3
Teaching children with autism to mind read
MỤC LỤC
Danh sách các hình sử dụng trong sách 1
Danh sách các bảng biểu 2
VÀI LỜI VỚI GIÁO VIÊN VÀ PHỤ HUYNH 3
LỜI CẢM ƠN 4
PHẦN I. GIỚI THIỆU 1
NỀN TẢNG VÀ MỤC ĐÍCH CỦA QUYỂN SÁCH ______________________________________ 1
NHỮNG NỖ LỰC NHẰM CẢI THIỆN NHỮNG KHIẾM KHUYẾT VỀ GIAO TIẾP VÀ
TƢƠNG TÁC XÃ HỘI CỦA NGƢỜI TỰ KỶ __________________________________________ 1
HẠN CHẾ CỦA CÁCH TIẾP CẬN TRUYỀN THỐNG __________________________________ 2
TRẺ THƢỜNG VỚI KHẢ NĂNG ĐỌC SUY NGHĨ NGƢỜI KHÁC _______________________ 2
TẦM QUAN TRỌNG CỦA KHẢ NĂNG ĐỌC TÂM Ý CỦA NGƢỜI KHÁC: CHÚNG TA
DÙNG KHẢ NĂNG NÀY VÀO MỤC ĐÍCH NÀO? _____________________________________ 5
Để lý giải các ứng xử xã hội _________________________________________________________ 5
Để lý giải các hành vi giao tiếp _______________________________________________________ 6
Những ứng dụng khác ______________________________________________________________ 6
SỰ VÔ TÂM CỦA NGƢỜI TỰ KỶ ___________________________________________________ 7
VÍ DỤ TỪ KINH NGHIỆM THỰC TIỄN _____________________________________________ 9
KHẢ NĂNG ĐỌC SUY NGHĨ CỦA NGƢỜI KHÁC CÓ THỂ DẠY ĐƢỢC KHÔNG? ______ 12
PHƢƠNG PHÁP DẠY CÁC KHÁI NIỆM VỀ TRẠNG THÁI TINH THẦN _______________ 13
VƢỢT QUA NHỮNG KHÓ KHĂN VỀ KHÁI QUÁT HOÁ _____________________________ 15
KẾT QUẢ NHẬN ĐƢỢC TỪ NGHIÊN CỨU THỰC NGHIỆM __________________________ 16
QUYỂN SÁCH ĐƢỢC VIẾT CHO NHỮNG ĐỐI TƢỢNG NÀO? ________________________ 16
HẠN CHẾ CỦA CÁCH DẠY HIỆN TẠI _____________________________________________ 16
CẤU TRÚC CỦA QUYỂN SÁCH ___________________________________________________ 17
PHẦN II. DẠY CÁC TRẠNG THÁI CẢM XÚC 19
NĂM CẤP ĐỘ NHẬN BIẾT TRẠNG THÁI CẢM XÚC ________________________________ 19
CẤP ĐỘ 1. NHẬN BIẾT BIỂU HIỆN TRÊN KHUÔN MẶT DỰA VÀO BỨC ẢNH _________ 20
Tài liệu và quy trình đánh giá ______________________________________________________ 20
Xác định cấp độ khởi điểm _________________________________________________________ 21
Quy trình dạy học ________________________________________________________________ 22
CẤP ĐỘ 2. NHẬN BIẾT TRẠNG THÁI CẢM XÚC TỪ CÁC HÌNH VẼ ĐƠN GIẢN ________ 22
Tài liệu và quy trình đánh giá ______________________________________________________ 22
4
Xác định cấp độ khởi điểm _________________________________________________________ 23
Quy trình dạy học ________________________________________________________________ 23
CẤP ĐỘ 3. NHẬN BIẾT TRẠNG THÁI CẢM XÚC DỰA VÀO TÌNH HUỐNG ____________ 24
Tài liệu và quy trình đánh giá ______________________________________________________ 24
Xác định cấp độ khởi điểm _________________________________________________________ 24
Quy trình dạy học ________________________________________________________________ 25
Nguyên tắc giảng dạy chung. _______________________________________________________ 26
CẤP ĐỘ 4. NHẬN BIẾT TRẠNG THÁI CẢM XÚC DỰA VÀO NGUYỆN VỌNG __________ 75
Tài liệu và quy trình đánh giá ______________________________________________________ 75
Xác định cấp độ khởi điểm._________________________________________________________ 75
Quy trình dạy học: ________________________________________________________________ 76
Nguyên tắc giảng dạy chung ________________________________________________________ 77
CẤP ĐỘ 5. NHẬN BIẾT TRẠNG THÁI CẢM XÚC DỰA VÀO NIỀM TIN _______________ 126
Tài liệu và Quy trình đánh giá _____________________________________________________ 126
Xác định cấp độ khởi điểm ________________________________________________________ 128
Quy trình dạy học _______________________________________________________________ 130
Nguyên tắc giảng dạy chung: ______________________________________________________ 131
PHẦN III. DẠY KHẢ NĂNG NẮM BẮT THÔNG TIN CỦA
NGƢỜI KHÁC 228
NĂM CẤP ĐỘ NHẬN BIẾT VỀ KHẢ NĂNG NẮM BẮT THÔNG TIN __________________ 228
CẤP ĐỘ 1. NHẬN THỨC TRỰC GIÁC ĐƠN GIẢN __________________________________ 229
Tài liệu và quy trình đánh giá. _____________________________________________________ 229
Xác định cấp độ khởi điểm ________________________________________________________ 229
Quy trình dạy học _______________________________________________________________ 231
Nguyên tắc giảng dạy chung _______________________________________________________ 232
CẤP ĐỘ 2. NHẬN THỨC TRỰC GIÁC PHỨC TẠP __________________________________ 232
Tài liệu và quy trình đánh giá _____________________________________________________ 232
Xác định cấp độ khởi điểm ________________________________________________________ 233
Quy trình dạy học: _______________________________________________________________ 234
Nguyên tắc giảng dạy chung _______________________________________________________ 235
CẤP ĐỘ 3. HIỂU BIẾT NGUYÊN TẮC: “TRỰC QUAN DẪN ĐẾN TRI THỨC” _________ 236
Tài liệu và quy trình đánh giá _____________________________________________________ 236
Xác định cấp độ khởi điểm: _______________________________________________________ 238
Quy trình dạy học _______________________________________________________________ 240
Nguyên tắc giảng dạy chung _______________________________________________________ 241
CẤP ĐỘ 4. DỰ ĐOÁN HÀNH ĐỘNG DỰA TRÊN NHẬN THỨC CỦA NGƢỜI KHÁC ____ 241
Tài liệu và quy trình đánh giá _____________________________________________________ 241
Xác định trình độ khởi điểm: ______________________________________________________ 243
5
Quy trình dạy học _______________________________________________________________ 244
Nguyên tắc giảng dạy chung: ______________________________________________________ 244
CẤP ĐỘ 5. HIỂU BIẾT VỀ NIỀM TIN SAI (KHÔNG TRÙNG VỚI THỰC TẾ) __________ 245
Tài liệu và quy trình đánh giá _____________________________________________________ 245
Xác định cấp độ khởi điểm: _______________________________________________________ 250
Quy trình dạy học _______________________________________________________________ 251
Nguyên tắc giảng dạy chung _______________________________________________________ 253
PHẦN IV. PHÁT TRIỂN KHẢ NĂNG CHƠI GIẢ VỜ 254
Năm cấp độ của trò chơi giả vờ ____________________________________________________ 254
Đánh giá và dạy chơi giả vờ _______________________________________________________ 255
Các vật liệu gợi ý và trò chơi ______________________________________________________ 255
Xác định cấp độ khởi điểm ________________________________________________________ 256
Đánh giá chơi giả vờ tự phát __________________________________________________ 256
Đánh giá khả năng phân biệt thật – giả của trẻ __________________________________ 257
Quy trình dạy học _______________________________________________________________ 258
Tăng cƣờng cấp độ của trò chơi giả vờ _________________________________________ 258
Cấp độ 4(b). Dạy cách phân biệt thật – giả ______________________________________ 264
Nguyên tắc giảng dạy chung: ______________________________________________________ 265
PHẦN V. ĐỊNH HƢỚNG TRONG TƢƠNG LAI 267
HƢỚNG NHÌN CỦA MỘT NGƢỜI NÓI LÊN NGƢỜI ĐÓ MUỐN LÀM, HOẶC NÓI LÊN
ĐIỀU MÀ NGƢỜI ĐÓ DỰ ĐỊNH LÀM _____________________________________________ 267
SỬ DỤNG BỨC ẢNH ĐỂ MINH HOẠ SUY NGHĨ VÀ NIỀM TIN ______________________ 268
SỬ DỤNG HÌNH ẢNH HOẠT HÌNH ĐỂ MINH HOẠ NIỀM TIN _______________________ 269
KẾT HỢP LƢU TÂM VÀ THÔNG CẢM ____________________________________________ 269
PHỤ LỤC ______________________________________________________________________ 271
1
Danh sách các hình sử dụng trong sách
1.1. Tình huống với Anne Sally (tái bản từ Baron – Cohen Leslie and Frith, 1985)
1.2. Các biểu hiện của trạng thái cảm xúc thể hiện trên gương mặt (tái bản từ Paul Ekman và
Wallace V. Friesen, “Gương mặt thật”, 1975)
2.3. Các trạng thái cảm xúc thể hiện trên gương mặt thông qua hình vẽ (trích từ Hobson, 1989)
2.4. Nos 1 – 48. Các bức tranh và hình ảnh sử dụng trong việc nhận dạng các trạng thái cảm xúc
dựa trên tình huống
2.5. Nos 1 – 24. Các bức tranh và hình ảnh sử dụng trong việc nhận dạng các trạng thái cảm xúc
dựa trên nguyện vọng, nguyện vọng
2.6. Nos 1A – 12D. Các bức tranh và hình ảnh sử dụng trong việc nhận dạng các trạng thái cảm
xúc dựa trên niềm tin
3.1. Tài liệu và hình ảnh sử dụng trong việc tiếp cận và dạy khả năng đặt mình vào góc nhìn của
đối phương cấp độ đơn giản
3.2. Tài liệu và hình ảnh sử dụng trong việc tiếp cận và dạy khả năng đặt mình vào góc nhìn của
đối phương cấp độ phức tạp
3.3. Tài liệu và hình ảnh sử dụng trong việc tiếp cận và dạy khả năng hiểu “nhận thức xuất phát
từ những gì nhìn thấy”
3.4. Tài liệu và hình ảnh sử dụng trong việc tiếp cận và dạy khái niệm “niềm tin trùng với thực
tế”
3.5. Tài liệu và hình ảnh sử dụng trong việc tiếp cận và dạy khái niệm “niềm tin không trùng với
thực tế”
5.1. Charlie muốn loại kẹo ngọt nào? (trích từ Baron – Cohen et al, 1995)
2
Danh sách các bảng biểu
1.1. Năm cấp độ giảng dạy về các trạng thái tinh thần
1.2. Một số nguyên tắc cơ bản dạy các khái niệm trạng thái tinh thần
4.1 Ví dụ đã chuyển thể về trò chơi ngẫu hứng
4.2 Phát triển khả năng chơi tự phát: Ví dụ 1
4.3 Phát triển khả năng chơi tự phát: Ví dụ 2