1
CHUYÊN ĐỀ: LẶNG LẼ SA PA.
A. Kiến thức cần nhớ.
I. Tác giả
- Nguyễn Thành Long (1925 -1991), quê ở huyện Duy Xuyên, tỉnh Quảng Nam.
Trong kháng chiến chống thực dân Pháp (1946 -1954) hoạt động văn nghệ ở liên
khu V, sau 1954 ông tập kết ra Bắc, chuyên sáng tác.
- Ông là một trong những cây bút văn xuôi đáng chú ý trong những năm 1960 -
1970, chỉ chuyên viết truyện ngắn và ký. Đề tài hướng vào cuộc sống sinh hoạt, lao
động đời thường.
- Phong cách văn xuôi nhẹ nhàng, tình cảm, giầu chất thơ và ánh lên vẻ đẹp con
người, mang ý nghĩa sâu sắc.Truyện của ông thường mang chất ký, mang vẻ đẹp
thơ mộng trong trẻo.
- Ông viết nhiều, đã cho in hàng chục tập truyện ngắn và ký. Tác phẩm chính: Bát
cơm cụ Hồ (1955), Gió bấc gió nồm (1956), Chuyện nhà chuyện xưởng (1962),
Trong gió bão (1963), Những tiếng vỗ cánh (1967), Giữa trong xanh (1972) , Lý
Sơn mùa tỏi (1980), Sáng mai nào, xế chiều nào (1984)...
II. Tác phẩm.
1.Hoàn cảnh : Truyện được viết năm 1970, là kết quả của chuyến đi thực tế lên
Lào Cai của tác giả. Truyện rút từ tập Giữa trong xanh xuất bản năm1972.
2. Một số nét về tác phẩm :
- Truyện “LLSP” có cốt truyện rất đơn giản, xoay quanh một tình huống gặp gỡ bất
ngờ giữa ông họa sĩ già, cô kĩ sư trẻ với anh thanh niên làm công tác ở trạm khí
tượng trên đỉnh Yên Sơn thuộc Sa Pa. Nhân vật chính của truyện – anh thanh niên
chỉ hiện ra trong chốc lát nhưng để lại cho các nhân vật khác trong truyện những
2
tình cảm tốt đẹp. Tình huống gặp gỡ này là cơ hội thuận tiện để nhân vật chính
được hiện ra qua sự quan sát, suy nghĩ của những nhân vật khác, đặc biệt là ông
họa sĩ già. Chính vì thế nhân vật chính không chỉ hiện ra một cách tự nhiên mà còn
được soi chiếu, đánh giá từ cái nhìn và cảm xúc của những nhân vật khác, rồi lại
tác động đến tình cảm và suy nghĩ của những nhân vật ấy.
- Điểm đáng chú ý trong nghệ thuật trần thuật của truyện ngắn này là truyện được
trần thuật chủ yếu từ điểm nhìn và ý nghĩa của nhân vật ông hoạ sĩ. Vì vậy, dù
không phải là nhân vật chính nhưng nhân vật ông hoạ sĩ có vị trí quan trọng trong
truyện. Cùng với nhân vật anh thanh niên, các nhân vật khác (bác lái xe, cô kĩ sư
trẻ mới ra trường, ông hoạ sĩ) và cả những nhân vật gián tiếp như ông kĩ sư ở vườn
ra dưới Sa Pa, anh cán bộ kĩ thuâậ nghiên cứu về sét) đều góp phần thể hiện chủ đề
và tư tưởng của tác phẩm.
- Các nhân vật trong truyện đều không có tên riêng, chỉ được nhà văn gọi theo giới
tính và tuổi tác (anh thanh niên, cô kĩ sư nông nghiệp, ông hoạ sĩ già...) => Dụng ý
của tác giả muốn người đọc liên tưởng đến những nhân vật tốt đẹp mà trong truyện
không phải chỉ là những cá nhân riêng lẻ mà là số đông. Điều này tăng thêm sức
khái quát đời sống của câu chuyện.
- Truyện có chất thơ bàng bạc toát lên từ các chi tiết, từ khung cảnh thiên nhiên Sa
Pa đẹp như những bức tranh và chất thơ ấy còn ở chính trong tâm hồn các nhân vật
với những suy nghĩ, cảm xúc thật trong sáng, đẽ. Chất thơ của truyện lại đi liền với
chất họa. Truyện cũng có thể xem là những bức tranh đẹp, những bức tranh về cảnh
thiên nhiên Sa Pa, về cuộc gặp gỡ giữa ba nhân vật và bức chân dung kí họa về
nhân vật chính – anh thanh niên.
3.Nội dung
- Truyện giúp ta cảm nhận được vẻ đẹp của hình tượng nhân vật chính – anh thanh
niên - với những suy nghĩ sâu sắc và lòng yêu nghề nghiệp, với cách sống đẹp,
3
trong công việc thầm lặng một mình giữa núi cao mà vẫn không cô độc, buồn tẻ.
Truyện còn ca ngợi và thế giới những con người như anh. Tác giả muốn nói với
người đọc trong cái lặng lẽ của Sa Pa có những con người làm việc và lo nghĩ như
vậy cho đất nước. Qua câu chuyện, tác giả gợi ra vấn đề về ý nghĩa và niềm vui của
lao động tự giác vì những mục đích chân chính của con người.
4.Tóm tắt
Rời cây cầu số 4, chiếc xe chở hành khách lên Lai Châu trèo lên núi. Bác lái xe,
ông hoạ sĩ già, cô kĩ sư trẻ mới ra trường trò chuyện với nhau về Sa Pa, về hội hoạ,
về hạnh phúc, tình yêu. Chiếc xe dừng lại để lấy nước và cho hành khách nghỉ
ngơi. Bác lái xe giới thiệu với ông hoạ sĩ và cô gái về một người cô độc nhất thế
gian. Đó là anh thanh niên 27 tuổi, làm công tác vật lí địa cầu trên đỉnh Yên Sơn
cao 2600m. Anh mời hai người lên nhà chơi, sau đấy họ nói chuyện với nhau
khoảng 30 phút. Anh kể chuyện mình sống và làm việc tại đây. Anh rất yêu và gắn
bó với công việc của mình. Anh còn thích đọc sách, trồng cây thuốc, trồng hoa,
nuôi gà. Nơi anh ở ngăn nắp, gọn gàng. Nói chuyện với anh, ông hoạ sĩ đã vẽ anh.
Nhưng anh đã giới thiệu với ông hoạ sĩ về ông kĩ sư dưới vườn rau Sa Pa, anh cán
bộ nghiên cứu bản đồ sét- những người cũng giống như anh, say mê làm việc, cống
hiến tuổi trẻ, trí tuệ, hạnh phúc cá nhân cho đất nước. Cô kĩ sư sau khi nói chuyện
với anh TN nhận thấy bàng hoàng mối tình đầu nhạt nhẽo của mình từ bỏ là đúng
đắn và yên tâm với quyết định nhận công tác miền núi. Sau 30 phút nói chuyện,
đến giờ ốp, anh TN phải chia tay mọi người trong sự bịn rịn và quyến luyến. Anh
không quên tặng hai người một làn trứng, tặng cô gái một bó hoa thật đẹp.
III. Phân tích truyện.
1. Vẻ đep của thiên nhiên Sa Pa.
Có một Sa Pa của những rặng đào, những đàn bò lang cổ đeo chuông đang thung
thăng gặm cỏ, khung cảnh chỉ có thể thấy ở rừng núi. Có một Sa Pa của nắng, nắng
4
đem lại cho Sa Pa một vẻ đẹp mới : rực rỡ và bất ngờ. Ánh nắng dường như sáng
dần lên trong khung cảnh thiên nhiên. Cái nắng chói chang được Nguyễn Thành
Long miêu tả « đốt cháy rừng cây » và cái nắng vào cuối buổi trưa lại gay gắt hơn
« ánh nắng như phủ khắp , mạ bạc cả con đèo » Cảnh được quan sát từ trên cao trở
xuống. Và ở góc độ ấy, thiên nhiên càng trở nên khoáng đạt, hùng vĩ hơn. Rừng
cây như « một bó đuốc khổng lồ », ánh nắng khiến thiên nhiên Sa Pa lặng lẽ, trầm
mặc mà đầy sức sống. « Nắng bắt đầu len tới đốt cháy rừng cây », đọc câu văn, ta
cảm giác như nắng đang di chuyển, đang chạy dần trên các triền núi. Có thể nói câu
văn miêu tả thiên nhiên đã làm thêm chất trữ tình cho câu chuyện. Bên cạnh Sa Pa
của nắng còn có Sa Pa của mây : « mây cuộn tròn từng cục, rơi trên các vòm lá ướt
sương… » Dường như con người đang đi trong mây. Mây cũng hồn nhiên, tinh
nghịch chui vào gầm xe. Và với thủ pháp nhân hoá rất thú vị ấy, Sa Pa còn hiện lên
với hình ảnh cây thông và những cái cây tử kinh – chú bé nghịch ngợm nhô « cái
đầu màu hoa cà lên trên màu xanh của rừng ». Cây tử kinh như hài hoà, nổi bật
giữa màu xanh của rừng núi. Khung cảnh rất nên thơ và câu văn cũng đầy chất thơ.
Khung cảnh mang vẻ đẹp bình yên, êm ả như không hề biết đến bom đạn, khói
thuốc của chiến tranh. Dường như những thay đổi của cuộc sống không chạm được
đến nơi đây. Nhan đề của truyện, thiên nhiên trong truyện cũng rất êm đềm, nhưng
lặng lẽ mà không phẳng lặng, bình yên mà rất sống động.
2. Vẻ đẹp của con người.
a. Phân tích nhân vật anh thanh niên.
*. Vị trí của nhân vật và cách miêu tả của tác giả:
Anh TN là nhân vật chính của truyện, dù không xuất hiện ngay từ đầu truyện mà
chỉ hiện ra trong cuộc gặp gỡ chốc lát giữa các nhân vật kia với anh, khi xe của họ
dừng lại nghỉ nhưng đã đủ để các nhân vật khác kịp nghi nhận một ấn tượng, một
5
“kí hoạ chân dung” về anh rồi dường như anh lại khuất lấp vào trong mây mù bạt
ngàn và cái lặng lẽ muôn thuở của núi cao Sa Pa.
*Những nét đẹp của nhân vật.
- Hoàn cảnh sống và làm việc: Một mình trên đỉnh núi cao 2600m quanh năm suốt
tháng cô đơn giữa cỏ cây và mây mù lạnh lẽo. Công việc của anh là “đo gió, đo
mưa, đo nắng, tính mây, đo chấn động mặt đất, dự vào việc báo trước thời tiết hằng
ngày, phục vụ sản xuất và chiến đấu. Ngày đêm 4 lần(1giờ, 4giờ, 11 giờ, 19 giờ)
đều đặn và chính xác, đòi hỏi tinh thần trách nhiệm cao dù mưa nắng, gió bão, nửa
đêm tuyết rơi đều phải đi ốp. Tuy nhiên cái gian khổ của công việc chưa đáng sợ
bằng cái gian khổ của hoàn cảnh sống: đó là sự cô đơn, vắng vẻ, quanh năm suốt
tháng một mình trên đỉnh núi cao không một bóng người. Cô đơn đến mức “thèm
người” quá phải kiếm kế dừng xe qua đường để được gặp người.
- Quả thực, điều kiện sống và làm việc đó là một thử thách lớn đối với tuổi trẻ vốn
khát khao và hành động nhưng anh đã vượt qua hoàn cảnh ấy.
+ Trước hết đó là ý thức về công việc của mình và lòng yêu nghề, thấy được ý
nghĩa cao quý trong công việc thầm lặng của mình là có ích cho c/s, cho mọi
người. Anh không tô đậm cái gian khổ của công việc, nhưng anh nhấn mạnh niềm
hạnh phúc khi biết được mình đã góp phần phát hiện kịp thời một đám mây khô mà
nhờ đó “không quân ta hạ được bao nhiêu phản lực Mĩ trên cầu Hàm Rồng”.
+ Anh đã có những suy nghĩ và quan niệm đúng đắn và sâu sắc về cuộc sống và
công việc đối với cuộc sống con người. Công việc của anh gắn bó với bao người,
hằng ngày anh vẫn phải 4 lần nói chuyện với trung tâm. Huống chi còn bao người
làm việc trong hoàn cảnh khó khăn, cô độc hơn, chẳng hạn như anh bạn ở đỉnh
Hoàng Liên Sơn cao 3142m mới là độ cao lí tưởng! Nếu không có công việc,
không vì công việc thì đó mới là cuộc sống cô đơn thực sự, buồn đến chết. Có lẽ
đây là những tâm sự chân thành mà sâu sắc nhất của anh: “khi ta làm việc, ta với
