380
Bài 101
BỆNH CÒI XƯƠNG VÀ CHĂM SÓC
MỤC TIÊU
1. Trình bày được các nguyên nhân gây bệnh còi xương.
2. Trình bày được triệu chứng, điều trị, phòng bệnh, còi xương.
NỘI DUNG
1. Nguyên nhân.
Bệnh còi xương là do thiếu Vitamin D làm ảnh hưởng tới quá trình chuyển hoá
Canxi, photpho trong cơ thể gây cho hệ xương chậm phát triển và biến dạng.
Các nguyên nhân gây thiếu Vitamin D.
1.1. Do ăn uống.
- Do thiếu sữa mẹ, cai sữa sớm.
- Trẻ ăn nhiều bột dễ còi xương, vì trong bột có chất cản trở hấp thụ Canxi.
1.2. Thiếu ánh sáng mặt trời.
- Do tập quán kiêng không cho trẻ ra ngoài trời trong những tháng đầu sau đẻ.
- Nhà ở trật trội, ẩm thấp, thiếu ánh sáng mặt trời.
- Mùa đông trẻ mặc nhiều quần áo che kín.
- Thời tiết: Những sứ sở có nhiều xương mù.
1.3. Yếu tố thuận lợi.
- Độ tuổi: Hay gặp ở trẻ dưới 1 tuổi.
- Trẻ đẻ non, trẻ thiếu cân.
- Trẻ mắc các bệnh nhiễm khuẩn ở cơ quan hô hấp, tiêu hoá.
- Trẻ rối loạn tiêu hoá kéo dài hoặc tắc mật bẩm sinh.
2. Triệu chứng.
2.1. Biểu hiện ở hệ thần kinh.
- Đây là dấu hiệu sớm nhất của bệnh.
- Biểu hiện:
+ Trẻ ngủ không yên giấc, hay giật mình.
+ Ra mồ hôi trộm ở trán ở gáy ngay cả khi trời lạnh.
+ Rụng tóc ở sau gáy (dấu hiệu chiếu liếm).
2.2. Biểu hiện ở hệ xương
- Xương sọ.
+ Thóp rộng, bờ thóp mềm, chậm liền.
+ Trẻ dưới 3 tháng có thể có mềm xương sọ: ấn nhẹ tay vào giữa xương thì thấy
xương lõm xuống, khi bỏ tay ra trở lại bình thường.
+ Có bướu trán, bướu đỉnh.
+ Răng chậm mọc, mọc lộn xộn.
- Xương lồng ngực.
+ Có chuỗi hạt sườn: Sụn nối tiếp giữa xương sườn và xương ức phì đại to ra.
+ Ngực biến dạng: Ngực gà, hình chuông.
- Xương chi.
Phình to đầu chi, biến dạng, gãy xương.
+ Có vòng cổ tay, vòng cổ chân.
+ Xương bị cong hình chữ "O", "X".
381
- Xương cột sống: Gù hoặc vẹo.
- Xương chậu: Hẹp, nếu là trẻ gái sau này có thể gây đẻ khó.
- Răng: Chậm mọc răng, men răng xấu, sâu răng rất hay gặp ở răng sữa.
2.3. Biểu hiện khác.
- Phát triển vận động chậm.
- Cơ giảm trương lực.
- Dây chằng lỏng lẻo.
- Biểu hiện thiếu máu .
3. Cận lâm sàng.
X quang có hình ảnh loãng xương.
Công thức máu:
Hồng cầu thường giảm.
Photphataza kiềm máu: tăng
Photphos máu giảm.
Canxi máu thường là bình thường.
4. Chẩn đoán.
4.1. Chẩn đoán xác định.
Dựa vào triệu chứng lâm sàng.
4.2. Chẩn đoán phân biệt.
Mềm xương bẩm sinh.
Suy giáp trạm bẩm sinh.
Bệnh ngắn xương chi.
5. Tiến triển và biến chứng.
- Được điều trị triệu chứng hết dần, không để lại di chứng.
- Không điều trị: Bệnh có thể đỡ dần nhưng cơ thể trẻ chậm phát triển và để lại
di chứng ở xương.
6. Điều trị.
+ Vitamin D: 2000 - 4000đv/ngày x 4 - 6 tuần. Tổng liều không quá 600.000đv.
+ Với trẻ còi xương cấp tính:
- Vitamin D 10.000đv/ngày.
- Chiếu tia cực tím mỗi đợt 2 tuần.
- Xoa bóp trị liệu chỉnh hình.
- Cho các Vitamin A, B và C.
- Cho các loại muối Canxi.
7. Phòng bệnh.
- Với trẻ.
+ Đảm bảo cho trẻ được bú sữa mẹ.
+ Cho bú càng sớm càng tốt.
+ Từ tháng thứ 5 cho ăn bổ xung.
+ Cai sữa khi 2 tuổi hoặc lâu hơn.
+ Sau đẻ 2 tuần cs thể cho trẻ ra ngoài trời tắm nắng. (nếu trời ấm).
+ Khi trẻ được 1 tháng uống 1 viên dầu cá/ngày x 1 năm đầu hoặc 10.000 đv
Vitamin D/tuần/năm.
- Với mẹ:
+ Khi mẹ có thai và khi cho con bú mẹ cần ăn đầy đủ.
+ Hoạt động ngoài trời, tắm nắng.
+ Tránh kiêng khen quá mức.
382
+ 2 tháng cuối thời kỳ thai nghén: Cho 1-2 viên dầu cá/ngày hoặc 500-1000 đv
Vitamin D/ngày.
LƯỢNG GIÁ:
1.Nguyên nhân chính nào gây còi xương?
2.Biểu hiện sớm của còi xương là gì??
3. Liệt kê các chứng của còi xương?
4. Trình bày cách điều trị còi xương bằng vitamin D?