XƯƠNG CHŨM VIÊM CẤP
Đại cương
Xương chũm là một khối xương nằm lồi gần ngay sau vành tai. Cấu
tạo của xương chũm tuy cứng nhưng bên trong lại xốp, có nhiều hốc nhỏ. Ở
giữa xương chũm có một hốc to hơn gọi là Sào bào. Từ sào bào này lại có
một đường ống thông trực tiếp với tai giữa, vì vậy, bệnh ở tai giữa thường
lan vào xương chũm. Trẻ nhỏ sào đạo ngắn và rộng hơn vì vậy xương chũm
dễ bị viêm. Xương chũm tiếp giáp với nhiều bộ phận quan trọng như màng
não, não, các mạch máu, thần kinh quan trọng… Ngoài ra, vì xương chũm
có cấu tạo xốp do đó khi xương chũm bị viêm, bệnh lây lan rất nhanh, gây
nhiều biến chứng nguy hiểm như Màng não viêm, Áp xe não, Liệt mặt… và
nguy hiểm nhất là biến chứng Nhiễm trùng máu rất dễ gây tử vong.
Đông y xếp vào loại Nhĩ Căn Độc.
Nguyên nhân
+ Theo YHHĐ
. Do Tai giữa viêm cấp, mủ nhiều không khỏi hoặc không thoát đi
được, tràn vào xương chũm.
. Nhiễm khuẩn, nhất là các loại liên cầu, Phế cầu, tụ cầu sau khi bị các
chứng Ban sởi, cúm.
. Do cấu trúc của xương chũm: loại xương chũm thông bào dễ bị hơn
loại viêm xốp…
. Do cơ địa: Nơi người có bệnh mạn tính như Tiểu đường, Thận viêm
mạn, thiếu máu, giảm sức đề kháng…
+ Theo YHCT: có thể do:
. Tà độc ủng thịnh, đi lên vào xương chũm sau tai, kết tụ lại ở đó gây
nên.
. Khí huyết hư suy không kháng cự được với độc tà bên ngoài xâm
nhập vào, đưa lên sau tai gây nên bệnh.
Triệu chứng
Tai giữa viêm cấp sau khi đã chảy mủ vài tuần mà các triệu chứng
không giảm lại tăng thêm như sốt dai dẳng, sốt thất thường, tiếp theo là chảy
mủ tai. Có khi sốt cao, mệt mỏi, kém ăn, mất ngủ. Ở trẻ nhỏ thường bị tiêu
chảy kéo dài. Tai đau nặng hơn trước, đau dữ dội khi nằm vào vào ban đêm,
đau lan ra nửa đầu và vùng thái dương, vùng đỉnh, xuống hàm. Tai ù nhưng
tiếng ù trầm, chảy mủ tai nhiều, ấn vào vùng sào bào, mỏm chũm và bờ sau
xương chũm thấy rất đau.
Sách ‘Chứng Trị Chuẩn Thằng - Dương Y’ viết: Chứng Nhĩ căn độc,
hoặc nói là gốc tai kết hạch, nên gọi là Nhĩ căn độc, hình dáng giống như
hạch đờm, ấn vào không chuyển mà hơi đau. Do kinh túc Thiếu dương Đởm
và Tam tiêu có phong nhiệt gây nên”.
Sách ‘Y Tông Kim Giám - Ngoại Khoa Tâm Pháp Yếu Quyết’ ghi:
“ Chứng Nhĩ căn độc mới phát có hình dáng giống hạch đờm, nặng hơn thì
giống như con chuột nằm úp, đỏ, đau, do Tam tiêu có phong hỏa, Đởm có
khí tức giận, gây nên đột ngột sưng to thành ung thư (mụn nhọt)”
Trên lâm sàng thường hay gặp hai loại sau:
1- Tà Độc Ủng Thịnh: Trong tai đau, lan ra sau tai, toàn thân sốt, đầu
đau, miệng khô, nước tiểu đỏ, táo bón, lưỡi vàng, mạch huyền, Hoạt, Sác.
Điều trị: Tả hỏa, giải độc, khứ ứ, bài nùng.
Dùng bài Tiên Phương Hoạt Mệnh Ẩm (58)
(Kim ngân hoa thanh nhiệt, giải độc, tiêu tán ung thủng; Đương quy,
Xích thược, Nhũ hương, Một dược hoạt huyết, khứ ứ, chỉ thống; Trần bì lý
khí, tiêu thủng; Phòng phong, Bạch chỉ tán kết, tiêu thủng; Bối mẫu, Thiên
hoa phấn thanh nhiệt, bài nùng; Xuyên sơn giáp, Tạo giác thích giải độc,
thông lạc, tiêu thủng, di kiên; Cam thảo thanh nhiệt, giải độc, điều hòa các vị
thuốc).
2- Khí Huyết Háo, Suy: Chỗ sưng vỡ mủ không khỏi, toàn thân mỏi
mệt, không có sức, lưỡi nhạt, rêu lưỡi trắng, mạch Tế, Nhược
Điều trị: Bổ ích khí huyết, thác độc ngoại xuất.
Dùng bài Thác Lý Tiêu Độc Tán (48).
(Hoàng kỳ, Đảng sâm, Bạch truật, Phục linh, Chích thảo ích khí, khứ
thấp; Đương quy, Bạch thược, Xuyên khung dưỡng huyết, hòa doanh; Ngân
hoa thanh nhiệt, giải độc; Cát cánh, Bạch chỉ, Tạo giác thích thác lý, bài
nùng).
Ngoại khoa:
Tiên hạc thảo (tươi) 30g, Phù dung hoa diệp (tươi) 30g, giã nát, đắp
vào (Trung Y Cương Mục).
