Báo cáo tốt nghiệp: Lịch sử danh nhân Huỳnh Văn Nghệ (1914-1977)

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:67

Thêm vào BST

Báo xấu

22
lượt xem 10
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu của đề tài "Lịch sử danh nhân Huỳnh Văn Nghệ (1914-1977)" nhằm tìm hiểu về lịch sử danh nhân Huỳnh Văn Nghệ, bài nghiên cứu này muốn góp phần hiểu rõ hơn về cuộc đời của danh nhân Huỳnh Văn Nghệ về các mối quan hệ nhân thân và quá trình tham gia cách mạng.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Báo cáo tốt nghiệp: Lịch sử danh nhân Huỳnh Văn Nghệ (1914-1977)

TRƯỜNG ĐẠI HỌC THỦ DẦU MỘT KHOA SƯ PHẠM *********** BÁO CÁO TỐT NGHIỆP ĐỀ TÀI: LỊCH SỬ DANH NHÂN HUỲNH VĂN NGHỆ (1914-1977) Sinh viên thực hiện : Lương Kim Uyên Lớp : D17LS01 Khoá : 2017-2021 Ngành : Sư phạm Lịch sử Giảng viên hướng dẫn : Nguyễn Văn Tiến Bình Dương, tháng 11/2020 i
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan bài báo cáo này là công trình nghiên cứu của bản thân, dưới sự hướng dẫn của ThS. Nguyễn Văn Tiến. Các nội dung trong báo cáo là trung thực, khách quan dựa trên kết quả nghiên cứu, phân tích, tổng hợp, so sánh và đánh giá từ thực tiễn. Những tài liệu tham khảo đảm bảo đã được công bố, chính thống và được bản thân trích dẫn đúng theo quy cách của hướng dẫn trình bày báo cáo tốt nghiệm theo quy định của nhà trường. Tôi xin chịu trách nhiệm về lời cam đoan của mình. Bình Dương, ngày 17 tháng 11 năm 2020 Lương Kim Uyên ii
LỜI CẢM ƠN Em xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến ThS. Nguyễn Văn Tiến người đã tận tình giúp đỡ em trong suốt quá trình thực hiện báo cáo tốt nghiệp. Em xin chân thành cảm ơn quý thầy cô Khoa Sư phạm, đặc biệt là các thầy cô bộ môn đã tạo điều kiện thuận lợi cho em trong thời gian học tập tại trường Đại học Thủ Dầu Một. Đồng thời em cũng cảm ơn thầy cô làm việc tại Thư viện trường Đại học Thủ Dầu Một và thầy cô làm việc tại Thư viện tỉnh Bình Dương đã hướng dẫn em tìm kiếm nguồn tài liệu tham khảo. Cuối cùng xin gửi lời cảm ơn đến những người thân, bạn bè…đã luôn động viên và hỗ trợ tôi trong việc thực hiện báo cáo này. iii
DANH MỤC VIẾT TẮT LLVT: Lực lượng vũ trang CHXHCN: Cộng hòa xã hội chủ nghĩa THCS: Trung học cơ sở THPT: Trung học phổ thông iv
MỤC LỤC Trang PHẦN MỞ ĐẦU .................................................................................................i PHẦN NỘI DUNG: .......................................................................................... vi CHƯƠNG 1: VÀI NÉT VỀ DANH NHÂN HUỲNH VĂN NGHỆ TỪ NHỎ ĐẾN TRƯỚC KHI THAM GIA CÁCH MẠNG ............................................ vi 1.1. VÀI NÉT VỀ HUỲNH VĂN NGHỆ LÚC NHỎ VÀ GIA ĐÌNH ............ vi 1.1.1. Huỳnh Văn Nghệ lúc nhỏ ................................................................. vi 1.1.2. Vài nét về gia đình ...........................................................................vii 1.2. QUÁ TRÌNH HỌC TẬP VÀ TÌM ĐẾN VỚI CÁCH MẠNG ............... viii 1.2.1. Quá trình học tập .......................................................................... viii 1.2.2. Quá trình giác ngộ cách mạng hình thành con đường cứu nước ... ix CHƯƠNG 2: HUỲNH VĂN NGHỆ ĐỐI VỚI SỰ NGHIỆP KHÁNG CHIẾN BẢO VỆ TỔ QUỐC .......................................................................... xv 2.1. TRONG THỜI KỲ KHÁNG CHIẾN CHỐNG THỰC DÂN PHÁP ....... xv 2.1.1. Quá trình hoạt động cách mạng ..................................................... xv 2.1.2. Một số trận chiến tiêu biểu ............................................................ xxi 2.1.2.1. Các trận đánh đường sắt ............................................................. xxi 2.1.2.2. Trận La Ngà (1-3-1948) ...........................................................xxiii 2.1.3. Hoạt động văn học ....................................................................... xxvii 2.2. TRONG THỜI KỲ KHÁNG CHIẾN CHỐNG ĐẾ QUỐC MĨ ............. xxx 2.2.1. Quá trình hoạt động tại miền Bắc ................................................ xxx
2.2.2. Quá trình hoạt động tại miền Nam ............................................... xxx 2.2.3. Hoạt động văn học ......................................................................... xxx 2.3. SAU KHI ĐẤT NƯỚC ĐƯỢC GIẢI PHÓNG..................................... xxxi CHƯƠNG 3: NHỮNG ĐÓNG GÓP CỦA HUỲNH VĂN NGHỆ TRONG SỰ NGHIỆP GIẢI PHÓNG DÂN TỘC....................................................xxxiii 3.1. ĐỐI VỚI SỰ NGHIỆP CÁCH MẠNG ..............................................xxxiii 3.1.1. Thống nhất các lực lượng vũ trang ở Biên Hoà và trong cuộc kháng chiến chống Pháp ở miền Đông Nam Bộ .................................xxxiii 3.1.2. Trong việc xây dựng chiến khu Đ ............................................. xxxvii 3.1.3. Phát động phong trào đánh tháp canh địch bằng chiến thuật đặc công ....................................................................................................... xxxix 3.2. ĐỐI VỚI SỰ NGHIỆP THƠ VĂN........................................................ xlii 3.3. BẢO TỒN VÀ PHÁT HUY CÁC GIÁ TRỊ LỊCH SỬ - VĂN HOÁ LIÊN QUAN ĐẾN DANH NHÂN HUỲNH VĂN NGHỆ ................................. xlviii ĐÁNH GIÁ CHUNG ........................................ Error! Bookmark not defined. TÀI LIỆU THAM KHẢO................................................................................ lv PHỤ LỤC HÌNH ẢNH.................................................................................. lvii
PHẦN MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Đông Nam Bộ là một vùng đất có vị trí huyết mạch nối liền giữa miền Nam với miền Trung và miền Bắc. Trong hai cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ vùng Đông Nam Bộ bao gồm các địa phương Đồng Nai, Bà Rịa – Vũng Tàu, Tây Ninh, Bình Dương, Long An, Bình Phước và Thành phố Hồ Chí Minh ngày nay đã phát huy tầm quan trọng và vị trí chiến lược của mình để tạo nên những trận chiến oai hùng cùng với đó là sự sản sinh ra những người con anh hùng chiến đấu hết mình bảo vệ Tổ quốc. Trong số những người anh hùng đó, nổi bật là Huỳnh Văn Nghệ một người con của miền đất Tân Uyên – Biên Hoà xưa. Huỳnh Văn Nghệ xuất thân trong một gia đình nghèo nhưng giàu truyền thống yêu nước. Từ nhỏ Huỳnh Văn Nghệ đã được nghe những câu chuyện lịch sử qua lời kể của mẹ, học ở quê rồi lên thành phố mang theo hoài bão cùng tình yêu quê hương, đất nước mong muốn góp phần công sức vào sự nghiệp kháng chiến bảo vệ Tổ quốc. Từ khi còn trẻ ông đã đi nhiều nơi sống, làm việc và hoạt động ở nhiều nơi khác nhau trên khắp cả nước. Mặc dù vậy, bao giờ ông cũng nhớ về quê hương thân yêu của mình. Ông tham gia cách mạng từ những năm 1932 trong phong trào Đông Dương Đại hội tại Sở Hoả xa Sài Gòn và được kết nạp vào Đảng Cộng sản Đông Dương. Khi hoạt động bị lộ ông đã tìm đường sang Thái Lan làm chủ tờ báo Hồn cố hương kêu gọi đồng bào hướng về Tổ quốc, ủng hộ cách mạng. Cách mạng tháng Tám bùng nổ, Huỳnh Văn Nghệ là người đã trực tiếp chỉ huy cướp chính quyền ở tỉnh lỵ Biên Hoà. Ông cũng là người có công đầu trong việc xây dựng bộ đội đầu tiên lấy tên Giải phóng quân Biên Hoà, Chi đội 10, Trung đoàn 310. Cùng với đó là sự đóng góp vô cùng quan trọng của ông trong việc xây dựng nên chiến khu Đ oai hùng trong lịch sử và lãnh đạo nhiều trận đánh lớn như, Trảng Bom, Bình Chánh, La Ngà...Cuộc đời và sự nghiệp của Huỳnh Văn Nghệ đã để lại dấu i
ấn lịch sử trên chiến trường miền Đông Nam Bộ đặc biệt là trong những ngày kháng chiến chống thực dân Pháp. Huỳnh Văn Nghệ không chỉ là một người chỉ huy quân sự tài năng, giỏi giang, kiên cường mà còn là một nhà thơ chiến sĩ với những sáng tác để đánh thức đồng bào nhớ về mối hận mất nước, sáng tác mang sự đồng cảm với những nỗi đau của nhân dân. Ngoài ra những sáng tác của ông còn là những câu chuyện kể về chiến trường, đồng đội hay đơn giản là những câu thơ thể hiện nỗi lòng của một chiến sĩ mong nhớ quê nhà. Với mong muốn tìm hiểu rõ hơn về cuộc đời của vị danh nhân này đồng thời hiểu được những đóng góp to lớn của ông trong sự nghiệp kháng chiến bảo vệ Tổ quốc tôi đã chọn đề tài “Lịch sử danh nhân Huỳnh Văn Nghệ (1914-1977)”. 2. Mục đích nghiên cứu Thông qua việc tìm hiểu về lịch sử danh nhân Huỳnh Văn Nghệ, bài nghiên cứu này muốn góp phần hiểu rõ hơn về cuộc đời của danh nhân Huỳnh Văn Nghệ về các mối quan hệ nhân thân và quá trình tham gia cách mạng. Cùng với những đóng góp mà Huỳnh Văn Nghệ để lại trong sự nghiệp kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mĩ trong các hoạt động xã hội, chính trị. Bên cạnh tìm hiểu về quá trình tham gia vào cách mạng còn có những đóng góp của ông về mặt văn học với các thành tựu tiêu biểu và những giá trị văn hóa được phát huy cho đến ngày nay từ đó đưa ra những đánh giá chung. 3. Lịch sử nghiên cứu vấn đề Đã có những công trình nghiên cứu viết về danh nhân Huỳnh Văn Nghệ trong đó có 2 tác phẩm đề cập nhiều đến danh nhân Huỳnh Văn Nghệ cũng như những tác phẩm của ông: Tác giả Bùi Quang Huy (2010), Huỳnh Văn Nghệ như một giấc mơ, Nxb Đồng Nai, Đồng Nai. Trong tác phẩm này tác giả đã tổng hợp các thông tin về Huỳnh Văn Nghệ thông qua các câu chuyện kể từ lúc nhỏ đến hết cuộc đời và ii
những giá trị mà Huỳnh Văn Nghệ đã để lại. Tác giả Bùi Quang Huy không chỉ viết các câu chuyện về Huỳnh Văn Nghệ mà còn tổng hợp các bài viết từ những tác giả khác. Đó là những câu chuyện về những người đã từng làm việc với Huỳnh Văn Nghệ. Phần mở đầu tác giả Bùi Quang Huy bảng niên biểu tóm tắt quá trình công tác của Huỳnh Văn Nghệ, có ghi báo cáo thành tích kháng chiến của Huỳnh Văn Nghệ tự viết vào ngày 23-9-1956. Hai phần đầu của tác phẩm những bài viết của tác giả Bùi Quang Huy viết về Huỳnh Văn Nghệ từ lúc nhỏ đến khi ông tham gia kháng chiến tại chiến khu Đ. Ở phần tiếp theo chủ yếu tổng hợp các bài viết của các tác giả khác như: Trần Văn Giàu (Giáo sư, Nguyên Chủ tịch Ủy ban Kháng chiến Hành chính Nam Bộ) với bài viết Những người bạn ở miền Đông, Hoàng Văn Bổn với bài viết Nhớ anh Huỳnh Văn Nghệ và bài Nhà thơ chiến sĩ, Nguyễn Văn Chương (Thiếu tướng, Tư lệnh Quân khu 7) với bài viết Người chỉ huy quân sự tài ba trên chiến trường miền Đông Nam Bộ…và còn nhiều bài viết từ những tác giả khác với sự kính trọng và biết ơn đến Huỳnh Văn Nghệ. Phần cuối là tổng hợp các bài thơ của Huỳnh Văn Nghệ trong sự nghiệp sáng tác của ông. Sở Văn hoá Thông tin – Thể thao Đồng Nai (1998), Thơ văn Huỳnh Văn Nghệ, Nxb Đồng Nai, Đồng Nai. Trong tác phẩm này đã tổng hợp các bài thơ của Huỳnh Văn Nghệ trong sự nghiệp kháng chiến và làm thơ của ông. Tác phẩm này viết từ lời văn của Huỳnh Văn Nghệ đó là những lời kể từ những chuyện đời thường của ông. Tác phẩm gồm bốn chương lần lượt kể về các khoảng thời gian Huỳnh Văn Nghệ đã trải qua. Cùng với đó là kể về những nhân vật có ảnh hưởng đến Huỳnh Văn Nghệ trong khoảng thời gian ông bắt đầu tìm đến và hoạt động cách mạng. Phần sau là những truyện thơ, truyện ngắn ông viết như: Trận mãng xà, Chùa Ông Mõ, Mất đồn Mỹ Lộc, Anh Chín Quỳ,… và phần cuối là tổng hợp một số bài thơ của ông viết qua các giai đoạn như: Mộng làm thơ, Chiến Khu Đ chống bão, Bà mẹ Việt Nam,…Qua tác phẩm này người đọc có thể hiểu được iii
những câu chuyện kể đời thường của Huỳnh Văn Nghệ cũng như hoàn cảnh ra đời những tác phẩm thơ của ông. Ngoài 2 tác phẩm trên cũng còn rất nhiều các công trình nghiên cứu khác như sách Lịch sử Chiến khu Đ, Lịch sử lực lượng vũ trang tỉnh Đồng Nai,…hay các bài viết Huỳnh Văn Nghệ, Nhà thơ – Chiến sĩ, Chiến khu Đ oanh hùng trong lịch sử kháng chiến chống ngoại xâm của quân và dân Bình Dương,…và các bài báo khác cũng có đề cập những thông tin liên quan đến danh nhân Huỳnh Văn Nghệ. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của đề tài Đối tượng nghiên cứu: Đối với đề tài này tập trung nghiên cứu chủ yếu về lịch sử của danh nhân Huỳnh Văn Nghệ (1914-1977) cùng những đóng góp và giá trị ông để lại cho đến ngày nay. Phạm vi nghiên cứu: Về không gian: Bài viết tập trung nghiên cứu ở những nơi danh nhân Huỳnh Văn Nghệ từng sống và công tác ở từng giai đoạn. Về thời gian: Trong những năm Huỳnh Văn Nghệ sinh sống và công tác (1914-1977). Bài nghiên cứu này cũng liên hệ đến khoảng thời gian về sau để nêu lên những đóng góp của ông cho đến nay. 5. Phương pháp nghiên cứu Bài nghiên cứu sử dụng phối hợp các phương pháp: Phương pháp lịch sử: sử dụng phương pháp này trong bài nghiên cứu giúp làm rõ quá trình sinh sống, công tác của danh nhân Huỳnh Văn Nghệ thông qua những tài liệu lịch sử viết về ông. Thông qua việc phân tích các nguồn tài liệu lý thuyết tìm được về nhân vật thì phương pháp này giúp phân tích các tài liệu này từ đó thừa kế, bổ sung và phát triển hơn. iv
Phương pháp logic: bài nghiên cứu sử dụng phương pháp này nhằm nghiên cứu tổng quát các sự kiện lịch sử để tìm hiểu rõ hơn các quá trình hoạt động cách mạng của Huỳnh Văn Nghệ một cách hệ thống nhất. Phương pháp phân tích và tổng hợp lý thuyết: phương pháp giúp phân tích tài liệu thành từng bộ phận giúp tìm hiểu sâu sắc hơn về nhân vật và từ những thông tin đã được phân tích thành một hệ thống lý thuyết mới đầy đủ và bám sát hơn. 6. Ý nghĩa thực tiễn và khoa học Ý nghĩa khoa học: Bài nghiên cứu cung cấp thông tin về Lịch sử danh nhân Huỳnh Văn Nghệ (1914-1977) cũng như những đóng góp của ông trong sự nghiệp kháng chiến và thơ văn. Ý nghĩa thực tiễn: Bài nghiên cứu góp phần làm nguồn tài liệu cho các hoạt động nghiên cứu về các nhân vật, sự kiện lịch sử cụ thể là danh nhân Huỳnh Văn Nghệ. 7. Bố cục đề tài CHƯƠNG 1: VÀI NÉT VỀ DANH NHÂN HUỲNH VĂN NGHỆ TỪ NHỎ ĐẾN TRƯỚC KHI THAM GIA CÁCH MẠNG CHƯƠNG 2: HUỲNH VĂN NGHỆ ĐỐI VỚI SỰ NGHIỆP KHÁNG CHIẾN BẢO VỆ TỔ QUỐC CHƯƠNG 3: NHỮNG ĐÓNG GÓP CỦA HUỲNH VĂN NGHỆ TRONG SỰ NGHIỆP GIẢI PHÓNG DÂN TỘC v
PHẦN NỘI DUNG: CHƯƠNG 1: VÀI NÉT VỀ DANH NHÂN HUỲNH VĂN NGHỆ TỪ NHỎ ĐẾN TRƯỚC KHI THAM GIA CÁCH MẠNG 1.1. VÀI NÉT VỀ HUỲNH VĂN NGHỆ LÚC NHỎ VÀ GIA ĐÌNH 1.1.1. Huỳnh Văn Nghệ lúc nhỏ Huỳnh Văn Nghệ (Tám Nghệ) sinh ngày 2-2-1914, nhằm ngày mùng tám tháng Giêng năm Giáp Dần. Ông sinh ra tại làng Tân Tịch, tổng Chánh Mĩ hạ, tỉnh Biên Hoà, nay là xã Thường Tân, huyện Tân Uyên, tỉnh Bình Dương. Vùng đất Tân Uyên nơi Tám Nghệ sinh ra nằm ở hữu ngạn sông Đồng Nai, ngày xưa nơi đây vốn thuộc tỉnh Biên Hoà nhưng sau này trở thành một huyện nằm ở phía Nam của tỉnh Bình Dương. Vùng đất này vốn có một vị trí và địa hình khá đặc biệt địa hình khá hiểm trở và nhiều rừng rậm, nơi này vốn là một vùng quê nghèo khó nhưng lại sản sinh ra nhiều người con tài hoa. Bên cạnh Huỳnh Văn Nghệ còn có Huỳnh Văn Luỹ, Tô Văn Của, Hoàng Văn Bổn... Huỳnh Văn Nghệ sinh ra vào những năm Biên Hoà đang rộ lên những tiếng súng của quân thù đàn áp những tổ chức võ trang chống Pháp, gia đình tuy nghèo nhưng lại giàu lòng yêu nước. Cậu bé Huỳnh Văn Nghệ từ khi sinh ra đã khá cực khổ do sinh ngược và khiến mẹ phải bị ốm suốt mấy tháng liền. Lớn lên, Huỳnh Văn Nghệ lại là một đứa trẻ nghịch ngợm thường cầm đầu những đứa trẻ trong làng phá làng, phá xóm. Nghệ được cha mẹ cho đi học tại một trường sơ học trong vùng là trường Mĩ Lộc (École Elémentaire) mong muốn sau này cuộc sống đỡ vất vả hơn cha mẹ. Gia cảnh nghèo khó, đi học thường bị đối xử bất công bởi những đòn roi không đáng nên Huỳnh Văn Nghệ trốn học nhiều hơn là đến trường. Sau khi học xong năm cuối ở trường Mĩ Lộc, Huỳnh Văn Nghệ về Tân Uyên để học trường tiểu học (École primaire de plein exercices) cũng là trường tiểu học duy nhất ở Chán Mĩ. Với tư chất thông minh vốn có Nghệ đã không còn là cậu bé ham vi
chơi, trốn học ngày nào mà giờ đã chăm chỉ học tập và sau hai năm thi lấy bằng tiểu học đồng thời nhận được học bổng tại trường Pétrus Ký. 1.1.2. Vài nét về gia đình Cha của Huỳnh Văn Nghệ là ông Huỳnh Văn Tờn (1878-1925) một thầy dạy võ và đi làm thuê. So với những người dân trong làng lúc này thì ông Tờn là một người có học bởi ông nói được chữ Nho và ông cũng là một người thầy dạy võ nghĩa khí vì vậy nên ông được nhiều người trong làng kính trọng. Ngoài biết chữ Nho và thạo võ nghệ mà ông Tờn còn thạo nghề sông nước, thường xuyên đi cưa gỗ mướn và lam lũ chèo đò để nuôi các con. Mặc dù gia đình khó khăn, nhiều lần được mời ông lãnh chức Hương tuần nhưng đều bị ông từ chối, nhất quyết không làm lính cho Tây. Tuy bị cấm dạy võ nhưng ông Tờn vẫn dạy võ lén cho những thanh niên trong vùng. Cha của Tám Nghệ là một con người khí phách, nhưng do một lần đi lên rừng bị rắn độc cắn nên ông đã không qua khỏi, ông ra đi khi chỉ mới 48 tuổi và Huỳnh Văn Nghệ chỉ mới là một cậu thiếu niên và rồi bao nhiêu gánh nặng đè lên vai người vợ của mình. Mẹ của Huỳnh Văn Nghệ là bà Đoàn Thị Hiển (1880-1970), người dân ở miền Đông thường gọi bà với cái tên thân thuộc hơn là “Má hai”. Bà làm nghề gánh hàng bán cau khô, vải, nước mắm...Khác với chồng của mình, bà thì không biết chữ nhưng nhưng đạo nghĩa ông bà luôn thấm vào con người bà. Vốn là một người phụ nữ hiền lành, chân chất, tảo tần buôn bán, bà cũng biết nhiều chuyện về nghĩa quân Tân Uyên chống giặc, về chùa Ông Mõ, chuyện về đồn Mĩ Lộc... nên đêm về bà hay kể cho chị em Huỳnh Văn Nghệ nghe. Mỗi ngày rằm bà thường đi chùa thắp hương khấn thần linh, ông bà và vong hồn của các nghĩa quân đã hi sinh. Gia đình của Huỳnh Văn Nghệ vốn thuộc loại cùng đinh của làng Tân Tịch. Trước khi sinh ra Nghệ gia đình từng ống du cư trên sông Bao Ngược. Đời các ông cố phải chuyển về vùng rừng Tân Tịch sống và đến đời cha của Huỳnh Văn Nghệ cũng vậy. Gia đình ban đầu sống ở ghe nhưng đến năm 1903 do một trận vii
bão ở vòm sông Bao Ngược nên đã cuốn hết gia sản và hai người con đầu. Huỳnh Văn Nghệ là con thứ bảy trong gia đình nên được gọi là Tám Nghệ. Hai người con đầu mất do lũ, người thứ ba và thứ sáu mất sớm, Tám Nghệ có một người anh thứ tư là Năm Thọ, người chị thứ năm là Sáu Yến và hai người em út là Chín Lưỡng và Mười Mẫn. 1.2. QUÁ TRÌNH HỌC TẬP VÀ TÌM ĐẾN VỚI CÁCH MẠNG 1.2.1. Quá trình học tập Huỳnh Văn Nghệ (Tám Nghệ) từ nhỏ đã ảnh hưởng tinh thần những tinh thần yêu nước từ gia đình, thừa hưởng một nền giáo dục rất tốt. Qua các lời kể của mẹ, lịch sử quê hương đã từ lâu thấm dần vào tâm trí của Huỳnh Văn Nghệ. Năm 1924, sau khi tốt nghiệp bậc tiểu học, Huỳnh Văn Nghệ giành được học bổng của trường Pétrus Ký Sài Gòn. Nén những nỗi đau thương trong gia đình, nước mắt cùng những câu chuyện mẹ kể về lịch sử giúp Tám Nghệ lớn lên một cách bất ngờ. Tám Nghệ rời quê hương lên Sài Gòn, nơi đó có ánh đèn sa hoa lộng lẫy mà hằng đêm người dân Tân Uyên vẫn hay nhìn sang để thực hiện mong muốn của ba mẹ cố gắng học tập. Cũng như bao chàng trai Tân Uyên, Huỳnh Văn Nghệ lớn lên giữa một vùng thiên nhiên phóng khoáng, gắn liền với những điều mộc mạc, những con người giản dị và xa lạ với ánh đèn của thị thành. Nhưng rồi một ngày cũng phải rời xa quê hương để đến với ánh sáng thị thành. Trong khoảng thời gian Huỳnh Văn Nghệ học tại Pétrus Ký do nhà nghèo nên ông cũng không thường xuyên đi chơi mà chỉ đến sở thú bởi nơi đây yên tĩnh và mát mẻ nhất giữa đất Sài Gòn. Huỳnh Văn Nghệ từng sống ở vùng rừng núi, thiên nhiên nơi những con thú cũng có được sự tự do còn đối với Huỳnh Văn Nghệ sở thú này là một nơi có phần giả tạo, nhỏ hẹp nhưng bù lại sự yên tĩnh của nơi đây giúp Huỳnh Văn Nghệ thoát được sự ngột ngạt của thành phố “Anh thích những cành cây dù bị xén cành, tỉa ngọn vẫn vươn lên giữa cao đón nắng, đón gió. Anh thương những con thú dù bị nhốt trong viii
cũi sắt nhưng vẫn gầm thét đòi về với chốn sơn lâm. Anh ghét mấy con chim mồi, dù không bị cột, bị nhốt nữa, vẫn không buồn cất cánh bay đi” [10, 134]. Đồng thời, ở đây cũng giống như một Sài Gòn thu nhỏ nơi mà Huỳnh Văn Nghệ có thể chứng kiến được những màn kịch trong xã hội, những mảnh đời bất hạnh giữa một thành phố xa hoa, lộng lẫy. Lúc này Huỳnh Văn Nghệ cũng bắt đầu với sự nghiệp làm thơ của mình. Ban đầu thơ của Huỳnh Văn Nghệ làm để thể hiện sự đồng cảm của mình đối với những mảnh đời bất hạnh kia “Huỳnh Văn Nghệ bắt đầu làm thơ để nói lên tiếng lòng cảm thông của mình trước những mảnh đời bất hạnh. Anh sớm hiểu rằng, nghệ thuật phỏng có ích gì nếu nó không là tiếng kêu đau đớn về thân phận con người hay tiếng ca uất hận, thúc giục con người đứng lên giành quyền tự do, quyền sống” [10,135]. Trong thời gian Huỳnh Văn Nghệ học tại trường Pétrus Ký cũng xảy ra một sự kiện đó là xuất hiện hình vẽ lá cờ búa liềm cùng dòng chữ “Đảng Cộng sản Đông Dương” khiến cho Huỳnh Văn Nghệ cùng những người bạn thân của mình bị quản thúc trong vòng một tháng nhưng nó cũng giúp Huỳnh Văn Nghệ biết được sắp tìm được “con đường” mà mình cần phải đi. 1.2.2. Quá trình giác ngộ cách mạng và hình thành con đường cứu nước Khi học tại trường trung học Pétrus Ký tại Sài Gòn, Huỳnh Văn Nghệ thường có thái độ bài Pháp thực dân Pháp và bắt đầu có những tiếp xúc đầu tiên với những ngưởi Cộng sản. Huỳnh Văn Nghệ đã bắt đầu có những tiếp xúc đầu tiên và xác định được chí hướng của mình. Với niềm tin sẽ tìm được Đảng và mong muốn trở thành một người Cộng sản. Năm cuối của bậc trung học Huỳnh Văn Nghệ bị viêm xương mũi, phải vào nhà thương Chợ Rẫy. Từ đây, Tám Nghệ bắt đầu tiếp xúc với người Cộng sản là chị Phụng lớn hơn vài tuổi. Phụng là một người Cộng sản vừa mới ra tù, do bị chứng bệnh giống Tám Nghệ nên được đưa đến nhà thương Chợ Rẫy. ix
Năm 1932, sau khi tốt nghiệp với bằng Thành chung, không có điều kiện để học tiếp Huỳnh Văn Nghệ làm công chức tại Sở Hoả xa Đông Dương (Sài Gòn). Ngay từ khi 18 tuổi, Huỳnh Văn Nghệ đã luôn tìm cách giúp đỡ, bênh vực người nghèo và bắt đầu tham gia các hoạt động chống Pháp. Cũng trong thời gian này Tám Nghệ được các cán bộ Cộng sản vận động tham gia phong trào Đông Dương Đại hội được tổ chức vào năm 1936. Huỳnh Văn Nghệ bắt đầu các hoạt động làm thơ, viết báo bằng hai ngôn ngữ Việt – Pháp và lấy bút danh Hoàng Hồ. Năm 1937, Huỳnh Văn Nghệ được bí mật kết nạp vào Đảng Cộng sản Đông Dương lần thứ nhất. Năm 1942, giữa lúc đang làm việc tại Sở Hoả xa Sài Gòn thì nghe tin nhà trọ của Huỳnh Văn Nghệ bị mật thám của Pháp khám xét và bắt đi chị chủ nhà để tra hỏi. Đồng thời Huỳnh Văn Nghệ bị mật thám Pháp phát hiện gói thuốc đạn trong vali, đó là gói thuốc đạn mà ông phải tiếp tế cho chi bộ tại Tân Tịch. Huỳnh Văn Nghệ phải tìm cách trốn sang nước ngoài “Nhờ anh Sang, bạn cũ từ hồi tham gia đình công của anh em công nhân xe lửa Sài Gòn năm ba mươi bảy, Huỳnh Văn Nghệ sang Xiêm (Thái Lan)” [10, 88]. Ở Bangkok, thủ đô của Thái Lan Huỳnh Văn Nghệ may mắn gặp được những người Việt giúp đỡ đó là hai anh Hoành và Thuận “Anh Thuận là tài xế xe khách đường Sài Gòn – Vũng Liêm. Anh Hoành là nhà báo của nhóm Leuple. Hai anh đều từng tham gia khởi nghĩa Nam Kì và chạy sang Thái từ đầu năm bốn mốt” [10, 89]. Tại Thái Lan, Huỳnh Văn Nghệ đã cùng hai anh thành lập một chi bộ lấy tên “Chi bộ Bangkok” vì ở hoàn cảnh lúc này rất khó khăn để có thể bắt liên lạc với Đảng. Hoạt động của Chi bộ Bangkok bắt đầu từ văn nghệ, các anh bắt đầu thành lập nhóm văn nghệ lấy tên Sống mạnh văn đoàn và tổ chức xuất bản tờ báo “Hồn cố hương” do Huỳnh Văn Nghệ làm chủ nhiệm và kiêm chủ bút của tờ báo mục đích kêu gọi đồng bào hướng về Tổ quốc, ủng hộ cách mạng. Hồn cố hương là tờ báo đầu tiên được viết tiếng Việt trên đất Thái và được sự ủng hộ từ các độc giả. Báo Hồn cố hương đối với x
phong trào chung vận động cho kiều bào thấy được tinh thần yêu nước của dân tộc Việt Nam đã có từ ngàn đời. Bài báo có khi còn nhắc nhở đến những chiến tích oanh liệt của dân tộc ta như trận chiến trong bài Đây là Bạch Đằng giang: “Bạch Đằng giang hùng dũng của nòi giống anh hùng, giống tiên rồng, giống Lạc Hồng, Nam Bắc Trung…” [10, 344] hay “Ta là dân nước Nam xưa đã từng tranh đấu, Bạch Đằng giang núi Lam hãy còn in dấu, hợp quân phò nguy an toàn gia sơn. Thanh niên lên đường ngay, mau dời chân hồn nước Nam tiếng kêu muôn năm. Ba xứ dân cùng kết nguyền, non nước xây nền đồng lòng hy sinh máu xương, xông pha ngoài nơi súng gươm, trời bình minh, cờ Việt Nam, trung và bắc nam từ xưa. Vốn chung giang sơn tiến lên đồng bào cùng hô quyết lòng, chúng ta thề nguyền giữ gìn nước tiên rồng. Chúng ta bắt tay nhau dân trung nam bắc chúng ta thề đoàn kết ra công dâng cao cờ, nguyền đồng tâm làm non sông hùng tráng trên Á Đông” [10, 344-345]. Ngọn lửa yêu nước mà Huỳnh Văn Nghệ nhen nhóm trên đất Thái đã nóng rực trong lòng ngực của những người Việt xa quê. Nhờ được sự ủng hộ mà tờ báo này đã được Huỳnh Văn Nghệ chăm chút hơn và bổ sung với nhiều thế loại hơn khi thì những bài viết có tính chất xã luận, khi thì những bài thơ trữ tình chất chứa nỗi nhớ quê nhà của Huỳnh Văn Nghệ. Dần dần về sau tờ báo từ hơi hướng văn nghệ lại trở thành một diễn đàn chính trị đăng những bài chỉ trích chính phủ Thái, vạch tội Đỗ Hùng – một tên Việt gian có nhiều nợ máu với phong trào cách mạng Việt Nam. Sống mạnh văn đoàn đã trở thành Ban trừng trị Đỗ Hùng do Huỳnh Văn Nghệ làm trưởng ban được nhân dân Việt kiều ủng hộ nhưng về sau kế hoạch trừng trị Đỗ Hùng bị bại lộ. Lúc này, phát xít Nhật đưa hai tên mật thám Dương Văn Giáo và Nguyễn Vĩnh Thạnh từ Sài Gòn sang Bangkok và mở trụ sở Việt Nam Phục quốc Đồng minh Hội. Huỳnh Văn Nghệ đã cùng với những người anh em tìm cách đối phó, báo Hồn cố hương lúc này không còn mang tính văn nghệ thuần tuý nữa mà chủ yếu tập trung bi xích Giáo, Thạnh. Báo Hồn cố hương cũng xi
bị cơ quan Thái bắt phải đóng cửa và giải tán Sống mạnh văn đoàn do chúng cậy quyền phát xít Nhật. Huỳnh Văn Nghệ cùng đồng đội không đầu hàng mà tìm cách giết Giáo và Thạnh. Trong một lần gặp Thạnh ở ngoài đường do không kiềm được cơn giận Huỳnh Văn Nghệ đã đánh Thạnh và không may Huỳnh Văn Nghệ bị lính Nhật phát hiện đánh một trận và bị bắt đưa về khám Saladen của Sở Hiến binh. Huỳnh Văn Nghệ chưa bao giờ là người chịu khuất phục trước hoàn cảnh, nhiều lần bị tra hỏi nhưng không mang lại kết quả gì, phía xít Nhật muốn mượn tay Pháp để giải quyết “con người nguy hiểm” Huỳnh Văn Nghệ. Báo Hồn cố hương ra đời giúp cho kiều bảo ta ở Campuchia, Lào có ảnh hưởng đến sự giác ngộ cách mạng cao hơn. Đặc biệt là kiều bào tại Bangkok (Thái Lan) có ảnh hưởng sâu sắc nhất. Báo Hồn cố hương đã nói lên được nỗi đau mất nước và lòng yêu quê hương, khơi dậy tình yêu nước và hưởng ứng tham gia cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp của Đảng. Tất cả những người Việt kiều ngụ ở Lào, Campuchia và Thái Lan, những người đã đọc qua báo Hồn cố hương đều rất tôn trọng vị tiền bối Huỳnh Văn Nghệ. Có thể thấy được tầm ảnh hưởng và sức kêu gọi của tờ báo này đối với số đông kiều bào “Qua báo, kiều bào ta ở các nơi nêu trên đã sẵn sàng đóng góp tiền vàng và chồng, con, họ hàng thân nhân của họ để về cố hương cùng với đồng bào trong nước kháng chiến, như bộ đội Si-vô- tha, bộ đội Trần Phú, bộ đội Cửu Long…” [10, 335]. Mỗi một bài báo Hồn cố hương ra đời đều ra sức kêu gọi: nêu cao tinh thần đoàn kết, nhắc nhở tội ác mà chính quyền thực dân đã gây ra, tin vào sự lãnh đạo sáng suốt của Đảng và Bác Hồ…Ngoài ra còn rất nhiều bài viết, bài thơ tất cả đều ra sức kêu gọi, khuyên nhủ đối với những người Việt gian quay về với đất nước, kêu gọi sức mạnh của thanh niên đồng lòng tham gia vào kháng chiến: “Thanh niên Việt Nam đâu Nên quay quân cho mau Lập sẵn sàng số đông dân quân xii
Gươm và dao cùng súng kia Chờ khi lũ xâm lăng vô loài Vào xâm lấn đất đai dân mình Cùng xông ra giết quân thù chung Mau Việt Nam tiến lên Ta phải thương giống nòi ta Không lẽ nào dung tha Những quân tham tàn nhuốc nhơ Tiến lên mau lên hỡi anh em Hận thù này không bao giờ quên Nghe tin đồn trong Nam Dòng máu của người Việt Nam Cùng với loài sói hung đang rơi Hận thay! Tức thay! Hận thù này không bao giờ quên” [10, 343-344]. Đầu năm 1944, Huỳnh Văn Nghệ rời khám Saladen trở về nước theo xe nhà binh Nhật và được đưa tới nhà của Lương Văn Tương một người bạn cũ của Huỳnh Văn Nghệ khi còn học ở trường Pétrus Ký. Lần gặp gỡ này thì Lương Văn Tương đã trở thành một người thân Nhật. Nhà của Lương Văn Tương đang ở vừa là một nhà ở, vừa là nơi làm việc của nhà thầu khoáng làm sân bay cho Nhật, cũng là trụ sở của nhóm thân Nhật do Tương đứng đầu “Những tay trụ cột của nhóm Lương Văn Tương sống bằng cách thu thập tin tức các công sở Pháp cho hiến binh Nhật. Tin tức càng nhiều, càng chính xác, “ông chủ” Lương Văn Tương càng có cơ hội giành được các công trình xây dựng béo bở của Nhật” [10, 98]. Sau khi Lương Văn Tương gặp và có dịp tâm sự cùng Huỳnh Văn Nghệ thì Lương Văn Tương cũng thể hiện nỗ lo của mình khi Nhật dần thất thế trên chiến trường và sự trỗi dậy xiii
của Pháp ở Đông Dương. Lương Văn Tương nhờ Tám Nghệ dẫn dắt để có hướng đi khác. Tám Nghệ cũng đề nghị Lương Văn Tương giúp mình những giấy tờ tùy thân để có thể đi lại dễ dàng và giúp Tương thuận lợi hơn. Nhưng về sau, hiến binh Nhật đến nhà Lương Văn Tương buộc phải đuổi Huỳnh Văn Nghệ ra khỏi nhà trước mặt chúng. Khi kháng chiến chống Pháp bùng nổ, Huỳnh Văn Nghệ từ nơi đất khách quê người trở về và nhanh chóng bắt liên lạc với cách mạng và được đồng chí Trần Văn Giàu, Bí thư Xứ uỷ Nam Kỳ phân công lập căn cứ Đất Cuốc tại Tân Uyên, Biên Hoà. Trong thời gian này Huỳnh Văn Nghệ cũng được kết nạp vào Đảng lần thứ hai, lập Đoàn Cụ binh sĩ và tham gia Tổng khởi nghĩa Tháng Tám năm 1945, trực tiếp tham gia chỉ huy giành chính quyền ở Biên Hoà. xiv