368
131. ĐỊNH LƢỢNG PROLACTIN
Prolactin là hormone của thùy trước tuyến yên, được tạo thành từ 198 acid
amin, có trọng lượng phân tử khoảng 22-23 kD. Tuyến đích của prolactin là tuyến vú.
Nó có vai trò trong việc phát triển và biệt hóa tuyến vú. Nồng độ Prolactin cao ức chế
hoạt động tổng hợp steroid của buồng trứng, sản xuất và tiết nội tiết tố sinh dục của
tuyến yên. Định lượng prolactin được dung trong chẩn đoán những chu kỳ không rụng
trứng, vo kinh do tăng prolactin và tăng tiết sữa, vú to ở nam giới và nghi ngờ có ung
thư vú và u tuyến yên.
I. NGUYÊN LÝ
Prolactin được định lượng bằng phương pháp miễn dịch kiểu sandwich sử dụng
công nghệ hóa phát quang hay điện hóa phát quang. Prolactin trong mẫu thử đóng vai
trò kháng nguyên được kẹp giữa 2 kháng thể: kháng thể đơn dòng kháng Prolactin từ
chuột gắn biotin, kháng thể đơn dòng kháng Prolactin từ chuột được đánh dấu bằng
ruthenium. Chất đánh dấu có khả năng phát quang. Cường độ phát quang tỷ lệ thuận
với nồng độ Prolactin có trong mẫu thử.
II. CHUẨN BỊ
1. Ngƣời thực hiện: bác sỹ hoặc kỹ thuật viên được đào tạo chuyên ngành Hóa sinh
2. Phƣơng tiện, hóa chất
- Máy móc: hệ thống máy miễn dịch E411, e170, e601, rchitect …
- Thuốc thử: sẵn sàng sử dụng.
Bảo quản ở 2-80C được 12 tuần sau khi mở nắp, 8 tuần khi để trên máy phân tích
Các loại dung dịch hệ thống khác
- Chuẩn
- Control: ba mức
- Vật tư tiêu hao: ống lấy máu, kim tiêm, bông, cồn, găng tay …
3. Ngƣời bệnh: được giải thích trước khi thực hiện xét nghiệm, tốt nhất là nhịn ăn
sáng và lấy máu vào buổi sáng.
4. Phiếu xét nghiệm: có đầy đủ thông tin về người bệnh bao gồm tên, tuổi, khoa
phòng, chẩn đoán, tình trạng mẫu, tên bác sỹ chỉ định, các loại thuốc đã sử dụng
(nếu có)…
III. CÁC BƢỚC TIẾN HÀNH
1. Lấy bệnh phẩm: bệnh phẩm phải được lấy đúng kỹ thuật vào ống tiêu chuẩn
(3ml). Ly tâm trước khi tiến hành kỹ thuật. Có thể sử dụng huyết thanh hoặc huyết
369
tương chống đông bằng heparin hoặc EDT . Bảo quản ở 2-80C trong vòng 14
ngày, ở - 200C được 6 tháng. Rã đông một lần. Để bệnh phẩm, chuẩn, control ở
nhiệt độ phòng (20-250C) và lắc đều trước khi tiến hành xét nghiệm. Để tránh
những ảnh hưởng đến kết quả, bệnh phẩm, chuẩn cũng như control phải được phân
tích ngay trong vòng 2 giờ.
2. Tiến hành kỹ thuật:
- Máy móc, hóa chất đã được cài đặt và chuẩn trước khi thực hiện phân tích. Control
nằm trong miền cho phép tùy thuộc vào kỹ thuật, thuốc thử của từng công ty.
Thông thường chạy control 3 miền: thấp, bình thường và cao. Đối chiếu với luật về
nội kiểm chất lượng nếu đạt thì tiến hành phân tích mẫu.
- Đưa bệnh phẩm vào phân tích theo protocol của máy. Khi có kết quả thì phân tích
và đối chiếu với phiếu xét nghiệm và trả kết quả.
IV. NHẬN ĐỊNH KẾT QUẢ
- Bình thường: Nam: 4.6 – 21.4 ng/ml
Nữ: 6.0 – 29-9 ng/ml
- Prolactin tăng trong:
+ Suy sinh dục nam.
+ Tổn thương vùng dưới đồi.
+ U tuyến yên, u tiết prolactin lạc chỗ.
- Prolactin máu giảm trong:
+ Thiểu năng tuyến yên yên.
+ Sau phẫu thuật cắt tuyến yên
V. NHỮNG SAI SÓT VÀ XỬ TRÍ
Nguyên nhân
Sai sót
Xử trí
Bệnh phẩm có nồng độ
bilirubin>513μmol/L,
huyết tán, tăng lipid máu,
biotin > 164 nmol/L
Kết quả có thể thay đổi
tăng hoặc giảm 15%
Điều trị tình trạng bệnh
lý hoặc ngừng dùng
thuốc rồi định lượng lại
Nồng độ > 12690 ng/mL
Hiệu ứng hook-effect
Pha loãng bệnh phẩm
Nồng độ > dải đo (0,047 –
470 ng/mL)
Sai lệch kết quả
Pha loãng bệnh phẩm