126
CÁCHÌNHTHỨCTỔCHỨCVÀQUYTRÌNHÁPDỤNG
PHƯƠNGPHÁPDẠYHỌCTRONGĐÀOTẠOTHEO
HỌCCHẾTÍNCHỈ
NguyễnThanhTuấn1
Tómtắt:Trongquátrìnhdạyvàhọc,giảngviênvàsinhviêncóthểsửdụngmột
phươngpháphaykếthợpnhiềuphươngphápvớinhau.Điềunàytùythuộcvàonộidung
bàihọc,điềukiệnthựctếcủahoạtđộngdạyvàhọc,trìnhđộ,nglựcvàkỹnănggiáo
dụccủangườigiảngviên,đặcbiệtlànhthứctổchứcgiảngdạy.Dùgiảngviênsử
dụngbấtkỳphươngpháphayhìnhthứcdạyhọcnàocũngchỉnhằmmụcđíchpháttriển
khảnăngtưduyđộclập,sángtạovàtựnghiêncứu,tựtrảinghiệmthựctếcủasinhviên.
Trongkhuônkhổbàiviếty,tácgiảtậptrungnghiêncứucácnộidungsau:bảnchất
củađàotạotheohọcchếtínchỉ,cáchìnhthứctổchứcgiảngdạytheohọcchếnchỉvà
quytrìnhápdụngphươngphápdạyhọctrongđàotạotheohọcchếtínch.
Từkhóa:Đàotạo,Phươngpháp,Hìnhthứctổchức,Tínchỉ,Quytrìnhápdụng.
1.Mởđầu
Bảnchấtcủahoạtđộngdạyhọctheohọcchếtínchỉlyngườihọclàmtrung
tâm.Theođó,giảngviênphảilựachọnvàsửdụngcáchìnhthứctổchứcphương
phápdạyhọccókhảnăngtạođiềukiện,thậmchíbuộcsinhviênphảisửdụngthờigian
ngoàigiờlênlớpđểtựhọc,tnghiêncứu,tựlàmviệcnhómmộtcáchđộclậpvàsáng
tạonhất.Thôngquahoạtđộngdạyvàhọctập,hướngđếnmụctiêuđàotạonguồnnhân
lựccónănglc,trìnhđchuyênmônvững,cókhảngthíchnghicao,khảngtựhọc
tậpsuốtđời,đápứngđượcyêucầutoàncầuhóatrongliênthôngđàotạovàsửdụnglao
động.Đểđạthiệuquảcaonhttrongquátnhdạyhọctrongđàotạotheohọcchếtínchỉ,
giáoviêncầnlựachọncáchìnhthứctổchứcdạyhọcvàquytrìnhápdụngphươngpháp
dạyhọckhoahọc.“Phươngphápdạyhọclàhệthốngnhữngchthứchoạtđộngcủa
giảngviênvàsinhviênnhằmthựchiệntốtmụcđíchvànhiệmvụdạyhọcxácđịnh”[4,tr
235].Phươngphápdạyhọcbaogồmphươngphápgiảngdạycủagiảngviênvàphương
pháphọctpcủasinhviên.Phươngphápgiảngdạy:làcáchthứctổchức,quảnlý,điều
tiết,địnhhướngcủagiảngviênđốivớihoạtđộngnhậnthứccủasinhviên.Phươngpháp
họctậpcáchthứctựđiềukhiểnhoạtđộngnhnthứcrènluyệnkhảnăngthuthập
thôngtinthôngquaquátrìnhhọctậpđểnhthànhhệthốngtrithứckỹngthực
hành,hoànthiệnnncáchcủasinhvn.Quytrìnhápdụngphươngphápdạyhọccác
bướctiếnhànhđưacácphươngphápdạyhọcphùhợpvớinộidung,yêucầuvàmụctiêu
củabàihọc,tiếthọcoquátrìnhgiảngdạyvàhọctậpnhằmthựchiệnmụctiêugiáo
dụcmộtcáchtốtnhấttrongthờigianngắnnhấtthể.
2.Kếtquảnghiêncứu
2.1.Bảnchtcủađàotạotheohọcchếtínch
1.ThS,TrườngĐạihọcNộivụ,QuảngNam
127
NGUYỄNTHANHTUẤN
Phươngthứctổchứcđàotạotheohọcchếtínchỉlầnđầutiênđượctiếnhànhvào
năm1872tạitrưngĐạihọcHarvardcủaHoakỳ.Ngaysaukhiđượcthựchiệntrong
mộtthờigianngắn,phươngthctổchứcđàotạonàyđãbộclộnhữngưuđiểmquan
trọng.Trêncơsởđó,nódầnđượcápdngmộtcáchrộngrãitrênkhắpkhuvựcBắcMỹ
vàhiệnnayđãtrởthànhhìnhthứctổchứcđàotạophổbiến,hiệuquảtrênkhắpthếgiới.
Vớitriếtlý:Ngưihọclàtrungtâmcủaquátrìnhđàotạo”;nhànghiêncứuLêVănHảo
khẳngđịnh:“đàotạotheotínchỉkhôngchỉhiệuquảđốivớicácnướcpháttriểnmàcòn
đốivớicácnướcđangpháttriển”[3,tr204].
Vàonhngnăm2000,ChínhphủViệtNamđặtranhiệmvụchođàotạocaođẳng
vàđạihọclà:xâydựnghọcchếtínchỉthíchhợpchogiáodụcđạihọcởnướctavàvạch
ralộtrìnhhợplýđểtoànbộhệthốnggiáodụcđạihọcchuyểnsangđàotạotheohọcchế
tínchỉ.Trảiqua20năm,hiệnnaygầnnhưtấtcảctrườngđạihọccaođẳngtrêntoàn
quốcđãtiếnhànhchuyểnđổisangphươngthứcđàotạotheohọcchếnchỉvớicácmức
độápdụngkhácnhau.
Đứngtrướcnhngyêucầuvàđòihỏicủa“thếgiớiphẳng”;phươngthứcđàotạo
nàyđặtramụcđích:“Cungcấpnguồnnhânlựccónănglựcvàtínhthíchnghicao,khả
nănghọctậpsuốtđờitrêncơsởpháthuytínhtựchủcủangưihọc,đápứngyêucầu
toàncầuhóatrongliênthôngđàotạovàsửdụnglaođộng.Hướngđếnbốntrụcộtgiáo
dụccủaUNESCOđềranăm1996là:họcđểbiết,họcđểlàm,họccáchchungsống,học
làmngười[3,tr202].Trêncơsởđó,đểpthuytiđakhảnăngsángtạovàtưduyđộc
lậpcủamình;mỗisinhviênthể(phải)tựydngkếhoạchvàthờikhóabiểuhọctập
riêngtrongkhungthờigianvàkhảngchophépđốivớicácbậchọc,ngànhhọc,nhóm
họcphầncụthể.Phươngthctổchứcđàotạotheohọcchếtínchỉchophépcácbậchọc,
cácmônhọctrongphạmvimộttờngcóthểliênthôngvớinhauvàliêntngvớicác
trườngkháctrongnước,ngnhưcáctrườngtrongkhuvựctrênthếgiới.
Chươngtrìnhđàotạocủanhàtrườngvàhọctậpcủasinhviênnhiềuthayđổi
như:tổngthểchươngtrìnhcóthểđượckéodàinhoặcrútngắnlạinhưngthờigian
dạyhọctrênlớpđưcrútngắn,thigiantựhọctập,tựnghiêncứu,làmbàitậpnhómcủa
sinhviênthìnhiềulên.“Thờigianhọctậpcủasinhviênđượcxácđịnhbằngthờilượng
sinhviênphảilênlớp,thựchành,thựctập...Khốilượnglàmviệccủasinhvnđượcxác
địnhbằngthờilượngsinhviênphảilênlớp,thựchành,thctập...vàthờigiancầnthiết
đểtựnghiêncứu,tựhọc.Chươngtrìnhđượcthiếtkếtheocấutrúcmôđunvàđápứng
khảnăngliênthông,lắpghépgiữacácngành.Chươngtrìnhđượcthiếtkếchocùngmột
đầurahoặchơnmộtđầura.Độdàicủachươngtrìnhhọcđượctínhtheotínchỉ.Cácmôn
họccơbảnđượcxâydựngtheohướngđápứngyêucầucủanhómnnhđàotạo,đáp
ứngyêucầuxãhộivàthịtrườnglaođộng,đápứngyêucầuquốctếhóatrongsửdụng
laođộng”[3,tr203].
Phươngphápdạyhọctrongtổchứcđàotạotheohọcchếtínchỉphảiđặtngười
họcvàovịtrítrungtâm.Cácphươngphápgiảngdạycủagiảngviênphảithựchiệnđược
128
CÁCHÌNHTHỨCTỔCHỨCVÀQUYTRÌNH...
yêucầu:tạođiềukiện/bắtbuộcsinhviênphisửdụngthờigianngoàigiờlênlớpđểt
họctập,tnghiêncứu,tựlàmviệcnhóm.Trongquátrìnhđóthểthamkhảoýkiến,
sựđịnhhướngcủagiảngviênhoặccácchuyêngiakhicầnthiết.Cácphươngphápgiảng
dạynàycũngphảiđápứngđượcyêucầuvềsựdunghòatínhđadạngcủangànhhọcvà
đốitượnghọcnhư:sinhviênnhiềungànhkhácnhau,sinhviênnămnhất,nămhai,năm
bacóthểhọcchungmộtlớp.Đểtheohọccáclớphọcđượctchứcđàotạotheohọcchế
tínchỉ,sinhviêncầnlựachọnmônhọcvàtiếnđộhọctậpsaochophùhợpvớisởthích,
nănglựcvàhoàncảnhriêngđểđăngkýkếhoạchhọctậpchotừnghọckỳ.Sinhviên
khôngchỉphảinỗlựchếtmìnhtrongquátrìnhhọctậptạilớpmàphảithựcsựchủđộng
tìmhiểu,họctập,tìmkiếmtàiliệutrướcvàsaukhinlớp,thậmchílàtrướckhihọc
phầnđượctổchứcgiảngdạy.
Kếtquảhọctậpcủasinhviênđượcđánhgtheotổngsốtínchỉđãtíchlũyđược
trongmộthọckỳ,mộtnăm.Sinhviêncóquyềnđượchọclại,họccảithiệnnếuhọcphần
đãhọckngđtyêucầuhoặcđủđiềukiệnđểđượchọccảithiện.Sinhviêncũngsẽbị
buộcthôihọcnếuđiểmtrungnhchungtíchlũykhôngđtyêucầusaumộtquátrình
họctậpnhấtđịnh.Vìvậy,sinhviêncầntíchlũyđủsốtínchỉvàđiểmtrungbìnhchung
tíchlũytheoquyđịnhcủatừngnămvàcảkhóahọc.Đểđánhgiákếtquảhọctpcủa
sinhviên,PhòngĐàotạocáctrườngsửdụngthangđiểm4.0kếthợpvớithangđiểmchữ.
Phươngthứcquảnlýsinhviêntrongđàotạotheohọcchếtínchỉcónhiềuđòihỏi
khácbiệtsovớiphươngthứcquảnlýsinhviênđốivớihoạtđộngđàotạotheoniênchế.
Sinhviênđưcquảnđàotạotheolớphọcphần.Hồsơhọctậpvàtíchlũyhọcphần
mangtínhthểnênPhòngĐàotạovàcốvấnhọctậpphảitheodõivàquảnriêngtheo
từngcáthể.Quátrìnhhọctậpvànghiêncứucủasinhviênluônnhậnđượcsựtưvấncủa
cốvấnhọctậpcótnhđộchuyênmônphợpvớichuyênngànhđàotạo.Đồngthời,
sinhviênngđượcthamgianghiêncứukhoahọcdướisựtrợgiúpcủangườiớng
dẫnkhoahọc.
2.2.Cáchìnhthứctổchứcdạyhọccơbảntrongđàotạotheohọcchếtínch
2.2.1.Giờlýthuyết
Làmộtđơnvịthờigianđượctínhbằng50phútgiảngdạyvàhọctậpcủagiảng
viên,họcsinhtrênlớp.Trongđógiảngviênphảiydựngvàthựchiệnkịchbảndạy
họccủamìnhthôngquagiáoáncủamộttiếtgiảnglýthuyếtvớimụctiêucụthểcầnđạt
đượcsaumỗibuổihọc.Giảngvnphảichuẩnbịhệthốngcâuhỏiđểhỏisinhviênở
trênlớp,cácbàitập,bàikiểmtratrênlớpvàcáctiêuchíđánhgiá;xácđịnhcácnộidung
tựhọc,cáchhọc,cácvấnđề,bàitập,cácloạitàiliệuphảiđọc,phảitìmkiếmbổsungđể
sinhviêncủngcốnộidungđãhọcvàchuẩnbịchocáchoạtđộnghọctậptiếptheo.Giảng
viêncònphảibnsoạn,thuthập,phânloạivàhướngdẫnsinhviênsửdụngtàiliệucho
việctựhọc,tựnghiêncứu.
Đểthựchiệnttgiờhọclýthuyếtcủamình,sinhviênphải:“Lậpkếhoạchchitiết
đểthựchiệntấtcảcácnhiệmvụđốivớitừnggiờhọcmàgiảngviêngiao:tìm,đọc,ghi
129
NGUYỄNTHANHTUẤN
chépnhữngtàiliệuliênquan,hoànthànhbàitập,chuẩnbịitrìnhytạicácbuổithảo
luận,chuẩnbịcácnộidunglàmviệctheonhóm,cvấnđềcầnhỏiđểtraođổivớigiảng
viên,ônbài,họcbàimới.Trướckhiđếnlớp,sinhviênphảixemxétlạiviệchoànthành
kếhoạchhọctậpcủamìnhđểchắcchnđãhoànthànhkhốilượngkiếnthứcgiảng
viênđãyêucầuhoặccácvấnđềcầntraođổinhằmgiảiđápnhữngkhúcmắc,nhữngđiểm
chưa;chủđộngthamgiavàohoạtđộnghọctậpmộtcáchtíchccvàghinhớ,ghichép
nộidungbàihọctheocáchcủariêngmình”[3,tr204].
2.2.2.Giờthảoluận
Làhìnhthctổchứcdạyhọcbằngcáchtổchức,hướngdẫnvàđánhgiáhoạtđộng
thảoluậncủasinhviên.Đểtổchứcgiờthảoluận,giảngviênphảilựachọnvàgiaocác
nộidung,đặtracácyêucầu,nhiệmvụtìmkiếmvànghiêncứutàiliệuthamkhảocho
từngnhómhoặctừngsinhviênchuẩnbịvàtrìnhbàytạicácgiờthảoluận.Giảngviên
chuẩnbịkịchbảnvàthamdự,hướngdẫn,điềutiết,nhậnxétvàtổngkếtgiờthảoluận
củasinhviên;đánhgiá,chođiểmphầnchuẩnbị,thảoluậncủatừngnhómhoặctừngsinh
viên.Kếtquảnàyphảiđượccộngvàođiểmtíchlũymônhọcchosinhviên.
Saukhinhậnnộidung,vấnđềnghiêncứu,nhiệmvụtừsphâncôngvàớng
dẫncủagiảngviên,sinhviênphảinghiênculàmrõcácnộidungđãnhậntrìnhbày
báootheophâncông,theodõi,bổsung,gópýchonộidungthảoluậnđãđượctrình
bàycủacácbạntronglớp,gópphầnhoànthiệnitrìnhbàycủacácbạn.Tronggiờthảo
luận,sinhviênđượchỏi,đốithoại,tranhluậnnhữngvấnđềđãtrìnhbày.Đồngthờiphải
theoinhậnxét,tổngkếtcủagiảngviênđểhoànchỉnhbàicủamình.Sắpxếp,lưutr
tàiliệucóđượcsautừngbuổithảoluậntheokếhoạchhọctậpvànghiêncủacủamình
đểdsửdụngchocácmụcđíchkhácnhưlàmbàitpnhóm,tiểuluận,làmikiểmtra
vàônthikếtthúchọcphần.
2.2.3.Giờlàmviệcnhóm
Giờlàmviệcnhómlàhìnhthứctổchứcdạyhọcbằngcáchphânchiasinhviên
thànhcácnhómkhácnhau,trongđóbaogồmcáctnhviênthựchiệncácnhiệmvụ
khácnhauđểngthchiệnmộtmụctiêuchung.Đểthựchiệnmụctiêuchung,bắtbuộc
cácthànhviênphảicùnglàmviệcvớinhau,thườngxuyêntươngtácvàphốihợpchặt
chẽvớinhaudựatrênnhữngnguyêntắcràngbuộccụthể.Đểtổchứcgilàmviệcnhóm,
giảngviênphảilựachọnvàgiaocácnộidung,cácvấnđề,côngviệccácyêucầucụ
thểchocácnhómsinhviên.“Phảixâydựnggiaomẫuocáotiếnđộthựchiệnbài
tậpnhómtheocácmốcthờigiannhtđnhcyêucầuđốivớicácnộidunglàmviệc.
Thôngbáothờigiannộpkếtquảlàmviệcvàthờigiannhậnkếtquảđánhgiácủagiảng
viênmộtcáchrõràng,cụthể.
Saukhinhậnnhiệmvụ,thờihạnhoànthành,mẫubáocáokếtquảlàmviệcnhóm,
cácnhómtrưởngphải:“Lênkếhoạchphâncông(bằngvănbản)chotừngthànhviênvới
nhiệmvụ,thờigianhoànthành,nguồntàiliệuthamkhảo,lịchhọpnhómtheokếhoạch.
Chủđộngthựchiệncácnhiệmvụđặtracủabuổithảoluậnnhómhaybàithựchành,triển
130
CÁCHÌNHTHỨCTỔCHỨCVÀQUYTRÌNH...
khaikếhoạchmàbảnthânđãdựkiến,chuẩnbịtrước,xemxétkếtquảđtđượcsovới
mụctiêuđặtra.Nhómtrưởnglậpbáocáo,thôngquatoànnhómtrướckhinộpchogiảng
viên.Xemxétlạinhữngđãthunhậnđượcvàtómtắtlạikếtquảchínhcácbuổihoạt
độngtheonhómchobảnthânvàugiữphụcvụchoviệcthựchiệnnhiệmvụhọctập
theoyêucầucủaphươngthứcđàotạotheotínchỉ”[3,tr206].
Ngoàibahìnhthứctổchứcdạyhọctrongđàotạotheohọcchếtínchỉđãtrìnhbày
ởtrên,giảngviêncòntổchứcdạyhọctheocáchìnhthức:giờthựchành,thctập,thí
nghiệmvàgiờtựhọc,tựnghiêncứu.
2.3.Quytrìnhápdụngphươngphápdạyhọctrongđàotạotheohọcchếtínchỉ
2.3.1.Lựachọnhìnhthứctổchứcdạyhọc
Việclựachọnvàápdụngphươngphápdạyhọchoàntoànphthuộc,thậmchílà
bịquyếtđịnhbởihìnhthứctổchứcdạyhọc.Trongthựctếdạyvàhọckhôngcóbấtkỳ
mộthìnhthcotốiưuchomộthìnhthứctổchứcdạyhọcnàocònphụthuộc
vàorấtnhiềuyếutốnhư:nộidungdyhọc,mụctiêudạyhọc,đặcđiểmcủađốitượng
giảngdạy,điềukiệngiảngdạythựctế...Điềunày,đòihỏigiảngviênphilựachọn,kết
hợpnhiềuphươngphápvớinhaumớicóthểđạthiệuquảcaonhấtcóthể.Đểlựachọn
hìnhthctổchứcdạyhọc,giảngviênphảicăncứvàomụctiêu,nộidungdạyhọccủa
từngbàihọcđểquyếtđịnhhìnhthứctổchcdạyhọcsaochophùhợpvớibảnchấtcủa
phươngthứctổchứcđàotạotheohọcchếtínchỉ.
2.3.2.Lậpkếhoạchgiảngdạyvàsoạngiáoánchitiết
Trêncơsởhìnhthứctổchứcdạyhọcgiờtínchỉđãđượcxácđịnhđềơngmôn
học,thờigian,nộidungdạyhọc,giáoviênlậpkếhoạchgiảngdạyvàgiáoánchitiếtcho
nộidunggiảngdạytheohìnhthứctổchứcgiảngdạyđãlựachọn.Kếhoạchgiảngdạyvà
giáoánchitiếtđượcsoạnđểdạyvàhọcbằnghìnhthứctổchứcgiờlýthuyếthoàntoàn
khácvớihìnhthứctổchcgiờthảoluậnvàhìnhthứctổchứclàmviệcnhómnêngiảng
viênbắtbuộcphảilựachọnvàkếthợpcphươngphápdạyhọckhácnhausauchophù
hợpvớiđặcđiểmcủatừnghìnhthứctổchứcdạyhọccụthể.
2.3.3.Lựachọnvàkếthợpcácphươngphápphùhợp
Việclựachọnvàkếthợpcácphươngphápdạyhọcphảiđượcthchiệnvàhoàn
thànhngaytrongkhilậpkếhoạchgiảngdạyvàsoạngiáoán.Tuynhiên,cácphương
phápdạyhọcđãchọncóthể,hoặcbắtbuộcphảiđiềuchỉnhtrongquátrìnhdạyhọcthực
tếtrêngiảngđường.Trongquátrìnhdạyhọc,giảngviênphải:Kếthợpnhiềuphương
pháptrongmộtgiờhọcnhằmlấyưuđiểmcủaphươngphápnàykhắcphụcnhữngnhược
điểmcaphươngphápkiavàtạosựlinhhoạt,đadạngtrongmộtgiờhọc.Trongquá
trìnhlachọncácphươngppphùhợp,giảngviêncầnkếthợpyếutốkiểmtra-đánh
giáthườngxuyêntrongsuốtquátrìnhdạy-học.Kiểmtra-đánhgiáthườngxuyênlà
mộtphươngphápbổtrợrấthiệuquảchocácphươngphápdạyhọc,đượcápdụngnhư
mộtsựthưgiãnsau20-25phútthuyếtgiảnghaythảoluậnsẽlàmchogiờhọcsinhđộng
hơn,đồngthờicungcấpcáctngtinphảnhồikịpthờichogiảngviênđiềuchỉnhcách