ  đi u tr  b nh beriberi, m t tình tr ng

ọ quan tr ng trong vi c chuy n hóa carbohydrates t ơ ể ề ầ ph m c n thi ượ ử ụ ạ thiamin d ng tiêm đ ế  vitamin B1 kéo dài.. ọ nghiêm tr ng do thi u

­Vitamin B2

ứ ấ ạ ₁₇ ₂₀ ₄ ₆ Có công th c c u t o: C H N O

ả ứ ầ ạ ề ế ả ệ ạ ồ t cho nhi u lo i ph n  ng enzym ủ  cofactor FAD và FMN và là thành ph nầ    flavoprotein bao g m c  vi c ho t

Vitamin B2 là thành ph n trung tâm c a ầ c n thi hóa các vitamin khác.

ả ứ ự ế

ấ ả ứ ủ ế ể

ể ạ ộ bào; ế ấ ộ

ể ử ụ ơ ể ấ ượ ữ ồ

ườ ế ố ợ

ế ổ ươ ạ ị ố        Vai trò:  tr c ti p tham gia vào các ph n  ng ôxy hóa hoàn nguyên; kh ng  ườ ế   chuy n hoá các ch t: đ ch  các ph n  ng hô h p chuy n hoá c a t ng, ế ạ  bào ho t đ ng; tác đ ng đ n  đ m, béo ra năng l ọ ệ ệ ấ vi c h p thu, t n tr  và s  d ng s t trong c  th  (r t quan tr ng trong vi c  phòng ch ng thi u máu do thi u s t). Và dùng trong các tr ng h p thi u  ở vitamin B2, gây t n th ấ ng đ  cung c p cho các t ắ ế ắ ơ  da, niêm m c, c  quan th  giác… ng

(Vitamin B2)

­Vitamin B6:

ạ

ạ ộ ẽ

ạ ư ữ ạ ộ ồ ạ ướ  Vitamin B6 t n t i d i 3 d ng là Pyridoxal, Pyridoxin và Pyridoxamin, khi  ể ạ ơ ể vào c  th , các d ng này s  chuy n hóa thành d ng ho t đ ng là Pyridoxal  phosphat và Pyridoxamin phosphat ho t đ ng nh  nh ng coenzym.

ệ ự ổ ủ ị

ả ườ ạ ễ ượ ệ ị

ả

ể ạ ỏ ườ ừ ể ậ ố ứ Vai trò: Giúp b o v  tim m ch, duy trì s   n đ nh c a ch c năng não, ch ng  ở ườ ả ng cholesterol trong máu  ng h  mi n d ch. Gi m l i   ng stress và tăng c ờ ồ ự ạ ị ơ ữ ộ b  x  v a đ ng m ch, gi m s  hình thành tinh th  oxalat trong máu đ ng th i  ố ẩ ng ti u, giúp ch ng t o s i th n. đ y oxalat th a ra đ

­Vitamin B12

ộ ộ ướ ố vitamin thu c nhóm B tan trong n

ấ

ộ ượ ạ ế ẩ ổ ề c dùng trong th c ph m và ch  ph m b  sung dinh d

ở ạ ể

ứ ấ ạ ị ề ẩ ứ ạ ố ủ ứ c, có ch a khoáng  ở ạ  d ng  ưỡ ng.  d ng tinh th  màu  ễ ị ng và acid, d  b  phân h y ệ ộ ườ t đ  th i, nhi

vitamin B12 là m t trong s ch t Coban nên thu c nhóm Cobalamin, có nhi u d ng khác nhau. B12  ự cyanocobalamin đ vitamin B12 có công th c c u t o khá ph c t p C63H90O14PCo,  ỏ đ , không mùi, không v , b n trong bóng t ở b i ánh sáng.

ầ ấ ả ố ộ

t c  các mô có t c đ  sinh tr ể ề ạ  bào m nh nh   ệ ưở ng t ị ầ

ộ ầ ề ế ầ Vai trò: Vitamin B12 c n thi ạ t o máu, ru t non, t ư (nh  đau ư  (mô  ế ế  cho t t ử 12 dùng đ  đi u tr  các b nh đau th n kinh   cung…).. Vitamin B ư ệ ổ ọ  th n kinh t a, th n kinh vùng c , cánh tay…), các b nh v  thi u máu nh :

ế

ủ ế DNA v t ậ ầ ắ ạ ạ  bào, giúp duy trì tình tr ng kh e m nh c a t ạ 12 t o ra   bào th n kinh và

ạ ầ ỏ ồ ự ầ ố

ữ  vai trò then ch t trong  ơ ắ ệ ể  s  phát tri n h ng c u. ầ ừ ấ ớ ế ặ thi u máu ác tính ho c thi u máu sau khi c t d  dày… Vitamin B ế ề ệ li u di truy n trong t ồ h ng c u, gi ả Gi m nguy c  m c b nh thoái hóa th n kinh và ngăn ng a m t trí nh

ồ ấ ộ ố ạ ư ầ

ổ ế ạ ỉ

ạ ừ ergosterol)

28H44O

ọ ­Vitamin D:  Vitamin D bao g m m t s  d ng có c u trúc g n nhau nh  vitamin D1, D2, D3, D4,  D5, Tuy nhiên ch  2 d ng D2 và D3 là ph  bi n và có ý nghĩa: Vitamin D2: : (ergocalciferol) ergocalciferol (t o thành t ứ có công th c hóa h c: C

ừ 7­dehydrocholesterol ở ướ  d i da).

ạ vitamin D3(cholecalciferol )(t o thành t ứ ấ ạ  C27H44O Có công th c c u t o:

ớ ơ ể ặ ọ ẻ

ạ ươ t là tr  em đang trong giai  ng, ọ ể  Vitamin D giữ vai trò quan tr ng trong vi c t o nên c u trúc x

ơ ế ệ ệ ạ ấ ơ ể  Vitamin D làm tăng quá   c aủ  c  th .

ấ Vai trò: Vitamin D có vai trò quan tr ng v i c  th , đ c bi đo n phát tri n. ố răng thông qua c  ch  phân ph i canxi và phospho ng tiêu hoá. trình h p thu canxi và phospho t ạ ườ i đ

29H50O2

ứ ấ ạ ­Vitamin E Công th c c u t o ;C

ớ ọ ử ể ỉ tocopherol và ồ  (bao g m các

ưỡ ả

ọ ộ ấ ơ

ấ ỳ ấ ủ

ng. Ch c năng chính c a  ­α ộ ơ ể ườ ườ ứ ấ ư ề ố i d

ư ể ề ể ẫ ưỡ  nhiên mà có tính năng vitamin E trong dinh d ủ ng nh  là c a m t ch t ch ng ôxi hóa. Nhi u phân  c đ  c p trong các bài chính v  chúng nh  nói trên đây có th  chuy n hóa l n đ

Vitamin E là tên g i chung đ  ch  hai l p các phân t ạ ộ các tocotrienol) có tính ho t đ ng vitamin E trong dinh d   ng. Vitamin E không ph i là ọ ụ ể tên g i cho m t ch t hóa h c c  th , mà chính xác h n là cho b t k  ch t nào có trong  ự t tocopherol trong c  th  ng ử ượ ề ậ t ơ ể nhau trong c  th .

ạ ự ồ ạ ướ

nhiên t n t ấ ả ề i 8 d ng khác nhau, trong đó có 4 ớ

ố ự  và nhóm R (ph n còn l tocopherol và  ể  hydroxyl có th  cung c p  i c a phân t ) ấ ử  s  ợ

ậ ể

ạ ố ượ ủ ị ị c xác đ nh theo s  l

ơ ng và v  trí c a các  ọ  h i khác nhau ho t đ ng sinh h c

ạ ộ ả ế ế ầ t y u

ộ ạ ố ớ ơ ể ế ẩ

ỏ ị ấ bào, ngăn c n s  t o thành các s n ph m oxy hóa đ c h i đ i v i c  th .   Vitamin E cũng ệ vitamin A kh i b  thoái hóa.

ụ Vitamin E t i d 4 tocotrienol. T t c  đ u có vòng chromanol, v i nhóm ầ nguyên tử hiđrô để khử các g c t ạ ủ  do cướ  đ  cho phép thâm nh p vào các  màng sinh h cọ . Các tocopherol và tocotrienol đ uề   n ượ có d ng alpha, beta, gamma và delta, đ ỗ ạ nhóm metyl trên vòng chromanol. M i d ng có ố ớ ơ ể ọ Vai trò: vai trò quan tr ng đ i v i c  th : Ngăn c n oxy hóa các thành ph n thi ả ả ự ạ trong t Giúp tăng h p thu ạ ệ ố ả b o v  ch ng l Vitamin A, b o vả ứ ủ i tác d ng c a ch ng th a ừ  vitamin A…….

ọ ố ặ ủ ề ấ ầ ế ỉ ự ỗ t cho s  h

ợ

ạ nhiên:

ượ ượ ự ạ ọ ọ  Vitamin K1 hay còn g i là phylloquinone đ 2 hay còn g i là menaquinone. D ng này đ ự  nhiên. Vitamin K c tìm c

ẩ ở ở ộ ộ           ­Vitamin K: Vitamin K là m t nhóm các  vitamin gi ng nhau v  c u trúc và có  ự ề vai trò quan tr ng trong quá trình đi u ch nh s  đông đ c c a máu, c n thi tr  đông máu. ạ Có hai lo i vitamin K d ng t ứ ấ th y trong th c ăn t ạ ạ t o ra b i các lo i vi khu n có ích trong ru t.

3, K4, và K5. Dù vitamin K1 and

t: các vitamin K

3 (menadione) đã t

ợ ượ ạ ế c bi ợ ổ ộ ự ổ ỏ Có 3 d ng vitamin K t ng h p đ K2 t ạ  nhiên là không đ c, d ng t ng h p K ộ  ra đ c tính. [1]

ộ ọ ầ ổ đông

ư ợ ộ ế ố ủ ệ ế ố  II), các y u t VII, IX, X, là m t nhóm các

ấ ọ ế ố  vitamin hòa  ề    vai trò quan tr ng trong quá trình đi u

ự ỗ ợ ự ầ ỉ t cho s  h  tr  đông máu.

Ề ƯỢ Ụ Ạ Ặ Ế Vai trò:  m t thành ph n quan tr ng c a h  enzym gan t ng h p ra các y u t máu nh  prothrombin (y u t ề ấ ố tan trong ch t béo, gi ng nhau v  c u trúc và có ế ặ ủ ch nh s  đông đ c c a máu, c n thi ƯỜ II. CÁC LO I VITAMIN TH NG G P (TÁC D NG, LI U L NG, BI N

Ứ Ả Ặ Ề Ế CH NG G P PH I KHI THI U HAY QUÁ LI U)

ấ ự ầ ấ ố ỡ

ơ ể ả ầ ữ ể ấ ả ấ ỡ

1.1 Vitamin A (Retinol) ự ủ Là ch t tan trong m , mu i tiêu hoá và h p thu vitamin A c n ph i có s  tham d  c a  ổ ch t khoáng và m  Lipit, có th  tích tr  trong c  th  và không c n ph i cung c p b   ằ sung h ng ngày.

Vitamin A có 2 lo i:ạ

­ Vitamin A alcohols, là hình th c vitamin A đ u tiên

ứ ầ

­ Caroten là ch t chuy n bi n thành vitamin A trong c  th , có th  l y đ ự ậ

ơ ể ế ể ấ ể ấ ượ ừ c t

ứ ứ ậ ộ th c ăn đ ng v t và th c ăn th c v t.

ố ồ *Ngu n g c:

­ Đ ng v t(retinol): gan, cá thu, b , s a, lòng đ  tr ng…

ơ ữ ỏ ứ ậ ộ

­ Th c v t(caroten­ ti n vitamin A): cà r t, bí đ , cà chua, g c,…

ự ậ ề ấ ố ỏ

*Tác d ng:ụ

­ T o s c t

ạ ắ ố ị ố ể  th  giác đ  nhìn trong t i(retinol + opsin  = rhodopsin).

­ Bi

ệ ể t hóa và duy trì bi u mô.

­ Giúp phát tri n x

ể ươ ể ưở ở ẻ ng, phát tri n phôi thai, tăng tr ng tr  em.

­ Tăng c

ườ ứ ễ ễ ẩ ả ị ng ch c năng mi n d ch và gi m nhi m khu n.

ề ượ *Li u l ng:

ố ớ ượ ằ ơ ị Đ i v i vitamin A đ c đo b ng các đ n v  sau:

ơ ị ố ế IU: International Unit(đ n v  qu c t )

RE: Retinol Equivalent

USP: United States Pharmacopea

1 RE = 1µg retinol = 6µg caroten = 3,3 IU

ườ ớ ố ớ Đ i v i ng i l n:

+ Đàn ông: 500IU/ngày.

ụ ữ + Ph  n  : 4000IU/ngày

ụ ữ ư ệ ầ

ấ ỗ ớ ầ

ỉ ầ ụ ữ  Ph  n  mang thai theo tài li u m i nh t thì cũng không c n tăng lên, nh ng ph  n   đang cho con bú thì trong 6 tháng đ u, m i ngày tăng thêm 2500 IU, còn 6 tháng sau thì ch  c n tăng thêm 2000 IU.

(cid:0) ứ ủ ế ệ ệ ắ Tri u ch ng c a vi c thi u vitamin A: quáng gà, khô m t,…

(cid:0) ố ị ứ ứ ệ ầ ả ố ỉ ẽ ấ   ừ D   ng, s t nóng,  a ch y, đau đ u, các tri u ch ng trên s  m t

ồ Còn đ i vs th a:  ồ ế ầ d n sau 6 ti ng đ ng h .

1.2 vitamin nhóm B

ạ ồ ả ắ ị ợ ữ ạ ạ ố : G o, cám g o, l c, th t l n, cà chua, cà, c i tr ng, s a bò...

1.2.1 Vitamin B(Thiamin) 1.2.1.1 Ngu n g c 1.2.1.2Tác d ngụ :

ệ ặ

ườ t là tiêu hóa cacbohydrat (đ ệ ầ ệ ế ả ng). ­ Giúp cho tiêu hoá, đ c bi ỏ   ạ ­ C i thi n tr ng thái tinh th n, làm cho trí não h t m t m i.

ạ ộ ơ ắ ầ ườ ổ ứ ch c th n kinh, c  b p, tim ho t đ ng bình th ng.

­ Duy trì cho t ả ­ Gi m say xe, say tàu.  ữ ệ ­ Ch a b nh tê phù. ề 1.2.1.3 Li u dùng ­ cách dùng :

ỗ

ườ ớ ụ ữ ấ i l n m i ngày h p thu 1 ­ 1 , 5 mg, ỗ

ứ ừ ế ặ ặ ả ­ Ng ­ Ph  n  mang thai và đang cho con bú m i ngày 1,5 ­ 1,6 mg. 1.2.1.4 Tri u ch ng g p ph i khi thi u ho c th a vitamin B1:

(cid:0) Thi u B1:

ị ả

ệ ế ẹ ặ ả ặ ưở ướ

ớ ng t ấ ầ i th n kinh(beri beri khô) ho c tim m ch(beri beri  ườ ệ ạ ơ t, teo c ,…và th t)  ng xuyên

ở ố ượ  đ i t

ườ ả ở ạ ng ít ho t đ ng và ít ăn glucid. ng cao và phù th ng xuyên x y ra các đ i t ố ượ   ng

ặ

ế ầ ế ả ả ọ   ệ   suy y u tâm th n, nói chuy n phi m, gi m kh  năng h c

ớ ễ ị ­ Nh : chán ăn, d  b  kích thích, d  c m,… ầ ­ N ng:  nh h ả Beri­Beri khô: đau, m t ph n x , viêm th n kinh, li ạ ộ ả x y ra  tướ : suy tim l u l ư ượ Beri­Beri  ạ ộ ề ho t đ ng n ng và ăn nhi u glucid. ứ ộ H i ch ng Korsakoff: ả ỏ h i, gi m trí nh ,…

ồ

1.2.2 Vitamin B2 ố :  1.2.2.1 Ngu n g c ữ ơ ứ

ộ ộ

ế ể bào.

ụ ẩ ự ẩ ườ ể ng.

ể

ấ ỗ i l n: m i ngày nên h p thu 1,2 ­ l,7mg.

ờ ỳ ầ ầ ỗ

ỗ

ứ ặ

ừ ứ ế ­ Thiên nhiên: S a bò, gan, rau xanh, tr ng, cá, b … ­ N i sinh: vsv ru t. 1.2.2.2 Công d ng:  + Thúc đ y s  phát tri n và tái sinh t + Thúc đ y da, móng chân móng tay, tóc phát tri n bình th + Tham gia chuy n hóa glucid, lipit và protid ề 1.2.2.3 Li u dùng:  ườ ớ ­ Ng ỗ   ụ ữ ­ Ph  n  mang thai m i ngày c n l,6mg, th i k  nuôi con bú, trong 6 tháng đ u m i ngày l,8mg; 6 tháng sau m i ngày l,7mg. ế ườ ế 1.2.2.4 Bi n ch ng th ng g p khi thi u vitamin B2: + Th a vitamin B2: ko gây lên các bi n ch ng.

ế ế ạ ố ưỡ + Thi u vitamin B2: thi u máu, r i lo n tiêu hóa, viêm l i,…

ồ

ạ ậ ấ ậ ị ươ 1.2.3 Vitamin B3(niacin, vitamin PP) ố :  1.2.3.1 Ngu n g c ­ Thiên nhiên: gan, th n, th t, cá, rau xanh, h t đ u, n m h ng,…

ộ ộ ­ N i sinh: vsv trong ru t.

→ ­Trong mô: Tryptophan niacin.

ấ ế ử ứ 1.2.3.2 Ch c năng:  ả ứ + Là coenzym xúc tác ph n  ng oxh kh  trong hô h p t bào.

ể + Tham gia chuy n hóa glucid, lipid, protid.

1, và tăng HDL2, làm giãn m ch ngo i biên…

ả ạ ạ + Acid nicotinic làm gi m LDL

ng:

ườ ớ ỗ 1.2.3.3 Cách dùng – Li u l ­ Ng ề ượ ấ i l n m i ngày nên h p thu 13 ­ 19mg.

ụ ữ ụ ữ ­ Ph  n  mang thai là 20mg, còn ph  n  đang nuôi con bú là 22mg.

ứ ế ặ ả

ệ ề ưỡ ẹ ế ọ ượ ề : ặ 1.2.3.4 Tri u ch ng g p ph i khi thi u ho c quá li u i, suy nh a, Thi u li u: Nh : chán ăn, đau h ng, viêm l c,…

ư ệ ệ ặ ấ ặ N ng: b nh pellagra có 3 d u hi u đ c tr ng:

ể ẩ ạ ố ứ                     + Viêm da: ki u đ i x ng s m da, da khô, tróc v y.

ể ặ ả ộ + Tiêu ch y: có th  n ng và teo nhung mao ru t.

ả ớ ệ ẫ                   + Sa sút trí tu : l n, nh  kém,  o giác,…

ồ

ứ ẽ ả ẩ ố ị 1.2.4 Vitamin B6(Pyridoxin) ố 1.2.4.1 Ngu n g c ự S  có trong các th c ph m: th t gà, gan, tr ng, rau c i, ngũ c c,…

1.2.4.2 Tác d ngụ

ề

ế ầ t thành niacin.

ể ẩ ự ợ ơ ố ổ ứ ấ ­ Đi u hoà tiêu hoá, h p thu protein và lipit. ­ Giúp chuy n hóa tryptophan trong axit amin c n thi ­ Thúc đ y s  h p thành axit nucleic, ch ng lão hoá các c  quan t ơ ể    ch c trong c  th .

ệ ầ ố ­ Phòng ch ng các b nh th n kinh, da.

ể

ầ ủ  low density lipoprotein(lipoprotein t  tr ng th p) là lo i cholesterol x u có th  gây ra tình tr ng  ấ ư ồ

ấ ỵ ỏ

ạ ơ

ề

ệ

ế

ậ

ộ

ự

ắ

ạ

ộ

ạ ỉ ọ 1Tên đ y đ  là  ể ạ ơ ữ ộ x  v a đ ng m ch và nhi u b nh lý nguy hi m khác nh  nh i máu c  tim, đ t qu , s i th n, huy t áp cao,  ạ ệ b nh đ ng m ch ngo i biên, đau th t ng c,…

ế ắ ủ ụ

ừ

ố

t cho c  th . HDL cholesterol là vi

high density lipoprotein

t c a c m t ậ

t t ủ

ư ừ ừ

ứ

các

tr ng cao. Ch c năng c a HDL là v n chuy n cholesterol d  th a t ả

ỷ ọ ế

ể

ề

ể

ơ

ơ ể ạ 2HDL là lo i cholesterol t ứ ể cholesterol, t c lipoprotein cholesterol t ỏ ơ ể ạ mô, c  quan và m ch máu v  gan đ  gan ti n hành chuy n hóa và đào th i ra kh i c  th .

ả ậ ơ ộ Gi m co gi t c  (chu t rút) ban đêm.

ủ ườ ớ ố ợ ể i ti u thiên nhiên. ­ Là thu c l ượ ế ầ ng c n thi 1.2.4.3 L ỗ ế ầ ượ ng c n thi ­ L t hàng ngày t m i ngày c a ng i l n là 1,6 ­ 2,0mg.

ụ ữ ầ ầ ­ Ph  n  đang mang thai c n 2,2mg, đang nuôi con bú c n 2,lmg.

ư ụ ớ

ố ợ ả ẽ ấ ố ệ Và l u ý vitamin B6 có tác d ng ph i h p v i vitamin B2, axit pantothenic (B5),  vitamin c và magie thì hi u qu  s  r t t t.

ế ứ ế

ế ế ưỡ ậ ầ   i,… th m chí gây viêm th n

ạ ặ ả 1.2.4.4 Bi n ch ng g p ph i khi thi u vitamin B1 ẽ ­ Thi u vitamin B1 s  sinh ra thi u máu, viêm da, viêm l ậ kinh ngo i biên, co gi t.

ụ ư ề ẽ ồ ồ

ế ố ế ụ ớ ẽ ế ứ ứ ệ *Chú ý: Vitamin B6 s  ko gây lên tác d ng ph  l n nh ng n u quá li u gây b n ch n  ề v  đêm, tê c ng chân tay,… các tri u ch ng s  h t khi thu c h t.

1.2.5 Vitamin B12

ồ ứ

ỏ ộ ứ ị ạ ữ ả ứ ộ ạ

ồ ầ ề ế

ầ ữ gìn h  th ng th n kinh kh e m nh.

ự ủ ệ ố ẩ ự ưở ạ ồ ng thành c a nhi đ ng, tăng s  thèm ăn.

ấ

ắ ậ ả ự ườ ườ ằ ớ ượ ơ ể ử ụ   ạ c c  th  s  d ng. ng, đ m đ ả ng trí nh  và c m giác cân b ng.

ế

t hàng ngày ầ ầ ng c n thi ỗ i l n m i ngày c n 2mg.

ượ ườ ớ ụ ữ ầ ầ

ả ẽ ố ơ ệ ấ ớ

ế

ẽ ể ẫ ư ế ệ ề ế ớ

ả

ả ươ ế ả ạ ạ ầ ố i, các lo i qu  xanh chua, có ít trong

1.2.5.1 Ngu n th c ăn ch a vitamin B12 ậ Vitamin B12 có trong n i t ng đ ng v t, th t n c, cá, tr ng, s a, t o đ , bí ngô… 1.2.5.2 Công d ng ụ ẩ ­ Thúc đ y hình thành và tái sinh h ng c u đ  phòng thi u máu. ỏ ­ Gi ­ Thúc đ y s  tr ể ­ Chuy n hoá axit béo, làm cho ch t béo, đ ­ Gi m lo l ng, t p trung s  chú ý, tăng c 1.2.5.3 L ­ Ng ­ Ph  n  mang thai c n 2,2mg, đang cho con bú c n 2,6mg.  H p thu cùng v i canxi và axit folic thì hi u qu  s  t t h n. 1.2.5.4 Thi u vitamin B12 s  ra sao? ế Thi u vitamin B12 có th  d n đ n thi u máu ác tính, các b nh v  não nh  trí nh ầ gi m, đau đ u, ngây ngô… 1.3. Vitamin C(acid ascorbic) ồ Ngu n g c có h u h t trong các lo i rau c i t th t,…ị

ể ạ ế ợ

3

ổ ạ ộ ứ 1.3.1 Ch c năng ­ Ch ng oxy hóa m nh, t ng h p collagen, proteoglycan đ  t o mô liên k t trong  ươ x ố ạ ng, răng và n i mô m ch máu.

ậ ­ Ngăn thành l p nitrosamin

ổ ể ợ ­ T ng h p kháng th

ề ượ ụ ứ ệ ả ấ ng­ cách dùng 1.3.2 Li u l ạ ­ H p th  qua vi c ăn các lo i rau, qu  có ch a vitamin C

­ Qua các viên nén, viên s i.ủ

ườ ớ ầ ỗ Ng i l n m i ngày c n 60mg.

ụ ữ ề ầ ờ ơ ỗ Ph  n  trong th i gian mang thai và cho con bú thì c n nhi u h n, m i ngày 70 ­ 95mg.

ả ư ư ể ế ố

ề ẽ ồ ố ồ ộ ấ ụ4. Ngoài ra, sau khi u ng sâm, trong vòng 3 ti ng đ ng h  không nên

ứ ề ặ Nh ng ph i chú ý vitamin c tuy t ụ ố s  tác d ng ph ố ố u ng thu c vitamin C t nh ng n u h p thu quá nhi u s  có th  gây ra m t  ế ứ  ho c ăn th c ăn ch a nhi u vitamin C.

ơ ể ư ấ ầ ẽ ế ặ

ừ t cho c  th  nh ng s  ra sao khi thi u ho c th a ả ừ ầ ạ ơ ế 1.3.3 Vitamin C r t c n thi a, Th a vitamin C: kích thích d  dày, đ y h i, tiêu ch y,…

ậ ặ ụ ở ậ Suy th n n ng, tích t oxalat th n.

ế ệ ệ ẽ ạ ế   ấ b, Thi u vitamin C: s  xu t hi n b nh ho i huy t.

­ Ban đ u s  là b nh scorbut(xu t huy t d

ế ướ ệ ấ ớ ươ i da, kh p x ế   ng, chân răng, các v t

ầ ẽ ầ b m tím,..)

ề ố ẽ ế ả ả ồ ể ­ V  cu i s  phù, gi m ti u, ch y máu não r i ch t.

1.4. Vitamin D(Calciferol)

ấ ấ ươ ự ồ ể ỉ Vitamin D là tên dùng đ  ch  các ch t cóc u trúc t ng t nhau g m:

­ Ti n vitamin D

­ Vitamin D: vitamin D2(ergocalciferol), vitamin D3, 4, 5.

ế

ầ

3H u h t nitrosamin là tác nhân gây

ung thư

ậ

ầ

ả

ơ

4 Gây ra đ y h i, tiêu ch y, suy th n,..

ề

1.4.1 Ngu n g c

ồ ố ự ứ ữ ả ẩ ầ Trong t nhiên: gan, d u gan cá, các s n ph m s a, tr ng,…

ấ ợ ổ Trong t ng h p: ergosterol có trong n m, men bia.

→ Ergosterol  Ergocalciferol

ườ ể ẻ ươ ườ ệ ố ng cho x t s  phát tri n, giúp cho tr  phát tri n bình th ng và răng  ố   ng, phòng ch ng b nh còi

ấ 1.4.2 Công d ngụ ẩ ấ ­ Thúc đ y h p thu canxi và ph t pho, tang c ề ể ế ự ­ Đi u ti ươ ng. x ụ ­ Giúp h p th  vitamin A.

ng

ề ượ 1.4.3 Li u l ườ ớ Ng i l n 200­400 IU(5­10mg)/ngày

ụ ữ ầ ấ Ph  n  mang thai và đang cho con bú c n g p đôi.

ầ ầ ắ Nên tăm n ng 10­15p/ngày x 2­3 l n/tu n

ứ ế

ả 1.4.4 Bi n ch ng g p ph i khi th a, thi u vitamin C ẻ ế ế ươ ể ơ ừ ặ + Thi u vitamin D: Tr  em: còi x ng, c  kém phát tri n.

ườ ớ ễ ươ Ng i l n: nhuy n x ng.

ề ế ị ậ ậ t, suy th n, nôn

ừ + Th a vitamin D: Nh p tim không đ u, huy t áp tăng cao, co gi tháo…

ử ừ ư Cách x  trí khi th a vitamin D: Ng ng Vitamin D và calci

ề ướ ố U ng nhi u n c và dùng thêm furosemid, corticoid.

ậ ấ ự ượ ổ ấ ấ ọ ợ nhiên hay đ c t ng h p, ch t quan tr ng nh t

1.5. Vitamin E(tocopherol) ữ ỉ Vitamin E là thu t ng  ch  các ch t t là các tocopherol, trong đó:

ạ ấ + anphatocopherol: có ho t tính nh t

ủ ặ ồ ự ấ ề ị + các ch t khác c a nhóm tocopherol g m beta, gamma và delta tocopherol, không dùng trong đi u tr , m c dù chúng có trong th c pharm.

ạ ấ ợ + nhóm h p ch t khác có ho t tính vitamin E là các tocotrienol.

ự ậ ạ ạ ầ ướ ươ ồ ố 1.5.1 Ngu n g c ề Vitamin E có nhi u trong các d u h t th c v t(l c, mè, h ng d ng,…)

ỏ ứ Ngoài ra còn có trong gan bò, lòng đ  tr ng,…

ạ ủ ế ẹ ậ i quá trình lão hóa, oxy hóa c a t bào, làm đ p da, 1.5.2 Công d ng: ụ

ữ ­ Làm ch m l

ộ ả ơ ứ ậ ộ ậ ộ ấ

ườ

ả ẩ ồ ế ng, tránh đông máu. ế

ẩ ụ ả ả t ra, nâng cao kh  năng sinh d c, tránh s y

ề ượ i l n: 10­12mg/ngày. ng:

ỗ

ườ ớ Ng ặ ờ ỳ ề ặ ứ ế

ế ể ế ệ ạ ề : Thi u vitamin E có th  sinh ra thi u máu d ng máu loãng, b nh

ụ

ụ ụ ỉ ể ớ ả ồ

ầ ch a tàn nhang. ạ ­ Làm s ch máu, gi m m t đ  lipoprotein m t đ  th p, tránh x  c ng đ ng  m ch.ạ   ể ầ ­ Thúc đ y h ng c u phát tri n bình th ệ ả ­ Gi m huy t áp cao, gi m b nh tim do thi u máu. ụ ế ­ Thúc đ y hormon sinh d c ti thai. 1.5.3 Li u l ụ ữ ụ ữ Ph  n  mang thai ho c đang cho con bú tăng thêm m i ngày 5 ­ l0mg. Ph  n   ầ đang trong th i k  ti n mãn kinh thì c n 20mg. ề ả 1.5.4 Bi n ch ng g p ph i khi thi u và quá li u: ế ế * Thi u li u ứ ơ c , ch c năng sinh d c kém, r ng tóc, lão hoá… * Quá li uề : Đau b ng  a ch y, thanh thi u niên nhi đ ng phát tri n s m, vú to, ế đau đ u, nôn...

ụ ữ ặ ớ

c b c tóc s m hay g p hi n  ậ ượ ạ ẹ ữ ọ

ệ ư ố ấ ệ ố ụ ổ ủ ầ ấ ầ ị 1.6. Vitamin H(biotin) ề ố ệ Biotin không nh ng ch ng r ng tóc mà còn đ  phòng đ  gìn và làm đ p da, th m chí còn có  nay, nó đóng vai trò r t quan tr ng trong vi c gi ấ   tác d ng  n đ nh h  th ng th n kinh nh  ch ng m t ng , tr m u t...

ồ ứ

ư ạ ư ự ưở i, nho, bia, gan,

ứ 1.6.1 Ngu n th c ăn ch a vitamin H ẩ Vitamin H có trong các th c ph m nh : G o, lúa mì, dâu tây, b ữ   ị ạ tr ng, th t n c, s a...

ể ấ 1.6.2 Công d ngụ ­ Giúp chuy n hóa ch t béo (lipit).

ỗ ợ ể ­ H  tr  chuy n hóa axit amin và cacbonhydrat.

ế ổ ứ ươ ụ ủ ế ầ  ch c th n kinh, x ng t y, tuy n sinh d c nam, da, tóc

ạ ộ ẩ ­ Thúc đ y tuy n m  hôi, t ho t đ ng bình th ồ ườ ng.

ụ ữ ố ầ   ạ ­ Ch ng r ng tóc và b c tóc, ch a hói đ u.

ữ ơ ­ Ch a đau c .

ườ ớ ầ ấ ỗ i l n m i ngày c n h p thu 25 ­ 300mg. 1.6.3 Li u l

ế ệ ề ầ ấ 1.6.4 Tri u ch ng khi thi u vitamin H

ụ ặ ề ụ ể ề ượ : Ng ng ứ ệ ứ ẩ m n ng a, viêm da và tr c tr c v  chuy n hóa Lipit. ư ị : R ng tóc, tr m u t, b  các b nh v  da nh

ầ

ấ

ầ ỉ

vitamin hòa tan trong ch t béo, gi ng nhau v  c u trúc và  ự t cho s   ấ ố ặ ủ ấ ủ ươ ự ổ ng và trao đ i ch t

ệ ố ạ 1.7 Vitamin K(vitamin c m máu) ề ấ ộ Vitamin K là m t nhóm các ế ề ọ có vai trò quan tr ng trong quá trình đi u ch nh s  đông đ c c a máu, c n thi ổ ỗ ợ ự ỗ ợ h  tr  đông máu. Vitamin K còn h  tr  s  trao đ i ch t c a x c aủ  canxi trong h  th ng m ch máu.

ạ ự ọ Vitamin K1 hay còn g i là phylloquinone đ c

ạ ự ứ ạ ọ

nhiên:  nhiên. Vitamin K ở ẩ ở ộ Có hai lo i vitamin K d ng t ấ tìm th y trong th c ăn t ạ ượ ạ c t o ra b i các lo i vi khu n có ích  đ ượ 2 hay còn g i là menaquinone. D ng này   trong ru t.

3, K4, và K5. Dù vitamin K1 and

t: các vitamin K

3 (menadione) đã t

ợ ượ ạ ế c bi ợ ổ ộ ự ổ ỏ Có 3 d ng vitamin K t ng h p đ K2 t ạ  nhiên là không đ c, d ng t ng h p K ộ  ra đ c tính.

Vitamin K1

ậ

ề ơ ả ỉ ầ ượ ấ c h p thu ầ ng vitamin K ự ậ 1 đ ở ườ  đ

ừ ự  ngu n th c ph m.

ế ố ữ ở ả ạ Có nhi u trong các lo i rau xanh (c i, bông c i,…), d u th c v t (d u đ u nành), trái  ượ ng  cây (b , kiwi, nho,…). Tuy nhiên, ch  5­10% l tiêu hoá t Vitamin K1 gi ẩ ồ ạ  vai trò ho t hoá y u t đông máu gan.

Vitamin K2

ơ ữ ộ ạ ố  x  v a đ ng m ch,

ườ ắ ắ ồ ủ ế ứ ng ch c năng c a t Tăng c ạ ẽ ố ch ng t c ngh n m ch, tránh ạ ộ  m ch máu, ch ng  bào n i mô ự ơ  nh i máu c  tim, đau th t ng c.

ẻ ớ ị ệ ấ 1.7.1 Công d ngụ ế   ­ Phòng tránh cho tr  m i sinh b  b nh xu t huy t.

ả ệ

ề ề ữ

ệ ế ệ ể ẩ

ng.

ườ ớ ầ ỗ i l n m i ngày c n 65 ­ 80 mg.

ấ ườ ề ượ : Ng ứ ng ế

ứ ế ẽ ệ ế ấ ẻ

ế ỏ ị ả ộ ỉ

­ Đ  phòng ch y máu trong và b nh trĩ. ­ Ch a kinh nguy t quá nhi u. ­ Là ch t không th  thi u trong vi c hình thành các men đông máu, thúc đ y máu đông bình th 1.7.2 Li u l 1.7.3 Ch ng thi u Vitamin K ệ N u thi u vitamin K s  khó khăn trong vi c đông máu, có tri u ch ng xu t huy t, tr nh  b  viêm ru t mãn tính,  a ch y... 1.8 Vitamin P

ộ

ả c, c  th  không th  t

ậ ượ ướ ể ơ ể ả ạ c, vì v y ph i h p thu t

ườ ớ ủ ng ho t tính c a vitamin c, đ

ở

ỗ ượ

ư

ọ ấ ề ề ả ố ỗ ng h p thu m i ngày là bao nhiêu nh ng nhi u nhà dinh ng h c đã đ  ngh  m i l n u ng 500 mg vitamin c thì ít nh t ph i u ng l00mg

ỗ ợ ấ ố ụ

ứ

ạ

ổ ườ ầ i c n b  sung vitamin P

ể

ở ờ ỳ ề ố ỏ ỉ th i k  ti n mãn kinh. ớ

ả ổ

ứ ị ả ị ớ ườ ườ ả ố ố ợ ữ ữ ầ ớ

ạ

ừ ể

ượ ườ ị ỉ ụ ụ ư ả ố ị ng b   a ch y khi u ng quá c tác d ng ph , nh ng th

ng.

ị

ấ ả

ườ ườ ệ

ứ ề ữ ệ ế

ệ

ữ ệ ặ ấ   ỉ ề ặ Nói m t cách nghiêm túc v  m t ý nghĩa thì nó không ph i là vitamin mà ch  là ch t ể ự ợ   ộ ạ  h p lo i vitamin. Vitamin P thu c lo i vitamin tan trong n ủ   ừ ứ ả ấ  th c ăn. Nó có th  làm gi m b t tính giòn c a thành đ ấ ề  ạ ủ ẩ ả ạ m ch máu, gi m tính th m th u c a máu, tăng c ạ   ế ấ  não, xu t huy t võng m ch. phòng tràn máu  ế ầ   t m i ngày ng c n thi * L ượ ượ ị ư c l Tuy ch a xác đ nh rõ đ ị ỗ ầ ưỡ d vitamin P. Vitamin C và P có tác d ng h  tr  cho nhau. ứ * Th c ăn ch a vitamin P Các lo i cam quýt, táo, anh đào, cà, trà... ữ * Nh ng ng   ờ ỳ ề ụ ữ Ph  n  trong th i k  ti n mãn kinh, dùng thêm vitamin P (cùng v i vitamin D) có th ệ ả làm gi m b t tri u ch ng b c h a ch  có  Nh ng ng i hay b  ch y máu khi đánh răng ph i b  sung thêm vitamin P. Nh ng ng i hay b  tím b m ph i u ng vitamin P ph i h p v i vitamin C. ế ứ * Ch ng thi u vitamin P ị Mao m ch b  giòn. ệ * Bi u hi n th a vitamin P ệ ư Hi n nay ch a xác đ nh đ ề ượ li u l * Công d ngụ   ỷ   ị ­ Tránh cho vitamin C b  oxy hoá và b  phá hu . ế   ng thành mao qu n, tránh xu t huy t. ­ Tăng c ễ   ề ớ ng s c đ  kháng v i các b nh truy n nhi m, ­ Tăng c ấ ề ­ Đ  phòng và ch a các b nh xu t huy t răng. ả ủ ­ Tăng thêm hi u qu  c a vitamin C. ầ ­ Ch a tê phù và đau đ u chóng m t do b nh tai trong gây ra.

NGUỒN THAM KHẢO

-NGUYỄN ĐỨC HIẾU:

HÓA SINH Y HỌC Chủ biên PGS.TS.BS. LÊ XUÂN TRUÒNG

(cid:0)

HÓA SINH Chủ biên PGS.TS TẠ THÀNH VĂN

(cid:0)

GIÁO TRÌNH HÓA SINH TRƯỜNG ĐẠI HỌC TÂY HỒ

(cid:0)

http://www.slideshare.net/thinhtranngoc98/sinh­ha­ni­tit

(cid:0)

Ộ Ế

SINH HÓA N I TI T

slideshare.net

-VŨ XUÂN NGHIÊM:

HÓA SINH Chủ biên PGS.TS TẠ THÀNH VĂN

(cid:0)

(cid:0)

(cid:0)

https://doctors24h.vn/cac­loai­vitamin.html       https://www.slideshare.net/lekhacthienluan/vitamin­15916949     https://en.wikipedia.org/wiki

-ĐÀO VĂN THÀNH & PHẠM VĂN HÙNG không điền

(cid:0)