ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
NGUYỄN THỊ XUÂN
BIA ĐÁ THẾ KỶ XVII CỦA MỘT SỐ CHÙA Ở
NGOẠI THÀNH HÀ NỘI (KHẢO SÁT 10
HUYỆN PHÍA TÂY VÀ PHÍA NAM HÀ NỘI)
LUẬN VĂN THẠC SĨ LỊCH SỬ
HÀ NỘI – 2011
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
-----------------***-------------------
NGUYỄN THỊ XUÂN
BIA ĐÁ THẾ KỶ XVII CỦA MỘT SỐ CHÙA Ở
NGOẠI THÀNH HÀ NỘI (KHẢO SÁT 10
HUYỆN PHÍA TÂY VÀ PHÍA NAM HÀ NỘI)
CHUYÊN NGÀNH: LỊCH SỬ VIỆT NAM
MÃ SỐ : 60 22 54
LUẬN VĂN THẠC SĨ LỊCH SỬ
NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS. TS. PHAN PHƯƠNG THẢO
HÀ NỘI, 2011
MỤC LỤC
Trang
Lời cam đoan
Bảng chữ cái viết tắt 1
MỞ ĐẦU 2
1. Lý do chọn đề tài 2
2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề 4
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 8
4. Phương pháp nghiên cứu 9
5. Đóng góp của luận văn 9
6. Bố cục luận văn 10
Chương 1: Vài nét về bia đá thế kỷ XVII và 17 ngôi chùa tiêu biểu của
10 huyện ngoại thành Hà Nội
12
1.1. Vài nét về bia đá Việt Nam 12
1.1.1. Khái niệm về bia đá 12
1.1.2. Bia đá Việt Nam qua các thời kỳ 13
1.1.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến bia đá thế kỷ XVII 17
1.1.3.1. Yếu tố tự nhiên 17
1.1.3.2. Yếu tố chính trị - xã hội 18
1.1.3.3. Yếu tố kinh tế 20
1.1.3.4. Yếu tố tôn giáo, tín ngưỡng 21
1.2. Một số ngôi chùa Việt thế kỷ XVII ở 10 huyện phía Tây và phía Nam
Hà Nội
22
1.2.1. Tổng quan về 10 huyện phía Tây và phía Nam Hà Nội 22
1.2.1.1. Vị trí địa lý 22
1.2.1.2. Lịch sử hình thành và phát triển 22
1.2.2. Về một số ngôi chùa Việt thế kỷ XVII ở 10 huyện phía Tây và
phía Nam Hà Nội
26
1.2.3. Phân bố bia đá thế kỷ XVII trong các ngôi chùa Việt ở 10 huyện
phía Tây và phía Nam Hà Nội
30
1.2.3.1. Phân bố bia theo không gian
1.2.3.2. Phân bố theo thời gian
30
33
Tiểu kết chương 1 35
Chương 2:
Nghệ thuật tạo tác bia đá thế kỷ XVII (trường hợp 10 huyện
ngoại thành Hà Nội)
36
2.1. Quá trình tạo tác văn bia 36
2.1.1. Tác giả soạn văn bia 37
2.1.2. Người viết chữ 40
2.1.3. Thợ khắc bia đá 42
2.2. Vật liệu sử dụng làm bia 44
2.3. Đặc điểm bia đá thế kỷ XVII
2.3.1. Phân loại bia đá
45
45
2.3.2. Bố cục trang trí bia đá 49
2.3.3. Kỹ thuật chạm khắc 52
2.3.4. Đặc điểm chạm khắc 54
2.3.4.1. Hình tượng linh thú
2.3.4.2. Biểu tượng tự nhiên
55
59
2.3.4.3. Biểu tượng “Phật giáo” 61
Tiểu kết chương 2 63
Chương 3: Nội dung phản ánh của bia đá thế kỷ XVII (trường hợp 10
huyện ngoại thành Hà Nội)
66
3.1. Tên gọi và cách phân loại các ngôi chùa qua văn bia
3.1.1. Tên gọi các ngôi chùa
66
66
3.1.2. Cách phân loại các ngôi chùa qua văn bia 69
3.2. Vị trí và quy mô chùa qua văn bia:
3.2.1. Vị trí và cảnh quan các ngôi chùa
73
73
3.2.2. Quy mô các ngôi chùa 77
3.3. Quá trình xây dựng và trùng tu chùa qua văn bia thế kỷ XVII
3.3.1. Vật liệu xây dựng chùa
79
79
3.3.2. Lịch sử xây dựng và trùng tu chùa
3.3.2.1. Một số khái niệm liên quan
83
83
3.3.2.2. Lịch sử xây dựng và trùng tu chùa 83
3.4. Tạo tượng và đúc chuông 87
3.4.1. Tạo tượng 87
3.4.2. Đúc chuông 89
3.5. Hoạt động của chợ Tam bảo 91
3.6. Đối tượng tham gia đóng góp xây dựng chùa 92
3.6.1. Đóng góp của lực lượng quý tộc 93
3.6.2. Đóng góp của quan viên làng xã 96
3.6.3. Đóng góp của sư trụ trì 97
3.6.4. Đóng góp của những người trong làng xã 98
Tiểu kết chương 3 99
KẾT LUẬN 101
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 106
PHỤ LỤC
A. BẢNG THỐNG KÊ BIA ĐÁ 114
B. BẢN PHIÊN ÂM, DỊCH NGHĨA BIA ĐÁ 118
C. DANH MỤC BẢN ĐỒ, BẢN ẢNH
PHỤ LỤC BẢN ĐỒ
Bản đồ 1: Bản đồ hành chính thành phố Hà Nội 178
Bản đồ 2: Vị trí di tích thuộc 10 huyện ngoại thành Hà Nội 179
PHụ LụC BảN ảNH 180