Báo cáo tổng kết đề tài nghiên cứu khoa học cấp cơ sở: Khảo sát hoạt tính kháng phân bào In vitro của Gossypol và Plumbagin

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO<br /> ĐẠI HỌC SƢ PHẠM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH.<br /> KHOA SINH HỌC<br /> <br /> BÁO CÁO TỔNG KẾT<br /> ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU KHOA HỌC CẤP CƠ SỞ<br /> NĂM 2000-2001<br /> <br /> ĐỀ TÀI:<br /> KHẢO SÁT HOẠT TÍNH<br /> KHÁNG PHÂN BÀO IN VITRO CỦA<br /> GOSSYPOL VÀ PLUMBAGIN<br /> MÃ SỐ: CS 2000-15<br /> <br /> CHỦ NHIỆM ĐỀ TÀI<br /> T.S Dƣơng Thị Bạch Tuyết<br /> <br /> Thành phố Hồ Chí Minh<br /> Tháng 11 năm 2002<br /> <br /> BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO<br /> ĐẠI HỌC SƢ PHẠM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH.<br /> KHOA SINH HỌC<br /> <br /> BÁO CÁO TỔNG KẾT<br /> ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU KHOA HỌC CẤP CƠ SỞ<br /> NĂM 2000-2001<br /> <br /> ĐỀ TÀI:<br /> KHẢO SÁT HOẠT TÍNH<br /> KHÁNG PHÂN BÀO IN VITRO CỦA<br /> GOSSYPOL VÀ PLUMBAGIN<br /> MÃ SỐ: CS 2000-15<br /> <br /> Nhóm thực hiện:<br /> Dƣơng Thị Bạch Tuyết *<br /> Nguyễn Đăng Quân **<br /> Phan Kim Ngọc **<br /> Hồ Huỳnh Thùy Dƣơng *<br /> * Khoa Sinh học - Đại học Sƣ Phạm Tp. Hồ Chí Minh<br /> ** Khoa Sinh học - Đại học Khoa học Tự nhiên Tp. Hồ Chí Minh<br /> <br /> Thành phố Hồ Chí Minh<br /> Tháng 11 năm 2002<br /> <br /> MỤC LỤC<br /> <br /> PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ ............................................................................................................ 1<br /> PHẦN II: TỔNG QUAN TÀI LIỆU ......................................................................................... 2<br /> I. NHỮNG KHÁI NIỆM CƠ BẢN VỀ BỆNH UNG THƢ ...................................................... 2<br /> 1. Bản chất của bệnh ung thƣ ............................................................................................. 2<br /> 2. Sự khác nhau của mỗi loại ung thƣ: ............................................................................... 2<br /> 3. Có thể phòng ngừa đƣợc nhiều loại ung thƣ .................................................................. 5<br /> II. ĐẠI CƢƠNG VỀ CƠ CHẾ SINH BỆNH UNG THƢ ......................................................... 5<br /> 1. Đại cƣơng về khối u và lịch sử nghiên cứu ................................................................... 5<br /> 2. Tế bào ung thƣ ............................................................................................................... 6<br /> 3. Sơ lƣợc về cơ sở sinh học phân tử của ung thƣ ............................................................. 8<br /> III. ĐẠI CƢƠNG VỀ THUỐC CHỮA UNG THƢ .................................................................. 9<br /> 1. Cơ chế tác động của thuốc chữa ung thƣ ....................................................................... 9<br /> 2. Sự kháng thuốc của tế bào ung thƣ ................................................................................ 9<br /> 3. Độc tính của các thuốc chữa ung thƣ ........................................................................... 10<br /> IV. ĐẠI CƢƠNG VỀ NUÔI CẤY TẾ BÀO ĐỘNG VẬT ..................................................... 11<br /> 1. Đặc điểm của tế bào động vật ...................................................................................... 11<br /> 2. Môi trƣờng nuôi cây tế bào động vật ........................................................................... 12<br /> PHẦN III: VẬT LIỆU - PHƢƠNG PHÁP .............................................................................. 15<br /> I. VẬT LIỆU ............................................................................................................................ 15<br /> 1. Gossypol ...................................................................................................................... 15<br /> 2. Plumbagin .................................................................................................................... 16<br /> 3. Các dòng tế bào ung thƣ .............................................................................................. 17<br /> II. PHƢƠNG PHÁP ................................................................................................................. 18<br /> 1. Phƣơng pháp nuôi cấy tế bào: ...................................................................................... 18<br /> 2. Phƣơng pháp đếm tế bào với trypan blue (Trypan blue exclusion assay): .................. 18<br /> 3. Phƣơng pháp MTT (MTT assay): ................................................................................ 19<br /> 4. Phƣơng pháp clonogenic (clonogenic assay): .............................................................. 20<br /> 5. Phƣơng pháp xử lý thống kê ........................................................................................ 20<br /> PHẦN IV: KẾT QUẢ - BIỆN LUẬN ..................................................................................... 21<br /> I. TÁC ĐỘNG CỦA GOSSYPOL LÊN TẾ BÀO RD VÀ HEp2 ........................................... 21<br /> II. TÁC ĐỘNG CỦA PLUMBAGIN LÊN TẾ BÀO RD VÀ HEp2 ...................................... 23<br /> PHẦN V: KẾT LUẬN ............................................................................................................. 27<br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO ....................................................................................................... 28<br /> <br /> PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> Ung thƣ là một trong những bệnh phổ biến và có tỷ lệ gây tử vong cao trên thế giới<br /> cũng nhƣ ở Việt Nam. Đây là dạng bệnh lý có liên quan đến hiện tƣợng rối loạn trong quá<br /> trình điều hòa sự phân chia tế bào ở các mô trong cơ thể. Khối u hình thành do những tế bào<br /> ung thƣ phân chia liên tục không đƣợc kiểm soát, ban đầu khối u định vị tại một mô nhƣng<br /> sau đó tế bào ung thƣ có thể di căn khắp cơ thể, làm cơ thể suy kiệt và dẫn đến tử vong. Ung<br /> thƣ hiện vẫn là vấn đề nan giải của Y học, ngƣời ta vẫn chƣa tìm ra hoạt chất hay phƣơng<br /> pháp nào điều trị hữu hiệu tất cả các dạng ung thƣ.<br /> Nghiên cứu về bệnh ung thƣ và cách chữa trị ung thƣ là lĩnh vực rất đƣợc quan tâm<br /> trên thế giới. Đã có nhiều tổ chức, viện nghiên cứu ung thƣ đƣợc thành lập ở nhiều quốc gia<br /> trên thế giới nhƣ: American Association Cancer Research, Australian Cancer Society, British<br /> Association for Cancer Research, National Cancer Institute of Canada, European Association<br /> for Cancer Research . . . Nhiều nghiên cứu về bệnh ung thƣ và cách chữa trị ung thƣ đƣợc<br /> thực hiện trên thế giới và đã đạt đƣợc nhiều hiểu biết về cơ chế phân tử của sự phân bào, cơ<br /> chế phân tử của bệnh ung thƣ, các phƣơng thức hữu hiệu để tiêu diệt hay ngăn cản sự phát<br /> triển của tế bào ung thƣ và gần đây nhất là giải Nobel Sinh lý và Y học năm 2001 cũng là<br /> những phát hiện liên quan đến các protein tham gia vào quá trình phân bào và ung thƣ.<br /> Việt Nam là một nƣớc nhiệt đới với nguồn tài nguyên cây thuốc phong phú, trong đó<br /> có thể sẽ có nhiều cây thuốc với những hoạt chất kháng ung thƣ mạnh có thể ứng dụng vào<br /> điều trị. Tuy nhiên, những nghiên cứu về hoạt chất kháng ung thƣ ở nƣớc ta không nhiều.<br /> Trƣớc tình hình đó, việc phát triển những phƣơng pháp thử nghiệm nhằm xác định<br /> hoạt tính kháng ung thƣ của các chất chiết xuất từ thực vật là cần thiết, từ đó nâng cao hiệu<br /> quả sử dụng của nguồn tài nguyên cây thuốc Việt Nam và làm cơ sở cho các nghiên cứu sâu<br /> hơn. Để bƣớc đầu thực hiện mục tiêu trên, chúng tôi tiến hành khảo sát hoạt tính kháng phân<br /> bào của 2 hoạt chất gossypol và plumbagin có nguồn gốc từ cây thuốc dân gian đƣợc biết là<br /> có khả năng kháng ung thƣ [11,13] trên hai dòng tế bào ung thƣ của ngƣời trong điều kiện in<br /> vitro.<br /> <br /> 1<br /> <br /> PHẦN II: TỔNG QUAN TÀI LIỆU<br /> I. NHỮNG KHÁI NIỆM CƠ BẢN VỀ BỆNH UNG THƢ<br /> 1. Bản chất của bệnh ung thƣ<br /> Ung thƣ là bệnh lý ác tính của tế bào. Khi bị kích thích bởi các tác nhân sinh ung thƣ,<br /> tế bào tăng sinh vô hạn độ, vô tổ chức không tuân theo các cơ chế kiểm soát và phát triển của<br /> cơ thể.<br /> Đa số ngƣời bị ung thƣ hình thành các khối u. Khác với khối u lành tính (chỉ phát<br /> triển tại cho thƣờng rất chậm, có vỏ bọc chung quanh), các khối u ác tính (ung thƣ) xâm lấn<br /> vào các tổ chức lành xung quanh giống nhƣ hình "con cua" với các càng cua bám vào các tổ<br /> chức lành trong cơ thể hoặc giống nhƣ rễ cây lan trong đất. Các tế bào của khối u ác tính có<br /> khả năng di căn tới các hạch bạch huyết hay các tạng ở xa hình thành các khối u mới và cuối<br /> cùng dẫn đến tử vong.<br /> Đa số ung thƣ có biểu hiện mãn tính, có quá trình phát sinh và phát triển lâu dài qua<br /> nhiều giai đoạn. Trừ một số nhỏ ung thƣ ở trẻ em có lẽ do đột biến gen ở giai đoạn bào thai,<br /> còn phần lớn ung thƣ đều có giai đoạn tiềm tàng lâu dài, có khi hàng chục năm không có dấu<br /> hiệu gì trƣớc khi phát hiện thấy dƣới dạng các khối u. Khi các khối u phát triển nhanh mới có<br /> triệu chứng ung thƣ. Triệu chứng đau chỉ xuất hiện khi ung thƣ ở vào giai đoạn cuối.<br /> <br /> 2. Sự khác nhau của mỗi loại ung thƣ:<br /> Ngƣời ta biết đƣợc có đến 200 loại ung thƣ khác nhau trên cơ thể ngƣời. Những loại<br /> ung thƣ này tuy có những điểm giống nhau về bản chất nhƣng chúng có nhiều điểm khác<br /> nhau nhƣ sau:<br /> 2.1. Khác nhau về nguyên nhân<br /> Qua các nghiên cứu dịch tễ học của R.Doll và Petro trên 80% tác nhân sinh ung thƣ là<br /> bắt nguồn từ môi trƣờng sống, trong đó có 2 tác nhân lớn nhất là: 35% do chế độ ăn uống gây<br /> nhiều loại ung thƣ đƣờng tiêu hóa và khoảng 30% ung thƣ do thuốc lá (gây ung thƣ phổi, ung<br /> thƣ đƣờng hô hấp trên . . .).<br /> Các tác nhân khác gồm:<br /> - Tia phóng xạ: có thể gây ung thƣ máu, ung thƣ tuyến giáp.<br /> - Bức xạ tử ngoại: có thể gây ung thƣ da.<br /> <br /> 2<br /> <br />