1
ĐỀ ÁN KIỂM TOÁN TÀI CHÍNH
Đề tài:
Quá trình hình thành và phát triển của Kiểm toán độc lập ở Việt Nam
2
NỘI DUNG
I .Sự tất yếu hình thành loại hình kiểm toán độc lập ở Việt Nam .
1.Sự ra đời loại hình kiểm toán độc lập ở Việt Nam .
Một vài nét về hoạt động kiểm tra kế toán ở Việt Nam.
Kiểm tra nói chung và kiểm tra kế toán nói riêng được quan tâm ngay từ
thời kỳ đầu xây dựng đất nước.Tuy nhiên trong cơ chế kế hoạch hoá tập
trung, công tác kiểm tra cũng được tổ chức phù hợp với cơ chế: Nhà nước
với tư cách là người quản lý vĩ mô, đồng thời là người chủ sở hữu nắm trong
tay toàn bộ công tác kế toán và kiểm tra nói chung.
Năm 1957, lần đầu tiên Nhà nước ban hành chế độ sổ sách kế toán bao
gồm gần 27 nhật ký dùng cho các đơn vị kinh tế thuộc sở hữu Nhà
nước.Trong mỗi nhật ký đã kết hợp cả yêu cầu thông tin cho quản lý và yêu
cầu kiểm tra hoạt động tài chính. Đây là dấu mốc đầu tiên thể hiện mục tiêu
thể chế và thực hiện sự thống nhất và tiêu chuẩn hoá công tác kế toán, kiểm
tra đất nước để phục vụ cho yêu cầu quản lý của xí nghiệp và của Nhà nước
Năm 1967, Liên Bộ Thống kê và Tài chính đã ban hành chế độ ghi chép áp
dụng cho các xí nghiệp quốc doanh và một loạt các chế độ về tài khoản kế
toán .
Năm 1971, Nhà nước chế độ kế toán thống nhất, chế độ kế toán đã khá
hoàn thiện và tiêu chuẩn hoá được nâng cao.
Năm1988, Nhà nước ban hành pháp lệnh kế toán thống kê, nhằm đưa công
tác kế toán vào kỷ cương, tăng cường pháp chế cho kế toán.
Năm 1989, trước nhu cầu biến đổi có tính chất cách mạng trong cơ chế
quản lý kinh tế đất nước, sự thừa nhận một cách tất yếu khách quan nền sản
xuất hàng hoá, kinh tế thị trường và một kiểu quản lý tài chính thích hợp với
nó, chế độ kế toán mới ban hành cho chế độ kế toán trước đây.
3
Tuy nhiên, chế độ kế toán ban hành năm 1989 vẫn còn khoảng cách khá xa
so với thông lệ quốc tế và có những điểm chưa bắt nhịp với cơ chế thị
trường. Do vậy từ năm 1994, Thủ tướng Chính phủ đã chỉ thị và trực tiếp chỉ
đạo cải cách kế toán. Tháng 2/1995 hệ thống kế toán tài chính doang nghiệp
chính thức được ban hành.
Nhìn chung, chế độ kế toán đã phù hợp với từng giai đoạn lịch sử. Thể chế
thông tin - kiểm tra bằng kế toán trong một cơ chế thị trường, cho họ yêucầu
quản lý Nhà nước, tài chính doanh nghiệp
Thể hiện sự phân biệt thông tin quản lý của kế toán so với các loại thông tin
khác trong hệ thống thông tin kinh tế. Phục vụ cho sự quản lý thống nhất của
Nhà nước về các lĩnh vực tài chính trong cơ chế mới, thể hiện tính chất
thống nhất và tiêu chuẩn hoá cao về thông tin kế toán, phần nào đã tiếp cận
được ngôn ngữ thông tin và những chuẩn mực quốc tế về kế toán.
Sự cần thiết của kiểm toán độc lập đối với nền kinh tế thị trường
Kiểm toán độc lập (Independent Audit), đây là một loại kiểm toán được
phân chia từ kiểm toán nói chung theo chức năng và chủ thể kiểm toán. Nó
ra đời theo yêu cầu của cơ chế thị trường đòi hỏi. Qua quá trình phát triển
của kiểm toán nói chung, kiểm toán độc lập được tách ra phát triển mạnh mẽ
cùng với sự phát triển của cơ chế thị trường (Công ty kiểm toán độc lập
Price Waterhouse Cooper là công ty kiểm toán độc lập đầu tiên được thành
lập có trụ sở chính ở Anh quốc ).
Nếu nói rằng nền kinh tế thị trường có hiệu quả hơn so với nền kinh tế kế
hoạch hoá tập trung thì kiểm toán độc lập chính là một công cụ quản lý kinh
tế ,tài chính đắc lực góp phần nâng cao tính hiệu quả đó của nền kinh tế thị
trường. Đặc trưng của nền kinh tế thị trường là nhiều thành phần kinh tế ,là
tự do sản xuất, kinh doanh và cạnh tranh. Mỗi doanh nghiệp đều có những
biện pháp hạn chế mặt trái, tiêu cực của cơ chế thị trường và tự thân vận
4
động phù hợp với những đòi hỏi có tính quy luật sống còn của nó. Tổ chức
kiểm toán độc lập là những doanh nghiệp không cạnh tranh với các doanh
nghiệp (trừ doanh nghiệp kiểm toán ) mà bạn hàng giúp các doanh nghiệp
tồn tại và phát triển trong cạnh tranh.
Hơn thế nữa, nền kinh tế thị trường đòi hỏi các doanh nghiệp thuộc mọi
thành phần kinh tế muốn quản lý và điều hành sản xuất kinh doanh cần phải
có thông tin chính xác kịp thời và tin cậy. Để đáp ứng được yêu cầu này đòi
hỏi phải có bên thứ ba độc lập khách quan, có trình độ chuyên môn cao được
pháp luật cho phép cung cấp thông tin tin cậy cho đối tượng quan tâm. Vì
vậy đã hình thành nên loại hình kiểm toán độc lập này. Luật pháp nhiều
quốc gia có nền kinh tế thị trường phát triển đã quy định chỉ có các báo cáo
tài chính đã được kiểm toán độc lập mới có giá trị pháp lý và độ tin cậy.
Sự ra đời và phát triển của các tổ chức kiểm toán độc lập trong nền kinh tế
thị trường là xu hướng tất yếu khách quan có tính quy luật của cơ chế thi
trường.
Các công ty kiểm toán độc lập ra đời
Hoạt động kiểm toán độc lập đã hình thành và phát triển ở nước ta từ trước
ngày giải phóng miền Nam: Các văn phòng hoạt động độc lập với các kế
toán viên công chứng hoặc các giám định viên kế toán và cả văn phòng kiểm
soát quốc tế như SGV, Arthur Andersen ...Sau thống nhất đất nước, trong cơ
chế kế hoạch hoá tập trung, kiểm toán độc lập không còn tồn tại. Vì vậy
kiểm toán độc lập mới được hình thành từ sau khi chuyển đổi cơ chế kinh tế
Với chủ chương đa dạng hoá các loại hình sở hữu đa phương hoá các loại
hình đầu tư đã đặt ra những đòi hỏi của kiểm toán độc lập. Ngày 13/5/1991
theo giấy phép số 957/PPLT của Thủ tướng Chính phủ, Bộ tài chính đã ký
quyết định thành lập hai công ty: Công ty kiểm toán Việt Nam với tên giao
dịch là VACO (QĐ 165-TC/QĐ/TCCB) và công ty dịch vụ kế toán Việt
5
Nam với tên giao dịch là ASC (QĐ164-TC/QĐ/TCCB) sau này đổi tên
thành Công ty dịch vụ tư vấn tài chính, kế toán, kiểm toán - AASC (quyết
định 639-TC /QĐ/ TCCB ngày 14/9/1993).Với cương vị là công ty đầu
ngành, VACO và AASC đã có nhiều đóng góp không chỉ trong việc phát
triển công ty, mở rộng đại bàn kiểm toán mà cả trong việc cộng tác với công
ty và tổ chức nước ngài để phát triển sự nghiệp kiểm toán Việt Nam. Cũng
trong năm 1991, còn có công ty Ernst and Young là công ty kiểm toán nước
ngoài đầu tiên được Nhà nước Việt Nam cho chấp nhận lập văn phòng hoạt
động tại Việt Nam. Hiện nay số lượng công ty kiểm toán là 18 đơn vị, trong
số đó có 12 công ty kiểm toán Việt Nam. Các công ty kiểm toán sẽ còn được
chúng tôi đề cập ở phần III của bài này.
2. Vai trò của kiểm toán độc lập trong nền kinh tế thị trường .
Trên thế giới hầu hết các nước đi theo kinh tế thị trường đều có hoạt động
kiểm toán độc lập. Trái lại ở các nước đi theo cơ chế kế hoạch hoá tập trung
đều không có kiểm toán, thậm chí không truyền bá kiến thức về kiểm toán
độc lập.
Thật vậy, ở nước ta có thể nói hoạt động kiểm toán được hình thành và phát
triển từ trước ngày giải phóng miền Nam. Sau thống nhất đất nước, với cơ
chế kế hoạch hoá tập trung, kiểm toán độc lập không tồn tại nữa. Mãi cho
đến khi Đảng và Nhà nước ta chủ trương đa dạng hoá các loại hình sở hữu
và đa phương hoá các đầu tư đã đạt ra những đòi hỏi cấp thiết của kiểm toán
độc lập thì loại hình kiểm toán độc lập mới thực sự xuất hiện.
Điều này cho thấy kiểm toán độc lập có vai trò to lớn trong nền kinh tế thị
trường.
Nền kinh tế thị trường đòi hỏi các doanh nghiệp thuộc mọi thành phần kinh
stế quản lý và điều hành sản xuất kinh doanh cần phải có thông tin chính xác
