Bảo vệ nhà đầu tư, 3 công cụ bị bỏ quên
Một nhà đầu tư bị mất tiền lẫn chứng khoán tại TAS chia sẻ, sau gần 10 năm
tham gia thị trường chứng khoán, chưa bao giờ ông cảm thấy tài sản của nhà
đầu tư tại công ty chứng khoán lại đối mặt với rủi ro lớn như hiện tại. Với
cung cách hoạt động thiếu chuyên nghiệp của một số công ty chứng khoán,
cộng với sự khó khăn kéo dài của thị trường, thì không ai dám khẳng định sẽ
không có thêm những nạn nhân “bỗng dưng” bị mất tài sản do công ty
chứng khoán mất thanh khoản.
Điều rất bất thường là nhiều nhà đầu tư chân chính bị mất tiền, mất chứng
khoán, nhưng đang gần như bất lực trong việc đòi lại tài sản bị các công ty
chứng khoán này “hô biến”.
Thực ra, lâu nay vẫn có trường hợp nhà đầu tư bị mất tiền, chứng khoán.
Nhưng trong số đó, phần nhiều liên quan đến việc nhà đầu tư và công ty
chứng khoán bắt tay “vượt rào” quy định để thực hiện các giao dịch mà pháp
luật chưa cho phép. Trong trường hợp này, khi bị thiệt hại về tài sản, nhà
đầu tư đành cắn răng chịu, bởi họ đã chủ động cùng công ty chứng khoán
thực hiện các giao dịch không được pháp luật bảo vệ. Tình trạng này được
coi là không có gì bất thường. Thế nhưng, điều rất bất thường là những nhà
đầu tư chân chính mở tài khoản, giao dịch tuân thủ nghiêm túc các quy định
của pháp luật tại TAS, tại Golden Bridge Việt Nam, bị mất tiền, mất chứng
khoán, nhưng đang gần như bất lực trong việc đòi lại tài sản bị các công ty
chứng khoán này “hô biến”.
Tình trạng nhức nhối trên có dấu hiệu diễn biến phức tạp thêm, một phần do
thị trường chứng khoán khó khăn kéo dài, khiến nhiều công ty chứng khoán
đối mặt với nguy cơ mất thanh khoản, nên tìm cách lạm dụng tài sản của nhà
đầu tư.
Một nguyên nhân khác là do các công cụ pháp lý bảo vệ nhà đầu tư hoặc bị
thiếu, hoặc chỉ tồn tại… trên giấy. Bằng chứng là ngay trong Luật chứng
khoán đầu tiên của Việt Nam có hiệu lực từ 1/1/2007 đã đưa ra ít nhất 3
công cụ bảo vệ nhà đầu tư là: buộc công ty chứng khoán phải quản lý tách
biệt chứng khoán của từng nhà đầu tư, tách biệt tiền và chứng khoán của nhà
đầu tư với tiền và chứng khoán của công ty chứng khoán; công ty chứng
khoán phải mua bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp cho nghiệp vụ kinh
doanh chứng khoán tại công ty; hoặc trích lập quỹ bảo vệ nhà đầu tư để bồi
thường thiệt hại cho nhà đầu tư do sự cố kỹ thuật và sơ suất của nhân viên
trong công ty. Thế nhưng, 5 năm trôi qua kể từ ngày những quy định trên có
hiệu lực, 3 công cụ này chỉ tồn tại trên giấy, nên nhà đầu tư chưa có biện
pháp hữu hiệu để bảo vệ quyền lợi của mình.
Trong các giao dịch kinh tế, điều khó khăn chủ yếu khi giải quyết các tranh
chấp thường là do thiếu quy định pháp lý hoặc quy định không rõ ràng. Thế
nhưng, điều này được coi là ngoại lệ đối với lĩnh vực chứng khoán, bởi ngay
trong Luật chứng khoán đầu tiên, nhà làm luật đã đưa ra những quy định khá
cụ thể về các công cụ để bảo vệ nhà đầu tư trong mối quan hệ giao dịch với
công ty chứng khoán.
Rõ ràng, nhà làm luật đã tiên lượng được các tranh chấp có thể phát sinh
trong quan hệ giao dịch giữa nhà đầu tư với công ty chứng khoán, trên cơ sở
đó đưa ra các công cụ bảo vệ nhà đầu tư. Luật sửa đổi, bổ sung một số điều
của Luật chứng khoán, có hiệu lực từ 1/7/2011 vẫn giữ nguyên 3 công cụ
trên. Điều đó cho thấy sự cần thiết của các công cụ này trong việc bảo vệ
quyền lợi nhà đầu tư. Tuy nhiên, câu hỏi lớn nhất mà thị trường đã mất 5
năm chờ câu trả lời là vì sao các công cụ này chỉ tồn tại trên… giấy, mà
không thể phát huy tác dụng trong việc bảo vệ nhà đầu tư?