Đào tạo cử nhân du lịch tại Đại học Thăng Long – Những mục tiêu thực tế

K y u công trình khoa h c 2015 - Ph n II<br /> <br /> ĐÀO TẠO CỬ NHÂN DU LỊCH TẠI ĐẠI HỌC THĂNG LONG<br /> – NHỮNG MỤC TIÊU THỰC TẾ<br /> TS. Nguyễn Văn Bình<br /> Bộ môn Du lịch, Trường Đại học Thăng Long<br /> Tóm tắt: Ngày 09 tháng 7 năm 2015, Bộ GD& ĐT đã ban hành Quyết định<br /> số2414/QĐ-BGDĐT cho phép Trường Đại học Thăng Long đào tạo trình độ đại học hệ chính<br /> quy ngành Quản trị dịch vụ du lịch - Lữ hành, mã số 52340103. Như vậy sau 27 năm thành<br /> lập, xây dựng và phát triển, trường Đại học Thăng Long đã tiến thêm một bước, mở rộng quy<br /> mô đào tạo bằng việc mở thêm một ngành đào tạo mới. Việc mở ngành đào tạo du lịch của<br /> Đại học Thăng Long vào thời điểm hiện nay tuy có muộn so với các trường, các trung tâm<br /> đào tạo khác, song xét về bối cảnh thực tế, việc mở đào tạo ngành du lịch vào lúc này lại gần<br /> như khá đúng lúc, bởi vì đây đang là “thời điểm bước ngoặt” quan trọng của ngành du lịch<br /> Việt Nam – bước ngoặt từ phát triển rộng sang phát triển chuyên nghiệp, có chiều sâu. Trong<br /> bối cảnh như thế, việc định hướng đào tạo của Đại học Thăng Long cần có những mục tiêu<br /> hết sức thực tế.<br /> Từ khóa: đào tạo cử nhân du lịch, đại học thăng long, mục tiêu đào tạo, nguồn nhân<br /> lực ngành du lịch, quản trị dịch vụ du lịch - lữ hành.<br /> 1. Bối cảnh<br /> Như chúng ta đã biết, du lịch là một ngành kinh tế đặc thù và mặc dù thời gian qua<br /> luôn chịu nhiều tác động trước những biến động về kinh tế, bất ổn về chính trị, song vẫn<br /> không ngừng phát triển. Báo cáo của Tổ chức du lịch thế giới cho thấy mức tăng trưởng lượt<br /> khách du lịch trên thế giới dù có biến động, nhưng luôn có chỉ số tăng trưởng dương trong 2<br /> năm gần đây, ngoại trừ khu vực Trung tâm củaTây Âu và Trung Đông là những nơi có khủng<br /> hoảng chính trị lớn xảy ra.<br /> Biểu đồ 1: Tỷ lệ tăng trưởng khách quốc tế các khu vực trên toàn cầu đến 2014<br /> <br /> Nguồn: Tổ chức du lịch thế giới<br /> Thu nhập từ du lịch cũng cho thấy xu hướng gia tăng ngày càng lớn. Nếu năm 2000,<br /> thu nhập từ du lịch thế giới mới đạt 494 tỷ USD, thì đến năm 2014, con số đó đã là 1.245 tỷ.<br /> Theo Tổ chức Du lịch Thế giới (UNWTO), tổng số đóng góp của Du lịch cho nền kinh tế đã<br /> đạt khoảng 9,5% GDP toàn cầu.<br /> Trư ng Đ i h c Thăng Long<br /> <br /> 237<br /> <br /> K y u công trình khoa h c 2015 - Ph n II<br /> <br /> Biểu đồ 2:Thu nhập từ du lịch quốc tế toàn cầu(đơn vị tỷ USD)<br /> <br /> Nguồn: Tổ chức du lịch thế giới<br /> Điều đáng nói là trong sự phát triển mạnh mẽ đó, châu Âu và Đông Á – Thái Bình<br /> Dương là hai khu vực phát triển mạnh nhất. Hai sơ đồ dưới đây cho thấy rõ điều đó.<br /> Bảng1: Tỷ trọng lượt khách du lịch và thu nhập từ du lịch<br /> Lượt khách<br /> Khu vực<br /> <br /> (lượt<br /> khách/%)<br /> <br /> Thu<br /> nhập(tỷUSD/%)<br /> <br /> Thế giới<br /> <br /> 1.138/100<br /> <br /> 1.245<br /> <br /> Châu Âu<br /> <br /> 584/51<br /> <br /> 509/41<br /> <br /> Đông Á – Thái Bình Dương<br /> <br /> 263/23<br /> <br /> 377/30<br /> <br /> Châu Mỹ<br /> <br /> 182/16<br /> <br /> 274/22<br /> <br /> Châu Phi<br /> <br /> 56/5<br /> <br /> 36/3<br /> <br /> Trung Đông<br /> <br /> 50/4<br /> <br /> 49/4<br /> <br /> Nguồn: Tổ chức du lịch thế giới<br /> <br /> Trư ng Đ i h c Thăng Long<br /> <br /> 238<br /> <br /> K y u công trình khoa h c 2015 - Ph n II<br /> <br /> Biểu đồ 3:Tương quan khách du lịchquốc tế năm 2014 (lượt khách & tỷ trọng %)<br /> <br /> Biểu đồ 4:Tương quan thu nhập từ du lịchquốc tế năm 2014<br /> (tỷ USD và tỷ trọng %)<br /> <br /> Nguồn: Tổ chức du lịch thế giới<br /> Đối với Việt Nam, trong suốt hơn 2 thập kỷ qua, số lượng khách quốc tế đến du lịch<br /> Việt Nam tăng trưởng mạnh với tốc độ trung bình trên 12% mỗi năm (ngoại trừ suy giảm do<br /> dịch SARS 2003 (-8%) và suy thoái kinh tế thế giới 2009 (-11%). Nếu năm 1990 Việt Nam<br /> mới chỉ đón được 250.000 lượt khách quốc tế thì đến nay chúng ta đã đón được 8 triệu lượt<br /> khách quốc tế. Khách du lịch nội địa cũng tăng mạnh liên tục trong suốt giai đoạn vừa qua, từ<br /> 1 triệu lượt năm 1990 đến 2014 đạt con số 38 triệu lượt. Sự tăng trưởng không ngừng về<br /> khách đã thúc đẩy mở rộng quy mô hoạt động của ngành du lịch trên mọi lĩnh vực.<br /> Sự đóng góp của du lịch vào nền kinh tế nước ta giai đoạn vừa qua rất đáng khích lệ.<br /> Tổng thu trực tiếp từ khách du lịch năm 2014 đạt 230 nghìn tỷ đồng (tương đương 11,5 tỷ<br /> USD), chiếm khoảng 6% GDP, tăng trung bình hơn hai con số (đạt bình quân 18,7%/năm).<br /> Xét về cơ cấu doanh thu ngoại tệ trong xuất khẩu dịch vụ, doanh thu của ngành du lịch<br /> chiếm trên 50% trong xuất khẩu dịch vụ của cả nước, đứng đầu về doanh thu ngoại tệ trong<br /> Trư ng Đ i h c Thăng Long<br /> <br /> 239<br /> <br /> K y u công trình khoa h c 2015 - Ph n II<br /> <br /> các loại hoạt động dịch vụ “xuất khẩu”, đồng thời có doanh thu ngoại tệ lớn, trên cả các ngành<br /> vận tải, bưu chính viễn thông và dịch vụ tài chính.<br /> Mặc dù vậy, nếu so sánh với khu vực và thế giới, Ngành du lịch Việt Nam vẫn còn ở<br /> vị trí chưa cao. Chúng ta nhớ rằng, từ sau khi Đảng và Nhà nước ta bắt đầu chính sách Đổi<br /> mới đầu thập niên 90, du lịch bắt đầu phát triển mạnh mẽ và đến giũa những năm 90, chúng ta<br /> đã vượt Phillipines để trở thành nước có nền kinh tế du lịch phát triển lớn thứ 5 trong khu vực<br /> Đông Nam Á, sau Thái Lan. Malaysia, Singapore và Indonesia. Nhưng từ đó đến nay, chúng<br /> ta vẫn dậm chân tại chỗ và các nước dẫn đầu tốp 5 đã dần bỏ xa chúng ta. Không những thế,<br /> có nguy cơ chúng ta bị chính đối thủ cạnh tranh trực tiếp là Phillipines vượt qua, thậm chí một<br /> số nước trong tốp sau cũng có khả năng bắt kịp và vượt như Campuchia, Myanmar hoặc ngay<br /> cả Lào. Nhất là trong bối cảnh hiện nay, ngành du lịch đang đối diện với những thách thức rất<br /> lớn trước thềm hội nhập cộng đồng ASEAN vào cuối năm 2015. Dự báo cạnh tranh giữa các<br /> điểm đến du lịch trong khu vực và trên thế giới ngày càng gay gắt. Để đảm bảo cho ngành du<br /> lịch có được năng lực cạnh tranh và bứt phá vượt lên, yếu tố quan trọng hàng đầu là nguồn<br /> nhân lực chất lượng cao. Vậy hãy xem thực trạng nguồn nhân lực du lịch của Việt Nam ra<br /> sao.<br /> a) Về số lượng, hiện nay toàn ngành có trên 570.000 lao động trực tiếp trong tổng số<br /> 1,8 triệu lao động du lịch, chưa tính đến lao động liên quan và lao động không chính thức,<br /> chiếm 3,6% tổng lao động toàn quốc. Theo dự báo trong Chiến lược, đến năm 2015, du lịch<br /> Việt Nam cần 2,2 triệu lao động, trong đó 620 ngàn lao động trực tiếp; năm 2020 là trên 3<br /> triệu lao động, trong đó 870 ngàn lao động trực tiếp. Với nhu cầu như vậy, mỗi năm, hệ thống<br /> giáo dục và đào tạo chuyên ngành du lịch phải đáp ứng khoảng 30.000 người tốt nghiệp ở các<br /> trình độ khác nhau, trong khi đó, con số đào tạo nghề liên quan đến lĩnh vực này chỉ đạt<br /> khoảng 18.000 người.<br /> b) Về chất lượng, lao động trong ngành du lịch còn thấp và mất cân đối, với tỷ lệ:<br /> + Đại học và sau đại học: 7,4% tổng số lao động toàn ngành,<br /> + Trung cấp và sơ cấp:47,30% tổng số lao động toàn ngành,<br /> + Lao động quản lý: 1,9% so với 98,1% lao động hoạt động trong kinh doanh.<br /> (nguồn: Chiến lược phát triển du lịch Việt Nam đến năm 2020,tầm nhìn 2030)<br /> Những thống kê trên đây mới chỉ thể hiện bức tranh bên ngoài của nguồn nhân lực du<br /> lịch Việt Nam. Trong thực tế, chất lượng thực của nguồn nhân lực còn nhiều vấn đề đáng<br /> quan tâm hơn. Có nhiều ý kiến cho rằng, lao động ngành du lịch Việt Nam còn xa mới đạt<br /> chuẩn trong khu vực, đặc biệt là nguồn lao động chất lượng cao. Một hình ảnh thực tế là hầu<br /> hết các khách sạn cao cấp ở nước ta đều do chuyên gia nước ngoài quản lý.Ông Philip Jones Giám đốc khách sạn Movenpick Hà Nội - nhận định: “Ưu điểm của lao động ngành du lịch tại<br /> thị trường Việt Nam là tinh thần học hỏi và trau dồi kiến thức luôn ở mức cao. Tuy nhiên khả<br /> năng sử dụng ngoại ngữ hiện đang là rào cản và là một trong những hạn chế của lao động<br /> ngành này. Mỗi đợt tuyển dụng của chúng tôi thường thu hút rất nhiều hồ sơ tham gia nhưng<br /> chất lượng thường không đạt được yêu cầu. Hiện nay, tại Việt Nam cũng có rất nhiều cơ sở<br /> chuyên đào tạo nhân lực cho ngành du lịch nhưng những học viên sau khi tốt nghiệp vẫn thiếu<br /> những điều rất cơ bản đó là sự chuyên nghiệp, bài bản và khả năng ngoại ngữ”(trích nguồn:<br /> NCSEIF,Tác giả: La Hoàn (tổng hợp)<br /> Trư ng Đ i h c Thăng Long<br /> <br /> 240<br /> <br /> K y u công trình khoa h c 2015 - Ph n II<br /> <br /> Như vậy chúng ta đang đối diện với nguy cơ quản lý nguồn nhân lực du lịch sẽ thua<br /> ngay trên sân nhà, một khi Cộng đồng ASEAN sẽ đươc thành lập vào cuối năm nay. Sẽ không<br /> còn những hạn chế quốc gia đối với nguồn lao động này. Điều đó đồng nghĩa với việc người<br /> lao động của chúng ta và các nước ASEAN sẽ có thêm nhiều cơ hội để lựa chọn những doanh<br /> nghiệp nào họ muốn ở bất cứ quốc gia nào trong cộng đồng ASEAN. Ở chiều ngược lại, các<br /> doanh nghiệp cũng làm điều tương tự.<br /> Đây rõ ràng là bài toán khó đối với việc đào tào nguồn nhân lực du lịch chất lượng cao<br /> nhằm đáp ứng nhu cầu trong nước và cạnh tranh với các nước trong khu vực. Chúng ta không<br /> phủ nhận những đóng góp to lớn của các cơ sở đào tạo trong nước thời gian qua như đã nêu ở<br /> trên. Tuy nhiên, chúng ta cũng nhận thấy những bất cập, hạn chế tồn tại. Việc đào tạo của<br /> chúng ta vẫn nặng về lý thuyết, ít thực hành. Vì vậy, mặc dù bản chất sinh viên Việt Nam rất<br /> thông minh, nhưng hiểu biết thực tế yếu, bên cạnh những điểm yếu cố hữu về khả năng giao<br /> tiếp, làm việc nhóm và khả năng ngoại ngữ.<br /> Phải chăng những yếu kém này của sinh viên có một phần nguyên nhân từ cách đào<br /> tạo của chúng ta. Chúng ta thường đặt ra những mục tiêu lớn lao, trong khi cách làm của<br /> chúng ta còn thiếu bài bản, chưa gắn kết chặt chẽ với thực tế.<br /> Chiến lược phát triển du lịch Việt Nam cũng đã nhận định:Các cơ sở đào tạo hiện có<br /> từ dạy nghề đến Đại học trong nước chưa có được chương trình, giáo trình đào tạo thống nhất,<br /> nhiều cơ sở đào tạo còn nặng về lý thuyết. Nhiều cơ sở đào tạo còn chưa xây dựng được các<br /> chương trình đào tạo chuyên môn về khách sạn, nhà hàng ở trình độ Đại học chuyên ngành.<br /> “Chương trình, giáo trình và chuyên ngành đào tạo du lịch đang trong quá trình xây dựng và<br /> thống nhất.Chưa xây dựng được những tiêu chí cụ thể về chuyên môn làm căn cứ cho các cơ<br /> sở đào tạo xây dựng chương trình, giáo trình dẫn đến nội dung đào tạo của các cơ sở đào tạo<br /> không thống nhất, không có quy chuẩn tối thiểu về nội dung … Nhiều trường đào tạo du lịch<br /> vẫn còn tình trạng đào tạo lý thuyết là chính, phương tiện thực hành hạn chế”. (tr. 20)<br /> Trong bối cảnh đó, đào tạo nguồn nhân lực du lịch buộc phải điều chỉnh kịp thời các<br /> mục tiêu hết sức thực tế để bắt kịp tình hình.<br /> 2. Mục tiêu<br /> Với tình hình thực tế trên, đào tạo cử nhân du lịch của Đại học Thăng Long nên định<br /> hướng theo những mục tiêu thực tế sau:<br /> a) Đào tạo du lịch Thăng Long cần hướng đến mục tiêu cung cấp cho thị trường lao<br /> động du lịch những cử nhân vừa có năng lực quản trị, vừa có khả năng thực hành nghề. Nghĩa<br /> là sinh viên du lịch Thăng Long tốt nghiệp ra trường vừa có khả năng làm thầy, vừa có khả<br /> năng làm thợ. Lâu nay dường như chúng ta đã quen với quan niệm rằng, việc đao tạo “thợ” đã<br /> có các trường trung cấp hoặc các trung tâm dạy nghề đảm trách, còn các trường đại học thì<br /> phải chú trọng đến đào tạo các nhà quản trị với các kiến thức chung về lý thuyết là chính, việc<br /> thực hành nghiệp vụ có đưa vào chương trình cũng chỉ để mang tính minh họa cho những vấn<br /> đề lý thuyết mà thôi. Rất hiếm các trường đại học có các cơ sơ sở thực hành đi kèm. Quan<br /> niệm này cần phải thay đổi. Sinh viên ra trường nếu chỉ giỏi lý thuyết mà năng lực thực hành<br /> yếu, sẽ khó trở thành nhà quản lý giỏi.<br /> b) Mục tiêu thứ hai là: Sinh viên du lịch Thăng Long tốt nghiệp ra trường phải có<br /> khả năng hội nhập cao. Nghĩa là sinh viên phải sử dụng thành thạo được ít nhất một ngoại ngữ<br /> - quốc tế ngữ. Bên cạnh đó có khả năng sử dụng thanh thạo vi tính với kiến thức cập nhật mới<br /> Trư ng Đ i h c Thăng Long<br /> <br /> 241<br /> <br />