Đề án Tốt nghiệp: Thanh tra đất đai trên địa bàn quận Đống Đa, thành phố Hà Nội

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:64

Thêm vào BST

Báo xấu

4
lượt xem 2
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đề án "Thanh tra đất đai trên địa bàn quận Đống Đa, thành phố Hà Nội" được hoàn thành với mục tiêu nhằm đánh giá tình hình quản lý, sử dụng đất đai trên địa bàn quận Đống Đa. Từ thực trạng thanh tra đất đai trên địa bàn quận Đống Đa, đánh giá những kết quả đạt được và nêu ra những hạn chế, khó khăn trong công tác thanh tra đất đai. Đề xuất một số giải pháp bảo đảm thanh tra đất đai trên địa bàn quận Đống Đa nói riêng và công tác thanh tra đất đai nói chung.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Đề án Tốt nghiệp: Thanh tra đất đai trên địa bàn quận Đống Đa, thành phố Hà Nội

BỘ NỘI VỤ HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA NGUYỄN ANH TUẤN THANH TRA ĐẤT ĐAI TRÊN ĐỊA BÀN QUẬN ĐỐNG ĐA, THÀNH PHỐ HÀ NỘI ĐỊNH HƢỚNG ỨNG DỤNG NGÀNH: Luật Hiến pháp và Luật Hành chính Hà Nội, tháng 01/2025
BỘ NỘI VỤ HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA NGUYỄN ANH TUẤN THANH TRA ĐẤT ĐAI TRÊN ĐỊA BÀN QUẬN ĐỐNG ĐA, THÀNH PHỐ HÀ NỘI ĐỊNH HƢỚNG ỨNG DỤNG NGÀNH: Luật Hiến pháp và Luật Hành chính MÃ SỐ: 8 38 01 02 NGƢỜI HƢỚNG DẪN: PGS.TS. Trần Thị Diệu Oanh Hà Nội, tháng 01/2025
MỤC LỤC MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN LỜI CẢM ƠN DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT DANH SÁCH BẢNG BIỂU MỞ ĐẦU ....................................................................................................................1 1. Lý do xây dựng đề án ............................................................................................1 2. Tổng quan tình hình nghiên cứu .........................................................................2 3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu của đề án ......................................................4 4. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu đề án .............................................................4 5. Phƣơng pháp nghiên cứu ......................................................................................5 6. Hiệu quả/ lợi ích của đề án ứng dụng trong thực tiễn .......................................5 7. Kết cấu đề án .........................................................................................................6 Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LÝ VỀ THANH TRA ĐẤT ĐAI .......7 1.1. Khái niệm, đặc điểm, vai trò của thanh tra đất đai trên địa bàn cấp huyện 7 1.1.1. Khái niệm ..........................................................................................................7 1.1.2. Đặc điểm thanh tra đất đai ..............................................................................11 1.1.3. Vai trò của thanh tra đất đai ............................................................................12 1.2. Mục đích, thẩm quyền của thanh tra đất đai ................................................13 1.2.1. Mục đích..........................................................................................................13 1.2.2. Thẩm quyền ra quyết định thanh tra đất đai....................................................14 1.3. Nội dung, quy trình thanh tra đất đai trên địa bàn cấp huyện. ..................15 1.3.1. Nội dung thanh tra đất đai ...............................................................................15 1.3.2. Quy trình thanh tra đất đai ..............................................................................16 1.4. Các yếu tố ảnh hƣởng đến thanh tra đất đai trên địa bàn cấp huyện ........19 Chƣơng 2: THỰC TRẠNG THANH TRA ĐẤT ĐAI TRÊN ĐỊA BÀN QUẬN ĐỐNG ĐA, THÀNH PHỐ HÀ NỘI ......................................................................21
2.1. Khái quát về quận Đống Đa ............................................................................21 2.1.1. Lịch sử hình thành ...........................................................................................21 2.1.2. Điều kiện tự nhiên và dân số ...........................................................................21 2.1.3. Đặc điểm kinh tế - xã hội ................................................................................22 2.2. Phân tích thực trạng thanh tra đất đai trên địa bàn quận Đống Đa, thành phố Hà Nội.................................................................................................24 2.2.1. Tình hình vi phạm pháp luật về đất đai tại quận Đống Đa .............................24 2.2.2. Thực trạng ban hành các quy định về xử lý vi phạm trong quản lý, sử dụng đất ..............................................................................................................................25 2.2.3. Thanh tra về công tác lập, thực hiện quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất ..........26 2.2.4. Thanh tra về giao đất, cho thuê đất, tổ chức đấu giá quyền sử dụng đất ........28 2.2.5. Tranh tra cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất ở ......................................29 2.2.6. Thanh tra về thực hiện nghĩa vụ tài chính .......................................................30 2.2.7. Thanh tra về công tác thống kê, kiểm kê đất đai.............................................31 2.2.8. Thanh tra về công tác quản lý chung về đất đai ..............................................31 2.3. Đánh giá chung về thanh tra đất đai trên địa bàn quận Đống Đa, thành phố Hà Nội ...............................................................................................................35 2.3.1. Những ưu điểm................................................................................................35 2.3.2. Những hạn chế ................................................................................................36 2.3.3. Nguyên nhân của hạn chế ...............................................................................37 Chƣơng 3: QUAN ĐIỂM, GIẢI PHÁP, LỘ TRÌNH BẢO ĐẢM THANH TRA ĐẤT ĐAI TRÊN ĐỊA BÀN QUẬN ĐỐNG ĐA, THÀNH PHỐ HÀ NỘI .........39 3.1. Quan điểm bảo đảm thanh tra đất đai trên địa bàn quận Đống Đa, thành phố Hà Nội ...............................................................................................................39 3.2. Giải pháp bảo đảm thanh tra đất đai trên địa bàn quận Đống Đa, thành phố Hà Nội ...............................................................................................................40 3.2.1. Tăng cường công tác tuyên truyền giáo dục ...................................................40 3.2.2. Đầu tư trang thiết bị cần thiết cho thực hiện nhiệm vụ ...................................40 3.2.3. Kiện toàn bộ máy, tổ chức ..............................................................................41
3.2.4. Xây dựng hoàn thiện cơ sở dữ liệu quốc gia về thanh tra, kiểm tra trong lĩnh vực đất đai .................................................................................................................41 3.2.5. Cải cách thủ tục hành chính ............................................................................42 3.2.6. Tăng cường công tác thanh tra đất đai ............................................................42 3.2.7. Rà soát, hoàn thiện chính sách pháp luật về thanh tra và thanh tra đất đai.....43 3.3. Lộ trình tổ chức thực hiện thanh tra đất đai trên địa bàn quận Đống Đa, thành phố Hà Nội ....................................................................................................45 3.3.1. Xây dựng kế hoạch thanh tra ..........................................................................45 3.3.2. Tổ chức các đoàn thanh tra .............................................................................46 3.3.3. Tổ chức thực hiện hiệu quả việc kiểm tra, giám sát công tác thanh tra ở các cấp và công tác kiểm tra sau thanh tra ......................................................................47 3.4. Tổ chức thực hiện Đề án ..................................................................................47 3.4.1. Trách nhiệm thực hiện ....................................................................................47 3.4.2. Thời gian thực hiện: ........................................................................................48 3.5. Lộ trình, tiến độ ................................................................................................48 3.6. Nguồn lực tài chính: Ngân sách địa phương ....................................................48 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ................................................................................49 1. KẾT LUẬN ..........................................................................................................49 2. KIẾN NGHỊ .........................................................................................................50 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ...............................................................51
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các thông tin trong Đề án là trung thực, có xuất xứ, nguồn gốc rõ ràng. Các kết quả nghiên cứu của Đề án chưa được công bố trong bất kì công trình khoa học nào. Hà Nội, ngày tháng năm 2025 Tác giả
LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành Đề án này, em xin gửi lời cảm ơn đến Ban Giám đốc, các quý thầy cô trong Học viện Hành chính Quốc gia đã tạo cơ hội cho em được học tập, rèn luyện và tích lũy kiến thức, kỹ năng để thực hiện Đề án này. Trong quá trình nghiên cứu, hoàn thành Đề án em luôn nhận được sự khích lệ động viên và chỉ bảo tận tình của PGS.TS Trần Thị Diệu Oanh. Qua đây em xin gửi lời cảm ơn chân thành đến cô, đã hướng dẫn để em hoàn thành Đề án này. Do những hạn chế nhất định về thời gian, nguồn tài liệu, số liệu cũng như khả năng nghiên cứu của bản thân, kết quả của Đề án không thể tránh khỏi những hạn chế, thiếu sót. Kính mong nhận được những góp ý quý báu từ quý Thầy, Cô giáo và các nhà khoa học quan tâm đến đề tài, để Đề án được hoàn thiện hơn. Xin trân trọng cảm ơn! Hà Nội, ngày tháng năm 2025 Tác giả
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT BTNMT Bộ Tài nguyên và Môi trường CT Chỉ thị CTr Chương trình KH Kế hoạch NĐ-CP Nghị định Chính phủ QĐ Quyết định QH Quốc hội TTCP Thủ tướng Chính phủ TU Trung ương UB Ủy ban UBND Ủy ban nhân dân
DANH SÁCH BẢNG BIỂU Bảng 1: Diện tích đất trên địa bàn quận Đống Đa (năm 2021, 2022, 2023, 2024) Bảng 2: Các dự án trên địa bàn quận Đống Đa (năm 2021, 2022, 2023, 2024)
MỞ ĐẦU 1. Lý do xây dựng đề án Đất đai được coi là nguồn tài nguyên thiên nhiên vô cùng quý giá, là bộ phận cơ bản của lãnh thổ quốc gia. Đất đai cũng là một trong những tư liệu sản xuất quan trọng trong ngành sản xuất lâm, nông nghiệp. Đất đai cũng là thành phần quan trọng của môi trường sống. Ngoài ra, đất đai còn là địa bàn phân bố các khu dân cư, nơi xây dựng các công trình về kinh tế, xã hội, văn hóa, an ninh, quốc phòng. Tại kỳ họp thứ VI, ngày 28 tháng 11 năm 2013, Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam khóa XIII đã thông qua Hiến pháp năm 2013, trong Hiến pháp đó quy định:“Đất đai, tài nguyên nước, tài nguyên khoáng sản, nguồn lợi ở vùng biển, vùng trời, tài nguyên thiên nhiên khác và các tài sản do Nhà nước đầu tư, quản lý là tài sản công thuộc sở hữu toàn dân do Nhà nước đại diện chủ sở hữu và thống nhất quản lý”. [17] Trong Luật Đất đai 2024, tại Điều 12 cũng khẳng định:“Đất đai thuộc sở hữu toàn dân do Nhà nước đại diện chủ sở hữu và thống nhất quản lý. Nhà nước trao quyền sử dụng đất cho người sử dụng đất theo quy định của Luật này”. [19] Trong nền sản xuất, đất đai giữ vị trí đặc biệt quan trọng. Đất đai là điều kiện vật chất mà hầu hết mọi sản xuất và sinh hoạt đều cần tới. Ngay sau khi nhân loại xuất hiện, đất đai chính là khởi điểm tiếp xúc và sử dụng trong tự nhiên. Tuy nhiên, nguồn đất đai có hạn. Vì vậy, vấn đề sử dụng đất đai và quản lý càng trở nên quan trọng trong bối cảnh xã hội hiện đại ngày nay. Trong nhiều năm qua, nước ta đã cố gắng quản lý hiệu quả nguồn tài nguyên đất đai và sử dụng đất đai một cách hợp lý. Chính phủ nước ta đã ban hành Luật, những văn bản quy phạm pháp luật về đất đai, nhằm mục đích thực hiện triệt để có hiệu quả quản lý Nhà nước về đất đai. Tuy nhiên, hiện nay tình trạng vi phạm pháp luật về đất đai còn nhiều và vi phạm dưới nhiều hình thức. Bên cạnh đó, ý thức, nhận thức và việc chấp hành pháp luật về đất đai của một bộ phận nhân dân, cán bộ còn hạn chế; nhiều vi phạm pháp luật về đất đai vẫn chưa được phát hiện; công tác thanh tra, kiểm tra, xử lý vi phạm về đất đai chưa triệt để; nhiều tổ chức, cá nhân 1
còn lợi dụng chức vụ, quyền hạn nhằm trục lợi, tham nhũng. Do đó, hoạt động quản lý về đất đai, đặc biệt là công tác thanh tra đất đai đóng vai trò rất quan trọng để xử lý các vi phạm về đất đai và đảm bảo công bằng xã hội, phát triển kinh tế quốc gia. Đống Đa là một quận trung tâm của thành phố Hà Nội. Quận Đống Đa cũng là một trong bốn quận trung tâm thành phố Hà Nội. Do là một quận trung tâm, cho nên đất đai trên địa bàn quận có giá trị rất cao. Vì vậy, việc quản lý đất đai và tình trạng vi phạm pháp luật về đất đai diễn ra ngày càng phức tạp như sử dụng đất sai mục đích, cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất sai quy định, không thực hiện đúng quy hoạch, lấn chiếm đất công, sử dụng đất sai mục đích, hoặc chuyển nhượng đất không đúng quy định… Thanh tra đất đai quận Đống Đa nhằm phát hiện và xử lý các vi phạm pháp luật về đất đai, ngăn chặn tình trạng thất thoát tài sản công, giúp cho việc sử dụng đất đúng mục đích, đúng quy hoạch, nâng cao năng lực quản lý, phát hiện và ngăn chặn một số tiêu cực trong quản lý đất đai, tăng cường sự công khai, minh bạch trong quản lý đất đai. Công tác thanh tra đất đai hiệu quả giúp tăng cường uy tín và niềm tin của người dân vào cơ quan quản lý, thúc đẩy phát triển kinh tế, tăng cường ổn định xã hội, bảo vệ quyền lợi của người dân và bảo vệ tài nguyên môi trường. Xuất phát từ những lý do trên, tác giả đã lựa chọn đề tài “Thanh tra đất đai trên địa bàn quận Đống Đa, thành phố Hà Nội” để làm đề tài nghiên cứu. 2. Tổng quan tình hình nghiên cứu Một số công trình nghiên cứu liên quan đến thanh tra đất đai như: Tác giả Trịnh Hữu Liên có công trình “Thanh tra đất đai”, NXB Khoa học và Kỹ thuật. Giáo trình trình bày công tác thanh tra, kiểm tra với hệ thống quản lý hành chính nhà nước; công tác quản lý và sử dụng; giải quyết, khiếu nại, tố cáo và tranh chấp; công tác xử lý vi phạm pháp luật; cơ sở dữ liệu thanh tra giám sát sử dụng đất đai. [15] Tác giả Võ Nguyễn Nam Trung có công trình “Pháp luật về thanh tra”. Trong công trình, tác giả giới thiệu những kiến thức cơ bản về thanh tra như: khái niệm, hình thức, nguyên tắc hoạt động thanh tra; lịch sử ngành thanh tra; cơ cấu tổ 2
chức, chức năng, quyền hạn, nhiệm vụ của hệ thống thanh tra chuyên ngành đất đai, thanh tra viên, trình tự, thủ tục, cách thức tiến hành một cuộc thanh tra cũng như xử lý các vấn đề phát sinh trong hoạt động thanh tra. [26] Tác giả Lê Ngọc Phương Quý, Dương Thị Thu Hà, Trần Thị Minh Châu, năm 2020, đã viết tập bài giảng “Thanh tra đất đai”. Trong tập bài giảng, các tác giả đã trình bày một số nội dung chính là: Những quy định chung về thanh tra và hòa giải, giải quyết tranh chấp đất đai – giải quyết khiếu nại, tố cáo về đất đai. [20] Trong công trình nghiên cứu “Thực trạng và giải pháp nâng cao chất lượng công tác thanh tra và xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực đất đai của bộ tài nguyên và môi trường” [14] của tác giả Nguyễn Toàn Hóa, đã đánh giá tình hình thực hiện công tác thanh tra và xử phạt vi phạm hành chính về đất đai. Qua đó, rút ra một số bài học kinh nghiệm trong việc triển khai thực hiện công tác thanh tra và xử phạt vi phạm trong lĩnh vực đất đai Bộ Tài nguyên và Môi trường. Bên cạnh đó, tác giả cũng đề xuất một số giải pháp nhằm khắc phục khó khăn trong các trường hợp xử lý các vi phạm pháp luật đất đai đã phát hiện qua thanh tra, kiểm tra, góp phần tăng cường hiệu quả công tác quản lý nhà nước về đất đai. Tập thể giảng viên Khoa Quản lý Đất đai, Trường Đại học Tài nguyên và Môi trường có tập bài giảng “Thanh tra đất đai và xây dựng”. Tập bài giảng gồm bốn chương: chương 1, trình bày một số vấn đề chung về thanh tra; chương 2, thanh tra quản lý đất đai, nhà ở trong hoạt động xây dựng; chương 3, xử lý vi phạm pháp luật đất đai, xây dựng, nhà ở; chương 4, giải quyết tranh chấp, khiếu nại, tố cáo về đất đai, nhà ở. [21] Tác giả Vũ Minh Đức có công trình “Thực trạng và giải pháp hoàn thiện, đổi mới cơ chế pháp lý và nâng cao năng lực công tác quản lý, thanh tra, kiểm tra đối với nghĩa vụ tài chính liên quan đến đất đai” [45]. Công trình đề cập đến tình hình thực hiện nghĩa vụ tài chính đất đai và một số sai phạm liên quan đến các nghĩa vụ tài chính đất đai và một số kiến nghị đề xuất và giải pháp để góp phần tích cực giải quyết những vướng mắc, bất cập trong tổ chức thực hiện mặt khác khắc phục tình trạng lợi dụng trục lợi, tham nhũng từ đất đai. 3
Tác giả Hà Phương đề cập đến “Thực trạng công tác quản lý đất đai ở Hà Nội và một số vấn đề đặt ra” trên Tạp chí Cộng sản. Trong thời gian qua, thành phố Hà Nội đã thực hiện nhiều nội dung quản lý nhà nước về đất đai, đặc biệt, trên các lĩnh vực quản lý quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất; kiểm soát, quản lý sử dụng quỹ đất; quản lý tài chính về đất đai và giá đất; việc bồi thường, h trợ, tái định cư khi thu hồi đất… Bên cạnh đó, tác giả đã nêu một số nội dung góp phần phát huy hiệu quả nguồn lực đất đai, phục vụ quá trình phát triển đô thị Hà Nội một cách bền vững. [46] Bộ Tài nghiên và Môi trường cũng có tài liệu phục vụ Hội nghị Tập huấn: Đánh giá công tác thanh tra, kiểm tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo ngành tài nguyên và môi trường giai đoạn từ năm 2020 đến năm 2022, những nhiệm vụ trọng tâm năm 2023. Ngày 24 tháng 02 năm 2023. Giai đoạn từ năm 2020 đến năm 2022, toàn Ngành đã thực hiện kế hoạch thanh tra, kiểm tra và đã triển khai công tác thanh tra, kiểm tra theo nội dung đã được phê duyệt. Phần thứ nhất, kết quả thực hiện nhiệm vụ giai đoạn từ năm 2020 đến năm 2022. Phần thứ hai, một số nhiệm vụ trọng tâm trong năm 2023. [45] Qua việc nghiên cứu các công trình trên, tác giả nhận thấy các công trình liên quan đến thanh tra, thanh tra đất đai khá đa dạng và cũng có nhiều cách tiếp cận khác nhau, cũng nh được phân tích ở nhiều góc độ khác nhau. Tuy nhiên, tác giả nhận thấy chưa có công trình nào đề cập trực tiếp đến thanh tra đất đai trên địa bàn quận Đống Đa, thành phố Hà Nội một cách trực tiếp. Do đó, việc nghiên cứu đề tài “thanh tra đất đai trên địa bàn quận Đống Đa, thành phố Hà Nội” là cần thiết và không trùng lặp. 3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu của đề án 3.1. Đối tượng nghiên cứu Công tác thanh tra đất đai trên địa bàn quận Đống Đa, thành phố Hà Nội 3.2. Phạm vi nghiên cứu Phạm vi không gian: Địa bàn quận Đống Đa Phạm vi thời gian: giai đoạn từ năm 2021 – 2024 4. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu đề án 4.1. Mục tiêu nghiên cứu 4
Đánh giá tình hình quản lý, sử dụng đất đai trên địa bàn quận Đống Đa. Từ thực trạng thanh tra đất đai trên địa bàn quận Đống Đa, đánh giá những kết quả đạt được và nêu ra những hạn chế, khó khăn trong công tác thanh tra đất đai. Đề xuất một số giải pháp bảo đảm thanh tra đất đai trên địa bàn quận Đống Đa nói riêng và công tác thanh tra đất đai nói chung. 4.2. Nhiệm vụ nghiên cứu - Nghiên cứu cơ sở lý luận liên quan đến thanh tra đất đai - Nghiên cứu, phân tích, đánh giá thực trạng về thanh tra đất đai trên địa bàn quận Đống Đa, thành phố Hà Nội. - Đề xuất một số giải pháp đảm bảo thanh tra đất đai trên địa bàn quận Đống Đa nói riêng và thanh tra trong lĩnh vực đất đai nói chung. 5. Phƣơng pháp nghiên cứu - Phương pháp thu thập tài liệu, số liệu: Đề án thu thập các tài liệu, số liệu liên quan đến thanh tra đất đai trên địa bàn quận Đống Đa, thành phố Hà Nội. - Phương pháp kế thừa: Đề án thu thập từ các số liệu, tài liệu thứ cấp có sẵn tại các cơ quan chức năng có thẩm quyền, các tài liệu được công bố trên mạng internet. - Phương pháp thống kê, xử lý số liệu: Trên cơ sở các tài liệu và số liệu thu thập được, tác giả tiến hành tổng hợp, thống kê số liệu liên quan đến thanh tra đất đai quận Đống Đa thành phố Hà Nội - Phương pháp phân tích, đánh giá tổng hợp: Thông qua các số liệu đã tổng hợp và xử lý, tác giả phân tích thực trạng và đánh giá thực trạng công tác thanh tra trên địa bàn quận Đống Đa, thành phố Hà Nội. Từ kết quả phân tích làm rõ những hạn chế yếu kém của công tác thanh tra trên địa bàn quận Đống Đa, thành phố Hà Nội. Từ thực trạng thanh tra đất đai quận Đống Đa, tác giả đề xuất một số giải pháp phù hợp với thực tiễn nhằm góp phần nâng cao, tăng tính hiệu quả trong công tác thanh tra đất đai. 6. Hiệu quả/ lợi ích của đề án ứng dụng trong thực tiễn Các kết quả nghiên cứu của Đề án góp phần làm phong phú thêm cơ sở lý luận về thanh tra nói chung và thanh tra đất đai nói riêng. 5
Đề án góp phần tăng cường hiệu quả công tác quản lý nhà nước về đất đai. Đề án cũng có thể sử dụng làm tài liệu tham khảo cho các nhà nghiên cứu, hoạch định chính sách, xây dựng pháp luật. Đồng thời kết quả của đề án có thể làm nguồn tài liệu học tập và giảng dạy cho sinh viên, học viên, giảng viên nghiên cứu trong lĩnh vực thanh tra đất đai. 7. Kết cấu đề án Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LÝ VỀ THANH TRA ĐẤT ĐAI Chƣơng 2: THỰC TRẠNG THANH TRA ĐẤT ĐAI TRÊN ĐỊA BÀN QUẬN ĐỐNG ĐA, THÀNH PHỐ HÀ NỘI Chƣơng 3: QUAN ĐIỂM, GIẢI PHÁP, LỘ TRÌNH BẢO ĐẢM THANH TRA ĐẤT ĐAI TRÊN ĐỊA BÀN QUẬN ĐỐNG ĐA, THÀNH PHỐ HÀ NỘI 6
Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LÝ VỀ THANH TRA ĐẤT ĐAI 1.1. Khái niệm, đặc điểm, vai trò của thanh tra đất đai trên địa bàn cấp huyện 1.1.1. Khái niệm 1.1.1.1. Khái niệm thanh tra Khái niệm Thanh tra trong tiếng Anh gọi là Inspect. Khái niệm này được xuất phát từ nguồn gốc chữ La tinh Inspectare mang nghĩa “nhìn vào bên trong”, chỉ sự xem xét, kiểm tra từ bên ngoài với hoạt động của một số đối tượng nhất định. Theo Luật Thanh tra năm 2022 quy định: “thanh tra là hoạt động xem xét, đánh giá, xử lý theo trình tự, thủ tục do pháp luật quy định của cơ quan thực hiện chức năng thanh tra đối với việc thực hiện chính sách, pháp luật, nhiệm vụ, quyền hạn của cơ quan, tổ chức, cá nhân”. [18] Hoạt động thanh tra bao gồm thanh tra hành chính và thanh tra chuyên ngành. Có thể hiểu, thanh tra hành chính là “thanh tra việc thực hiện chính sách, pháp luật, nhiệm vụ, quyền hạn được giao của cơ quan, tổ chức, cá nhân thuộc quyền quản lý của cơ quan quản lý nhà nước” [18] và Thanh tra chuyên ngành là “thanh tra việc chấp hành pháp luật chuyên ngành, quy định về chuyên môn - kỹ thuật, quy tắc quản lý của cơ quan, tổ chức, cá nhân thuộc phạm vi quản lý theo ngành, lĩnh vực”. [18] Từ các khái niệm trên cho thấy, thanh tra là một chức năng thiết yếu của quản lý nhà nước. Thanh tra là việc xem xét, đánh giá và xử lý của cơ quan nhà nước với việc thực hiện chính sách, pháp luật, nhiệm vụ của cơ quan, tổ chức, cá nhân. Trong đó, hoạt động thanh tra được thực hiện bởi hiện bởi một cơ quan chuyên trách hoặc là cơ quan có chức năng thanh tra theo thủ tục, trình tự đã được pháp luật quy định. Từ đó có thể phát hiện và xử lý kịp thời các hành vi vi phạm pháp luật. Bên cạnh đó, còn có thể phát hiện những sơ hở trong cơ chế quản lý, chính sách pháp luật và đưa ra những kiến nghị với Nhà nước và đưa các biện pháp để khắc phục. Bên cạnh việc phát hiện sai phạm, công tác thanh tra còn có thể phát huy nhân tố tích cực nhằm nâng cao hiệu quả và hiệu lực của quản lý nhà nước, để 7
bảo vệ lợi ích cho Nhà nước và các quyền, cũng như lợi ích hợp pháp của các tổ chức, cá nhân. Nhằm góp phần tăng cường hiệu quả quản lý Nhà nước, các cơ quan quản lý Nhà nước phải coi thanh tra là một chức năng thiết yếu của mình. Vậy: “Thanh tra là xem xét tại chỗ việc chấp hành chính sách, pháp luật Nhà nước, việc thực hiện nhiệm vụ kế hoạch nhà nước của địa phương, cơ quan, xí nghiệp… nhằm đảm bảo pháp chế tăng cường kỷ luật trong quản lý nhà nước” [22, tr. 1]. Từ đó nhận định trên cho thấy thanh tra bao hàm việc phát hiện, xem xét và ngăn chặn các hành vi vi phạm pháp luật. Tác giả Lê Phương Quý và công sự cũng coi “Thanh tra là hoạt động xem xét tại chỗ việc chấp hành các chủ trương, chính sách, pháp luật của nhà nước; việc thực hiện nhiệm vụ, kế hoạch nhà nước của địa phương, cơ quan, đơn vị, tổ chức, cá nhân nhằm mục đích tăng cường kỷ luật trong công tác quản lý nhà nước đối với các ngành, lĩnh vực”. [20, tr. 1] Thanh tra gắn liền với hoạt động quản lý nhà nước. Vì vậy, Lênin đã từng cho rằng việc quản lý đồng thời phải có thanh tra, và cho rằng quản lý và thanh tra là một chứ không phải là hai. Với tư cách là một chức năng quan trọng của quản lý nhà nước, thanh tra luôn gắn liền với hoạt động quản lý nhà nước. Như vậy, quản lý nhà nước và thanh tra có mối quan hệ mật thiết với nhau. Đồng thời, trong mối quan hệ này, quản lý nhà nước nắm giữ một vai trò chủ đạo và chi phối hoạt động của thanh tra. Nhưng, xem xét về mặt chức năng, cơ cấu của quản lý nhà nước thì thanh tra lại chính là phương tiện, là công cụ để quản lý nhà nước. Theo các khái niệm trên đây, thanh tra bao hàm trong đó là: Thứ nhất là phải kiểm soát các hoạt động quản lý nhà nước, mục đích là nhằm xem xét ngăn chặn và phát hiện những hành vi pháp luật. Thứ hai là thanh tra thường xuyên, định kỳ sẽ rút ra những kết luận, đánh giá, và có kiến nghị với các cơ quan nhà nước nhằm khắc phục một số nhược điểm và để phát huy những ưu điểm, để góp phần nâng cao hiệu quả của việc quản lý nhà nước. 8
1.1.1.2. Khái niệm đất đai Về mặt thuật ngữ khoa học “Đất” và “Đất đai” có sự phân biệt nhất định. Trong tiếng Anh “Đất” có nghĩa tương đương với từ “Soil”, và nó có nghĩa trùng hợp với khái niệm thổ hay khái niệm thổ nhưỡng và bao hàm ý nghĩa về tính chất của nó. “Còn khái niệm “Đất đai” sẽ tương đương với từ “Land” ở trong tiếng Anh, từ này sẽ có nghĩa về phạm vi của không gian, của đất hay là có thể hiểu là lãnh thổ”. [6] Theo khái niệm đất đai của FAO thì đất đai được hiểu là một khu vực đã được xác định của bề mặt mặt đất, của trái đất. Nó bao gồm tất cả các thuộc tính của sinh quyển ở ngay bên trên hoặc bên dưới của bề mặt này. Nó bao gồm cả khí hậu gần bề mặt của đất và địa hình và chế độ thủy văn bề mặt (trong đó bao gồm cả sông hồ cận và đầm lầy…), các lớp trầm tích gần bề mặt đất và mạch nước ngầm có liên quan đến việc dự trữ và các quần thể động thực vật, cả mô hình định cư và các kết quả vật lý của hoạt động của con người trong cả quá khứ, hiện tại. [39] Khái niệm đất đai được nhắc đến nhiều nhất hiện nay là khái niệm đất đai của Hội nghị Liên hợp quốc về Môi trường. Trong hội nghị có nhắc đến “đất đai được hiểu là một diện tích đất cụ thể của bề mặt trái đất. Nó bao gồm tất cả các cấu thành của môi trường sinh thái ở bên trên và bên dưới bề mặt đó ví dụ như: địa hình, khí hậu, thổ nhưỡng, động thực vật…”. [40] Trong thông tư số số 11/2024/TT-BTNMT quy định đất đa là:“Đất đai là một vùng đất có ranh giới, vị trí, diện tích cụ thể và có các thuộc tính tương đối ổn định hoặc thay đổi nhưng có tính chu kỳ, có thể dự đoán được, có ảnh hưởng tới việc sử dụng đất trong hiện tại và tương lai của các yếu tố tự nhiên, kinh tế - xã hội như: thổ nhưỡng, khí hậu, địa hình, địa mạo, địa chất, thuỷ văn, thực vật, động vật cư trú và hoạt động sản xuất của con người”. [4] Tại Khoản 1 Điều 54 Hiến pháp Nhà nước xã hội chủ nghĩa Việt Nam, năm 2013 cũng quy định:“Đất đai được coi là tài nguyên đặc biệt của quốc gia, nguồn lực quan trọng phát triển đất nước, được quản lý theo pháp luật”. [17] 9
Đất đai được coi là một khoảng không gian có thời hạn theo chiều thẳng đứng. Trong đó bao gồm lớp đất phủ bề mặt, thảm động thực vậy, khoáng sản… nếu xét theo chiều ngang ở trên mặt đất thì đất đai được hiểu là sự kết hợp ở giữa địa hình, thổ nhưỡng và thủy văn, và cùng nhiều thành phần khác nữa) giữ vai trò quan trọng. Đặc biệt nó có ý nghĩa to lớn đối với các hoạt động sản xuất cũng như đối với cuộc sống của con người. Vì vậy, hiểu theo một cách đơn giản thì đất đai là các vật chất nằm trên bề mặt trái đất. Đồng thời, đất đai cũng là một vùng đất có cả ranh giới với khoảng không gian bên trên bề mặt đất và cả bên dưới lòng đất. 1.1.1.3. Thanh tra đất đai Thanh tra chính là một chức năng thiết yếu trong hoạt động quản lý nhà nước. Đó cũng là một khâu vô cùng quan trọng trong quá trình quản lý nhà nước, nhằm tạo điều kiện cho cơ quan quản lý tìm ra, phát hiện ra những khuyết điểm trong quá trình chỉ đạo và triển khai thực thi pháp luật của Nhà nước. Cũng từ đó, giúp cho cơ quan quản lý nhà nước có thể được đưa ra những biện pháp để chấn chỉnh việc quản lý và xử lý các sai phạm kịp thời, tránh tiêu cực. Để đảm bảo cho đất đai được sử dụng một cách hiệu quả nhất phải hợp lý, tiết kiệm, đạt hiệu quả kinh tế cao, nội dung thanh đất đai phải thể hiện mục đích của công tác thanh tra, nghĩa là phải làm sao cho phù hợp với phạm vi và đối tượng thanh tra. “Thanh tra đất đai là một chức năng thiết yếu của cơ quan quản lý Nhà nước về Tài nguyên – Môi trường, là phương thức bảo đảm pháp chế, tăng cường quản lý nhà nước trong lĩnh vực Tài nguyên – Môi trường”. [22, tr. 7] Thanh tra đất đai là “hoạt động thanh tra chuyên ngành của cơ quan nhà nước có thẩm quyền đối với cơ quan, tổ chức, cá nhân trong việc chấp hành pháp luật về đất đai, quy định về chuyên môn, kỹ thuật, quản lý thuộc lĩnh vực đất đai”. [20, tr. 8] Luật Đất đai năm 2024, quy định thanh tra đất đai là: “hoạt động thanh tra của cơ quan nhà nước có thẩm quyền đối với cơ quan, tổ chức, cá nhân trong việc chấp hành pháp luật về đất đai, quy định về chuyên môn, kỹ thuật, quản lý thuộc lĩnh vực đất đai”. [19] 10
Luật Đất đai năm 2024, tại Điều 234 quy định về thanh tra đất đai là:“Thanh tra chuyên ngành đất đai là hoạt động thanh tra của cơ quan nhà nước có thẩm quyền đối với cơ quan, tổ chức, cá nhân trong việc chấp hành pháp luật về đất đai, quy định về chuyên môn, kỹ thuật, quy tắc quản lý thuộc lĩnh vực đất đai” [19]. Nói một cách đơn giản hơn thanh tra đất đai là chính là việc kiểm tra giám sát của nhà nước đối với các tổ chức cá nhân về việc chấp hành pháp luật các vấn đề liên quan đến đất đai. Từ những đặc điểm đã được phân tích ở bên trên cho thấy: Thanh tra đất đai được coi là việc xem xét sau đó đánh giá và xử lý theo đúng trình tự thủ tục được pháp luật đã quy định của cơ quan quản lý nhà nước đối với các cơ quan, các tổ chức, các cá nhân trong việc chấp hành pháp luật liên quan đến đất đai, những quy định về chuyên môn, về kỹ thuật, về quản lý thuộc lĩnh vực đất đai. Có thể nói, hoạt động thanh tra đất đai nói chung, là một trong những biện pháp rất cơ bản để thực hiện chế độ sở hữu của toàn dân về đất đai và về quyền quản lý thống nhất của Nhà nước liên quan đến đất đai. Vì vậy, hoạt động thanh tra nhà nước sẽ giúp tìm ra nguyên nhân, giải pháp để giải quyết các khiếu nại, các tố cáo, các tranh chấp về đất đai. Trên thực tế, thanh tra đất đai được là xem một công việc, tổ chức xem xét một cách khách quan công việc chấp hành về các quy định của pháp luật liên quan đến đất đai, nhằm giúp cho các quy định đó được thực hiện đúng và cũng góp phần giúp nâng cao hiệu lực và hiệu quả của công tác thanh tra liên quan đến đất đai. Phạm vi của đề án thuộc thanh tra đất đai ở cấp quận/huyện, vì vậy có thể tổ chức cơ quan thanh tra theo cấp quận/huyện hoặc theo khu vực (một số huyện có sự phù hợp về điều kiện địa lý...), trực thuộc và chịu sự chỉ đạo trực tiếp, toàn diện từ thanh tra ở cấp tỉnh về công tác, tổ chức, nghiệp vụ, tiến hành các nhiệm vụ thanh tra theo phân cấp quản lý ở địa bàn cấp quận/huyện. 1.1.2. Đặc điểm thanh tra đất đai Thanh tra đất đai có một số đặc điểm nổi bật, phản ánh tính chất và vai trò đặc thù của hoạt động này trong quản lý nhà nước về đất đai. Cụ thể: 11