BIẾM HỌA CỦA DZÍM LÀ TRÍ
TUỆ VÀ QUYẾT LIỆT
DZím là bút danh biếm họa của Hoàng Dzự, người
Hà Nội gốc, anh là cán bộ nghiên cứu khoa học
kinh tế của Bộ Nông nghiệp và phát triển nông
thôn, và trước đó, từ năm 1965 là bộ đội chiến đấu
ở chiến trường miền Nam, Việt Nam. Trong gần ba mươi năm hoạt
động sau chiến tranh, Hoàng Dzự không chỉ hoàn thành nhiệm vụ chính
có hiệu quả, anh còn có khá nhiều thành quả trong hoạt động báo chí,
thơ ca và hội họa...
...Đến nay Hoàng Dzự đã có gần 200 bức tranh mỹ thuật với những
chất liệu và đề tài khác nhau; tháng 8 năm 2002, anh đã có triển lãm mỹ
thuật với 26 bức tranh sơn dầu khổ lớn tại nhà triển lãm của Hội Mỹ
thuật Việt Nam (16 Ngô Quyền, Hà Nội). Hoàng Dzự cũng viết, vẽ gần
50 cuốn tranh truyện (trong khoảng 1980 đến 1992), chủ yếu là truyện
lịch sử dân tộc. Tháng 6 năm 1994, Đại tướng Võ Nguyên Giáp, chủ
tịch danh dự Hội Khoa học Lịch sử Việt Nam gửi thư khen ngợi anh đã
góp phần tích cực vào công cuộc giáo dục truyền thống lịch sử cho thế
hệ trẻ. Trong gần 200 bài báo được đăng trong mấy năm gần đây thì
ngoài những bài mang tính nghiên cứu khoa học, Hoàng Dzự đã tập
trung cho những vấn đề bức xúc và nguy cơ đang và sẽ gây hại cho sự
phát triển lành mạnh, bền vững của kinh tế, văn hóa, xã hội nước ta.
Anh không chỉ phát hiện sự việc, hiện tượng, xác định nguyên nhân,
cảnh báo và lên án những tổ chức và cá nhân vô cảm, vô trách nhiệm,
thiếu tâm, thiếu tài, thiếu tầm...mà quan trọng hơn là còn đưa ra những
góp ý, những giải pháp góp phần giải quyết những yếu kém, hư hỏng
và tội lỗi đó.
Riêng về loại hình biếm họa, Hoàng Dzự đã có gần 50 năm sáng tác.
Những biếm họa đầu tiên của Dzím được đăng trên các báo Văn Nghệ,
Thống Nhất, Tiền Phong... khi anh mới 15, 16 tuổi đang học phổ thông
ở trường Chu Văn An- Nguyễn Trãi (Trường Bưởi) Hà Nội. Thời gian
xa quá chính tác giả chỉ còn ấn tượng với hai bức tranh thời đó, một là
bức biếm họa vẽ Ngô Đình Diệm đi thăm thú các địa phương bằng
chiếc ô tô mang hình cái máy chém và Tổng thống họ Ngô tay cầm bộ
luật 10/59 ( Bộ luật đặt cộng sản ra ngoài vòng pháp luật) đã hỏi bọn
tay chân: “ Sao dân chúng không đón chào ta hè?”; một bức khác vẽ
ông thanh tra giao thông ngồi xe con vượt ngang qua con khe mà chiếc
cầu chính là chiếc xe ca chở khách đã tụt xuống trước đó, và ông thanh
tra ngạc nhiên hỏi: “ Cầu, đường êm ru thế này mà dân chúng vẫn cứ
kêu ca!”.
Ngay khi ở chiến trường đầy gian khổ, ác liệt, những lúc tạm nghỉ ở
căn cứ, Hoàng Dzự vẫn hăng say tranh thủ vẽ biếm họa đả kích Mỹ,
Ngụy và phê phán những thói hư, tật xấu của lính ta. Nhiều cuốn sổ,
tập giấy vẽ biếm họa của Dzím được truyền tay cho cán bộ, chiến sĩ đã
tạo thêm không khí vui nhộn và giảm bớt căng thẳng bức xúc trong đơn
vị. Có những ngày đón Tết cổ truyền ở trong rừng, Hoàng Dzự đã treo
các biếm họa (và cả tranh cổ động) được tô màu bằng thuốc ký ninh
màu vàng, thuốc sát trùng màu đỏ, màu xanh...lên các bụi le, tạo thành
cuộc triển lãm rất hấp dẫn. Đã có bác sĩ phụ trách trạm xá dã chiến ở kề
đường quốc lộ 19 ( An Khê- Pley ku) đề nghị Hoàng Dzự cung cấp cho
những tập biếm họa để góp phần cải thiện tinh thần cho anh em thương
binh, bệnh binh đang điều trị ở đó.
Giữa những năm tám mươi, biếm họa của Dzím đã “dám” mạnh dạn
phê phán tính hình thức, máy móc trong một số chủ trương chính sách
kinh tế xã hội và riêng đối với nông nghiệp, nông thôn ở nước ta; có
biếm họa đã vẽ một đám nông dân khiêng chiếc máy kéo to đùng đã hư
hỏng,“chạy” trên đồng ruộng, đằng sau họ kéo theo một người cầm
chiếc cày chìa vôi, và ông lãnh đạo đứng kề đó vẫn giơ cao tay, hô
khẩu hiệu: “ Địa phương ta quyết tâm thực hiện thành công cơ giới hóa
trong sản xuất nông nghiệp!”. Một bức khác vẽ cả nhà người nông dân
cùng với con trâu, con lợn đứng trên “quả núi thóc” do mảnh ruộng
năm phần trăm (5%) mang lại, kề bên là con chuột đứng khóc vì đói
khi hang của nó nằm ở phần ruộng Hợp tác xã.
Từ thời “Mở cửa” tới nay, biếm họa của Dzím được dịp “ tung hoành
chiến đấu” ở nhiều lĩnh vực và nhiều khía cạnh khác nhau kể cả ở trong
nước và quốc tế. Có lẽ tranh đả kích các thế lực cực đoan, ác bá trên thế
giới là “của hiếm” hiện nay trên báo chí bởi không ít người giờ đây chỉ
nghĩ tới “hợp tác, làm bạn” mà quên đi nhiệm vụ song hành là đấu
tranh nhằm bảo vệ lợi ích chính đáng (cả về vật chất lẫn tinh thần) của
dân tộc và của nhân loại tiến bộ. Tranh đả kích của Dzím phơi bày bộ
mặt giả dối, thâm độc của một số chính khách phương tây (tiêu biểu là
Mỹ) khi hô hào kiên quyết chống khủng bố nhưng lại dung dưỡng bọn
khủng bố gây tội ác ở nhiều quốc gia khác, cũng như vậy, tranh đả kích
của Dzím cũng làm rõ cái gọi là sứ mệnh đem dân chủ, tự do đến cho
những người dân Irăc và Trung Đông của Mỹ, mà thực chất chỉ là thực
hiện mưu đồ khống chế nguồn dầu mỏ lớn nhất trên thế giới và tạo bàn
đạp Địa-Chính trị khống chế cả ba lục địa Âu, á, Phi ...
Hoàng Dzự thường xuyên có nhiều tranh đả kích, giễu cợt, phê phán
những cơ chế quản lý lỗi thời đã hạn chế quyền dân chủ và sự sáng tạo
của nhân dân, anh cũng lên án sự ngạo mạn, độc đoán, chuyên quyền
của không ít quan chức giữ vị trí quan trọng ở các cấp, các ngành.
Tranh anh cho thấy một thủ trưởng có trí tuệ tỏa sáng “đèn dầu” lại
quát nạt những cán bộ dưới quyền có trí tuệ tỏa sáng là “đèn
điện”100W, 200W phải tuyệt đối tin tưởng vào sự sáng suốt của mình;
một tranh khác cho thấy một lãnh đạo đã biến thành “cóc cụ” ngồi trên
tấm phản là bộ Luật quốc gia, hỏi “đứa cháu” là ông Giời : “ Sao họ
dám bảo cậu, cháu ta phải thực hiện phê bình và tự phê bình?”. Một
tranh khác vẽ ông quan ở tỉnh, người to béo, nứt lòi tiền bạc, dạy lớp
trẻ phải ăn sạch, uống sạch, ở sạch... nhưng đã ăn sạch sành sanh của
cải tài nguyên không để dành cho lớp con cháu... Có ông quan giữ
mình trong sạch bằng cách chui trong tủ kính để “ Không thấy, không
nghe, không biết” mọi chuyện bức xúc của dân. Tranh Hoàng Dzự cũng
lý giải vì sao nạn tham nhũng hiếm khi bị phát hiện và bị trừng trị khi
vẽ hai quan tham đều cầm túi tiền to tham ô và cầm hai quả chùy, vũ
khí phê bình tố cáo nhưng cả hai đều thỏa thuận ngầm: “Mi không
động tới ta thì ta cũng không động tới mi!”. Bàn về sự hiếu danh, hám
chức quyền, tranh Dzím cho một “ Ba bị” mang ra đường rao bán các
luận văn cao học, và ở một địa phương nọ, người ta ra Trung ương mời
một vị giáo sư tiến sĩ nổi tiếng về đứng làm tượng để khoe tinh thần
“chiêu hiền đãi sĩ” của ban lãnh đạo. Phê phán không ít cơ quan khoa
học tồn tại hình thức, ít có tác dụng đối với xã hội, Hoàng Dzự vẽ một
bà đồng nát ve chai, xòe váy ra, hứng toàn bộ các luận văn đề tài khoa
học “xuất sắc” của một viện nghiên cứu và hồ hởi nói: “ Cuối cùng, bao
nhiêu của quý của các bác đều vào chỗ em...”. Còn rất nhiều vấn đề
như lập dự án quy họach chỉ nhằm kiếm ăn phần trăm, bày đặt ra
chương trình hoạt động này nọ chỉ là cách moi tiền của Nhà nước để
tiêu sài, và tình trạng làm hàng giả cũng được Dzím đề cập tới. Một
biếm họa về sản xuất hàng giả “mang tính hội nhập” gây cười “xuyên
lục địa, xuyên thời gian” khi Dzím cho Napôlêông (1769- 1821) hoàng
đế nước Pháp sang Việt Nam, vào quán bên hồ Hoàn Kiếm uống phải
chai rượu giả mang nhãn Napôlêông.
Hoàng Dzự có thuận lợi là chuyên gia khoa học thường xuyên được đi
lại, gặp gỡ, trao đổi và thu nhận nhiều loại thông tin kinh tế, văn hóa,
xã hội, chính trị ở nhiều cấp, nhiều ngành và trên nhiều địa bàn, tuy
nhiên cần phải thấy rằng nếu không có tri thức sâu rộng và tư duy nhạy
bén thì không thể nhìn thấu bản chất của các sự việc và cũng không thể
nảy sinh các ý đồ cho tranh biếm họa và sau đó là cách thức thể hiện
giàu kịch tính.
Cũng cần phải thấy thêm những tố chất cần có ở người họa sĩ biếm họa
là ngoài trí tuệ thì rất cần một bản lĩnh chính trị, ý thức trách nhiệm
công dân cao phục vụ sự nghiệp phát triển tiến bộ của dân tộc, một sự
dũng cảm đấu tranh cho công lý và đạo lý, có thể những điều này,
Hoàng Dzự đã kế tục truyền thống của người chiến sĩ đã trải qua những
năm tháng sống và chiến đấu đầy gian nan ác liệt ở chiến trường, và
cũng xin nói rõ hơn, chính Hoàng Dzự đã từng là “ Dũng sĩ diệt Mỹ”
trên đường 19 ở Tây Nguyên trong thời kháng chiến chống Mỹ.
Minh Chiến
