1
CÁC D NG BÀI T P SINH H C M I B SUNG THI TSĐH 2011Ạ Ậ Ọ Ớ Ổ
D NG 5: Xác đ nh t n s xu t hi n các t h p gen khác nhau v ngu n g c NSTẠ ị ầ ố ấ ệ ổ ợ ề ồ ố
a. T ng quátổ:
Đ gi i các bài toán v ngu n g c NST đ i v i loài sinh s n h u tính, GV c n ph i gi i thích cho HSể ả ề ồ ố ố ớ ả ữ ầ ả ả
hi u đ c b n ch t c a c p NST t ng đ ng: m t có ngu n g c t b , m t có ngu n g c t m .ể ượ ả ấ ủ ặ ươ ồ ộ ồ ố ừ ố ộ ồ ố ừ ẹ
Trong gi m phân t o giao t thì:ả ạ ử
- M i NST trong c p t ng đ ng phân li v m t giao t nên t o 2 lo i giao t có ngu n g c khác nhau ỗ ặ ươ ồ ề ộ ử ạ ạ ử ồ ố ( bố
ho c m ).ặ ẹ
- Các c p NST có s PLĐL, t h p t do . N u g i n là s c p NST c a t bào thì: ặ ự ổ ợ ự ế ọ ố ặ ủ ế
* S giao t khác nhau v ngu n g c NST đ c t o nên = ố ử ề ồ ố ượ ạ 2n .
→ S t h p các lo i giao t qua th tinh = ố ổ ợ ạ ử ụ 2n . 2n = 4n
Vì m i giao t ch mang n NST t n c p t ng đ ng, có th nh n m i bên t b ho c m ít nh t là 0 NSTỗ ử ỉ ừ ặ ươ ồ ể ậ ỗ ừ ố ặ ẹ ấ
và nhi u nh t là n NST nên:ề ấ
* S giao t mang ố ử a NST c a ủbố (ho c m ) = ặ ẹ Cna
→ Xác su t đ m t giao t mang ấ ể ộ ử a NST t ừbố (ho c m ) = ặ ẹ Cna / 2n .
- S t h p gen có ố ổ ợ a NST t ông (bà) ừn iộ (giao t mang a NST c a b )ử ủ ố và b NST t ông (bà) ừngo iạ (giao tử
mang b NST c a m )ủ ẹ = Cna . Cnb
→ Xác su t c a m t t h p gen có mang ấ ủ ộ ổ ợ a NST t ông (bà) ừn i ộvà b NST t ông (bà) ừngo iạ =
Cna . Cnb / 4n
b. VD
B NST l ng b i c a ng i 2n = 46.ộ ưỡ ộ ủ ườ
- Có bao nhiêu tr ng h p giao t có mang 5 NST t b ?ườ ợ ử ừ ố
- Xác su t m t giao t mang 5 NST t m là bao nhiêu?ấ ộ ử ừ ẹ
- Kh năng m t ng i mang 1 NST c a ông n i và 21 NST t bà ngo i là bao nhiêu?ả ộ ườ ủ ộ ừ ạ
Gi iả
* S tr ng h p giao t có mang 5 NST t b : ố ườ ợ ử ừ ố
= Cna = C235
* Xác su t m t giao t mang 5 NST t m :ấ ộ ử ừ ẹ
= Cna / 2n = C235 / 223 .
* Kh năng m t ng i mang 1 NST c a ông n i và 21 NST t bà ngo i:ả ộ ườ ủ ộ ừ ạ
= Cna . Cnb / 4n = C231 . C2321 / 423 = 11.(23)2 / 423
D NG 6: T L GIAO TẠ Ỷ Ệ Ử
-S lo i giao t hình thành : 2ố ạ ử n + x x: S c p NST có trao đ i đo n .ố ặ ổ ạ
-T l m i lo i giao t : 1/2ỉ ệ ỗ ạ ử n .
-S lo i h p t = S lo i giao t ♀. S lo i giao t ♂.ố ạ ợ ử ố ạ ử ố ạ ử
2
BÀI : Đ T BI N S L NG NSTỘ Ễ Ố ƯỢ
D NG 1Ạ : TH L CH B IỂ Ệ Ộ :
a/ Các d ngạ :
-Th khuy t (không)ể ế : 2n – 2 ; Th khuy t kép ể ế : 2n – 2 - 2 .
-Th 1: 2n – 1 ; Th 1 kép : 2n – 1 – 1 .ể ể
-Th 3: 2n + 1 ; Th 3 kép : 2n + 1+ 1 .ể ể
-Th 4: 2n + 2 ; Th 4 kép : 2n + 2 + 2 .ể ể
(n: S c p NST) .ố ặ
D NG Đ T BI NẠ Ộ Ế S TR NG H P T NG NG V I CÁC C P NSTỐ ƯỜ Ợ ƯƠ Ứ Ớ Ặ
S d ng l ch b i đ n khácố ạ ệ ộ ơ
nhau
Cn1 = n
S d ng l ch b i kép khácố ạ ệ ộ
nhau
Cn2 = n(n – 1)/2
Có a th l ch b i khác nhauể ệ ộ Ana = n!/(n –a)!
+ VD
B NST l ng b i c a loài = 24. Xác đ nh:ộ ưỡ ộ ủ ị
- Có bao nhiêu tr ng h p th 3 có th x y ra?ườ ợ ể ể ả
- Có bao nhiêu tr ng h p th 1 kép có th x y ra?ườ ợ ể ể ả
- Có bao nhiêu tr ng h p đ ng th i x y ra c 3 đ t bi n; th 0, th 1 và th 3?ườ ợ ồ ờ ả ả ộ ế ể ể ể
Gi iả
* S tr ng h p th 3 có th x y ra:ố ườ ợ ể ể ả
2n = 24→ n = 12
Tr ng h p này đ n gi n, l ch b i có th x y ra m i c p NST nên HS d dàng xác đ nh s tr ng h p =ườ ợ ơ ả ệ ộ ể ả ở ỗ ặ ễ ị ố ườ ợ
n = 12. Tuy nhiên GV nên l u công th c t ng quát đ giúp các em gi i quy t đ c nh ng bài t p ph c t pư ứ ổ ể ả ế ượ ữ ậ ứ ạ
h n .ơ
Th c ch t: s tr ng h p th 3 = Cự ấ ố ườ ợ ể n1 = n = 12
* S tr ng h p th 1 kép có th x y ra:ố ườ ợ ể ể ả
HS ph i hi u đ c th ả ể ượ ể 1 kép t c đ ng th i trong t bào có 2 ứ ồ ờ ế th 1.ể
Th c ch t: s tr ng h p th 1 kép = Cự ấ ố ườ ợ ể n2 = n(n – 1)/2 = 12.11/2 = 66
* S tr ng h p đ ng th i x y ra c 3 đ t bi n: th 0, th 1 và th 3:ố ườ ợ ồ ờ ả ả ộ ế ể ể ể
phân tích đ th y r ng:ể ấ ằ
- V i th l ch b i th nh t s có ớ ể ệ ộ ứ ấ ẽ n tr ng h p t ng ng v i ườ ợ ươ ứ ớ n c p NST.ặ
- V i th l ch b i th hai s có ớ ể ệ ộ ứ ẽ n – 1 tr ng h p t ng ng v i ườ ợ ươ ứ ớ n – 1 c p NST còn l i.ặ ạ
- V i th l ch b i th ba s có ớ ể ệ ộ ứ ẽ n – 2 tr ng h p t ng ng v i ườ ợ ươ ứ ớ n – 2 c p NST còn l i. ặ ạ
K t qu = ế ả n(n – 1)(n – 2) = 12.11.10 =1320.
Tuy nhiên c n l u ý công th c t ng quát cho HS.ầ ư ứ ổ
-Th c ch t: s tr ng h p đ ng th i x y ra 3 th l ch b i = Aự ấ ố ườ ợ ồ ờ ả ể ệ ộ na = n!/(n –a)! = 12!/(12 – 3)!
= 12!/9! = 12.11.10 = 1320
3
D NG 3: ẠTÍNH S KI U T H P – KI U GEN – KI U HÌNH Ố Ể Ổ Ợ Ể Ể
VÀ CÁC T L PHÂN LI Đ I CONỈ Ệ Ở Ờ
1)Ki u t h p:ể ổ ợ
•Chú ý: Khi bi t s ki u t h p ế ố ể ổ ợ bi t s lo i giao t đ c, giao t cái ế ố ạ ử ự ử bi t s c p gen d h pế ố ặ ị ợ
trong ki u gen c a cha ho c m .ể ủ ặ ẹ
2)S lo i và t l phân li v KG, KH:ố ạ ỉ ệ ề
T l KG chung c a nhi u c p gen b ng các t l KG riêng r c a m i c p tính tr ng nhân v i nhau.ỉ ệ ủ ề ặ ằ ỉ ệ ẽ ủ ỗ ặ ạ ớ
S KH tính tr ng chung b ng s KH riêng c a m i c p tính tr ng nhân v i nhau.ố ạ ằ ố ủ ỗ ặ ạ ớ
Ví d : A h t vàng, B h t tr n, D thân cao. P: AabbDd x AaBbdd.ụ ạ ạ ơ
C pặKG S l ngố ượ KH S l ngố ượ
Aa x Aa 1AA:2Aa:1aa 3 3 vàng : 1 xanh 2
bb x Bb 1Bb:1bb 2 1 tr n : 1 nhănơ2
Dd x dd 1Dd:1dd 2 1 cao : 1 th pấ2
S KG chung = ( 1AA:2Aa:1aa)(1Bb:1bb)(1Dd:1dd) = 3.2.2 = 12.ố
S KH chung = (3 vàng : 1 xanh)(1 tr n : 1 nhăn)(1 cao : 1 th p) = 2.2.2 = 8.ố ơ ấ
VD Xét 5 locut gen phân ly đ c l p trên NST th ng, m i locut có hai alen. ộ ậ ườ ỗ
Tính s ki u gen khác nhau trong qu n th thu c các tr ng h p sau đây:ố ể ầ ể ộ ườ ợ
a) S ki u gen đ ng h p 1 c p genố ể ồ ợ ặ
b) S ki u gen đ ng h p 2 c p genố ể ồ ợ ặ
c) S ki u gen đ ng h p 3 c p genố ể ồ ợ ặ
d) S ki u gen đ ng h p 4 c p genố ể ồ ợ ặ
e) S ki u gen đ ng h p 5 c p genố ể ồ ợ ặ
f) T ng s ki u gen khác nhauổ ố ể
Cách gi i:ả
a) S ki u gen đ ng h p 1 c p gen ố ể ồ ợ ặ = 21 .C51 = 2 x 5 = 10
b) S ki u gen đ ng h p 2 c p gen ố ể ồ ợ ặ = 22 .C52 = 40
c) S ki u gen đ ng h p 3 c p gen ố ể ồ ợ ặ = 23 .C53 = 80
d) S ki u gen đ ng h p 4 c p gen ố ể ồ ợ ặ = 24 .C54 = 80
e) S ki u gen đ ng h p 5 c p genố ể ồ ợ ặ = 25 .C55 = 32
T ng s ki u gen khác nhauổ ố ể = 35 = 243
S ki u t h p = s giao t đ c x s giao tố ể ổ ợ ố ử ự ố ử
cái
4
D NG 5: Tìm s ki u gen c a m t c th :Ạ ố ể ủ ộ ơ ể
M t c th có n c p gen n m trên n c p NST t ng đ ng, trong đó có k c p gen d h p và m=n-k c pộ ơ ể ặ ằ ặ ươ ồ ặ ị ợ ặ
gen đ ng h p. S ki u gen có th có c a c th đó tính theo công th c:ồ ợ ố ể ể ủ ơ ể ứ
mm
n
knkn
n
CCA 22
∗=∗=
−−
Trong đó: A là s ki u gen có th có c a c th đóố ể ể ủ ơ ể
n là s c p genố ặ
k là s c p gen d h p ố ặ ị ợ
m là s c p gen đ ng h pố ặ ồ ợ
Ví d :ụ Trong c th có 4 c p gen n m trên 4 c p NST t ng đ ng, c th b có 3 c p gen d h p, 1ơ ể ặ ằ ặ ươ ồ ơ ể ố ặ ị ợ
c p gen đ ng h p. còn m thì ng c l i. Có bao nhiêu ki u giao ph i có th xáy ra?( Công th c lai )ặ ồ ợ ẹ ượ ạ ể ố ể ứ
A. 64 B.16 C.256 D.32
Gi i:ả
CÁCH 1: Gi i theo cách li t kê các ki u gen có th có c a c th b m sau đó nhân l i v i nhau:ả ệ ể ể ủ ơ ể ố ẹ ạ ớ
+ Xét c th b : có 3 c p gen d h p, 1 đ ng h p => các ki u gen có th có:ơ ể ố ặ ị ợ ồ ợ ể ể
AaBbCcDD AaBbCcdd
AaBbCCDd AaBbccDd
AaBBCcDd AabbCcDd
AABbCcDd aaBbCcDd
V y có t t c là 8 tr ng h p có th x y raậ ấ ả ườ ợ ể ả
+ Xét c th m : có 1 c p d h p, 3 c p đ ng h p=> các ki u gen có th có:ơ ể ẹ ặ ị ợ ặ ồ ợ ể ể
AaBBCCDD AabbCCDD
AaBBCCdd AabbCCdd
AaBBccDD AabbccDD
AaBBccdd Aabbccdd
N u ta gi đ nh Aa là c p gen d h p còn 3 c p gen còn l i đ ng h p thì ta li t kê đ c 8 ki u gen, sau đó taế ả ị ặ ị ợ ặ ạ ồ ợ ệ ượ ể
thay đ i vai trò d h p cho 3 c p gen còn l i. Lúc đó, s ki u gen có th có c a c th m là:ổ ị ợ ặ ạ ố ể ể ủ ơ ể ẹ
8 . 4 = 32
Suy ra, s ki u giao ph i là: 8 . 32 = 256ố ể ố
ch n đáp án Cọ
CÁCH 2: Áp d ng công th c tính:ụ ứ
S ki u gen có th có c a c th b là:ố ể ể ủ ơ ể ố
( )
8242
!1!.14
!4
2111
4
=∗=∗
−
=∗=
CA
S ki u gen có th có c a c th m là:ố ể ể ủ ơ ể ẹ
( )
32842
!3!.34
!4
2
333
4
=∗=∗
−
=∗=
CB
Suy ra, s ki u giao ph i là: 8 . 32 = 256ố ể ố
ch n đáp án Cọ
5
Ví d 4:ụ Ngô, tính tr ng kích th c c a thân do 3 c p alen (AỞ ạ ướ ủ ặ 1a1, A2a2, A3a3) quy đ nh. M i gen l nị ỗ ặ
làm cho cây cao thêm 10cm, chi u cao cây th p nh t 80cm. N u Fề ấ ấ ế 1 đ ng lo t xu t hi n ki u hình Ngôồ ạ ấ ệ ể
cao 110cm. Ki u gen c a P là:ể ủ
A. A1A1A2A2A3A3 x a1a1a2a2a3a3 B.A1A1A2A2a3a3 x a1a1a2a2A3A3
C. A1A1a2a2A3A3 x a1a1A2A2a3a3 D.1 trong 4 tr ng h p nói trên.ườ ợ
Gi i:ả
Theo đ bài suy ra, cây có chi u cao th p nh t có ki u gen là đ ng h p tr i Aề ề ấ ấ ể ồ ợ ộ 1A1A2A2A3A3.
M i gen l n làm cây cao thêm 10cmỗ ặ
110 = 80+10+10+10
Suy ra F1 xu t hi n 3 gen l n hay d h p t v 3 c p gen Aấ ệ ặ ị ợ ử ề ặ 1a1A2a2A3a3
Bây gi , d a vào d ki n đ bài cho:ờ ự ữ ệ ề
+ Phép lai: A1A1A2A2A3A3 x a1a1a2a2a3a3 => A1a1A2a2A3a3
+ Phép lai: A1A1A2A2a3a3 x a1a1a2a2A3A3 => A1a1A2a2A3a3
+ Phép lai: A1A1a2a2A3A3 x a1a1A2A2a3a3 => A1a1A2a2A3a3
=> ch n đáp án đúng là đáp án Dọ
TÍCH H P XÁC SUÂTỢ
I/ N I DUNGỘ
Thí d m đ uụ ở ầ
Thí d 1:ụ Galactosemia là m t b nh di truy n ng i do m t allele l n trên NST th ng qui đ nh.ộ ệ ề ở ườ ộ ặ ườ ị
M t c p v ch ng mu n sinh con nh ng lo ng i vì ng i v có m b nh, ng i ch ng có cha b nh.ộ ặ ợ ồ ố ư ạ ườ ợ ẹ ệ ườ ồ ệ
Ngoài ra không có tr ng h p b nh c a nh ng ng i khác trong gia đình c p v ch ng này. ườ ợ ệ ủ ữ ườ ặ ợ ồ
B n hãy cho h bi t xác su t đ đ a con trai đ u c a h có b nh là bao nhiêu?ạ ọ ế ấ ể ứ ầ ủ ọ ệ
Thí d 2:ụ Gi s t l gi i tính là 1 : 1, hãy tính xác su t đ 5 đ a bé sinh ra t cùng m t c p b mả ử ỉ ệ ớ ấ ể ứ ừ ộ ặ ố ẹ
g m:ồ
a) Ba gái và hai trai
b) Xen k gi i tính, bé đ u lòng là trai ẻ ớ ầ
c) Xen k gi i tính ẻ ớ
d) T t c đ u là gáiấ ả ề
e) T t c đ u có cùng gi i tínhấ ả ề ớ
f) Có ít nh t là 4 bé gáiấ
g) M t gái đ u lòng và m t trai út. ộ ầ ộ
1/ Đ nh nghĩa xác su t:ị ấ
Xác su t (P) đ m t s ki n x y ra là s l n xu t hi n s ki n đó (a) trên t ng s l n th (n):ấ ể ộ ự ệ ả ố ầ ấ ệ ự ệ ổ ố ầ ử
P = a/n
Thí d :ụ
P Thân cao x thân th pấ
F1 100% thân cao
F2 787 thân cao
277 thân th pấ
Xác su t xu t hi n cây thân cao là:ấ ấ ệ
787/(787 + 277) = 0.74