Đề án Tốt nghiệp Thạc sĩ: Xây dựng nông thôn mới ở huyện Mai Sơn, tỉnh Sơn La

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:77

Thêm vào BST

Báo xấu

8
lượt xem 3
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đề án "Xây dựng nông thôn mới ở huyện Mai Sơn, tỉnh Sơn La" được hoàn thành với mục tiêu nhằm phân tích, đánh giá thực trạng quá trình xây dựng nông thôn mới ở huyện Mai Sơn, tỉnh Sơn La trong những năm vừa qua. Đề án đề xuất các giải pháp nhằm thúc đẩy quá trình xây dựng nông thôn mới tại huyện Mai Sơn, tỉnh Sơn La trong những năm tới.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Đề án Tốt nghiệp Thạc sĩ: Xây dựng nông thôn mới ở huyện Mai Sơn, tỉnh Sơn La

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC THƢƠNG MẠI NGÔ MINH TUẤN XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI Ở HUYỆN MAI SƠN, TỈNH SƠN LA ĐỀ ÁN TỐT NGHIỆP THẠC SĨ HÀ NỘI, NĂM 2024
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC THƢƠNG MẠI NGÔ MINH TUẤN XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI Ở HUYỆN MAI SƠN, TỈNH SƠN LA NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ MÃ SỐ: 8310110 ĐỀ ÁN TỐT NGHIỆP THẠC SĨ NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. VŨ VĂN HÙNG HÀ NỘI, NĂM 2024
i LỜI CAM ĐOAN Tác giả Đề án xin cam đoan bản đề án này là công trình nghiên cứu độc lập của cá nhân tác giả. Các số liệu, kết quả nêu trong đề án là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất cứ công trình nghiên cứu nào. Hà Nội, ngày tháng 4 năm 2024 TÁC GIẢ ĐỀ ÁN Ngô Minh Tuấn
ii LỜI CẢM ƠN Sau thời gian học tập, nghiên cứu, thành quả cuối cùng là đề án tốt nghiệp đã hoàn thành. Để thực hiện Đề án này, tôi đã nhận được sự giúp đỡ, hướng dẫn tận tình của thầy TS. Vũ Văn Hùng cùng với những ý kiến đóng góp quý báu của các Thầy, Cô giáo Trường Đại học Thương Mại, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc. Tôi chân thành cảm ơn gia đình, tập thể Ban cán sự lớp và các bạn học viên trong lớp đã tạo điều kiện, đóng góp ý kiến giúp đỡ để tác giả hoàn thành chương trình học và đề án này trong thời gian qua. Do kinh nghiệm nghiên cứu khoa học còn nhiều hạn chế nên đề án không thể tránh khỏi những thiếu sót. Tôi rất mong nhận được sự đóng góp ý kiến của quý thầy, cô, đồng nghiệp và các anh, chị học viên để đề án được hoàn thiện hơn. Xin trân trọng cảm ơn!
iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN .......................................................................................................i LỜI CẢM ƠN ........................................................................................................... ii MỤC LỤC ................................................................................................................ iii DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT.................................................................................... v DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU ............................................................................vi TÓM TẮT NỘI DUNG ĐỀ ÁN ............................................................................ vii MỞ ĐẦU .................................................................................................................... 1 1. Lý do chọn đề tài ................................................................................................... 1 2. Mục tiêu và nhiệm vụ của đề án .......................................................................... 2 3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu ........................................................................ 3 4. Quy trình và phƣơng pháp thực hiện đề án .......................................................3 5. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề án ............................................................4 6. Kết cấu của đề án ..................................................................................................4 PHẦN 1 CƠ SỞ LÝ THUYẾT VÀ THỰC TIỄN VỀ XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI TRÊN ĐỊA BÀN CẤP HUYỆN ......................................................... 5 1.1. Cơ sở lý thuyết về xây dựng nông thôn mới trên địa bàn cấp huyện ............5 1.1.1. Nông thôn và vai trò của nông thôn ................................................................ 5 1.1.2. Nông thôn mới, nội dung và tiêu chí xây dựng nông thôn mới ..................... 6 1.1.3. Những nhân tố ảnh hưởng đến xây dựng nông thôn mới ............................. 8 1.2. Kinh nghiệm xây dựng nông thôn mới ở một số địa phƣơng và bài học kinh nghiệm đối với huyện Mai Sơn, tỉnh Sơn La ................................................. 9 1.2.1. Kinh nghiệm xây dựng nông thôn mới ở một số địa phương ........................ 9 1.2.2. Bài học kinh nghiệm đối với quá trình xây dựng nông thôn mới ở huyện Mai Sơn, tỉnh Sơn La ............................................................................................... 13 PHẦN 2 PHÂN TÍCH THỰC TRẠNG VÀ ĐÁNH GIÁ CHUNG VỀ QUÁ TRÌNH XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI Ở HUYỆN MAI SƠN, TỈNH SƠN LA ............................................................................................................................. 15 2.1. Khái quát chung về điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội ảnh hƣởng đến xây dựng nông thôn mới ở huyện Mai Sơn, tỉnh Sơn La ...........................................15 2.1.1. Khái quát chung về điều kiện tự nhiên huyện Mai Sơn .............................. 15 2.1.2. Khái quát chung về điều kiện tự nhiên huyện Mai Sơn .............................. 15 2.2. Thực trạng xây dựng nông thôn mới ở huyện Mai Sơn, tỉnh Sơn La giai đoạn 2020 - 2023 ...................................................................................................... 18
iv 2.2.1. Thực trạng về công tác điều hành, quản lý quá trình xây dựng nông thôn mới ở huyện Mai Sơn, tỉnh Sơn La ......................................................................... 18 2.2.2. Phân tích thực trạng xây dựng nông thôn mới ở huyện Mai Sơn, tỉnh Sơn La .............................................................................................................................. 21 2.3. Tồn tại, hạn chế và nguyên nhân của những tồn tại, hạn chế trong xây dựng nông thôn mới ở huyện Mai Sơn, tỉnh Sơn La ...........................................32 2.3.1 Những tồn tại hạn chế .................................................................................... 32 2.3.2 Nguyên nhân dẫn tới các mặt còn tồn tại, hạn chế ....................................... 33 PHẦN 3 BỐI CẢNH, PHƢƠNG HƢỚNG, GIẢI PHÁP, KIẾN NGHỊ VÀ TỔ CHỨC THỰC HIỆN QUÁ TRÌNH XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI Ở HUYỆN MAI SƠN, TỈNH SƠN LA ...................................................................... 35 3.1. Bối cảnh mới, phƣơng hƣớng và nhiệm vụ về xây dựng nông thôn mới ở huyện Mai Sơn ......................................................................................................... 35 3.1.1. Bối cảnh mới xây dựng nông thôn mới ở huyện Mai Sơn ........................... 35 3.1.3. Nhiệm vụ tổ chức thực hiện xây dựng nông thôn mới ở huyện Mai Sơn 36 3.2. Giải pháp đẩy nhanh quá trình xây dựng nông thôn mới ở huyện Mai Sơn, tỉnh Sơn La...............................................................................................................38 3.2.1. Giải pháp tổ chức thực hiện .......................................................................... 38 3.2.2. Đề xuất giải pháp triển khai thực hiện ......................................................... 44 3.3. Kiến nghị, đề xuất ............................................................................................50 KẾT LUẬN .............................................................................................................. 51 TÀI LIỆU THAM KHẢO ...................................................................................... 52 PHỤ LỤC ................................................................................................................. 54
v DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT Từ viết tắt Nguyên nghĩa CNH, HĐH Công nghiệp hóa, hiện đại hóa HĐND Hội đồng nhân dân HTX Hợp tác xã KH Kế hoạch MTTQ Mặt trận tổ quốc NTM Nông thôn mới UBND Ủy ban nhân dân PTNT Phát triển nông thôn THPT Trung học phổ thông
vi DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU Nội dung Trang Bảng 1.1. Mức độ ảnh hưởng của các yếu tố đến xây dựng nông thôn 8 Bảng 2.1 Tổng hợp vốn chuyển nguồn từ năm 2022 sang năm 2023 23 Bảng 2.2 Tổng hợp nguồn vốn năm 2023 24 Tổng hợp kết quả huy động nguồn lực thực hiện chương trình Bảng 2.3 25 năm 2023; kế hoạch năm 2024 Kết quả thực hiện các nội dung thành phần - tương ứng thực hiện Bảng 2.4 27 bộ tiêu chí quốc gia về nông thôn mới
vii TÓM TẮT NỘI DUNG ĐỀ ÁN Đề án tốt nghiệp: “Xây dựng nông thôn mới ở huyện Mai Sơn, tỉnh Sơn La” được tác giả nghiên cứu, xây dựng trong bối cảnh toàn đảng, toàn quân, toàn dân đang nỗ lực triển khai thực hiện đồng bộ các giải pháp xây dựng nông thôn mới, Đề án được xây dựng gồm 3 phần: Phần 1: Cơ sở lý thuyết và thực tiễn về xây dựng nông thôn mới trên địa bàn cấp huyện. Phần 2: Phân tích thực trạng và đánh giá chung về quá trình xây dựng nông thôn mới ở huyện Mai Sơn, tỉnh Sơn La. Phần 3: Giải pháp, kiến nghị và tổ chức thực hiện quá trình xây dựng nông thôn mới ở huyện Mai Sơn, tỉnh Sơn La. Trên cơ sở lý thuyết và bài học kinh nghiệm về xây dựng nông thôn mới ở một số địa phương từ đó tác giả đã rút ra bài học kinh nghiệm đối với quá trình xây dựng nông mới tại huyện Mai Sơn, tỉnh Sơn La. Sau khi khái quát tình hình và các yếu tố ảnh hưởng đến xây dựng nông thôn mới ở huyện Mai Sơn và phân tích thực trạng, kết quả xây dựng nông thôn mới tác giả đã đề xuất 14 giải pháp cơ bản. Để phát huy tối đa hiệu quả của 14 giải pháp mà tác giả đề xuất cần phải được thực hiện các giải pháp một cách đồng bộ và thống nhất. Khảo nghiệm tính cấp thiết và tính khả thi của 14 giải pháp thông qua việc xin ý kiến đánh giá của Ban Chỉ đạo xây dựng các Chương trình mục tiêu quốc gia huyện Mai Sơn và Văn phòng điều phối Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới huyện Mai Sơn giai đoạn 2021 - 2025 cho thấy 14/14 giải pháp do tác giả đề xuất có tính cấp thiết và khả thi cao, phù hợp với thực tiễn xây dựng nông thôn mới ở huyện Mai Sơn, tỉnh Sơn La.
1 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Mai Sơn là một huyện trọng điểm về kinh tế của tỉnh nằm trong cụm tam giác kinh tế Thành phố Sơn La - Mai Sơn - Mường La. Trung tâm hành chính tại thị trấn Hát Lót. Huyện Mai Sơn đang duy trì tốc độ tăng trưởng kinh tế khá, cơ cấu kinh tế tiếp tục chuyển dịch tích cực, phát huy lợi thế, gắn với thị trường; các ngành, lĩnh vực, vùng đều có bước phát triển tiến bộ. Trong thời gian vừa qua, UBND huyện Mai Sơn đã chủ động tham mưu cho Thường trực, Ban Thường vụ huyện ủy kịp thời ban hành các Nghị quyết, kế hoạch triển khai thực hiện các Chương trình Mục tiêu quốc gia; chỉ đạo, hướng dẫn các cơ quan, đơn vị phối hợp với UBND các xã rà soát, xây dựng kế hoạch thực hiện chương trình công tác và kế hoạch thực hiện chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới. Các hoạt động hỗ trợ chuyển giao khoa học kỹ thuật phát triển sản xuất, nâng cao thu nhập cho người dân được triển khai kịp thời và phát huy hiệu quả. Quan tâm củng cố, kiện toàn, nâng cao hiệu quả, hiệu lực quản lý của chính quyền cấp xã, điều hành và giải quyết tốt những vấn đề phát sinh ở nông thôn; tình hình an ninh chính trị trên địa bàn các xã được giữ vững; công tác tuyên truyền vận động được phối hợp thực hiện tốt làm cơ sở để triển khai thực hiện Chương trình MTQG xây dựng nông thôn mới trên địa bàn huyện những năm tiếp theo. Bên cạnh đó, đối với các xã thực hiện chương trình xây dựng nông thôn mới, nông thôn mới nâng cao, nông thôn mới kiểu mẫu công tác chỉ đạo, hướng dẫn triển khai thực hiện Chương trình tại cơ sở còn chậm, dẫn đến tiến độ triển khai thực hiện một số lĩnh vực chưa đạt hiệu quả cao, cùng với đó việc triển khai ngày về cơ sở xây dựng nông thôn mới chưa bảo đảm theo Kế hoạch. Một số xã chưa chủ động xây dựng kế hoạch, tổ chức triển khai thực hiện các tiêu chí, chỉ tiêu đăng ký; chưa tham mưu cho Đảng ủy xã thành lập các tổ công tác phụ trách thực hiện chương trình nông thôn mới, phụ trách việc tổ chức ngày về cơ sở xây dựng nông thôn mới tại các bản, tiểu khu. Chưa thực hiện việc phân công rõ người, rõ việc trong quá trình triển khai thực hiện. Việc thực hiện rà soát các chỉ tiêu, tiêu chí, nội dung đối với xã xây dựng nông thôn mới, nông thôn mới nâng cao, nông thôn mới kiểu mẫu còn chưa có sự chỉ đạo chặt chẽ dẫn đến các nội dung đánh giá còn chưa sát với thực tế. Bên cạnh đó Bộ tiêu chí xây dựng xã đạt chuẩn nông thôn mới, nông thôn mới nâng cao, Bộ tiêu chí xây dựng xã đạt chuẩn nông thôn mới kiểu mẫu được ban
2 hành, nhìn chung các tiêu chí, chỉ tiêu đã được nâng cao, từ đó yêu cầu nguồn vốn triển khai lớn, các nội dung công việc nhiều; khả năng huy động nguồn lực tham gia của nhân dân hạn chế, nhất là đối với các bản đặc biệt khó khăn, các xã khu vực III. Một số hướng dẫn thực hiện còn chưa kịp thời (như định mức kinh tế kỹ thuật,...); dẫn đến công tác thực hiện và giải ngân nguồn vốn sự nghiêp còn chậm, hiệu quả chưa cao. Đối với các bản phấn đấu thực hiện nông thôn mới, nông thôn mới kiểu mẫu: Bộ tiêu chí xây dựng bản nông thôn mới, nông thôn mới kiểu mẫu được ban hành, các tiêu chí, chỉ tiêu nhiều, trong khi hướng dẫn của các sở, ban ngành đòi hỏi cao (như chỉ tiêu số 15.1 Chi bộ bản hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ….) trong khi tỉ lệ % bản xuất sắc hàng năm có 20%, do đó dẫn đến khó khăn cho các xã có bản dự kiến công bố công nhận. Việc thực hiện rà soát các chỉ tiêu, tiêu chí, nội dung đối với các bản xây dựng nông thôn mới, bản xây dựng nông thôn mới kiểu mẫu của các xã chưa có sự phối hợp chặt chẽ của các bản dẫn đến các nội dung đánh giá còn chưa sát với thực tế. Từ những hạn chế trên, việc thực hiện đề tài đề án tốt nghiệp: “Xây dựng nông thôn mới ở huyện Mai Sơn, tỉnh Sơn La” là thực sự cấp thiết và phù hợp với bối cảnh tại địa phương và được ứng dụng ngay trong thực tiễn xây dựng nông thôn mới của huyện Mai Sơn hiện nay. 2. Mục tiêu và nhiệm vụ của đề án 2.1. Mục tiêu của đề án Trên cơ sở phân tích, đánh giá thực trạng quá trình xây dựng nông thôn mới ở huyện Mai Sơn, tỉnh Sơn La trong những năm vừa qua. Đề án đề xuất các giải pháp nhằm thúc đẩy quá trình xây dựng nông thôn mới tại huyện Mai Sơn, tỉnh Sơn La trong những năm tới. 2.2. Nhiệm vụ của đề án Để đạt được mục tiêu trên, đề án thực hiện các nhiệm vụ sau: Một là, hệ thống hoá những vấn đề lý luận cơ bản về xây dựng nông thôn mới trên địa bàn cấp huyện; Hai là, phân tích, đánh giá thực trạng thực hiện chương trình xây dựng nông thôn mới ở huyện Mai Sơn, tỉnh Sơn La, chỉ ra những thành tựu đạt được, những tồn tại, hạn chế và nguyên nhân. Ba là, đề xuất một số giải pháp chủ yếu nhằm thúc đẩy quá trình xây dựng nông thôn mới ở huyện Mai Sơn, tỉnh Sơn La.
3 3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu Quá trình xây dựng nông thôn mới trên địa bàn cấp huyện nói chung và tại huyện Mai Sơn, tỉnh Sơn La nói riêng. 3.2. Phạm vi nghiên cứu - Phạm vi về nội dung: Đề án nghiên cứu xây dựng nông thôn mới theo Bộ tiêu chí về nông thôn mới và các tiêu chí đạt chuẩn nâng cao trong xây dựng nông thôn mới. Cụ thể, theo Quyết định số 320/QĐ-TTg ngày 8 tháng 3 năm 2022 của Thủ tướng Chính phủ về việc Ban hành Bộ tiêu chí quốc gia về huyện nông thôn mới; quy định thị xã, thành phố trực thuộc cấp tỉnh hoàn thành nhiệm vụ xây dựng nông thôn mới và Bộ tiêu chí quốc gia về huyện nông thôn mới nâng cao giai đoạn 2021 - 2025. - Phạm vi về thời gian: Số liệu được thu thập và đánh giá giai đoạn 2021 - 2023, định hướng giải pháp cho giai đoạn 2024 - 2025 và tầm nhìn đến năm 2030. - Phạm vi về không gian nghiên cứu: Theo đơn vị hành chính của huyện Mai Sơn, tỉnh Sơn La bao gồm 21 xã. 4. Quy trình và phƣơng pháp thực hiện đề án 4.1. Quy trình thực hiện đề án Xây dựng kế hoạch triển khai thực hiện; tiếp cận hệ thống từ cơ sở lý luận đến thực tiễn hệ thống các văn bản theo trình tự; tiếp cận kế thừa các số liệu của các nhà phân tích, các báo cáo của cơ quan có chức năng thẩm định, được cơ quan có thẩm quyền ban hành. 4.2. Phương pháp thực hiện đề án - Phương pháp phân tích và tổng hợp: Phân tích, tổng hợp và khái quát các tài liệu liên, dữ liệu, số liệu liên quan đến đề tài nghiên cứu như các văn kiện, chính sách của Đảng và nhà nước về công tác xây dựng nông thôn mới. - Phương pháp logic - lịch sử: Xem xét sự vật, hiện tƣợng theo đúng trật tự thời gian diễn ra trong quá khứ (phát sinh, phát triển và kết thúc) - Phương pháp thu thập, xử lý và phân tích dữ liệu thứ cấp: Thông tin chứa đựng trong dữ liệu phải phù hợp và đủ làm rõ mục tiêu nghiên cứu. Dữ liệu thứ cấp là dữ liệu do người khác thu thập, sử dụng cho các mục đích có thể là khác với mục đích nghiên cứu của đề tài này. - Phương pháp thống kê: Sau khi thu thập số liệu, đánh giá các chỉ tiêu và tiêu chí cụ thể, tiến hành thống kê, mô tả và tổng hợp các số liệu, dữ liệu, đề án đưa ra
4 những đánh giá về thực trạng phát triển nông thôn tại huyện. - Phương pháp so sánh: Phân tích các hiện tượng kinh tế xã hội mang tính quá trình giữa các hiện tượng, thời gian, đối tượng và quy định này với quy định khác. 5. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề án Đề tài nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc làm thay đổi diện mạo vùng nông thôn, phát triển kinh tế và nâng cao chất lượng cuộc sống của người dân ở nông thôn nói chung và vùng nông thôn ở miền núi như huyện Mai Sơn nói riêng. Đề tài có đóng góp quan trọng đối với công cuộc xây dựng nông thôn mới ở huyện Mai Sơn, làm rõ các nội dung nghiên cứu đã đặt ra trong đề án và làm tài liệu tham khảo cho các thế hệ tương lai. 6. Kết cấu của đề án Ngoài những nội dung quy định của một đề án tốt nghiệp thạc sỹ như: Phần mở đầu, kết luận, kiến nghị, danh mục tài liệu tham khảo,… đề án tốt nghiệp được kết cấu gồm 03 phần như sau: Phần 1: Cơ sở lý thuyết và thực tiễn về xây dựng nông thôn mới trên địa bàn cấp huyện Phần 2: Phân tích thực trạng và đánh giá chung về quá trình xây dựng nông thôn mới ở huyện Mai Sơn, tỉnh Sơn La Phần 3: Giải pháp, kiến nghị và tổ chức thực hiện quá trình xây dựng nông thôn mới ở huyện Mai Sơn, tỉnh Sơn La.
5 PHẦN 1 CƠ SỞ LÝ THUYẾT VÀ THỰC TIỄN VỀ XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI TRÊN ĐỊA BÀN CẤP HUYỆN 1.1. Cơ sở lý thuyết về xây dựng nông thôn mới trên địa bàn cấp huyện 1.1.1. Nông thôn và vai trò của nông thôn Nông thôn là vùng sinh sống của tập hợp cư dân, trong đó có nhiều nông dân. Tập hợp cư dân này tham gia vào các hoạt động kinh tế, văn hóa - xã hội và môi trường trong một thể chế chính trị nhất định và chịu ảnh hƣởng của các tổ chức khác. Khái niệm “nông thôn” thường đồng nghĩa với làng, xóm, thôn. Theo các tài liệu nghiên cứu, “làng” là từ nôm, là tiếng nói dân dã, ngôn ngữ đời sống trong dân gian ăn sâu vào trong tâm lý, ý thức của người Việt. Nó gợi ra môi trường kinh tế sản xuất với nghề trồng lúa nước cổ truyền - không gian sinh tồn; đồng thời là không gian xã hội và cảnh quan văn hoá xây đắp nên nền tảng tinh thần, tạo thành lối sống, cốt cách và bản lĩnh của người Việt. Vai trò của nông thôn ở nước ta được thể hiện trên các mặt chủ yếu sau: - Thứ nhất, nông thôn là địa bàn sản xuất và cung cấp lương thực thực phẩm cho tiêu dùng của cả xã hội. Người nông dân ở nông thôn sản xuất lương thực, thực phẩm để nuôi sống họ và cung cấp cho nhân dân cả nước. Sự gia tăng dân số là sức ép to lớn đối với sản xuất nông nghiệp trong việc cung ứng 6 đủ lương thực, thực phẩm cho toàn xã hội. Vì vậy, sự phát triển bền vững nông thôn sẽ góp phần đáp ứng nhu cầu lương thực và thực phẩm tiêu dùng cho toàn xã hội và nâng cao năng lực xuất khẩu các mặt hàng này cho quốc gia. - Thứ hai, với số dân chiếm đa số sống bằng nông nghiệp, khu vực nông thôn thực sự là nguồn nhân lực dồi dào cho khu vực thành thị. Sự thâm nhập của lao động vào thành thị cũng như sự gia tăng dân số đều đặn ở các vùng thành thị là không đủ để đáp ứng nhu cầu lâu dài của phát triển kinh tế quốc gia. Vì vậy, phát triển bền vững nông thôn sẽ góp phần làm ổn định kinh tế của quốc gia. - Thứ ba, nông thôn là thị trường quan trọng để tiêu thụ sản phẩm của khu vực thành thị hiện đại. Trước hết nông thôn là địa bàn quan trọng tiêu thụ các sản phẩm của công nghiệp. Nếu thị trường rộng lớn ở nông thôn được khai thông, thu nhập ngƣời dân nông thôn được nâng cao, sức mua của người dân tăng lên, công nghiệp có điều kiện thuận lợi để tiêu thụ sản phẩm sản xuất của toàn ngành không chỉ hàng tiêu dùng mà cả các yếu tố đầu vào của nông nghiệp. Phát triển nông thôn sẽ góp
6 phần thúc đẩy sự phát triển công nghiệp và những ngành sản xuất khác trên phạm vi toàn xã hội. - Thứ tư, nông thôn có rất nhiều dân tộc khác nhau sinh sống, bao gồm nhiều tầng lớp, nhiều thành phần khác nhau. Mỗi sự biến động dù tích cực hay tiêu cực đều ảnh hưởng mạnh mẽ đến tình hình kinh tế, chính trị, xã hội và an ninh quốc phòng của đất nước. Do đó, sự phát triển và ổn định nông thôn sẽ góp phần quan trọng trong việc đảm bảo ổn định tình hình của đất nước. - Thứ năm, nông thôn chiếm đại đa số nguồn tài nguyên, đất đai, khoáng sản, động thực vật, rừng, biển, nên sự phát triển bền vững nông thôn có ảnh hưởng to lớn đến việc bảo vệ môi trường sinh thái, việc khai thác sử dụng có hiệu quả các nguồn tài nguyên khu vực nông thôn bảo đảm cho sự phát triển lâu dài và bền vững của đất nước. 1.1.2. Nông thôn mới, nội dung và tiêu chí xây dựng nông thôn mới 1.1.2.1. Nông thôn mới Nông thôn mới là nông thôn, không phải là thị trấn, thị xã hay thành phố và khác với nông thôn truyền thống hiện nay. Nông thôn mới là nông thôn tiến bộ với cơ sở hạ tầng đồng bộ và đời sống văn hóa phong phú, nông thôn mới phải giữ được tính truyền thống, những nét đặc trưng, bản sắc của từng vùng, từng dân tộc và nâng cao tinh thần đoàn kết của cộng đồng và nâng cao mức sống của người dân. Hệ thống văn bản quy định về xây dựng nông thôn mới Các quy định liên quan đến xây dựng nông thôn mới đó là: (1). Quyết định số 263/QĐ-TTg ngày 22 tháng 02 năm 2022 của Thủ tướng Chính phủ về việc phê duyệt Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2021 - 2025; (2). Quyết định số 318/QĐ-TTg ngày 08 tháng 3 năm 2022 của Thủ tướng Chính phủ về việc ban hành Bộ tiêu chí quốc gia về xã nông thôn mới và Bộ tiêu chí quốc gia về xã nông thôn mới nâng cao giai đoạn 2021 - 2025; Quyết định số 319/QĐ-TTg ngày 08 tháng 3 năm 2022 của Thủ tướng Chính phủ về quy định xã nông thôn mới kiểu mẫu giai đoạn 2021 – 2025. 1.1.2.2. Nội dung, tiêu chí xây dựng nông thôn mới Xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2021 – 2025 là tiếp tục triển khai Chương trình gắn với thực hiện có hiệu quả cơ cấu lại ngành nông nghiệp, phát triển kinh tế nông thôn, quá trình đô thị hóa, đi vào chiều sâu, hiệu quả, bền vững; thực hiện xây dựng nông thôn mới nâng cao, nông thôn mới kiểu mẫu và nông thôn mới cấp thôn, bản. Nâng cao đời sống vật chất và tinh thần cho người dân nông thôn, thúc đẩy
7 bình đẳng giới. Xây dựng hạ tầng kinh tế - xã hội nông thôn đồng bộ và từng bước hiện đại, đảm bảo môi trường, cảnh quan nông thôn sáng, xanh, sạch, đẹp, an toàn, giàu bản sắc văn hóa truyền thống, thích ứng với biến đổi khí hậu và văn hóa bền vững Bộ tiêu chí về xã nông thôn mới giai đoạn 2021 - 2025, gồm: 05 nhóm tiêu chí, 19 tiêu chí, 57 chỉ tiêu (phụ lục 1) Bộ tiêu chí về xã nông thôn mới nâng cao giai đoạn 2021 – 2025 gồm: 19 tiêu chí, 75 chỉ tiêu (phụ lục 2) 1.1.2.3. Nguồn lực xây dựng nông thôn mới Trong Chương trình mục tiêu xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2021 - 2025 thì vốn và nguồn vốn để thực hiện Chương trình là rất quan trọng. Tại Quyết định số 263/QĐ-TTg ngày 22/02/2022 của Thủ tướng Chính phủ về việc phê duyệt chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2021 – 2025 đã khẳng định việc thực hiện đồng bộ các giải pháp về huy động vốn, bảo đảm huy động đầy đủ, kịp thời theo quy định; căn cứ vào tình hình thực tế, Chính phủ tiếp tục cân đối ngân sách trung ương để ưu tiên bổ sung cho Chương trình, các địa phương phải có trách nhiệm bố trí đủ vốn ngân sách địa phương để thực hiện Chương trình. Nguồn vốn xây dựng nông thôn mới gồm có 5 nguồn chính: (1). Đóng góp của cộng đồng (bao gồm cả công sức, tiền của đóng góp và tài trợ của các tổ chức, cá nhân); (2). Vốn đầu tư của các doanh nghiệp; (3). Vốn tín dụng; (4) Hỗ trợ từ ngân sách nhà nước; (5) Vốn tài trợ khác. Tuy nhiên, để thực hiện xây dựng nông thôn mới đối với các xã miền núi, dân tộc cần có sự kế thừa, lồng ghép các chương trình mục tiêu quốc gia, dự án triển khai trên địa bàn. Các công trình xây dựng phải trên cơ sở chỉnh trang, nâng cấp là chính để giảm thiểu nguồn lực trong điều kiện kinh tế còn khó khăn trong giai đoạn hiện nay. 1.1.2.4. Các bước xây dựng nông thôn mới Để có cơ sở đánh giá tiến độ xây dựng nông thôn mới cần hiểu những quy định có liên quan đến các bước tiến hành (trình tự thực hiện các công việc) trong quá trình xây dựng nông thôn thôn, theo Quy định tại Quyết định số 18/QĐ-TTg ngày 02/8/2022 của Thủ tướng chính phủ như sau: - Bước 1: Thành lập hệ thống quản lý, thực hiện. - Bước 2: Tổ chức thông tin tuyên truyền về thực hiện Chương trình xây dựng NTM (thực hiện trong suốt quá trình triển khai thực hiện).
8 - Bước 3: Khảo sát đánh giá thực trạng nông thôn theo 19 tiêu chí của Bộ tiêu chí quốc gia NTM. - Bước 4: Xây dựng quy hoạch NTM của xã. - Bước 5: Lập, phê duyệt đề án xây dựng NTM của xã. - Bước 6: Tổ chức thực hiện. - Bước 7: Giám sát đánh giá và báo cáo về tình hình thực hiện chương trình. 1.1.3. Những nhân tố ảnh hưởng đến xây dựng nông thôn mới - Hình thức: Phát phiếu khảo sát trực tiếp - Số lượng: 200 người - Đối tượng: Cán bộ, công chức, viên chức và nhân dân trên địa bàn huyện, lựa chọn ngẫu nhiên trên địa bàn huyện thuộc các Vùng I, Vùng II, Vùng III Bảng 1.1. Mức độ ảnh hƣởng của các yếu tố đến xây dựng nông thôn Mức độ ảnh hƣởng đến xây dựng nông thôn mới Không ảnh Các nhân tố ảnh hƣởng đến xây Cao Thấp hƣởng TT dựng nông thôn mới Số Số Số % % % lƣợng lƣợng lƣợng 1 Thể chế, chính sách 200 100 0 0 0 0 Sự tham gia của nông dân vào việc 2 200 100 0 0 0 0 xây dựng nông thôn mới 3 Điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội 200 100 0 0 0 0 Nguồn: Kết quả tổng hợp từ cuộc khảo sát Công tác xây dựng nông thôn mới chịu ảnh hưởng của nhiều điều kiện và các nhân tố khác nhau, trong đó phải kể đến những nhân tố chủ yếu sau: 1.1.3.1. Thể chế, chính sách Xây dựng nông thôn mới là nội dung phức tạp, liên quan đến nhiều ngành, lĩnh vực, nhiều chính sách và hoạt động có tác động trực tiếp hoặc gián tiếp đến khu vực nông thôn và đời sống của người dân. Các chính sách đối với nông dân phải đảm bảo lợi ích, phát huy dân chủ và mọi tiềm năng của nông dân trong xây dựng nông thôn mới. Thực hiện có hiệu quả giữa chính sách kinh tế, chính sách xã hội, an sinh xã hội trong quả trình phát triển nền kinh tế bền vững. Các địa phương cần lựa
9 chọn các tiêu chí để ưu tiên thực hiện nhằm giải quyết các vấn đề bức xúc về phát triển kinh tế - xã hội của địa phương, hình thành sớm các tiêu chí có điều kiện thuận lợi để thục hiện. 1.1.3.2. Sự tham gia của nông dân vào việc xây dựng nông thôn mới Xây dựng nông thôn mới là một trong những nội dung quan trọng của quá trình CNH, HĐH nông nghiệp, nông thôn. Nông dân là chủ thể tích cực trong xây dựng đời sống văn hóa mới, xây dựng kết cấu hạ tầng, phát triển kinh tế - xã hội, bảo vệ môi trường sinh thái, làm cho người dân được hưởng thụ một cách tốt nhất những giá trị vật chất và tinh thần. Công cuộc xây dựng nông thôn mới khó khăn, lâu dài đòi hỏi sự đóng góp rất lớn của bà con nông dân. Vai trò của người nông dân được thể hiện ở: Dân biết, dân bàn, dân đóng góp, dân làm dân kiểm tra, dân quản lý và dân thụ hưởng. 1.1.3.3. Điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội Do địa bàn nông thôn rộng lớn, các vùng, các miền, các địa phương có những đặc điểm, điều kiện kinh tế - xã hội khác nhau. Vì vậy, việc xây dựng nông thôn mới phải phù hợp đặc điểm của các địa phương về điều kiện tự nhiên (địa hình, địa chất, đất đai, nguồn nước, môi trường, khí hậu, tài nguyên, cảnh quan), về kinh tế (hiện trạng và tiềm năng phát triển), về xã hội (dân số, phong tục, tập quán, tín ngưỡng). Đồng thời bảo vệ cảnh quan và các di tích lịch sử, văn hóa; giữ gìn và phát triển bản sắc văn hóa dân tộc; đảm bảo các yêu cầu về quốc phòng an ninh. 1.2. Kinh nghiệm xây dựng nông thôn mới ở một số địa phƣơng và bài học kinh nghiệm đối với huyện Mai Sơn, tỉnh Sơn La Để rút ra bài học kinh nghiệm về xây dựng nông thôn mới ở huyện Mai Sơn, cần lựa chọn những địa phương có những nét tương đồng về phong tục, tập quán, điều kiện tự nhiên như huyện Bắc Quang, tỉnh Hà Giang; huyện làm tốt công tác quy hoạch xây dựng nông thôn mới như huyện Phù Yên, tỉnh Sơn La và huyện có điều kiện kinh tế xã hội phát triển, đặc biệt là phát triển kinh tế du lịch ở huyện Mộc Châu, tỉnh Sơn La. 1.2.1. Kinh nghiệm xây dựng nông thôn mới ở một số địa phương 1.2.1.1. Huyện Bắc Quang, tỉnh Hà Giang Năm 2023, Đoàn Công tác của huyện Mai Sơn đến trao đổi và học tập kinh nghiệm xây dựng nông thôn mới, phát triển du lịch nông thôn tại huyện Bắc Quang tỉnh Hà Giang, kết quả như sau: Đến thời điểm tháng 5 năm 2023, huyện Bắc Quang có 12/21 xã đạt chuẩn
10 nông thôn mới, chiếm 57,1% tổng số xã. Giai đoạn 2023 - 2025, huyện phấn đấu hoàn thành thêm 9 xã đạt chuẩn nông thôn mới để được công nhận huyện nông thôn mới. Riêng năm 2023, cấp ủy, chính quyền huyện chỉ đạo các xã hoàn thành 9 tiêu chí nông thôn mới chuyển tiếp từ năm 2022; tập trung thực hiện 20 tiêu chí xã nông thôn mới tại 3 xã Bằng Hành, Hữu Sản, Đông Thành, phấn đấu đến cuối năm 2023 có 4 xã Đồng Tâm, Bằng Hành, Hữu Sản, Đông Thành hoàn thành 19/19 tiêu chí nông thôn mới. Đồng thời, triển khai đồng bộ nhiều giải pháp thực hiện 35 tiêu chí thôn nông thôn mới tại 11 thôn thuộc 5 xã đặc biệt khó khăn, phấn đấu đến cuối năm 2023, mỗi thôn đạt từ 10 tiêu chí trở lên. Cấp ủy, chính quyền huyện Bắc Quang đã huy động sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị và nhân dân xây dựng nông thôn mới. Ban hành các văn bản hướng dẫn, chỉ đạo quyết liệt việc giải quyết những khó khăn, vướng mắc trong quá trình thực hiện nhiệm vụ nhằm đẩy nhanh tiến độ xây dựng nông thôn mới. Đặc biệt, UBND huyện đã chỉ đạo các xã lập kế hoạch chi tiết, tuân thủ quy trình 5 bước trong xây dựng NTM gồm: Giao việc, hướng dẫn, thời hạn hoàn thành, kiểm tra đôn đốc, nghe lại kết quả. Cùng với đó, các cấp, ngành từ huyện đến cơ sở vận động nhân dân hiến đất, đóng góp ngày công lao động; huy động lực lượng tham gia chương trình “Ngày thứ Bảy lao động cộng sản chung tay xây dựng nông thôn mới”. Đối với 20 tiêu chí tăng thêm trong năm 2023, Ban Chỉ đạo các chương trình mục tiêu quốc gia (MTQG) huyện, UBND huyện trực tiếp làm việc với các xã, hướng dẫn xây dựng kế hoạch chi tiết để tổ chức thực hiện các tiêu chí được giao; chuẩn bị các điều kiện về thủ tục đầu tư, mặt bằng thi công chợ, sân vận động trung tâm xã; tổ chức họp dân, đảm bảo các điều kiện để khi nhận xi măng do nhà nước hỗ trợ có thể bắt tay vào thực hiện ngay các tuyến đường bê tông. Đồng thời, đẩy nhanh tiến độ thi công các công trình do UBND xã làm chủ đầu tư, đảm bảo về chất lượng và thời gian quy định. Đặc biệt, để hoàn thành tiêu chí xã nông thôn mới nâng cao trong Bộ tiêu chí huyện nông thôn mới, huyện Bắc Quang lựa chọn 3 xã: Đồng Yên, Vĩnh Hảo, Vĩnh Phúc xây dựng xã đạt chuẩn nông thôn mới nâng cao, giai đoạn 2021 - 2025. Hiện nay 3 xã này đạt từ 8 đến 12 trên tổng số 19 tiêu chí theo Bộ tiêu chí xã nông thôn mới nâng cao. Trong năm 2023, huyện Bắc Quang xây dựng kế hoạch thực hiện tăng thêm 10 tiêu chí xã NTM nâng cao đối với xã Đồng Yên và tăng thêm từ 1 đến 3 tiêu chí đối với xã Vĩnh Hảo, xã Vĩnh Phúc, huyện Bắc Quang. Đến thời điểm Đoàn Công tác của huyện Mai Sơn đến học tập, trao đổi kinh
11 nghiệm, huyện Bắc Quang, tỉnh Hà Giang đã đạt 4/9 tiêu chí huyện nông thôn mới, còn 5 tiêu chí chưa đạt. 1.2.1.2. Huyện Phù Yên, tỉnh Sơn La Một trong những huyện thực hiện xây dựng NTM đạt được nhiều kết quả điển hình là ở huyện Phù Yên, tỉnh Sơn La. Trong những năm gần đây, huyện Phù Yên đã tổ chức rà soát 26 xã, đăng ký chỉ tiêu phấn đấu đạt xã NTM năm 2023 để làm cơ sở triển khai thực hiện; thực hiện nghiệm thu đối với 12 dự án hỗ trợ phát triển sản xuất liên kết theo chuỗi giá trị gắn với tiêu thụ sản phẩm thuộc Chương trình trên địa bàn huyện giai đoạn 2018 - 2020 và giai đoạn 2020 – 2022. Theo báo cáo của huyện Phù Yên, bình quân chung toàn huyện đạt 11,54 tiêu chí/xã, thực hiện đạt 7 tiêu chí, tăng 0,27 tiêu chí/xã so với đầu năm 2023. Trong đó có 01 xã (Tường Thượng) đạt chuẩn NTM mới năm 2022; có 04 xã đạt từ 15 -18 tiêu chí là xã Huy Bắc, Huy Hạ, Tường Phù, Huy Tân; có 14 xã đạt từ 10 - 14 tiêu chí: xã Gia Phù, Quang Huy, Mường Cơi, Tân Lang, Huy Thượng, Tân Phong, Mường Thải, Bắc Phong. Mường Lang, Mường Do, Tường Hạ, Sập Sa, Suối Tọ, Tường Phong; có 07 xã đạt từ 5 - 9 tiêu chí là xã Tường Tiến, Huy Tường, Kim Bon, Đá Đỏ, Mường Bang, Nam Phong, Suối Bau. Duy trì 01 bản NTM, NTM kiểu mẫu về tổ chức sản xuất và kinh tế nông thôn (bản Nghĩa Hưng - xã Mường Cơi). Để xây dựng NTM bền vững, UBND huyện Phù Yên xác định: - Xây dựng nông thôn mới phải có sự lãnh đạo, chỉ đạo quyết liệt, sâu sát của cấp ủy, chính quyền và sự vào cuộc đồng bộ, tích cực của cả hệ thống chính trị. - Thường xuyên làm tốt công tác tuyên truyền, nâng cao nhận thức cho cán bộ, đảng viên và nhân dân về tầm quan trọng đối với phong trào xây dựng nông thôn mới. - Bám sát định hướng xây dựng nông thôn mới của Nhà nước, vận động linh hoạt chủ trương của Đảng, chính sách của Nhà nước về nông nghiệp, nông dân và nông thôn. Phát huy tính chủ động, tích cực, sáng tạo của các địa phương, cơ sở, triển khai thực hiện đồng bộ các tiêu chí, có lộ trình phù hợp với đặc điểm, điều kiện của từng xã, từng thôn, khắc phục tư tưởng nóng vội, cách làm thiếu dân chủ hoặc trông chờ, ỷ lại, chú trọng phát triển sản xuất, nâng cao đời sống vật chất, tinh thần của nhân dân. UBND huyện Phù Yên ban hành Quyết định số 112/QĐ-UBND ngày 15/02/2023 về việc giao chỉ tiêu thực hiện các tiêu chí trong xây dựng NTM năm