ĐI HC QUC GIA H NI
TRƯỜNG ĐI HỌC KHOA HỌC T NHIÊN
-----------------------
NGUYỄN TOÀN THẮNG
ĐÁNH GIÁ CHẤT LƯỢNG NƯỚC,TNH TOÁN KHẢ NĂNG
CHỊU TẢI CỦA SÔNG NHUỆ - ĐÁY TRONG BI CẢNH
BIN ĐI KH HẬU VÀ PHÁT TRIỂN KINH T XÃ HỘI
Chuyên ngành: Môi trường đất và nước
Mã số: 62440303
DỰ THẢO TÓM TẮT LUN ÁN TIẾN SỸ KHOA HC MÔI
TRƯỜNG
Công trình được hoàn thành tại: Trường ĐH Khoa học Tự nhiên -
ĐH Quốc gia Hà Nội
Người hướng dẫn khoa học:
1. PGS.TS. Lê Văn Thiện
2. PGS.TS. Trần Hồng Thái
Phản biện :
Phản biện :
Phản biện :
Luận án sẽ được bảo vệ trước Hội đồng cấp Đại học Quốc gia chấm
luận án tiến sĩ họp tại Trường ĐH Khoa học Tự nhiên
vào hồi ... giờ, ngày .... tháng .... năm 20.....
Có thể tìm hiểu luận án tại:
- Thư viện Quốc gia Việt Nam;
- Trung tâm Thông tin - Thư viện, Đại học Quốc gia Hà Nội.
1
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Lưu vực sông Nhuệ - sông Đáy nằm ở hữu ngạn sông Hồng với diện
tích tự nhiên khoảng 7.665 km2, với dân số năm 2015 gần 12 triệu người
(Tổng Cục thống kê, 2015), mật độ dân số trung bình khoảng 1.160
người/km2.
Trong những năm gần đây, tình hình phát triển KT-XH trong lưu vực
sông Nhuệ - sông Đáy diễn ra rất mạnh mẽ, các tỉnh trong lưu vực hàng
năm đóng góp vào ngân sách đạt trên trăm tỷ đồng, góp phần nâng cao
đời sống cho người dân, giải quyết công ăn việc làm cho một số lượng
lớn người lao động. Tuy nhiên, ngoài những lợi ích mang lại thì tình
trạng ô nhiễm do những mặt trái của các hoạt động trên gây ra đang ở
mức báo động.
Tính trung bình tổng lượng nước thải của các tỉnh, thành phố thuộc
lưu vực sông đổ vào khoảng 621.000 m3/ngày đêm. Nhưng phần lớn
lượng nước thải chưa được xử lý đã và đang gây ô nhiễm nghiêm trọng
nguồn nước lưu vực sông này. Diến biến của tình trạng ô nhiễm không
có dấu hiệu được cải thiện mà còn tăng lên.
Mặt khác, nhu cầu sử dụng nước ngày càng cao và mở rộng do sự
phát triển KT-XH và trong bối cảnh thay đổi lưu lượng nước do biến đổi
khí hậu, nguồn nước lưu vực này không những phải đáp ứng mục đích
sử dụng cho sinh hoạt và sản xuất mà còn đòi hỏi nguồn nước để duy trì
hệ sinh thái, pha loãng để hạn chế ô nhiễm nguồn nước trước khi tập
trung đổ vào lưu vực. Điều này đòi hỏi cần đánh giá các nguồn thải,
đánh giá diễn biến môi trường, xác định tải lượng và thành phần nước
thải, từ đó các chỉ tiêu giới hạn về an toàn môi trường sẽ được xác định
và sử dụng làm cơ sở cho tính toán khả năng chịu tải của môi trường
cũng như các ngưỡng an toàn cho môi trường nước tại lưu vực sông.
Xuất phát từ các căn cứ trên đề tài luận án "Đánh giá chất lượng
nước, tính toán khả năng chịu tải của sông Nhuệ - Đáy trong bối
cảnh biến đổi khí hậu và phát triển KTXH” được thực hiện.
2
2. Mục tiêu nghiên cứu
- Đánh giá được hiện trạng môi trường nước lưu vực sông Nhuệ -
Đáy.
- Tính toán và dự báo diễn biến chất lượng nước, tải lượng và
ngưỡng chịu tải của LVS Nhuệ - Đáy theo các kịch bản phát triển KT-
XH và trong bối cảnh tác động của ĐKH.
- Đề xuất giải pháp quản lý, bảo vệ và cải thiện môi trường nước
trong bối cảnh ĐKH và kịch bản phát triển KTXH.
3. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn
- Cung cấp cơ sở khoa học đánh giá ngưỡng chịu tải của LVS Nhuệ -
Đáy trong bối cảnh ĐKH và kịch bản phát triển KT-XH.
- Là căn cứ để có những điều chỉnh về kế hoạch bảo vệ môi trường nước
LVS Nhuệ - Đáy trong bối cảnh ĐKH và kịch bản phát triển KT-XH.
- Hỗ trợ công tác quản lý, phòng ngừa ô nhiễm môi trường nước
LVS Nhuệ - Đáy.
4. Những đóng góp mới
- Góp phần hoàn thiện phương pháp luận nghiên cứu đánh giá
ngưỡng chịu tải của LVS trong bối cảnh ĐKH và phát triển KTXH.
- Đã tính toán và dự báo ngưỡng chịu tải của LVS Nhuệ - Đáy trong
bối cảnh tác động của ĐKH và kịch bản phát triển KT-XH.
- Đề xuất được định hướng các giải pháp quản lý và bảo vệ để phòng
ngừa ô nhiễm môi trường LVS Nhuệ - Đáy.
CHƯƠNG 1. TNG QUAN TÀI LIỆU
1.1. Tổng quan các nghiên cứu về môi trường nước lưu vực sông
Nhuệ - Đáy
Đã có nhiều công trình nghiên cứu khoa học đánh giá chất lượng môi
trường lưu vực sông Nhuệ - Đáy và từ đó cơ sở đề xuất xây dựng các
giải pháp nhằm bảo vệ chất lượng môi trường nước, về tổng quan có thể
chia thành các hướng nghiên cứu sau:
1.1.1. Xây dựng và ban hành cơ chế chính sách, thể chế
Luật ảo vệ môi trường năm 2014 đã dành nhiều nội dung về vấn đề
bảo vệ môi trường nước lưu vực sông với các nội dung được quy định
3
cụ thể trong Mục 1, Chương VI (từ Điều 52 đến Điều 55). Đồng thời,
Luật VMT 2014 phân định trách nhiệm rõ ràng trong VMT nước
sông giữa U ND cấp tỉnh và ộ TN&MT.
1.1.2. Nghiên cứu về quản lý sử dụng hợp lý tài nguyên nước của
lưu vực sông
Các tỉnh trong LVS Nhuệ - Đáy mà đại diện là U ND thành phố Hà
Nội năm 2008 xây dựng Đề án tổng thể bảo vệ môi trường lưu vực sông
Nhuệ - sông Đáy đến năm 2020, đề án này đã được Thủ tướng chính
phủ phê duyệt. Cục Quản lý Tài nguyên nước và Viện Sinh thái và Môi
trường, đã thực hiện nghiên cứu “Nhu cầu cấp nước, sử dụng nước và
tính kinh tế của tài nguyên nước lưu vực sông Nhuệ - sông Đáy” đã xây
dựng mối tương quan giữa các khía cạnh chính của cách tiếp cận kinh tế trong
việc quy hoạch phân bổ tài nguyên nước.
1.1.3. Nghiên cứu về kiểm soát ô nhiễm trên lưu vực
Trung tâm Tư vấn Khí tượng Thủy văn, 2009 đã nghiên cứu cải thiện
chất lượng sông Nhuệ - Đáy bằng cách đánh giá sức chịu tải và kiểm kê
các nguồn gây ô nhiễm nghiên cứu này đã đưa phương pháp tiếp cận
trong nghiên cứu sức chịu tải và kiểm kê các nguồn gây ô nhiễm cũng
như lan truyền các chất ô nhiễm trong lưu vực sông Nhuệ - Đáy đồng
thời cũng đề cập đến các ảnh hưởng đến sức khỏe do ô nhiễm nguồn
nước. Trong những năm qua Tổng Cục môi trường đã xây dựng cổng
thông tin giám sát môi trường lưu vực sông Nhuệ - Đáy, công thông tin
này đã ứng dụng GIS để quản lý các đối tượng dữ liệu không gian, cung
cấp các bản đồ chuyên đề, thực hiện các phép phân tích không gian,
phân tích mạng lưới,...
1.1.4. Nghiên cứu áp dụng các mô hình mô phỏng để phân tích đánh
giá hiện trạng, dự báo và đề xuất các giải pháp quản lý bền vững
Các tác tác giả Trần Hồng Thái và nnk, 2009; Vũ Minh Cát, 2007;
Nguyễn Thanh Sơn và nnk, 2011; Nguyễn Văn Cư và nnk, 2005 và
Nguyễn Kiên Sơn, 2005 đã nghiên cứu ứng dụng các mô hình tiến tiến
để đánh giá diễn biến chất lượng nước, đa dạng sinh học lưu vực sông
Nhuệ - Đáy tập trung vào việc đánh giá chất lượng nước, sử dụng các