Chia sẻ miếng bánh đầu tư
Khi phải xác định tỷ lệ vốn sở hữu cổ phần cho các thành viên sáng lập
công ty và các nhà đầu tư lúc khởi sự doanh nghiệp, bạn sẽ làm thế nào để phân
chia miếng bánh hấp dẫn này một cách hợp lý nhất
Một trong những tình thế khó xử của người chủ doanh nghiệp là không có ý
tưởng nào có thể tự mình triển khai. Muốn biến những ý tưởng lớn thành hiện
thực, bạn sẽ cần đến một tập thể để thực hiện, nhiều nhà đầu tư để gây quỹ, và đội
ngũ các nhà tư vấn và chuyên gia hướng dẫn, lên kế hoạch hành động trong từng
bước đi. Chưa kể mỗi người trong số họ đều mong muốn sở hữu một phần của ý
tưởng lớn đó.
Khái niệm chia sẻ quyền sở hữu là cội rễ của sức mạnh trong kinh doanh,
bởi vì, đằng sau khái niệm này là khả năng dành tặng cho một ai đó cơ hội thăng
tiến và trở nên giàu có thông qua việc sở hữu một phần những gì họ xây dựng. Ở
đây, câu hỏi đặt ra là: Bạn phải xác định quyền sở hữu của mọi người như thế nào
vào thời điểm bắt đầu?.
Trong số tất cả các vấn đề liên quan tới việc khởi sự một doanh nghiệp mới,
các vấn đề về sở hữu có lẽ tác động trực tiếp và mạnh mẽ tới các ý tưởng. Thế
nhưng cả lòng tham lẫn sự rộng lượng đều là căn nguyên của những sai lầm. Đối
với lòng tham, có lẽ mọi việc thật dễ hiểu: chủ doanh nghiệp sẽ định giá công ty
mình thật cao sao cho không có nhà đầu tư nào muốn bỏ tiền vào đó và không có
nguồn lực nào sẵn lòng giúp đỡ, bởi vì phần thưởng cho việc làm này là quá tầm
thường.
Trong khi đó, sự phóng khoáng của các chủ doanh nghiệp cũng không kém
phần tai hại: họ sẵn lòng trao một lượng lớn cổ phần vào tay những người mà họ
tin rằng sẽ có khả năng hoạt động hiệu quả, nhưng rồi những người này chẳng làm
nên trò trống gì. Và một khi cổ phiếu đã được trao đi, dường như bạn không thể
thu nó về (trừ khi bạn đủ khôn ngoan để xây dựng những điều khoản mua lại trong
bản hợp đồng chuyển nhượng cổ phiếu cho phép bạn mua lại cổ phiếu tại mức giá
bán ra ban đầu, nếu kết quả công việc của người đó không như mong đợi). Thậm
chí, cả khi mọi việc tiến triển tốt đẹp, nếu một chủ doanh nghiệp phóng khoáng
thái quá chia hơn 50% số cổ phần của công ty mình cho những người khác, các
nhà đầu tư sẽ đặt câu hỏi ai là chủ thật sự của công ty, và điều đó có thể khiến họ e
ngại trong việc đầu tư.
Vậy, liệu có một biện pháp thích hợp nào để bạn “chia sẻ sự giàu có”, trong
khi vẫn đảm bảo sự phân phối công bằng?. Có đấy, nhưng nó đòi hỏi một kế hoạch
và nguyên tắc chặt chẽ trong việc thực hiện. Cũng như tất cả các khía cạnh khác
của hoạt động kinh doanh, nếu bạn không lên kế hoạch cho công việc của mình và
sau đó làm việc theo đúng kế hoạch, cái giá phải trả sẽ không nhỏ chút nào. Trong
thế giới kinh doanh, nhiều chủ doanh nghiệp rất tinh tường nhận ra ý nghĩa của
công việc trên, trong khi lại có không ít chủ doanh nghiệp vẫn còn tỏ ra hờ hững.
Và tất cả những vấn đề được đề cập dưới đây liên quan tới hoạt động phân chia cổ
phần đều đã được kiểm nghiệm và có những lý do xác đáng chứng tỏ tầm quan
trọng. Nếu bạn lựa chọn cách “không thèm biết” một trong số chúng, hãy cảnh
giác: Sẽ có một ngày bạn phải xem lại các quyết định của mình!.
Điều đầu tiên là bạn không nên lo lắng về bất kỳ nguyên tắc nào. Những lời
khuyên được đề cập ở đây được áp dụng khi bạn nhận ra rằng ý tưởng của bạn quá
lớn nếu phải thực hiện một mình. Bạn sẽ cần tiền và nhân lực với những chuyên
môn khác nhau, cũng như kinh nghiệm kinh doanh nhiều hơn so với những gì mà
bạn sẵn có. Như vậy, bạn sẽ cần tìm kiếm một cách thức nào đó để thu hút những
người bên ngoài, và nếu bạn không có đủ tiền mặt trả cho họ, thì việc chia sẻ
quyền sở hữu luôn là cách thức hiệu quả. Rõ ràng là nếu họ không tin tưởng, cổ
phiếu của bạn sẽ không có bất cứ giá trị nào, và những lời mời chia sẻ quyền sở
hữu cũng trở nên vô nghĩa. Nhưng nếu họ có thể hiểu được viễn cảnh của bạn và
trở thành những “tín đồ” thật sự, họ sẽ bị hấp dẫn bởi quyền sở hữu một phần
miếng bánh của bạn.
Một khi bạn đã quyết định rằng bạn sẽ chia sẻ quyền sở hữu công ty, hãy
bắt đầu bằng việc phân loại 4 kiểu chủ sở hữu và mỗi người nên sở hữu bao nhiêu
phần. Bạn cũng cần một chiến lược để xác định quyền sở hữu cho đến khi bạn
nhận được những nguồn vốn chuyên nghiệp đầu tiên (từ các nhà đầu tư chuyên
nghiệp hay các nhà đầu tư vốn mạo hiểm). Nếu không làm được điều đó, vấn đề sở
hữu cổ phần sẽ nằm ngoài tầm kiểm soát của bạn.
1. Các thành viên sáng lập. Đây là một người hay những người chung sức
vào ý tưởng khởi đầu. Nếu bạn ở trong nhóm này, bạn sẽ muốn sở hữu từ 75% đến
80% công ty cho đến khi đón nhận nguồn vốn chuyên nghiệp đầu tiên.
2. Người lao động. Đây là những thành viên của tập thể nhân viên mà bạn
tuyển dụng - những người sẽ giúp bạn thành lập và vận hành công ty. Mục tiêu của
họ là bổ sung thêm cho ý tưởng ban đầu của bạn và giúp đỡ để nó trở nên thực tế
bằng việc:
- Chế tạo sản phẩm,
- Giúp đỡ lập kế hoạch kinh doanh,
- Làm bất cứ công việc nào khác cần thiết để hỗ trợ bạn điều hành công ty.
Những nhân viên này có thể làm việc toàn thời gian hay bán thời gian và
thường không nhận tiền lương bằng tiền mặt, mà bằng cổ phiếu, và họ có thể sở
hữu đến 5% cổ phần của công ty.
3. Những cộng tác viên chủ chốt hoặc những người trợ giúp đắc lực. Lúc
này, bạn sẽ chia sẻ quyền sở hữu cho những người có đóng góp lớn đến lợi ích
chung của công ty, chẳng hạn như một ai đó tìm kiếm và mang về cho công ty một
đối tác chiến lược quan trọng - người sẽ quyết định mua sản phẩm/dịch vụ của
công ty. Những nhân vật như vậy nên nhận được khoảng 10% cổ phần của công
ty.
4. Các nhà đầu tư. Đây là những người giúp đỡ bạn huy động nguồn vốn
ban đầu để thành lập công ty. Họ có thể bao gồm các thành viên sáng lập, bạn bè
hay người thân trong gia đình. Thông thường, họ sẽ đầu tư một khoản tiền nào đó,
đổi lại, họ có thể nhận được từ 5% đến 10% cổ phần của công ty.