Đổi mới quản lý nhà nước đối với hoạt động
đưa người lao động Việt Nam đi làm việc ở
nước ngoài theo hợp đồng
MỞ ĐẦU
I. Tính cấp thiết của đề tài
Hoạt động đưa NLĐ đi làm việc ở NN đã trở thành một chủ trương lớn của
Đảng và Nhà nước. Chủ trương này đã được thể hiện cụ thể ở Báo cáo về
phương hướng, nhiệm vụ phát triển kinh tế xã hội 5 năm ( 2006 - 2010 ) tại Đại
hội đại biểu toàn quốc lần thứ X của Đảng:“ Tiếp tục thực hiện chương trình
XKLĐ, tăng tỷ lệ LĐ xuất khẩu đã qua đào tạo, quản lý chặt chẽ và bảo vệ
quyền lợi chính đáng của NLĐ”.
Hiện nay có khoảng 500 nghìn LĐ Việt Nam đang làm việc ở 40 nước,
vùng lãnh thổ, với hơn 30 nhóm ngành nghề khác nhau. Trong đó, thị trường
Hàn Quốc, Nhật Bản, Đài Loan và Malaysia luôn được đánh giá là những thị
trường trọng điểm, tiếp nhận số lượng lớn LĐ của Việt Nam sang làm việc, nhu
cầu tiếp nhận LĐ ở các nước khác cũng tăng nhanh, thu nhập của NLĐ được
nâng lên, hàng năm số LĐ này chuyển về gia đình khoảng 1,6 tỷ USD, góp phần
nâng cao thu nhập cho bản thân, gia đình và xã hội.
Để đạt được những kết quả nêu trên, phải kể đến sự đóng góp quan trọng
vai trò QLNN đối với hoạt động đưa NLĐ đi làm việc ở NN. Nhà nước đã quan
tâm đến đầu tư nghiên cứu phát triển thị trường tiếp nhận LĐ, đổi mới và hoàn
thiện hệ thống pháp luật, tổ chức các hoạt động đối ngoại, hỗ trợ các DN khai
thác thị trường, khuyến khích mô hình liên kết giữa địa phương và các DN nhằm
đẩy mạnh hoạt động đưa NLĐ đi làm việc ở NN chung của cả nước và từng địa
phương.
Tuy nhiên, vấn đề quản lý hoạt động đưa NLĐ đi làm việc ở NN đang là
một thách thức đối với Việt Nam, do số LĐ đưa sang các nước ngày càng lớn,
đội ngũ DN XKLĐ nhiều hơn, thị trường LĐ NN mở rộng và sự phân công LĐ
có nhiều thay đổi. Trong khi chất lượng nguồn LĐ còn yếu kém, đội ngũ DN
XKLĐ hoạt động chưa chuyên nghiệp và hiệu quả chưa cao, do đó khả năng
cạnh tranh của ta trên thị trường LĐ thế giới bị hạn chế, kế hoạch đẩy mạnh hoạt
động đưa NLĐ đi làm việc ở NN khó có thể đạt được mục tiêu đề ra.
Nhiều vụ việc lừa đảo, tranh chấp, vi phạm về hoạt động này đã diễn ra
nhiều nơi, nhiều cấp độ. Thời gian gần đây đã phát hiện và xử lý nhiều cá nhân,
tổ chức có hành vi vi phạm pháp luật về hoạt động đưa NLĐ đi làm việc ở NN,
như hiện tượng “cò mồi”, tổ chức tuyển chọn thu tiền bất hợp pháp, bỏ dơi NLĐ
ở NN gây hậu quả nghiêm trọng. Mặc dù các cơ quan thuộc Bộ, Ngành và địa
phương đã có nhiều biện pháp ngăn chặn, hạn chế tiêu cực nhằm đẩy mạnh hoạt
động đưa NLĐ đi làm việc ở NN hiệu quả hơn, năng động và minh bạch hơn.
Nhưng tình trạng này không những giảm mà còn có nguy cơ xảy ra nhiều, tinh
vi và phức tạp hơn.
Văn bản pháp luật về hoạt động đưa NLĐ đi làm việc ở NN vẫn đang trong
quá trình hoàn thiện, chưa theo kịp với những biến động của tình hình thực tế,
sự phối hợp của các cơ quan chức năng chưa chặt chẽ, thiếu những chiến lược
về hoạt động đưa NLĐ đi làm việc ở NN ở tầm quốc gia, hiệu quả KT-XH chưa
cao, công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật còn hạn chế, dẫn đến nhận thức
của một bộ phận NLĐ chưa đúng; thủ tục hành chính, công tác khai thác, định
hướng phát triển thị trường LĐ ngoài nước còn nhiều bất cập.
Mặt khác, do cơ chế chính sách của ta chưa tương đồng với nhiều nước tiếp
nhận LĐ nên sự thay đổi về chính sách, biến động thị trường LĐ ngoài nước thì
thường xuất hiện những bất lợi cho LĐ của ta, dẫn đến cạnh tranh bị hạn chế so
với các nước trong khu vực và trên thế giới.
Do đó việc nghiên cứu tìm ra các biện pháp quản lý của nhà nước phù hợp
với điều kiện thực tế và hội nhập KTQT, để hoạt động đưa NLĐ đi làm việc ở
NN được hiệu quả hơn là một yêu cầu cấp thiết đặt ra cho các ngành các cấp. Vì
vậy, tác giả chọn đề tài: "Đổi mới quản lý nhà nước đối với hoạt động đưa
người lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng” làm đề tài
nghiên cứu.
2. Mục đích nghiên cứu
- Hệ thống hoá những nội dung cơ bản của hoạt động đưa NLĐ đi làm việc
ở NN và QLNN về lĩnh vực này;
- Đánh giá thực trạng QLNN về hoạt động đưa NLĐ đi làm việc ở NN của
nước ta thời gian vừa qua.
- Trên cơ sở định hướng và xu thế phát triển, từ đó đưa ra quan điểm đổi
mới trong thời gian tới.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
- Những nội dung QLNN về hoạt động đưa NLĐ đi làm việc ở NN, hệ
thống văn bản pháp luật, trách nhiệm của các cơ quan quản lý, kinh nghiệm một
số nước trong việc quản lý hoạt động đưa NLĐ đi làm việc ở NN.
- Về không gian: Luận văn tập trung đi sâu nghiên cứu QLNN đối với hoạt
động đưa NLĐ đi làm việc ở NN trong phạm vi cả nước, không đề cập tới đối
tượng là chuyên gia. Nghiên cứu kinh nghiệm của một số nước để tham khảo.
- Về thời gian: Từ năm 2000 đến nay.
- Thời gian định hướng đến năm 2020.
4. Phương pháp nghiên cứu
Sử dụng phương pháp duy vật biện chứng và duy vật lịch sử làm phương
pháp luận chung; sử dụng các số liệu của hoạt động đưa NLĐ đi làm việc ở NN;
vận dụng phương pháp thống kê, so sánh, phân tích và tổng hợp thông qua các
số liệu và biểu đồ minh họa.
5. Tình hình nghiên cứu
Thời gian qua, ở trong nước đã có một số công trình nghiên cứu khoa học
liên quan đến hoạt động đưa NLĐ đi làm việc ở NN như: Các giải pháp đổi mới
nhà nước về XKLĐ ở Việt Nam trong giai đoạn 1995-2010 ( Trần Văn Hằng,
luận án Tiến sĩ kinh tế,1996); Một số giải pháp đổi mới quản lý tài chính về
XKLĐ Việt Nam theo cơ chế thị trường ( Nguyễn Thị Phương Linh, luận án tiến
sĩ kinh tế, 2004); Một số giải pháp nhằm tăng cường công tác QLNN về XKLĐ
của nước ta trong giai đoạn hiện nay (Bùi Sỹ Tuấn, luận văn Thạc sỹ, 2006).
Ngoài ra còn một số đề tài nghiên cứu khoa học cấp Bộ, cấp cơ sở, luận
văn, các bài viết đăng trên báo, tạp chí nghiên cứu chuyên ngành cũng đã đề cập
đến hoạt động đưa NLĐ đi làm việc ở NN theo hợp đồng trong những năm qua.
Nhìn chung dưới góc độ nghiên cứu khác nhau, các công trình nghiên cứu
trên mới tập trung nghiên cứu, phân tích đánh giá tình hình, tác động của hoạt
động XKLĐ, giải pháp chính sách, cơ chế quản lý trong nền kinh tế chuyển đổi.
Chưa có công trình nào đi sâu nghiên cứu, đề xuất giải pháp QLNN trong điều
kiện hội nhập KTQT.
Từ tình hình nêu trên, nghiên cứu đề tài nêu trên nhằm phân tích, đánh giá
thực trạng QLNN thời gian qua, trên cơ sở đó đề xuất, kiến nghị các giải pháp
đổi mới QLNN trong điều kiện hội nhập KTQT, tạo điều kiện cho hoạt động
XKLĐ của Việt Nam phát triển đúng hướng theo chủ trương của Đảng và Nhà
nước.
6. Những đóng góp của Luận văn
Luận văn đã tổng hợp và hệ thống hoá cơ sở lý luận và thực tiễn QLNN về
hoạt động đưa NLĐ đi làm việc ở NN theo hợp đồng. Khẳng định hoạt động đưa
NLĐ đi làm việc ở NN là hoạt động kinh tế, là một tất yếu khách quan, vì vậy
cần phải nâng cao nhận thức, chấp nhận cạnh tranh trên thị trường LĐ thế giới.
Phân tích, đánh giá thực trạng QLNN về hoạt động đưa NLĐ đi làm việc ở
NN trong các giai đoạn.
Nghiên cứu xu hướng phát triển thị trường LĐ ngoài nước và xác định
chiến lược đưa LĐ đi làm việc ở NN gắn với phát triển nhân lực quốc gia để đến
năm 2020 Việt Nam có đủ cơ sở trở thành một nước công nghiệp theo hướng
hiện đại.
Đề xuất các giải pháp chủ yếu nhằm đổi mới QLNN đối với hoạt động đưa
NLĐ đi làm việc ở NN theo hợp đồng trong điều kiện hội nhập KTQT.
7. Kết cấu của luận văn
