Cho vay đầu tư chứng
khoán - phân tích của Vafi
Theo Hiệp hội Các nhà đầu tư tài chính Việt Nam (Vafi): Cho vay
đầu tư chứng khoán đã phát triển dưới nhiều hình thức nghiệp vụ
khác nhau như cầm cố chứng khoán, nghiệp vụ repo cổ phiếu,
mua khống T + 2, các nghiệp vụ bảo chứng, uỷ thác đầu tư... Đây
là các nghiệp vụ sử dụng đòn bẩy tài chính.
Trong quá trình đầu tư chứng khoán dài hạn và ngắn hạn, nhà
đầu tư dù không muốn sử dụng đòn bẩy tài chính, cũng cần phải
nắm được tình hình cho vay đầu tư chứng khoán để làm căn cứ
nhận định đúng tình hình thị trường, cũng như có thể xác định
tổng quan quan hệ cung cầu của thị trường tại từng thời điểm.
Vafi cho hay: Hầu như tất cả các công ty chứng khoán (CTCK)
đều đi vay tiền ngân hàng để phục vụ cho việc kinh doanh chứng
khoán của doanh nghiệp, ngoài việc dành khoản tín dụng lớn cho
nhà đầu tư, các CTCK cũng dùng khoản tiền vay đáng kể để hoạt
động tự doanh. Đa phần các nhà đầu tư cá nhân trong nước
(thường là có kinh nghiệm đầu tư chứng khoán) đều đi vay tiền
để đầu tư chứng khoán dưới nhiều hình thức như nêu trên.
Hoạt động tín dụng đầu tư chứng khoán phát triển ở thị trường
0TC, thị trường giao dịch tập trung và thị truờng đấu giá cổ phần
các doanh nghiệp nhà nước cổ phần hoá. Trong giai đoạn này có
lẽ mọi nhà đầu tư đều tích cực đầu tư chứng khoán, đều tìm
cách gia tăng các khoản tín dụng vì cứ có tín dụng là gặt hái
được lợi nhuận dễ dàng mà ít người nghĩ tới những tình huống
nguy hiểm sẽ xảy ra. Việc sử dụng đòn bẩy tài chính đã làm cho
nhiều nhà đầu tư và một số công ty chứng khoán liên tục gặt hái
được lợi nhuận không ngừng, nhất là trong các năm từ 2005,
2006, 2007, bởi vì khởi đầu cho giai đoạn này Vn Index ở mức rất
thấp, cộng với nhiều sự thay đổi có tính buớc ngoặt về chính
sách cho môi trường đầu tư chứng khoán.
Tuy nhiên khi thị truờng bắt đầu lao dốc, những đối tượng nhà
đầu tư đã từng có kinh nghiệm sâu sắc về cầm cố chứng khoán
trong cuộc khủng hoảng lần thứ nhất của thị trường chứng khoán
Việt Nam (TTCKVN) ( 2001 - 2002) nhanh chóng cơ cấu lại danh
mục đầu tư và cơ cấu nguồn vốn, tích cực thanh lý cổ phiếu để
trả nợ ngân hàng thì bị ảnh huởng không nhiều. Nhiều nhà đầu tư
không tỉnh táo, không tích cực tất toán các khoản nợ, thậm chí
cón gia tăng các khoản nợ khi TTCK tụt dốc thì tài sản của họ
cũng nhanh chóng bị bốc hơi, một số nhà đầu tư mới chưa có
kinh nghiệm đã lâm vào hoàn cảnh tiền bán chứng khoán không
đủ trả ngân hàng đã buộc phải bán nhà để trả nợ.
Phong trào đi vay tiền để đầu tư chứng khoán đã tác động đến
kinh tế vỹ mô: Đây là một trong những nguyên nhân cơ bản gây
ra lạm phát, bởi vì từ tín dụng dễ dàng trong đầu tư chứng
khoán, dẫn tới TTCK phát triển nóng, từ đó hệ thống doanh
nghiệp và hệ thống các ngân hàng dễ dàng huy động được vốn
và dẫn tới nhu cầu đầu tư và tiêu dùng tăng đột biến... Gây ra
những rủi ro hệ thống như làm cho TTCK bất ổn định, nhiều nhà
đầu tư thua lỗ hay hệ thống ngân hàng bị đe doạ nợ xấu tăng.
Rất may là đến tháng 6/2008, hệ thống ngân hàng thương mại đã
xử lý được cơ bản dư nợ đầu tư chứng khoán và gần như bảo
toàn được vốn cho vay, một điểm may mắn nữa là tiến trình xử lý
dư nợ chứng khoán kết thúc trước khi nền kinh tế Việt Nam (VN)
chịu ảnh hưởng tiêu cực của cuộc khủng hoảng tài chính thế giới.
Cho vay đầu tư chứng khoán trong giai đoạn hiện nay
Sau thời kỳ hoàng kim của phong trào tín dụng đầu tư chứng
khoán, việc cho vay đầu tư trở lại vào tháng 7/2008 khi tiến trình